Realme is begonnen met de wereldwijde verkoop van de 4K Google TV-stick. De TV-stick heeft Google TV ingebouwd en functioneert daardoor als een soort Chromecast. De stick is sinds vorige maand beschikbaar in India.

Hoewel de Europese website van Realme de TV-stick nog niet in het assortiment toont, is de TV-stick al wel op andere sites van internationale verkopers verschenen. De aanbiedingen werden ontdekt door Liliputing en laten zien dat de TV-stick 50 dollar kost.

De Realme-stick ondersteunt de standaard Google TV-functies, zoals YouTube, Netflix en Amazon Prime. De interface lijkt sterk op die van een Chromecast. Volgens Realme ondersteunt de stick 4k60-output en hdr10+.

Sinds 13 oktober is de stick beschikbaar in India, maar een aankondiging voor de internationale markt bleef uit. Hoewel Realme nog geen officiële aankondiging heeft gedaan, is de TV-stick inmiddels wel verkrijgbaar buiten India.

Netflix Games is vanaf woensdag ook beschikbaar voor iOS. De games zijn onderdeel van het Netflix-abonnement en kunnen zonder extra kosten worden gespeeld. De apps kunnen vanuit de App Store worden geïnstalleerd.

Netflix Games werd vorige week aangekondigd en komt nu ook naar Apple-apparaten. Vanaf woensdag moeten de vijf games die momenteel onderdeel zijn van Netflix Games beschikbaar zijn op iOS. Deze gamesbibliotheek wil Netflix de komende tijd gaan uitbreiden.

Vorige week werd Netflix Games beschikbaar in de Android-app en konden de games ook via de Play Store gedownload worden. Netflix beloofde toen dat iOS snel zou volgen. Het gaat om vijf verschillende mobiele games: Stranger Things: 1984, Stranger Things 3, Shooting Hoops, Card Blast en Teeter Up.

Het is nog niet duidelijk of de games op iOS direct vanuit de app te spelen zijn of dat ze apart moeten worden geïnstalleerd.

Bloomberg-journalist Mark Gurman heeft de vijf games al in de App Store ontdekt. Ze zijn dus in elk geval ook als aparte apps te downloaden. Om ze te kunnen spelen is vervolgens wel een Netflix-abonnement nodig.

Microsoft kondigt dinsdag een nieuwe versie van Windows 11 en een nieuwe Surface Laptop aan. Windows 11 SE en Surface Laptop SE zijn gericht op studenten en scholieren. Het besturingssysteem komt ook naar hardware van Microsoft-partners als Dell en HP.

Windows 11 SE komt beschikbaar voor scholen en andere educatie-instellingen. Daarnaast zal deze versie van Windows worden geleverd op budgetlaptops van Acer, ASUS, Dell, Dynabook, Fujitsu, HP, JP-IK, Lenovo en Positivo. Microsoft komt zelf ook met zijn eigen budgetlaptop: de Surface Laptop SE.

In oktober gingen er al geruchten rond dat Microsoft bezig was met een budgetlaptop. De laptop moest kunnen concurreren met de ChromeBooks. Veel studenten en scholieren werken daarmee. De Surface Laptop SE moet vanaf 249 dollar te koop zijn.

De Surface Laptop SE is uitgerust met een Intel Celeron N4020 of N4120 met Intel UHD Graphics 600-igp. Het gaat om een 11,6"-laptop met een resolutie van 1366x768. Verder komen er vooralsnog twee verschillende versies beschikbaar met 64GB eMMC-opslagruimte en 4GB werkgeheugen en met 128GB eMMC-opslagruimte en 8GB werkgeheugen.

De laptop is uitgerust met een webcam voor videobellen en wordt dus standaard geleverd met Windows 11 SE. Verder claimt Microsoft dat de laptop eenvoudig gerepareerd kan worden, met makkelijk vervangbare onderdelen als het scherm, het toetsenbord en de batterij.

Windows 11 SE is geoptimaliseerd voor educatief gebruik, maar zal ook apps buiten het Microsoft-ecosysteem toestaan. Verder is het besturingssysteem erop gericht om in de cloud te werken, maar kunnen alle Office 365 ook offline gebruikt worden volgens Microsoft.

Het is de bedoeling dat de eerste laptops met Windows 11 SE al in de komende maanden beschikbaar komen. De Surface Laptop SE komt begin 2022 op de markt.

Firefox is vanaf dinsdag beschikbaar in de Microsoft Store. Doordat Microsoft zijn voorwaarden heeft aangepast voor apps in de Store, was het volgens Mozilla makkelijker om zijn browser toe te voegen aan de digitale winkel van Windows.

In een blog kondigt Mozilla de introductie van Firefox in de Microsoft Store aan. De browser is als app beschikbaar in de Windows Store op zowel Windows 10 als Windows 11. Hierdoor hoeven Firefox-gebruikers niet langer naar de website van Mozilla om de browser te downloaden en te installeren. Via de Microsoft Store kunnen ook updates van de browser geïnstalleerd worden.

Voorheen was alleen Edge van Microsoft zelf te downloaden via de Microsoft Store. In september werd daar Opera aan toegevoegd. Andere grote browsers zoals Google Chrome en Safari ontbreken nog.

Microsoft heeft aangegeven de Microsoft Store meer open te stellen voor software-ontwikkelaars. Zo zijn er ook plannen om Android-apps aan de Microsoft Store toe te voegen. Daarbij gaat het wel specifiek om Windows 11. Deze functie is nog niet beschikbaar. Al verscheen er onlangs een tool waarmee dit al wel getest kan worden.

Qualcomm heeft het Snapdragon Spaces XR Developer Platform geïntroduceerd, een developerskit waarmee ontwikkelaars apps kunnen maken voor AR-brillen. Ook kunnen ontwikkelaars met het platform bestaande apps geschikt maken voor de AR-headsets.

Met Snapdragon Spaces kunnen ontwikkelaars headworn-AR-apps maken die de omgeving herkennen en zich hierop aanpassen. Zo herkent een app met Snapdragon Spaces een tafel, zodat er bijvoorbeeld objecten op een tafel geplaatst kunnen worden. De app kent daarnaast handtracking; gebruikers kunnen dus virtuele objecten manipuleren.

Qualcomm voorziet meerdere soorten apps die met Snapdragon Spaces gemaakt kunnen worden, zoals op het vlak van gaming. Gebruikers zouden bijvoorbeeld een virtueel scherm kunnen tonen waarop ze kunnen gamen, ware het een fysieke televisie. Gebruikers zouden ook een fysieke rc-auto op de grond kunnen plaatsen en met een AR-bril een virtueel parcours zien om met de auto doorheen te rijden.

Andere mogelijkheden zijn het kunnen bekijken van objecten die iemand bijvoorbeeld wil kopen. Dan kan de gebruiker het object van meerdere hoeken bekijken en ook zien wat de ware grootte van een object is. Ontwikkelaars kunnen met Snapdragon Spaces ook virtuele werkplekken maken met meerdere virtuele schermen, denkt Qualcomm.

Het ontwikkelaarsplatform werkt met game-engines als Epic Games' Unreal Engine, met andere AR-platformen als Niantics Lightship-platform en met AR-brillen of smartphones van onder meer Lenovo, Motorola, OPPO en Xiaomi. Het platform bevat verder een resource library met onder meer documentatie, samplecodes, tutorials en tools. Het Snapdragon Spaces XR Developer Platform is nu in early access beschikbaar voor bepaalde ontwikkelaars; in de komende lente moet het ontwikkelaarsplatform door alle ontwikkelaars in te zetten zijn.

Tiny Tina's Assault on Dragon Keep verschijnt als een losstaand kort spel. Dat kost tien euro voor consoles en op Steam en is deze week gratis te claimen in de Epic Games Store. Oorspronkelijk is het een dlc die in 2013 verscheen voor Borderlands 2.

De losstaande versie heet Tiny Tina’s Assault on Dragon Keep: A Wonderlands One-Shot Adventure. Volgens Gearbox is de uitbreiding populair bij fans en werd die door critici beoordeeld als de beste dlc van Borderlands 2. Assault on Dragon Keep vertelt het introductieverhaal van personage Tiny Tina, die de rol van Bunker Master op zich neemt in het zogenaamde spel Bunkers en Badasses. Spelers kunnen haar daarin vergezellen in een fantasiewereld met kastelen, kerkers en magische bossen.

Volgens Randy Pitchford, medeoprichter van Gearbox en producent van Tiny Tina's Assault on Dragon Keep, is de dlc 'een van de belangrijkste stukken inhoud' die de studio ooit heeft gemaakt. Volgens Pitchford introduceerde de studio daarmee een nieuw genre binnen de Borderlands-games, met nieuwe gameplay en een nieuwe methode om een verhaal te vertellen.

De standaloneversie van Dragon Keep is beschikbaar voor de Xbox One en Playstation 4. De consoleversies werken ook op de nieuwe consoles van Microsoft en Sony, maar zijn daar niet specifiek voor ontwikkeld. De pc-versie is tot en met 16 november gratis te claimen in de Epic Games Store. Het spel staat ook op Steam, maar kost daar tien euro, net als de consoleversies.

Tiny Tina Wonderlands verschijnt op 25 maart 2022

Hoofdpersonage Tiny Tina krijgt ook een eigen game; dat is Tiny Tina's Wonderlands, een titel die op 25 maart 2022 verschijnt. Met het los uitbrengen van de oude dlc willen de makers vermoedelijk de aandacht vestigen op dat nieuwe spel, dat al eerder werd aangekondigd. De nieuwe game komt naar consoles en pc. De pc-versie verschijnt tijdelijks exclusief in de Epic Games Store.

Het Britse satellietbedrijf Inmarsat is overgenomen door het Amerikaanse telecombedrijf Viasat. Viasat wil Inmarsats satellieten, diensten en personeel integreren in het bedrijf. Inmarsat biedt communicatiediensten aan via satellieten, waaronder via een schotel in Friesland.

Met de overname en de daarbij behorende schaalvergroting zeggen de twee bedrijven nieuwe diensten te willen aanbieden op de vaste en mobiele markt. Doordat de bedrijven de hun toegewezen spectrums en satellieten gaan integreren, ontstaat er een 'wereldwijd hybride netwerk in de ruimte en op aarde dat met een hoge capaciteit diensten kan aanbieden'. Daarbij moeten de snelheden hoger komen te liggen en de kosten lager, met name bij locaties waar veel vraag is naar communicatiediensten, zoals in vliegvelden en shipping hubs.

Viasat biedt in Noord-Amerika diensten aan bij consumenten, in de luchtvaartwereld en bij defensiebedrijven. Dit bedrijf heeft daarnaast een 'ultra-high-capacity' satellietnetwerk. Inmarsat biedt via satellieten communicatiediensten aan, onder meer voor bedrijven en overheidsdiensten. Ook verzorgt dit bedrijf noodcommunicatie voor vliegtuigen en schepen op zee. Het Nederlandse bedrijf Hiber gaat Inmarsats satellieten gebruiken om iot-diensten te kunnen leveren. Inmarsats Elera-netwerk biedt snelheden tot 1,7Mbit/s.

De overname kost Viasat omgerekend 6,3 miljard euro. Het bedrijf zegt een grote rol in het Verenigd Koninkrijk te blijven spelen. Inmarsat is daarnaast verwikkeld in een juridische strijd met de Nederlandse overheid, die draait om de uitrol van 5G op de 3,5GHz-band. Het bedrijf heeft die band nodig voor de eerder genoemde noodcommunicatie. Daardoor kan de 5G-veiling voor de 3,5GHz-frequentie volgend jaar niet doorgaan zoals gepland. Viasat koopt Inmarsat van onder meer investeringsmaatschappijen Apax en Warburg Pincus; deze bedrijven willen de Nederlandse tak van T-Mobile kopen.

POCO, een dochterbedrijf van Xiaomi, kondigt de M4 Pro 5G aan. Het toestel lijkt veel op Xiaomi's Redmi Note 11, die eerder uitkwam in China. De POCO-variant komt wereldwijd uit en krijgt een introductieprijs van 199 euro.

In de POCO M4 Pro 5G zit een MediaTek Dimensity 810-soc, die wordt op 6nm gemaakt en heeft acht cores met een snelheid tot 2,4GHz. Het toestel heeft een 6,6"-lcd met een resolutie van 2400x1080 pixels en een refreshrate van 90Hz. Er is een gat in het scherm voor de frontcamera, die een 16-megapixelresolutie heeft.

De accu heeft een capaciteit van 5000mAh en ondersteunt snelladen met 33W. De specificaties en het uiterlijk van de POCO M4 Pro 5G zijn vergelijkbaar met de basisversie van de Redmi Note 11 die Xiaomi eind oktober aankondigde.

Er komen uitvoeringen met 4GB en 6GB Lpddr4x-geheugen en dat is gecombineerd met 64GB of 128GB UFS 2.2-flashopslag. Aan de achterkant zit een primaire camera met een 50-megapixelsensor en een ultragroothoekcamera met 8-megapixelresolutie. Het camera-eiland lijkt meer sensoren te bevatten, maar dat is niet het geval. Filmen gaat maximaal in een 1080p-resolutie op 60fps.

De behuizing heeft een vingerafdrukscanner aan de zijkant en de afmetingen zijn 163,6x75,8x8,6mm. Het gewicht bedraagt 195 gram. Het toestel draait op de POCO-variant van MIUI 12.5, dat gebaseerd is op Android 11. POCO verkoopt de M4 Pro 5G in blauw, zwart en geel. De fabrikant hanteert introductieprijzen van 199 euro voor de 4+64GB-variant en 219 euro voor de 6+128GB-uitvoering.

Youfone levert voortaan vaste internet- en televisiediensten via het glasvezelnetwerk dat door T-Mobile en Primevest is aangelegd. Daardoor kunnen klanten in delen van Den Haag, Eindhoven en Rotterdam via Youfone een glasvezelabonnement afsluiten.

De Nederlandse virtuele provider leverde al diensten via KPN's glasvezelnetwerk; daar komt nu een deel van T-Mobile's glasvezelnetwerk bij. Daardoor kunnen Youfone-klanten nu een 1Gbit/s-abonnement afsluiten met symmetrische download- en uploadsnelheden voor 52 euro per maand, exclusief kortingen.

Hetzelfde abonnement kost bij T-Mobile 40 euro per maand zonder korting. Tv kost bij Youfone 14 euro per maand; bij T-Mobile kost dit 12,50 euro per maand. Een vast-bellen-abonnement is bij Youfone wel goedkoper, met 1 euro tegenover 2,50 euro bij T-Mobile.

Youfone gaat niet overal glasvezel aanbieden waar T-Mobile dit nu doet. Laatstgenoemde werkt met meerdere partijen aan glasvezelnetwerken, zoals met Open Dutch Fiber. Youfone heeft alleen een overeenkomst afgesloten voor het netwerk dat T-Mobile met investeringsbedrijf Primevest bouwt, waardoor Youfone in delen van de genoemde steden glasvezel kan aanbieden.

TSMC gaat een chipfabriek bouwen in Japan. Het Taiwanese bedrijf doet dat met steun van Sony, dat een minderheidsbelang van 20 procent krijgt in de fabriek. De fabriek wordt opgezet als dochteronderneming Japan Advanced Semiconductor Manufacturing.

JASM is een samenwerking van TSMC en Sony Semiconductor Solutions, het bedrijfsonderdeel van Sony dat chips en sensoren maakt. De bouw van de fab gaat in 2022 van start en eind 2024 moet de productie op gang komen. In eerste instantie zal de chipfabriek ingezet worden voor productie op 22nm- en 28nm-nodes.

De bouw van de fabriek kost naar verwachting 7 miljard dollar. Sony zal zo'n half miljard dollar investeren en krijgt daarvoor twintig procent aandeel in JASM. De bedrijven verwachten ook 'sterke ondersteuning' van de Japanse overheid.

Volgens de partijen komt de nieuwe fab er om te voldoen aan de wereldwijde hoge vraag naar chips. Als de locatie operationeel is, zullen er maandelijks 45.000 wafers van het 300mm-formaat geproduceerd worden. Sony is de grootste fabrikant van camerasensoren ter wereld en een grote afnemer van TSMC, maar de nieuwe fab zal ook chips leveren aan andere bedrijven.

TSMC heeft momenteel chipfabrieken in Taiwan en China, en fabs van dochterondernemingen in Singapore en de Verenigde Staten. Het bedrijf heeft al sinds 1997 een kantoor in Japan, maar nog geen chipfabriek. Vorige maand werden de plannen voor een Japanse chipfabriek al bevestigd; nu zijn ook de financiële details bekendgemaakt.

De Eerste Kamer moet de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden niet aannemen. Dat adviseert de Autoriteit Persoonsgegevens, omdat de overheid en organisaties 'zeer ruime' bevoegdheden zouden krijgen om persoonsdata uit te wisselen.

Met het wetsvoorstel mogen overheidsorganisaties en private partijen binnen samenwerkingsverbanden persoonsgegevens gezamenlijk delen en verwerken, bijvoorbeeld bij vermoedens van fraude of georganiseerde criminaliteit. Binnen het wetsvoorstel mogen bijvoorbeeld het Financieel Expertisecentrum, de Infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen, Regionale Informatie- en Expertisecentra en Zorg- en Veiligheidshuizen dit doen. De regering mag volgens het wetsvoorstel WGS later ook nieuwe samenwerkingsverbanden aanwijzen die gegevens mogen delen.

De voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens Aleid Wolfsen erkent dat de aanpak van criminaliteit belangrijk is, 'maar dat moet je wel netjes regelen'. Dat zou binnen WGS niet gebeuren. 'Veel meer instanties' zouden binnen WGS persoonsgegevens met elkaar mogen delen, 'zonder dat er duidelijk iets aan de hand is', zegt Wolfsen. Het risico van massasurveillance ligt volgens de voorzitter op de loer.

Zo is volgens de AP het doel van de verbanden om data 'op grote schaal' te delen, op te slaan en te analyseren niet duidelijk genoeg omschreven in het wetsvoorstel. In WGS zou staan dat het bij elk samenwerkingsverband om 'zwaarwegende algemene belangen' zou gaan, maar de AP zegt dat er niet duidelijk bijstaat welke belangen dit dan zijn.

Daarnaast mogen volgens het wetsvoorstel samenwerkingsverbanden bij 'een signaal' data met elkaar delen en analyseren, waarbij volgens de AP dat signaal vaag omschreven zou zijn. Het wetsvoorstel schrijft daarbij over 'andere partijen' waarmee data gedeeld mag worden als er sprake is van een eerste vermoeden van onrechtmatige activiteiten en het data delen noodzakelijk is. Om welke partijen het dan gaat, vermeldt het wetsvoorstel volgens de AP ook niet.

De privacytoezichthouder heeft verder kritiek op de soorten gegevens die gedeeld mogen worden. De Regionale Informatie- en Expertisecentra zeggen bijvoorbeeld burgerservicenummers, woonsituatie, verblijfstatus, financiële gegevens, politiegegevens en gegevens over seksueel gedrag en seksuele geaardheid te mogen delen. Daarbij gaat het niet alleen om gegevens van een individu, maar ook om de gegevens van familieleden en vrienden van dat ene individu.

Nieuwe samenwerkingsverbanden worden volgens de WGS tot slot aangewezen met een zogenoemde algemene maatregel van bestuur. Deze algemene maatregelen van bestuur kunnen niet door de Kamers gewijzigd worden.

Vanwege deze punten adviseert de AP de Eerste Kamer dringend het wetsvoorstel niet aan te nemen. Wolfsen zegt dat het voorstel 'de deur wagenwijd openzet voor een onbegrensde surveillance door een onbegrensde hoeveelheid partijen, publiek en privaat'. Het is niet voor het eerst dat de AP kritisch is over het wetsvoorstel. De WGS werd eerder al aangenomen door de Tweede Kamer.

Tweakers schreef vorig jaar een achtergrondartikel over het wetsvoorstel dat door critici Super SyRI wordt genoemd. WGS lijkt veel onderdelen van SyRI over te nemen, maar is niet bedoeld als een directe opvolger hiervan. Het Systeem Risico Indicatie was een controversieel algoritmesysteem dat door de rechter is verboden.

Nvidia heeft tijdens de GTC Conference de Omniverse Avatar onthuld. Met dit platform kunnen bedrijven virtuele 3d-assistenten maken. Gebruikers kunnen gesprekken voeren met de digitale avatar, afspraken plannen en transacties maken.

Met Omniverse Avatars lijkt Nvidia zich vooral op het bedrijfsleven te richten. Zo kunnen dergelijke avatars ingezet worden bij de bestelkiosks van restaurants. Op die manier kunnen klanten hun bestelling opnemen bij een pratend, digitaal 3d-personage op een beeldscherm, dat volgens het bedrijf tot twee klanten tegelijk kan begrijpen. Door middel van gezichtsherkenningstechnologie kan het personage de klanten zien en zo oogcontact blijven houden.

Het bedrijf laat daarnaast Toy Jensen zien, een virtuele versie van Nvidia's ceo Jensen Huang. Nvidia-werknemers stellen in het filmpje Toy Jensen een aantal vragen, die hij beantwoordt. Daarmee lijkt deze implementatie van de Omniverse Avatar op 3d-versies van bijvoorbeeld Apples Siri en Googles Assistent.

Ook liet Nvidia een demofilmpje zien genaamd 'Project Maxine'. Volgens die video kan de Omniverse Avatar meerdere effecten toepassen om videogesprekken toegankelijker en vloeiender te maken. Zo moet het mogelijk worden om een geanimeerde avatar van jezelf te maken die de ingesproken audio met mondbewegingen nabootst. Ook kan het achtergrondgeluiden zodanig onderdrukken dat het mogelijk moet zijn om in een druk café te videobellen, zonder dat de cafégeluiden te horen zijn. Verder kan gesproken tekst in real time vertaald worden, waardoor het volgens Nvidia mogelijk moet worden om te converseren met iemand uit het buitenland, die dan de gesproken zinnen in zijn eigen taal hoort. Het stemgeluid en de intonatie blijven daarbij intact, aldus Nvidia.

Wanneer de avatars beschikbaar komen is niet bekend. Nvidia Omniverse is sinds eind vorig jaar beschikbaar en kost, afhankelijk van het type abonnement, minstens 9000 dollar per jaar.

De GGD's in Nederland moeten meer maatregelen nemen om de gegevens van Nederlandse burgers te beschermen. De Autoriteit Persoonsgegevens zegt dat de beveiliging nog onvoldoende is en verplicht de koepelorganisatie tot actie.

De Autoriteit Persoonsgegevens controleerde drie systemen die werden gebruikt door de GGD's, die zich verenigen in koepelorganisatie GGD GHOR. De privacytoezichthouder onderzocht daarin de programma's HPZone, HPZone Lite en CoronIT. Dat zijn softwarepakketten die door de 25 regionale GGD's worden gebruikt om het bron- en contactonderzoek uit te voeren. In januari ontdekte RTL Nieuws dat er grootschalige datahandel plaatsvond door werknemers die met het programma werkten. Er is inmiddels besloten de software deels te vervangen, maar de termijn waarop dat gebeurt is niet bekend.

De AP deed vervolgens onderzoek naar de beveiliging van de ict-systemen van de gezondheidsorganisaties. De brief komt naar aanleiding van een datalekmelding, maar ook uit berichten uit de media rondom datadiefstallen en vanuit 'vele bezorgde signalen die de AP hierover vervolgens ontving'. De AP erkent dat de GGD's het door de uitbraak van de coronacrisis moeilijk hadden, maar wijst ook op de grote hoeveelheid gegevens die de zorgorganisaties verzamelen en de aard daarvan. Het gaat om gegevens van 'een uitzonderlijk grote groep burgers', en om medische gegevens die onder de AVG geclassificeerd worden als bijzondere persoonsgegevens. "Het treffen van technische en organisatorische maatregelen die zijn afgestemd op de hiermee gepaard gaande risico’s voor de persoonsgegevens is dan ook van zeer groot belang", schrijft de privacytoezichthouder.

De waakhond keek met name naar de manier waarop de toegang tot gegevens beveiligd was, en naar welke medewerkers toegang hadden tot die gegevens. Ook onderzocht de AP technische maatregelen zoals logging en of gegevens uit systemen konden worden geprint. Uit het onderzoek komen verschillende tekortkomingen naar boven.

Zo konden werknemers bij alle drie de systemen inloggen met alleen een url. Ze hoefden zich dus niet aan te melden via een apart, beveiligd netwerk. Wel was tweetrapsauthenticatie nodig om bij de systemen te komen. Er was bij de meeste GGD's 'geen eenduidig beleid' voor het gebruik van hardware. Daardoor was het mogelijk dat veel werknemers op hun eigen laptops werkten met de gegevens. De AP verplicht de GGD's om wel zo'n beleid op te stellen.

Ook het toegangsbeleid tot de beveiligde systemen was niet op orde. Op het gebied van autorisatietoestemming of -intrekking zijn net als bij laptopgebruik 'geen harde afspraken' gemaakt. Dat zorgde ervoor dat na het grote datalek van januari van dit jaar verschillende werknemers alsnog toegang tot de systemen hielden, ondanks dat ze niet meer in dienst waren. "De AP heeft tijdens het onderzoek geen duidelijk gedocumenteerde afspraken tussen de betrokken partijen aangetroffen, die zijn opgesteld naar aanleiding van het datalek in januari 2021, voor het toewijzen, wijzigen en intrekken van autorisaties", zegt de waakhond. Die afspraken moeten er nu wel verplicht komen. Het gaat om bestaande systemen, maar het beleid moet ook betrekking hebben voor toekomstige.

De GGD's houden tot slot ook geen toezicht op systeemtoegang omdat hun loggingbeleid ondermaats is. Logs worden wel aangemaakt, maar niet met regelmaat gecontroleerd. Dat gebeurde alleen als er een klacht kwam. De GGD negeerde ook een eerdere eis van de AP. Die wilde in september van 2020 dat de diensten geautomatiseerd logs zouden controleren, maar dat gebeurde niet. Pas in januari van dit jaar, nadat RTL meldde over het grote datalek, stapten de GGD's over naar automatisering.

Andere punten waar de GGD's op moeten verbeteren zijn het feit dat werknemers niet zomaar meer data kunnen exporteren, dat zoekfuncties worden beperkt en dat betrokkenen van datalekken beter worden geïnformeerd. Veel van de punten zijn van toepassing op vooral toekomstige systemen. De GGD's willen op termijn de software HPZone en HPZone Lite vervangen, maar daarbij moeten volgens de AP de nieuwe regels en eisen voldoende worden meegenomen.

De AP stelt dat de decentralisatie van de GGD's voor problemen zorgt. Ook zouden er zeker zes partijen betrokken zijn bij het bron- en contactonderzoek die bijvoorbeeld callcenters opzetten, en verschillende ict-leveranciers. Die maken vervolgens weer gebruik van tijdelijk personeel bij bijvoorbeeld uitzendbureaus. De belangrijkste aanbeveling van de AP is dan ook dat de koepelorganisatie en de lokale GGD's 'onderling en met de overige betrokken partijen per direct duidelijke afspraken op het vlak van informatiebeveiliging maken, vastleggen en actueel houden.'

Auto's kunnen vanaf 2024 worden voorzien van Nvidia's Drive Hyperion 8-platform voor autonoom rijden. Dit platform bestaat uit de benodigde computers en software voor zelfrijdende auto's en is compatibel met sensoren van toeleveranciers.

Drive Hyperion 8 is een modulair platform waarbij fabrikanten kunnen kiezen welke hardware en software ze nodig hebben. Fabrikanten kunnen bijvoorbeeld kiezen voor autonoom rijden op Level 3, of parkeren op Level 4. Nvidia kan met het platform daarnaast 'eenvoudigere' systemen leveren, zoals NCAP-beveiligingsfuncties en AI-functies die de bestuurder moeten ondersteunen tijdens het rijden.

Het platform bestaat uit twee Nvidia Drive Orin-socs die volgens Nvidia genoeg rekenkracht bieden om autonoom rijden op Level 4 mogelijk te maken. Bij L3-zelfrijdende-auto's hoeven bestuurders in theorie niet meer hun handen aan het stuur te houden, zoals nu wel moet bij L2. Bestuurders moeten echter wel in staat zijn om op ieder moment in te kunnen grijpen. Bij L4 hoeft dit in theorie niet.

Auto's uitgerust met het Hyperion 8-platform zijn later te upgraden met bijvoorbeeld Nvidia's Drive Atlan-soc. Deze is voorzien van een 'Ampere-Next'-gpu en 'Grace-Next'-cpu en kan tot een biljard operaties per seconde uitvoeren, vier keer zoveel als de Drive Orin-soc, die maximaal 254 biljoen operaties per seconde kan berekenen. Nvidia denkt deze Atlan-chip vanaf 2025 te kunnen leveren. Het bedrijf levert twee socs bij het Drive Hyperion-platform, voor het geval dat een van de socs defect raakt.

Nvidia levert computerkracht en AI-software, voor de sensoren werkt het platform samen met andere bedrijven. Zo heeft Nvidia overeenkomsten afgesloten met onder meer Continental, Hella, Luminar en Sony, zodat hun sensoren werken met Drive Hyperion. Luminar levert een lidar-sensor die richting de voorkant van de auto gemonteerd kan worden en zo de omgeving in de gaten houdt. Verder bestaat het sensorpakket van Hyperion uit twaalf camera's, negen radars en twaalf ultrasone sensoren. Bedrijven hoeven niet elke sensor te gebruiken, maar kunnen bepalen hoeveel sensoren ze nodig hebben aan de hand van hun voertuigen en eigen autonome software.

Met Drive Hyperion krijgen fabrikanten software die de sensordata opneemt, verzamelt en verwerkt. Nvidia levert niet zelf kant-en-klare software voor autonome auto's, maar fabrikanten kunnen Nvidia's hard- en software gebruiken om zelf sneller autonome auto's te kunnen ontwikkelen. Onder meer Lotus, Mercedes-Benz en Volvo willen het Drive Hyperion-platform gebruiken.

Nvidia introduceert een nieuwe versie van zijn compacte Jetson-module voor AI-toepassingen. De Jetson AGX Orin heeft een Ampere-gpu met 2048 CUDA-cores en een Arm-cpu met 12 cores. Het systeem kan tot 200 biljoen berekeningen per seconde uitvoeren.

Met een piekprestatie van 200Tops bij int8-berekeningen is de Jetson AGX Origin tot zes keer sneller dan zijn voorganger, de Jetson AGX Xavier, zegt Nvidia. Dat geldt overigens alleen voor deze specifieke berekeningen met een lage precisie, die gebruikt worden in neurale netwerken.

Voorganger Jetson AGX Xavier had een Volta-gpu met 512 cores, het nieuwe model heeft een Ampere-gpu met niet alleen 2048 CUDA-cores, maar ook nog eens 64 Tensor-cores. Het systeem is voorzien van 32GB aan LPDDR5-geheugen met een doorvoersnelheid van 204,8GB/s.

Nvidia levert de Jetson AGX Orin als een module en een developer kit. Het losse bordje heeft afmetingen van 100x87mm en is bedoeld voor integratie in robots of andere apparatuur die autonoom moet kunnen functioneren. De fabrikant noemt voorbeelden als systemen in fabrieken, robots voor logistiek en grote industriële drones. De module verbruikt 15W tot 50W, afhankelijk van de instelling. Meer technische details heeft Nvidia gepubliceerd in een pdf.

Nvidia brengt de Jetson AGX Orin in het eerste kwartaal van 2022 uit. Een prijs noemt de fabrikant niet.

Medische toepassingen

Nvidia introduceert ook Clara Holoscan, een computing platform voor de medische industrie, dat werkt met de Jetson AGX Orin-module. Volgens Nvidia is dat platform geschikt voor het realtime verwerken van informatie van medische apparaten.

Een hacker heeft van zeven miljoen klanten op de beleggingsapp Robinhood gegevens gestolen. Van vijf miljoen mensen zijn er e-mailadressen openbaar gemaakt en van nog eens twee miljoen de volledige namen. Er zouden geen bankgegevens of burgerservicenummers gelekt zijn.

Uit onderzoek van Robinhood zelf bleek dat naast de zeven miljoen klanten, er van een kleinere groep aanvullende data is gelekt. Bij 310 personen zijn er volledige namen, geboortedata en postcodes gelekt. Van zo'n tien gebruikers is er nog meer data gelekt, al geeft Robinhood hier geen details over. Het bedrijf geeft wel aan dat er van niemand bankrekeningnummers, bankpasnummers of bsn's zijn blootgelegd. Ook zou niemand financieel leed hebben ervaren ten gevolge van de hack. Het bedrijf zegt momenteel bezig te zijn met het op de hoogte stellen van de slachtoffers.

Volgens Robinhood wist de hacker een medewerker van de klantenservice te manipuleren en zo toegang te krijgen tot 'bepaalde klantenservicesystemen' en daarmee de gegevens van gebruikers. Ook zou de hacker losgeld eisen van de beleggingsapp. Om welk bedrag het gaat, en of de app heeft betaald, wordt niet genoemd. Robinhood meldt de aanval gestopt te hebben en de politie te hebben geïnformeerd. Ook zegt de beleggingsapp samen met beveiligingsbedrijf Mandiant de hack verder te gaan onderzoeken.

Een cybercrimineel heeft het Nederlandse sollicitatieplatform Homerun gehackt via een kwetsbaarheid in een ongepatchte Apache-server. Hierbij zijn onder meer cv's en motivatiebrieven gestolen van honderdduizenden gebruikers. Homerun heeft de crimineel betaald.

De aanval begon op 20 oktober, schrijft Homerun. Dat gebeurde via een Apache-server die het bedrijf in AWS had draaien. Deze server had de kwetsbaarheid CVE-2021-40438, waarbij aanvallers toegangstokens konden stelen. Met deze tokens wist de aanvaller toegang te krijgen tot de data van Homerun en de persoonlijke data van gebruikers te stelen. Een patch voor het lek werd in Apache 2.4.49 geleverd. Die kwam op 16 september van dit jaar uit. AWS implementeerde de fix vervolgens op 15 oktober.

Homerun ontdekte de aanval op 26 oktober en contacteerde beveiligingsbedrijf Northwave voor hulp. Op 28 oktober werden de Apache-servers gepatcht 'zodat de aanvaller er geen toegang meer toe had', al was de data daarna hoogstwaarschijnlijk al gedownload. Het sollicitatieplatform zocht ook contact op met de aanvaller en heeft de aanvaller een onbekend bedrag in bitcoin betaald. De aanvaller zegt de data te hebben verwijderd en Homerun zegt geen aanwijzingen te hebben dat de data is gelekt.

Klanten, waarmee Homerun doelt op bedrijven die het platform gebruiken, zijn volgens het platform op 29 oktober geïnformeerd. Op GoT is een topic over de aanval. Een van de bedrijven zegt van Homerun te hebben gehoord dat er een 'hele kleine kans is' dat er nog een kopie van de data bestaat. Een tweaker zegt ook dat zijn data vier jaar is bewaard, terwijl een bedrijf deze gegevens standaard vier weken mag bewaren. Met toestemming kan dit verlengd worden tot een jaar.

Volgens RTL Nieuws gaat het om honderdduizenden sollicitatiebrieven, cv's, namen, e-mail- en woonadressen, telefoonnummers en vacatureopdrachten. Homerun heeft de Autoriteit Persoonsgegevens en de politie ingelicht over de aanval. Het platform zegt ook te kijken naar het opt-out maken van strengere privacyfuncties, zoals het automatisch verwijderen van sollicitatiegegevens. Die functie bestaat al, maar is nu opt-in. Homerun is een sollicitatieplatform dat bedrijven kunnen inzetten om sollicitaties bij een vacature te kunnen verwerken.

Europol en het Amerikaanse ministerie van Justitie hebben details bekendgemaakt over acties die de afgelopen tijd zijn ondernomen tegen ransomwarebendes. Daarbij zijn zeven verdachten aangehouden, waarvan er vijf worden gelinkt aan REvil.

Roemeense autoriteiten hebben vorige week donderdag twee verdachten opgepakt, die volgens Europol verantwoordelijk worden gehouden voor 5000 infecties met de REvil-ransomware. Daarmee zouden ze een half miljoen euro aan losgeld hebben buitgemaakt. Ook maakt Europol bekend dat er sinds februari nog drie andere verdachten zijn opgepakt, die eveneens gelinkt worden aan REvil. Daarnaast zijn er twee verdachten gearresteerd die connecties zouden hebben met de GandCrab-ransomware. De arrestaties vonden plaats in Zuid-Korea en Koeweit.

De zeven arrestaties zijn allemaal onderdeel van operatie GoldDust, waar zeventien Europese landen aan meewerkten. Ook Nederland en België waren daarbij betrokken. Het gaat om een operatie van Europol, Eurojust en Interpol. De verdachten zijn gearresteerd na succesvolle afluisteroperaties en inbeslagname van apparatuur die gelinkt zou zijn aan de ransomwarebendes. REvil is de groep die achter de grote aanval op Kaseya zat eerder dit jaar. GandCrab wordt gezien als een voorloper van die groep.

Volgens Europol zijn de zeven verdachten samen verantwoordelijk voor 7000 ransomware-infecties en eisten ze meer dan 200 miljoen euro aan losgeld. Hoeveel daarvan daadwerkelijk is betaald, is niet bekend.

Het Amerikaanse ministerie van Justitie schrijft over de arrestatie van een 22-jarige Oekraïense man in oktober, na het uitvaardigen van een internationaal arrestatiebevel. Hij wordt er onder meer van verdacht de aanval op Kaseya te hebben gepleegd en de Amerikaanse overheid heeft om zijn uitlevering gevraagd. Daarnaast heeft het ministerie beslag gelegd op 6,1 miljoen dollar aan losgeld, dat door een 28-jarige Russische verdachte zou zijn ontvangen, eveneens als gevolg van aanvallen met de REvil-ransomware. De betreffende Rus is nog voortvluchtig.

De twee zijn in de Verenigde Staten aangeklaagd voor diverse vergrijpen, waaronder het beschadigen van computersystemen, fraude en witwassen. Opgeteld kunnen de twee gevangenisstraffen krijgen van maximaal 115 en 145 jaar.

Het internationale onderzoek naar de REvil-ransomwarebende is volgens Europol een voortzetting van een onderzoek uit 2018 naar GandCrab, dat geleid werd door Roemeense autoriteiten. Met die acties werden destijds drie decryptietools vrijgegeven voor slachtoffers van ransomware. Bij operatie GoldDust zijn aanwijzingen uit dit eerdere onderzoek gebruikt. Vorige maand ging al het gerucht dat de REvil-groep een halt was toegebracht door acties van de Verenigde Staten en diverse andere landen.

Samsung heeft een 16Gbit-chip van Lpddr5x-geheugen ontwikkeld, waarmee Lpddr5x-modules van maximaal 64GB gemaakt kunnen worden. Samsung zegt samen te gaan werken met chipfabrikanten aan een 'framework voor digitale realiteit', met daarin het geheugen.

Het Lpddr5x-geheugen heeft een snelheid van 8,5Gb/s en is volgens Samsung 1,3x sneller en 20 procent zuiniger dan het bestaande Lpddr5-geheugen, dat momenteel in high-end smartphones, sommige laptops en Valve's Steam Deck wordt toegepast. Samsung maakt het nieuwe geheugen op zijn 'meest geavanceerde 14nm-procedé'. Vermoedelijk is dat het 14nm-procedé met euv, waar de fabrikant ook zijn DDR5-geheugen op maakt.

Samsung is de eerste fabrikant die een Lpddr5x-chip aankondigt. Standaardenorganisatie Jedec publiceerde in juli de Lpddr5x-standaard, die een snelheid tot 8533Mbit/s voorschrijft. Bij Lpddr5 is dat maximaal 6400Mbit/s. De standaard is ontwikkeld in samenwerking met geheugenfabrikanten Samsung en Micron.

Er zijn nog geen geheugenmodules aangekondigd die gebruikmaken van het Lpddr5x-geheugen, maar Samsung zegt dat de 16-gigabitchips gebruikt kunnen worden voor modules van maximaal 64GB en dat daarmee het gebruik mobiele toepassingen overstijgt. De fabrikant wil het geheugen ook toepassen in servers en auto's en stelt dat het geschikt is voor 'de metaverse'. Nvidia kondigde eerder dit jaar al aan zijn Arm-serverprocessor Grace te combineren met Lpddr5x. Dat platform komt in 2023 uit.

'Framework voor digitale realiteit'

In de aankondiging schrijft Samsung ook dat het later dit jaar zal gaan samenwerken met fabrikanten van chipsets wereldwijd, om 'een meer levensvatbaar framework' op te zetten voor de 'groeiende wereld van de digitale realiteit'. Lpddr5x zal volgens Samsung een belangrijk onderdeel van die basis vormen. De bewoording is vaag, maar het lijkt erop dat de fabrikant doelt op een hardwareplatform voor VR- en AR-producten. Qualcomm heeft bijvoorbeeld zijn Snapdragon XR2-platform, dat in de Quest 2 gecombineerd wordt met Lpddr4x-geheugen. Mogelijk werkt Samsung samen met de fabrikant aan een upgrade daarvan.

MediaMarkt zou in onderhandeling zijn met criminelen nadat het bedrijf maandag slachtoffer werd van een ransomwareaanval. Volgens RTL Nieuws zit de Hive-groepering achter de aanval en eisen de criminelen 43 miljoen euro in bitcoin.

Hive zou duizenden computers en servers van de MediaMarkt hebben versleuteld, schrijft RTL Nieuws. Details over de onderhandelingen tussen MediaMarkt en de criminelen zijn niet bekend. Hive gebruikt een dashboard met een zogenaamde helpdesk, waarmee slachtoffers kunnen chatten met de aanvallers. Het ligt voor de hand dat er op die manier gecommuniceerd wordt tussen de partijen.

Maandagochtend werden de Europese vestigingen van MediaMarkt getroffen door de aanval. Naast filialen in Nederland en België, gaat dat ook om winkels in andere landen, waaronder Duitsland. De winkels zijn nog open, maar kunnen alleen producten die in de winkel liggen verkopen. Afhalen en retourneren is niet mogelijk.

De Hive-groepering staat erom bekend slachtoffers af te persen, door data te publiceren als er geen losgeld wordt betaald. Het is niet duidelijk of dat ook aan de orde is bij de MediaMarkt. Op zijn HiveLeaks-website houdt de groep bij welke bedrijven het heeft aangevallen. Gestolen data wordt daar ook online gezet als er niet ingegaan wordt op de eisen van de groep.

Hive is sinds halverwege dit jaar actief en werd berucht met aanvallen op Amerikaanse ziekenhuizen. In augustus waarschuwde de FBI voor de praktijken van de groepering.

Ontwikkelaar Turtle Rock Studios brengt in december een update uit voor Back 4 Blood, waarmee de game een offlinemodus krijgt. Spelers kunnen het daarin samen met de AI opnemen tegen zombies en progressie wordt opgeslagen. Dat is nu niet het geval.

De offline-update is gratis en is door de ontwikkelaar op de roadmap gezet voor december. Een verschijningsdatum is nog niet bekendgemaakt. Eerst zal in november nog een update verschijnen met quality of life-verbeteringen en grote bugfixes. De update in december voegt naast de solomodus ook nieuwe features toe, waaronder nieuwe kaarten en een nieuw kaarttype.

Volgend jaar komt er nog een gratis update met een nieuwe moeilijkheidsgraad, nieuwe kaarten, een vernieuwde co-opmodus en meer verbeteringen. Ook verschijnen er dan drie betaalde uitbreidingen. De eerste daarvan krijgt de titel Tunnels of Terror

Back 4 Blood heeft al een solomodus, maar daarvoor moeten spelers online zijn en als er alleen wordt gespeeld, wordt er geen progressie opgeslagen die meetelt voor het behalen van supply points en achievements. Ook kunnen statistieken niet ingezien worden. Vorige maand gaven de ontwikkelaars aan te kijken naar een oplossing, in een reactie op kritiek van spelers.

De game werd op 12 oktober uitgebracht, voor de pc, op Xbox- en PlayStation-consoles en via Microsofts Game Pass-abonnement. De studio achter Back 4 Blood is opgericht door de makers die aan Left 4 Dead werkten en daarna bij Valve in dienst gingen. Net als de Left 4 Dead-games is het nieuwe spel een co-opzombieshooter, maar er zijn verschillen. Zo werkt Back 4 Blood met een kaartensystemen; daarmee krijgen spelers en de vijanden bepaalde bonussen.

Google heeft volgens bronnen van de Vlaamse krant De Tijd 53 hectare grond gekocht voor de bouw van een nieuw datacenter. Het zou het zesde datacentercomplex van de zoekgigant worden in het land en de kosten zouden zo'n 600 miljoen euro bedragen.

Google heeft de aankoop van de grond nog niet bevestigd, maar volgens De Tijd is de koop rond. Twee jaar geleden had Google de grond ook al willen kopen, maar de deal liep toen stuk nadat er berichten over verschenen in de media. Het gaat volgens de krant om 53 hectare op het Ecopôle-bedrijvenpark in Farciennes, aan de oevers van de Samber, ten oosten van Charleroi.

De vijf datacentercomplexen die Google al in België heeft, staan in Saint-Ghislain, in de provincie Henegouwen. Het eerste complex werd daar in 2005 gebouwd en dat gebied van 90 hectare staat inmiddels helemaal vol. Er wordt momenteel nog gewerkt aan het vijfde complex, dat eind 2022 gereed moet zijn.

Volgens De Tijd kan Google het datacenter koelen met water uit de Samber en is er via het stroomnet 200 tot 300MW aan capaciteit beschikbaar. Netbeheerder Elia heeft dat bevestigd. Ook zouden er zonnepanelen geplaatst kunnen worden op het terrein. Wanneer de bouw van het zesde datacenter van start gaat en wanneer dat gereed zal zijn, is nog niet bekend.