De GGD's in Nederland moeten meer maatregelen nemen om de gegevens van Nederlandse burgers te beschermen. De Autoriteit Persoonsgegevens zegt dat de beveiliging nog onvoldoende is en verplicht de koepelorganisatie tot actie.
De Autoriteit Persoonsgegevens controleerde drie systemen die werden gebruikt door de GGD's, die zich verenigen in koepelorganisatie GGD GHOR. De privacytoezichthouder onderzocht daarin de programma's HPZone, HPZone Lite en CoronIT. Dat zijn softwarepakketten die door de 25 regionale GGD's worden gebruikt om het bron- en contactonderzoek uit te voeren. In januari ontdekte RTL Nieuws dat er grootschalige datahandel plaatsvond door werknemers die met het programma werkten. Er is inmiddels besloten de software deels te vervangen, maar de termijn waarop dat gebeurt is niet bekend.
De AP deed vervolgens onderzoek naar de beveiliging van de ict-systemen van de gezondheidsorganisaties. De brief komt naar aanleiding van een datalekmelding, maar ook uit berichten uit de media rondom datadiefstallen en vanuit 'vele bezorgde signalen die de AP hierover vervolgens ontving'. De AP erkent dat de GGD's het door de uitbraak van de coronacrisis moeilijk hadden, maar wijst ook op de grote hoeveelheid gegevens die de zorgorganisaties verzamelen en de aard daarvan. Het gaat om gegevens van 'een uitzonderlijk grote groep burgers', en om medische gegevens die onder de AVG geclassificeerd worden als bijzondere persoonsgegevens. "Het treffen van technische en organisatorische maatregelen die zijn afgestemd op de hiermee gepaard gaande risico’s voor de persoonsgegevens is dan ook van zeer groot belang", schrijft de privacytoezichthouder.
De waakhond keek met name naar de manier waarop de toegang tot gegevens beveiligd was, en naar welke medewerkers toegang hadden tot die gegevens. Ook onderzocht de AP technische maatregelen zoals logging en of gegevens uit systemen konden worden geprint. Uit het onderzoek komen verschillende tekortkomingen naar boven.
Zo konden werknemers bij alle drie de systemen inloggen met alleen een url. Ze hoefden zich dus niet aan te melden via een apart, beveiligd netwerk. Wel was tweetrapsauthenticatie nodig om bij de systemen te komen. Er was bij de meeste GGD's 'geen eenduidig beleid' voor het gebruik van hardware. Daardoor was het mogelijk dat veel werknemers op hun eigen laptops werkten met de gegevens. De AP verplicht de GGD's om wel zo'n beleid op te stellen.
Ook het toegangsbeleid tot de beveiligde systemen was niet op orde. Op het gebied van autorisatietoestemming of -intrekking zijn net als bij laptopgebruik 'geen harde afspraken' gemaakt. Dat zorgde ervoor dat na het grote datalek van januari van dit jaar verschillende werknemers alsnog toegang tot de systemen hielden, ondanks dat ze niet meer in dienst waren. "De AP heeft tijdens het onderzoek geen duidelijk gedocumenteerde afspraken tussen de betrokken partijen aangetroffen, die zijn opgesteld naar aanleiding van het datalek in januari 2021, voor het toewijzen, wijzigen en intrekken van autorisaties", zegt de waakhond. Die afspraken moeten er nu wel verplicht komen. Het gaat om bestaande systemen, maar het beleid moet ook betrekking hebben voor toekomstige.
De GGD's houden tot slot ook geen toezicht op systeemtoegang omdat hun loggingbeleid ondermaats is. Logs worden wel aangemaakt, maar niet met regelmaat gecontroleerd. Dat gebeurde alleen als er een klacht kwam. De GGD negeerde ook een eerdere eis van de AP. Die wilde in september van 2020 dat de diensten geautomatiseerd logs zouden controleren, maar dat gebeurde niet. Pas in januari van dit jaar, nadat RTL meldde over het grote datalek, stapten de GGD's over naar automatisering.
Andere punten waar de GGD's op moeten verbeteren zijn het feit dat werknemers niet zomaar meer data kunnen exporteren, dat zoekfuncties worden beperkt en dat betrokkenen van datalekken beter worden geïnformeerd. Veel van de punten zijn van toepassing op vooral toekomstige systemen. De GGD's willen op termijn de software HPZone en HPZone Lite vervangen, maar daarbij moeten volgens de AP de nieuwe regels en eisen voldoende worden meegenomen.
De AP stelt dat de decentralisatie van de GGD's voor problemen zorgt. Ook zouden er zeker zes partijen betrokken zijn bij het bron- en contactonderzoek die bijvoorbeeld callcenters opzetten, en verschillende ict-leveranciers. Die maken vervolgens weer gebruik van tijdelijk personeel bij bijvoorbeeld uitzendbureaus. De belangrijkste aanbeveling van de AP is dan ook dat de koepelorganisatie en de lokale GGD's 'onderling en met de overige betrokken partijen per direct duidelijke afspraken op het vlak van informatiebeveiliging maken, vastleggen en actueel houden.'