Google koelt datacenter Eemshaven voortaan met oppervlaktewater

Google stapt af van het koelen van servers in datacenter Eemshaven met leidingwater en gaat oppervlaktewater gebruiken. Daarvoor heeft Google samen met Waterbedrijf Groningen en North Water een nieuwe waterzuivering en leidingen aangelegd.

Voor de overstap naar oppervlaktewater investeert Google ruim 45 miljoen euro. Het nieuwe waterzuiveringssysteem en de leidingen kunnen ook gebruikt worden door andere bedrijven in de regio. Google gaat in eerste instantie oppervlaktewater gebruiken, maar onderzoekt intussen hoe het afvalwater kan behandelen om direct te gebruiken voor het koelen in het datacenter.

De overstap naar oppervlaktewater is een verduurzaming voor het bedrijf. Sinds 2007 werkt het bedrijf naar eigen zeggen CO₂-neutraal en sinds 2017 ook energieneutraal. Vanaf 2030 moeten alle datacenters en kantoren van Google CO₂-vrije energie gebruiken.

In het datacenter in de Eemshaven van Google wordt water gebruikt om servers te koelen, in plaats van lucht. Daardoor heeft het datacenter aanzienlijk minder energie nodig voor de koeling. Daarbij gebruiken ze zowel een gesloten systeem waarbij water continu door de leidingen stroomt en een open systeem met koeltorens om de temperatuur van het gesloten systeem te verlagen.

Google werkte samen met het Waterbedrijf Groningen en North Water vijf jaar aan de bouw van een industriële watervoorziening voor de Eemshaven. Het waterbedrijf heeft naast de industriële leiding ook een nieuwe drinkwaterleiding aangelegd om de regio van een grotere drinkwatercapaciteit te voorzien.

Warmtewisselaars in het datacenter in de Eemshaven, Foto: Google

Reacties (228)

Vraag me wel af wat men dan doet met het warme retoer water want dat kan je niet terug lozen aan het mileu / oppervlakte water want dan verstoor je het locale eco systeem van de natuur door de enorme opwarming.

Zo ie zo is het massaal ontrekken van water uit een oppervlakte al een grote eco impact.

Dan vind ik de oplossing van MS met het onderdompelen van servers in een kokende vloeistof een betere oplossing gezien je dan weer koelt met lucht alleen een zeer efficiente transformer in de vorm van afkoelend gas.

[Reactie gewijzigd door Scriptkid op 21 april 2021 11:36]

Als het puur warm water is, dat doen fabrieken ook wel.
Maar datacenters mengen vaak chemicaliën door het water, voor betere koeling...

Zoals op de foto in dit artikel te zien is zal er ongetwijfeld gebruik gemaakt worden van een warmtewisselaar. Als ze dan iets zouden toevoegen aan het water wat door de servers stroomt dan komt dit niet in het oppervlaktewater.

Zie deze blog post van Google. Evaporative cooling werkt door het warme water te laten verdampen. Dat kost veel energie die onttrokken wordt aan het deel van het water dat niet verdampt. Je hebt koeltorens waar water langs de wand naar beneden loopt, waar een ventilator lucht overheen blaast. Een deel van het water verdampt, het andere water wordt veel kouder. (net zoals wij transpireren).

Om een idee te geven: om 1cm3 van 20 graden C met een graad op te warmen of af te koelen, kost 4.2 Joule (1 calorie). Om 1 gram water te verdampen kost ongeveer 2260 Joule (bron). (Water hoeft niet te koken om te verdampen - je was aan de waslijn is ook niet op kooktemperatuur)

Verdampingskoeling met koeltorens wordt in de industrie heel veel toegepast, maar ook wel bij grote airconditioning systemen.Aan het koelwater worden chemicaliën toegevoegd. Dit doet men om de groei van bacteriën (Legionella) tegen te gaan en om kalkafzetting in de warmtewisselaars te voorkomen.

Omdat een deel van het water verdampt, zal de concentratie van deze chemicaliën in het resterende koelwater steeds hoger worden. Een deel van dit water wordt daarom geloosd. Koeltorens zijn vergunningplichtig, er vinden regelmatig controles plaats. Ook de gebruikte chemicaliën moeten aan de regelgeving voldoen.

Het beheer van zo'n koelinstallatie wordt vaak uitbesteed aan een gespecialiseerd bedrijf.

Binnenkort allemaal niet meer nodig met lokale koeling direct in de server :

https://news.microsoft.co...atacenter-liquid-cooling/

Lekker, nu heb ik meteen zin om te sjoelen... en bedankt!

Als ik de Telegraaf moet geloven zou dit wel gedaan worden (in ieder geval bij andere datacenter).

Datacentra zouden zorgen voor een enorme aanslag op ons drinkwater vanwege de koeling. Bovendien dient dit koelwater bacterievrij te zijn waardoor er aan ons drinkwater chemicaliën worden toegevoegd. Afvalwater wordt ongehinderd in ons oppervlaktewater geloosd.

Daarnaast is er nog een probleem bij datacenters wanneer er droge periodes zijn. Helaas komen deze de afgelopen decennia steeds vaker voor door de verandering van ons klimaat. Het gaat alleen al bij de twee datacenters in Hollandse Kroon om meer dan 500m3 aan drinkwater per uur. De beloftes die door verschillende instanties gedaan zijn om het koelwater te gebruiken in bijvoorbeeld de naastgelegen kassen word nooit aangelegd en hooguit een mooie PR.

Uit dat onderzoek blijkt onder meer dat de beheerders van de datacenters geen goed zicht hebben op het water- en chemicaliëngebruik in hun centra. Ze zijn zich bovendien weinig bewust van de impact die hun watergebruik heeft op de beschikbaarheid van drinkwater tijdens droge perioden.

Hopelijk doen ze dit dus anders in datacenter Eemshaven.

https://www.h2owaternetwe...-meer-vragen-op-te-roepen
https://www.telegraaf.nl/...-belastingbetaler-fortuin
https://www.rtlnieuws.nl/...-nederland-hollands-kroon

[Reactie gewijzigd door jdh009 op 21 april 2021 12:38]

De impact van droogte is natuurlijk afhankelijk van waar je in Nederland bent. Pas als het niet regent en alle rivieren droogvallen, heeft heel Nederland een probleem. Zo kunnen waterschappen bij de kust zo veel water uit de rivier halen als ze willen zonder dat dit een grote impact heeft. Immers, dat water komt anders tóch in zee terecht en is dan ook voor ons verloren. Water onttrekken uit diepe putten is een ander verhaal, als je daar lange tijd meer uit haalt dan dat er door regenwater wordt bijgevoerd komen ze uiteindelijk droog te staan met alle gevolgen van dien.

Je hebt trouwens bij warmere watertemperaturen ook meer water nodig om voldoende te kunnen koelen. Ik weet niet of die twee datacenters waar je het over hebt alleen op zulke momenten 500m3 gebruiken? Water dichter bij de kust zal in de zomer vaak warmer zijn dan daar waar het het land in kwam. Het liefst wil je het koelwater pas terug in het oppervlaktewater laten lopen wanneer het dezelfde temperatuur had als toen je het opnam, dus je moet ook nog eens een manier vinden om die 500m3 per uur weer af te koelen (door bijvoorbeeld het douchewater van mensen er mee voor te verwarmen).

De impact van droogte is natuurlijk afhankelijk van waar je in Nederland bent. Pas als het niet regent en alle rivieren droogvallen, heeft heel Nederland een probleem. Zo kunnen waterschappen bij de kust zo veel water uit de rivier halen als ze willen zonder dat dit een grote impact heeft. Immers, dat water komt anders tóch in zee terecht en is dan ook voor ons verloren. Water onttrekken uit diepe putten is een ander verhaal, als je daar lange tijd meer uit haalt dan dat er door regenwater wordt bijgevoerd komen ze uiteindelijk droog te staan met alle gevolgen van dien.

Je kunt niet echt veel zoet water uit de rivieren halen, dicht bij de kust: als er weinig aanvoer is vanuit de Rijn of Maas dan dringt zout water op in de rivieren, en die verzilting gaat best wel ver landinwaarts. Zo dringt het zoutere water op richting Gouda, en was er een serieus probleem met het IJ in Amsterdam waar een bubbelscherm geplaatst werd om te voorkomen dat zout water het Amsterdam-Rijnkanaal binnen zou dringen.

Een mooi stukje over hoever de verzilting reikt als het droog staat kan je vinden in dit waterbericht, even scrollen naar 'verzilting'.

Het enige zoetwater reservoir wat we hebben is het IJsselmeer, en die moeten we koesteren, en niet gebruiken voor het koelen van datacenters.

Je hebt gelijk dat wanneer er minder water in de rivieren staat, zout zeewater verder op kan rukken. Echter, het gebruik van rivierwater voor koeling heeft hier in principe geen impact op, omdat 100 meter verder het gebruikte water uiteindelijk weer de rivier terug in gaat. Als dit ondertussen is gebruikt om andere bronnen op te warmen is dit ook nog eens "warmteneutraal". Op plekken waar drinkwater wordt opgepompt kan dit niet. Je pompt niet het gebruikte water terug de grond in omdat je daarmee je bron vervuild.

Overigens staat droogte los van drinkwatergebruik. Het wordt op veel plekken in Nederland en de rest van de wereld niet perse droger omdat er veel grondwater wordt gebruikt, maar omdat de temperaturen stijgen en er geen buffers zijn. Deze gebieden zijn er op ingericht om in natte perioden, het regenwater zo snel mogelijk af te voeren, er van uit gaande dat er in de zomer altijd alsnog genoeg regen valt om de bodem nat te houden. Daarentegen zijn vooral in landbouwgebieden in het westen en noorden van het land (en niet alleen in polders) mensen al honderden jaren slootjes aan het graven om het water langer vast te houden, wetende dat als het te hard regent ze alle zeilen (letterlijk) bij moesten zetten om echt alleen de piekneerslag weg te krijgen. Ten oosten van Apeldoorn zie je amper zulke oplossingen en heeft een neerslagvrije periode direct invloed op de gewassen.

Hoe fijn is zout water voor apparatuur die je gebruikt? Nu zal het niet zo zijn dat het zo zout is als zeewater, maar je wil toch je apparatuur 'schoon' houden.

En de droogte staat niet los van het drinkwatergebruik - de afgelopen jaren heeft Vitens meerdere malen opgeroepen om minder water te gebruiken omdat de waterputten te weinig water hadden. Water, wat op de Veluwe gevallen is, en daarna beschikbaar is als drinkwater - maar daar zit wel heel veel tijd tussen.

Er wordt nu wel van alles gedaan om water vast te houden (er is zelfs een woest plan om water van de IJssel naar de Veluwe te pompen), maar er is te weinig om aan alle behoeften te voorzien. En dus is het koelen met schoon water voor mij niet wenselijk. Misschien kunnen we Microsoft en Google beter adviseren om datacentra op andere plaatsen, buiten Nederland, te bouwen. Scheelt veel water en stroomgebruik, en het verlies aan werkgelegenheid is te verwaarlozen.

Eén van de effecten van het veranderende weer dat we in Nederland zien is dat zelfs wanneer er in een jaar tijd dezelfde hoeveelheid regen valt, het meer in hevige buien tegelijk valt in plaats van verspreid over meerdere dagen. Tijdens een stortbui kan de grond het water gewoon niet opnemen en omdat we het zo snel mogelijk weg willen hebben, leiden we het in gebieden zoals rond de Veluwe zo snel mogelijk naar de rivieren. Een paar dagen later is de grond te droog en moet er water opgepompt worden, wat niet aangevuld wordt doordat er steeds meer stortbuien zijn, etc. De kunst is dus om te zorgen dat het zo lang mogelijk duurt voordat overtollig regenwater naar zee afgevoerd moet worden. Op kleine schaal wordt al een paar jaar opgeroepen om tegels uit je tuin te halen, op grote schaal zullen er gewoon meer sloten en andere waterbassins gemaakt moeten worden op de plekken waar nu nog vooral voor waterafvoer wordt gekozen.

Of een datacentrum op Antarctica een beter idee is voor het klimaat dan in Groningen weet ik niet. Ik kan me voorstellen dat wanneer de omgeving rond een datacentrum opwarmt, het effect op ijs groter is en een groter domino-effect veroorzaakt dan op een locatie waar een graad meer of minder lokaal niet ‘heel veel’ uit maakt.

Overigens duwt het datacentra uit dit bericht niet gelijk het oppervlaktewater in de slangen tussen de servers door, maar gaat dit via een warmtewisselaar.

Dan kan je het zeewater met RO-installaties ontdoen van het zout en eventueel mineralen toevoegen om het minder corrosief te maken.

Dat kan uiteraard, maar wat hou je dan aan afval over? Kan je dat zo weer lozen?

Ik denk dat het bij twijfel beter is de Telegraaf niet te geloven. Dat het legaal is om afvalwater vol "chemicaliën" (welke?) te lozen en het drinkwater kapot te maken lijkt me heel onwaarschijnlijk.

Edit: zie net van @Sietse Vliegen dat het verhaal inderdaad onzin is, zoals verwacht. Belachelijk dat de Telegraaf dat gewoon plaatst zonder iets te checken. Rotzooikrant.

[Reactie gewijzigd door _Pussycat_ op 22 april 2021 06:07]

Dat het legaal is om afvalwater vol "chemicaliën" (welke?) te lozen en het drinkwater kapot te maken lijkt me heel onwaarschijnlijk.

Helaas heb je ongelijk. Je zou denken dat afvalwater in rivieren dumpen iets van voor de oorlog was, maar dat gebeurt in veel gevallen nog steeds.
De Vuilnisman heeft hier onlangs nog een aflevering aan gewijd. Afvalwater - met daarin honderden chemicaliën - lozen in oppervlaktewater dat stroomafwaarts zelfs als drinkwater gebruikt wordt mag vaak gewoon. Jaarlijks gebeurt het zelfs meerdere keren dat de waterbedrijven hun winning tijdelijk moeten staken omdat de waterbron te vervuild is.

[Reactie gewijzigd door Ghost Dog op 22 april 2021 13:59]

In je link staat:

In Nederland zijn de regels voor lozingen inmiddels sterk verbeterd. Wat nu nog moet gebeuren is dat de honderden achterstallige vergunningen worden herzien en dat vervolgens goed wordt gehandhaafd.

Dus het schijnt nu in elk geval op papier in order te zijn (uiteraard zal de realiteit minder schoon zijn) zodat tenminste het Telegraaf-verhaal niet te kloppen lijkt. Maar interessant dat er in Nederland ook nog veel te verbeteren valt op dit gebied, ik had iets beters verwacht.

Het zal zeker verbeterd zijn, maar wat in de aflevering duidelijk werd is dat er geen of hooguit een zeer zwak voorzorgsbeginsel geldt: stoffen waarvan nog niet voldoende bekend is of deze schadelijk zijn mogen zolang dit zo is binnen de vergunning wel geloosd worden.

Dat klopt niet. Artikel 6.2 van de waterwet geeft heel duidelijk aan dat geen enkele stof op het oppervlaktewater geloosd mag worden zonder vergunning:

https://www.infomil.nl/on...ingsroute-schema/lozen-0/

Vroeger kregen bedrijven nog wel eens een vergunning in situaties die op het randje waren, maar dat is al tientallen jaren niet meer zo. En als bedrijf wil je ook niet aan de ‘groene’ schandpaal genageld worden.

Het artikel uit de Telegraaf is een ingezonden stuk van een lezer, niet van de redactie. Het is dan ook klink klare onzin.

Ten eerste is er geen enkele reden waarom koelwater bacterievrij zou moeten zijn. Je gaat het koelwater echt niet opdrinken, flink verwarmen dood alle bacteriën en zelf als die overleven, wat is dan het probleem?

Ten tweede is de wetgeving over lozen op het oppervlaktewater heel helder. Geen enkel bedrijf en geen enkele particulier mag lozen op het oppervlaktewater zonder vergunning. Ik mag niet eens regenwater uit de zitkuil in mijn tuin afvoeren maar het meer dat aan diezelfde tuin grenst,

Kortom, als je bronnen citeert, check dan ook even de kwaliteit daarvan.

Ten eerste is er geen enkele reden waarom koelwater bacterievrij zou moeten zijn. Je gaat het koelwater echt niet opdrinken, flink verwarmen dood alle bacteriën en zelf als die overleven, wat is dan het probleem?

die reden is er wel nl verstoppen van de filters en leiding systemen,

Dit is de reden dat datacenters vaak eind fabrikaat leiding water willen om te koelen ipv half fabrikaat. Alleen is in NL half fabrikaat al bijna zuiverder dan eind fabrikaat water in de meeste andere landen. alleen dat laatste beetje wordt er hier nog zuiverder uit gehaald maar dat kost meer tijd.

Koelwaterfilters houden echt geen bacteriën tegen. Daar zijn bacteriën veel te klein voor. Dus verstoppen is geen issue. Kalkdeeltjes zijn duizenden malen groter. Het is dan zinvoller om gedemineraliseerd water te gebruiken.

Ik heb de source neit meer maar zo stond het toch echt in de documentatie,

volgensmij had het meer te maken met de vorming van alg achtige die dan blijven leven en weer door groeien / samen flocken

Algen zijn iets totaal anders dan bacteriën, algengroei kan filters laten dichtslibben, maar in een zuurstofarm en afgesloten systeem kunnen algen ook niet groeien.

Als ik de Telegraaf moet geloven ....

Ja, dan zeg je al wat

Inderdaad. De Telegraaf staat, althans bij mij, niet bekend als leverancier van kritische onderzoeksjournalistiek. Wat ik van de Telegraaf ken is dat het hun businessmodel is om verontwaardiging over 'hun' uit te lokken en de lezer briesend en ja-dat-kan-toch-zo-niet-moet-je-nou-toch-eens-horen achter te laten. Sensatie, perikelen, dingen opblazen, overdrijven. Oftewel, een roddelblad vol riooljournalistiek. Hoe de Telegraaf rapporteert?

Gebeurtenis: kabinet neemt naast omt-afwegingen ook maatschappelijke en economische afwegingen mee. Telegraaf zou kunnen schrijven: RUTTE ZET OMT BUITENSPEL

Gebeurtenis: tweakers geeft zich na gedegen overleg in commerciele handen. Telegraaf zou kunnen schrijven: JARENOUDE ONLINE COMMUNITY IN EEN WEEK KAPOTGEMAAKT DOOR GEWETENSLOZE INVESTEERDER

Of over vijf wappies die op een pan slaan: NEDERLANDERS ZIJN CORONABELEID SPUUGZAT

Etc.

Dat jij je het nog kan "herinneren"

Heb je daar een bron van?
Als koelwater al behandeld wordt is dat om het kalk uit het water te halen, de zuurgraad te verlagen, het zuurstof te binden zodat het niet meer kan regeren met de metalen in ket koelsysteem of eventueel het water geschikt te maken voor temperaturen onder het vriespunt (maar dan heb je een gesloten systeem).

Het toevoegen van chemicaliën om de koelcapaciteit de beïnvloeden heb ik nog niet gezien.

Het toevoegen van chemicaliën om de koelcapaciteit de beïnvloeden heb ik nog niet gezien.

Blijkbaar heb je spul om de oppervlaktespanning te verlagen waardoor je betere warmteoverdracht hebt van je blok naar het water.

dat kan voor een gesloten systeem , maar voor een open systeem als dit. dan kun je nooit genoeg bijvullen gezien er tienduizende liters per uur door heen gaan.

Het is helemaal geen open systeem, er zit uiteraard een warmtewisselaar tussen. Of dacht je dat die algen en wieren uit het oppervlakte water goed zijn voor je apparatuur?

Ja, ze zullen het alleen gebruiken voor de gesloten lus, als ze het al doen.

Glansspoelsmiddel dus

Koelwater voor koeltorens wordt vaak behandeld met corrosie beschermers en kalkbinders. Zeer waarschijnlijk ook met biocide om legionella en bacteriegroei te doden.

Dit Koelwater zit vaak in een waterkelder en wordt continu water toegevoegd wat meestal drinkwater is. Af en toe wordt er gespuit zodat het niet teveel indikt.

Ik heb geen idee hoe het bij Google zit maar als ik het zo lees zal het oppervlaktewater eerst gezuiverd worden en dan gebruikt worden voor koeling in de wisselaars. Water direct in de wisselaar lijkt mij niet geschikt omdat je de wisselaar dan heel vaak moet reinigen.

Natuurlijk niet voor legionella. Dat is alleen maar een risico als je het water gaat vernevelen, zoals in een douche. Daarom moet je thuis je boiler warm genoeg stoken. Maar voor het koelen van een datacenter speelt het geen enkele rol.

Corrosiebeschermers toepassen heeft alleen zin als water stilstaat in de warmtewisselaar, en dat doet het niet. (In je auto wel, dus daar gebruik je koelvloeistof en geen leidingwater).

Filtreren voordat het door de warmtewisselaars gaat is natuurlijk wel een goed idee. Niemand zit te wachten op verstopte leidingen.

Het is natuurlijk niet zo dat er kokend water uit de afvoer komt.. het is een constante aanvoer van koel water, dus als dat een paar graden opwarmt valt de invloed op de natuur te vergelijken met het koelen op lucht. Dezelfde warmteenergie zal worden afgevoerd. Misschien hebben ze zelfs nog wel een waterkoelstraat ertussen, of laten ze een gedeelte verdampen, wat ook weer energie aan het water onttrekt.

Edit: tikfout en reactie op hieronder

@Scriptkid daarom noem ik ook de mogelijkheid van een waterkoelstraat of het verdampen wat dit weer (in ieder geval grotendeels) omzet naar lucht opwarming.

[Reactie gewijzigd door Somoghi op 21 april 2021 12:21]

Dat zal zo de dijk over gaan, net als bij de energiecentrales in de Eemshaven. In de milieuvergunning daar staat een bepaalde max temparatuur voor het oppervlaktewater. Daarom kunnen ze daar ook problemen krijgen met koelcapaciteit in de zomer omdat dat je delta T behoorlijk kleiner is.
Verder begrijp ik uit het verhaal dat er een gesloten intern systeem en een open extern systeem is. De chemische meuk zal vooral in het interne gedeelte zitten en daar blijven.
Niet dat het veel uitmaakt, ik werk op het industrieterrein ernaast, er gaan tonnen chemische meuk de dijk over. (Vergunningtechnisch allemaal in orde). Mij zul je niet betrappen in het water van de Dollard.
Dat is al verpest, daar hebben we Google niet voor nodig.

[Reactie gewijzigd door arbraxas op 21 april 2021 11:48]

Als iets verpest is hoef je het niet nog verder te verpesten, betere regulering zou dan voor stabiliteit en mogelijk herstel kunnen zorgen of in ieder geval geen verslechtering. Helaas kan ik uit het artikel niet halen of ze een bewerking uitvoeren of toevoegingen gebruiken in het open systeem. Wat ik begreep (zie mijn andere post) zijn er in andere gemeente wel datacenter die toevoegingen doen en deze ook (deels) lozen.

[Reactie gewijzigd door jdh009 op 21 april 2021 12:43]

Ach industrie moet ergens. Kijk bijvoorbeeld naar de discussie over Hoogovens: we kunnen ze eruit schoppen en dan gaan ze lekker in Servië zitten met nog minder milieu regels.
Zo ook met Google. Nederlanders blijven internetten en de vervuiling over de schutting gooien levert globaal niets op.

De vraag is alleen of we het allemaal zelf maar moeten willen oplossen.

We zijn een relatief klein land en moeten niet alles hier willen huisvesten als dat betekent dat we daardoor niet meer aan globaal of europees gestelde criterea kunnen voldoen.

Hoe komt die chemische meuk in het water? Door leidingen? En als de provincie een vergunning heeft verstrekt, dan zal de milieubelasting toch wel meevallen?

Hoe komt die chemische meuk in het water? Door leidingen? En als de provincie een vergunning heeft verstrekt, dan zal de milieubelasting toch wel meevallen?

Tata steel heeft ook een vergunning om ziekteverwekkende stoffen zo de lucht in te douwen, die vervolgens in de omgeving weer neerdalen en mensen ziek maken.

Dus denk dat je dat zwaar tegen zal vallen.

Shit. Je zou denken dat de overheid burgers en milieu beschermt. Dat zou toch mede de functie van het al dan niet verstrekken van vergunningen moeten zijn. Maar ik heb met landbouwgif/gewasbeschermingsproducten al gemerkt dat bewijs dat een product niet schadelijk is niet gevraagd wordt. De economie is blijkbaar belangrijker.

Als je dat doortrekt moet de overheid ons ook verbieden zelf de benzine of dieselauto te starten.
Ergens is er een balans tussen economie en ecologie nodig, en hoewel die vaak genoeg de verkeerde kant op slaat is het ook niet wenselijk dat we nooit iets kunnen uitstoten. Daar hebben we helaas de technische middelen nog niet voor.

dat is dus niet zo, de water eco systemen zijn veel gevoeliger voor temperatuur verschillen dan lucht eco systeem,

Kijk maar eens naar een vijver of een aquarium, als dat een paar graden verschil heeft dan functioneert het heel anders en krijg je ander leven en bacterien.

Dat is natuurlijk wel waar, maar niet heel relevant. Het is nl. ook zo dat je lokaal al temperatuur-verschillen van 10-15 graden kan krijgen simpelweg door veranderende weersomstandigheden.

Daarnaast is de energie-output van het lozen van koelwater nou ook weer niet zó hoog dat je daarmee ook maar een gigantische impact hebt op een goed gemengde watermassa als de Waddenzee.

Het effect van zonne-inval heeft een effect op de watertemperatuur die ettelijke ordes van grootte groter is. Om nog maar even te negeren dat je met een paar simpele ingrepen het effect vrijwel geheel kunt verwarlozen.

Alleen gaat het om zoet water, dat gaan ze vast niet direct de Waddenzee in lozen...
Er leven in NL al guppen (tropische vissen dus) in het "wild", nabij fabrieken die ook warm water in het oppervlakte water lozen. Absoluut niet normaal dus en storend voor het eco-systeem van NL.

Das niet helemaal (meer) waar:

De guppy is op veel plaatsen uitgezet om met name muggen te bestrijden, vanwege de voorkeur voor muggenlarven als voedsel. In Nederland is de guppy in de jaren zestig en zeventig losgelaten in het koelwater van de energiecentrale bij de hoogovens van Corus (nu Tata Steel). Omdat dit water 's winters warm genoeg blijft, is toentertijd een populatie ontstaan die afwijkt van de normale guppy. De mannelijke exemplaren waren zo goed als kleurloos en de vrouwelijke exemplaren bij Velsen-Noord werden tot wel 12 cm lang. Sinds enige jaren worden er daar geen guppy's meer gevonden, maar de populatie heeft tientallen jaren standgehouden. Normaal geldt voor de guppy een ondertemperatuur van 18 °C of 15 °C.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Guppy#Invoeringen

Ik weet alleen dat ze een kilometerslange leiding hebben gemaakt van Garmerwolde naar de Eemshaven. Garmerwolde is waar de riool-zuiveringsinstallatie van de stad Groningen (grotendeels) staat. Dat betreft (dus) inderdaad zoet water.

Ik zie het probleem overigens niet om zoet water te lozen op zee ?

Een paar graden celcius verschil is echt behoorlijk veel. Zelfs voor mensen in een zwembad is het gevaarlijk. Bedenk je dan wat dezelfde 4°C opwarming betekent voor vissen en planten die 24/7 in dat water moeten leven.

Even googelen naar de temperatuur in de Eemshaven

De hoogst gemeten watertemperatuur is 24° (Eemshaven, 27 juli 2007), de laagst gemeten temperatuur -1,8°C (Harlingen, 6 jan 1997). Samenvattend kan vastgesteld worden dat eind maart de watertemperatuur boven de 5° stijgt en in mei al boven de 10°C ligt.

De natuurlijke fluctuaties zijn dus al veel hoger en ik betwijfel of het geloosde water 4C hoger ligt dan de invoer en zelfs als dat zo is dan nog is de impact van een bepaald volume water op 4C heel laag op de hoeveelheid water op de lagere temp.

Een paar graden verschil in het oppervlaktewater door invloed van koelwater kan al redelijk verschil maken. In Nederland is er daarom regelgeving omtrent het lozen van koelwater om er voor te zorgen dat de schade aan het aquatisch leven beperkt blijft.

Een datacenter verstookt vrij veel vermogen, en als al die restwarmte afgevoerd wordt naar het oppervlaktewater kan dat voor aquatisch leven een significant verschil maken in temperatuur.

bronnen:
Regels voor koelwater beschermen natuur
Effecten van koelwater op het zoete aquatische milieu

Die paar graden van jou is in riskanter dan je denkt. Er zijn genoeg gevallen bekend waarbij fabrieken koelwater lozen waardoor grootschalige vissterfte optreedt. Dat is absoluut niet vergelijkbaar met koelen op lucht want lucht verspreidt veel sneller dan water en water heeft veel meer warmteinhoud waardoor je plaatselijk veel hogere temperaturen krijgt.

Ja eens, het niet verbruiken is de beste oplossing, maar als je het water tot omgevingstemperatuur laat afkoelen, wat snel gaat als je een klein gedeelte verdampt is er geen verschil meer en is feitelijk de lucht verwarmd.

Dat klopt. De overheid zal dus dat soort voorwaarden moeten stellen aan het lozen op het oppervlaktewater,

en ook bij die fabrieken zie je dat het locale eco systeem dus een flinke klap krijgt en totaal veranderd .

kortom zeer slecht voor het milieu dus. Ik ben niet bekend met het toevoegen van chemicalien in koel water, ik weet dat we bij MS juist eindproduct gebruiken momenteel omdat daar juist geen onzuiverheden meer in zitten die de leidingen aantasten.

DIt soort rekencentra zijn natuurlijk nooit groen, al gebruiken ze nog zoveel groene verg. Het gaat bij de milieubelasting tussen kiezen tussen kwaden, de warmte moet op een manier het gebouw uit. Mooiste is natuurlijk het hergebruiken van de warmte, dus wellicht zou je een zwemparadijs kunnen aanleggen, maar uiteindelijk moet het toch weg en via het oppervlaktewater is helemaal niet zo'n slecht idee als je het met beleid doet en de temperatuur niet te ver verhoogt.

Als je het goed wilt doen, dan hergebruik je het koelwater in een warmtenet zodat de bedrijven/particulieren die juist warm water nodig hebben dat zelf minder op hoeven warmen. Moet er natuurlijk alleen wel weer een warmtenet bestaan, maar het lijkt me dat ze daar in de Eemshaven wel mee bezig zijn.

Waar wil je die warmte dan heen leveren? We hebben het hier over de Eemshaven, daar woont bijna niemand... Als dit datacentrum nou in de stad had gestaan was het een ander verhaal geweest

[Reactie gewijzigd door jaapzb op 21 april 2021 13:39]

Dat is heel lastig: Voor stadsverwarming heb je warmte van zeg 80 graden nodig, terwijl een rekencentrum water oplevert van hooguit 30 graden.

Dan scheelt dat al weer 20 - 30 graden aan oppervlakte water opwarmen

Helaas, bij stadsverwarming heb je een gesloten circuit waarmee de retourtemperatuur 50-60 graden is, wat het weer ongeschikt maakt om servers te koelen.

Water van 20-30 graden kan prima met een warmtepomp opgewerkt worden naar een bruikbare temperatuur. Indien er lage temperatuur verwarming gebruikt kan worden zal het rendement extreem goed zijn. Vergeleken met een hoge temperatuur warmtenet zullen de transportverliezen aanzienlijk lager zijn.

Een probleem hiermee is wel dat de vraag naar warmte nogal seizoensgebonden is. Eigenlijk wil je gedurende de helft van het jaar de warmte kunnen opslaan (in bijvoorbeeld de bodem) om het er later weer uit te halen. Dumpen in oppervlaktewater is hoe dan ook jammer.

Technisch kan dat. Als ik met klanten spreek over het koelen van hun nieuwe supercomputer is dit het evenwel het moment dat het stil wordt over groene idealen. Een warmtepomp maakt een installatie extra complex, maar belangrijker, kost veel stroom, stroom die klanten liever gebruiken om extra processoren aan te sluiten.

Die warmtepompen zijn niet het probleem van het datacenter, die komen aan de andere kant van het warmtenet te hangen in gebouwen die gebruikmaken van restwarmte van het datacenter .

In gebouwen die gasloos worden moet er toch wel een warmtepomp komen om efficiënt elektrisch te kunnen verwarmen. Met een datacenter als warmtebron zal de efficiency van de warmtepomp veel hoger zijn dan wanneer er buitenlucht, de bodem of oppervlaktewater als bron wordt gebruikt.

Je vergeet 1 dingetje. Er staat daar een joekel van een energiecentrale. Die levert veel warmer water, vermoedelijk tegen een veel lager KW tarief. Daar kunnen die datacentra niet tegenop concurreren.

Ik mag hopen dat ze iig koeltorens gebruiken voor ze lozen

Kletskoek. Er bestaan al jaren lage temperatuur warmtenetten, ook in Nederland. Je moet dan alleen lokaal naverwarmen. Google maar even.

Ik zal jou de volgende keer als we een supercomputer leveren een uitnodiging sturen, kijken of jij de klant overtuigd krijgt de warmte te hergebruiken.

Ik reageerde op jouw uitspraak:

Dat is heel lastig: Voor stadsverwarming heb je warmte van zeg 80 graden nodig, terwijl een rekencentrum water oplevert van hooguit 30 graden.”

30 graden is geen enkel probleem voor een lage temperatuur warmtenet.

En die klant wordt vanzelf geïnteresseerd in hergebruik als hij moet gaan betalen voor uitstoot of excessief stroomgebruik. Kwestie van tijd dus.

Warmtenet heeft in NO Groningen niet zo heel veel zin. De afstanden zijn lang. Je hebt wel een paar dorpjes in de buurt van de Eemshaven, maar dat zijn echt eigenlijk alleen maar een klustertje huizen. Als je naar het dichtsbijzijnde dorp met een beetje fatsoenlijke aantallen (dus meer dan 1000 inwoners) wilt (Spijk, met zo'n 1200 inwoners) zit je op z'n 6km (as the bird flies). Als je naar de grotere woonkernen wilt (Delfzijl is de grootste volgens mij met 15.000 inwoners) ben je al 12km onderweg.

De hele gemeente Eemsmond (waar de Eemshaven in ligt) heeft maar 15.000 inwoners...

Het ligt inderdaad enorm aan de locatie. Maar er is genoeg industrie die warmte kan gebruiken, het is uiteindelijk dus een kwestie van de plek aantrekkelijk genoeg te maken om dergelijke bedrijven aan te trekken.

12 kilometer is geen probleem voor een warmtenet. De warmterotonde in zuidholland gaat restwarmte uit de Rotterdamse haven naar Delft, Leiden en Zoetermeer sturen. Dat is meer dan 20 kilometer.

Een wellicht ietwat filosofische vraag of redenatie: als een data centrum groene energie inkoopt, is het dan niet enkel de verplaatsing van warmte waar ze zich “schuldig” aan maakt?

Zonne energie is natuurlijk zon . Wind (en ook biomassa) is indirect ook zonne energie, met voor wind misschien ook een effect van de aarde haar eigen energie (draaiing, inertia, ben t fijne ervan ff kwijt). Maar voor beide is het qua bron hernieuwbaar. Die energie wordt omgezet naar elektriciteit, op bijvoorbeeld de Noordzee of in de polder. Daar wordt dus energie “verwijderd”, en via het transmissie net naar de Eemshaven getransporteerd. Aldaar zet Google een hoop elektronica aan het werk, waarbij geloof ik vrijwel alles wordt omgezet naar warmte. Die warmte (= energie) wordt dan naar buiten getransporteerd en naar het nabije oppervlaktewater.

Qua milieubelasting hebben we dan toch eigenlijk elders energie weggehaald om het 100-en of 1000-en kilometers verderop weer te introduceren. Het weiland in de polder wordt iets minder warm (want 15-20% minder zoninstraling), en die mindere warmte hebben wij dan aan het water in de eemsdelta toegevoegd?

Ja er zijn lokale effecten, maar zouden we dit niet anders moeten zien dan een chemisch complex of kolencentrale dat warmte loost wat voortkomt uit een brandstof (gas, kolen) die als we er niet aan hadden gezeten geen energie had vrijgelaten in de omgeving of aarde?

(Ah, en natuurlijk: groene energie inkopen betekend natuurlijk ook dat wanneer het niet waait of zonnig is het tekort elders wordt opgevangen, t klopt alleen op bijvoorbeeld jaarbasis)

Dat lijkt me juist ja. Sowieso is de hoeveelheid energie die de mens opwekt volstrekt niet significant vergeleken met de hoeveelheid zon die de aarde ontvangt van de zon, dus warmte die afgevoerd wordt is alleen op die specifieke plek problematisch. Warmteafvoer is daarmee geen ernstig milieuprobleem, er moet enkel gezorgd worden dat er lokaal geen grote verstoringen optreden.

Wat we zelf opwekken levert in de meeste gevallen nog steeds co2 uitstoot op. Daarmee is het effect per definitie al niet meer lokaal. Ook is dat probleem allang niet meer insignificant, zoals we al enkele jaren weten.

Daar hadden we het dan ook niet over, we hadden het over warmte die ontstaat. CO2 is een heel ander dossier en inderdaad niet lokaal.

Plaatje staat nota bene bij: warmtewisselaar...

lijkt erop dat ze de koelvloeistof via de warmte wisselaar dus weer koelen met het oppervlakte water. Weinig logisch om daar chemicalieen door heen te mixen...

Er worden in het water chemicaliën toegevoegd om corrosie en andere slechte eigenschappen tegen te gaan in de leidingen.
In het 'open water' wordt dan weer biocide toegevoegd om de legionellabacterie te doden.

Het gesloten circuit loopt van de servers naar de warmtewisselaar.
Het open circuit loopt van de warmtewisselaar naar de koeltoren waar het verneveld wordt om zo af te koelen.

dat fabrieken het ook doen betekend niet gelijk dat het goed is voor het milieu.

Dat zei ik dan ook nergens
Hangt er ook vanaf of het op buitentemperatuur is als ze het lozen of op 60 graden...

Vooropgesteld... ik ben geen expert in koelingen van industriële complexen... maar ik dacht dat ze er meestal een gesloten lus systeem wordt gebruikt waar een koelvloeistof door heen loopt. Dus je hebt dan twee warmtewisselaars... 1 op het punt waar de warmte onttrokken wordt en een waar de warmte weer afgegeven wordt. Aan welk water worden chemicaliën toegevoegd? Als het het gesloten lus systeem is valt het allemaal wel mee, dat water wordt niet vaak vervangen...

Zo werkt een warmtewisselaar dus niet hè

Ze gaan echt niet voor de lol chemicaliën toevoegen en "doorspoelen".. er zit net als in "water"-koeling producten voor bijv. je PC een mix van glycol en gedistilleerd water in, soms ook andere middelen maar dat is het gesloten deel van de installatie. Bij je PC is het open deel de lucht die je er door blaast, maar je kan hem ook in een slootje hangen en water door de radiator heen persen. Dan gaat jouw glycol/water mengels ook niet ineens het slootje in.

Edit: ah je bedoeld de behandeling van het oppervlakte water voordat het de wisselaar in gaat.

[Reactie gewijzigd door GewoonWatSpulle op 21 april 2021 12:02]

Maar datacenters mengen vaak chemicaliën door het water, voor betere koeling...

Doet me denken aan WaterWetter...
https://www.redlineoil.com/waterwetter

Zelfde als:
nieuws: 'Groei aantal datacenters brengt levering drinkwater Noord-Holland in...

Bovendien gebruiken datacenters chemicaliën om bacteriën te doden en kalkafzetting door gebruik van het koelwater te voorkomen, maar de onderzoekers waarschuwen dat niet wordt geregistreerd om welke chemicaliën en hoeveelheden het gaat.
...

In Hollands Kroon staan datacenters van Microsoft en Google. Microsoft heeft nog niet gereageerd en Google stelt tegenover het Noordhollands Dagblad water te lozen in een kanaal, maar dit in overeenstemming met de vergunning te doen.

Er zit een tsa (tegen stroom apparaat)tussen , dus het gekoeldwater voor het gebouw (gkw) is een dicht en los systeem van het koelwater (oppervlakte water) .

Ze stromen langs elkaar voor de overdracht,niet door elkaar.

Als het puur warm water is, dat doen fabrieken ook wel.
Maar datacenters mengen vaak chemicaliën door het water, voor betere koeling...

de chemicaliën zitten in het gesloten systeem in het datacentre zelf, in het 2e systeem dat oppervlakte water gebruik hoeft geen dergelijke chemicaliën te zitten.
in tegendeel, het wordt zelf meer gezuiverd.

Warm water wordt gekoeld met open verdampers en dus gaan ze wolken maken. Dit moet uiteraard aangevuld worden maar lozen doen ze hoogstens op kleine schaal om de indikking binnen de perken te houden.

Voor de goede orde: met dit koelwater wordt het koelwater voor de servers zelf op temperatuur gebracht.

Nope, netto effect van wolken is dat ze de aarde verkoelen (voornamelijk door reflectie van zon)
https://isccp.giss.nasa.gov/role.html#NETEFFECT

Wolken ja, maar waterdamp niet
"Waterdamp werkt als een versterkingsmechanisme bij temperatuurveranderingen. ... Waterdamp neemt bijna twee derde van het natuurlijke broeikaseffect voor zijn rekening en is daarmee het belangrijkste broeikasgas."
https://www.knmi.nl/kenni...leg/broeikasgas-waterdamp

"Wolken ja, maar waterdamp niet"
Het feit dat wolken "van waterdamp gemaakt zijn" vergeten?

Euh, nee, wolken zijn gecondenseerde waterdamp in druppeltjes en ijskristalvorm. Met waterdamp wordt water als gas bedoeld, opgelost in de lucht.

Blijkbaar een balans en we zitten nog onder de grens waarbij het wolken netto warmte vast houden. Dank voor de uitleg

Wolken reflecteren toch juist licht naar de ruimte?

De denkfout is dat koeltorens wolken produceren, dat is natuurlijk niet zo. Ze produceren waterdamp, en dat is het belangrijkste broeikasgas.

Die koelen juist af door reflectie van zonlicht terug de ruimte in...

Koeltorens maken geen wolken. Koeltorens stoten waterdamp uit. Paa als dar condenseert heb je wolken. Tot die tijd het nummer 1 broeikasgas.

Juist niet, wolken verhinderen de zon.

Ja, maar wel pas als het echt wolken zijn. Water zelf is een zeer sterk broeikasgas. Het is dus een bepaalde balans of het wel of niet positief is, maar ik begrijp uit @TwistedMindNL z'n reactie dat de slimme koppen bij NASA dit al eens hebben uitgezocht en dat de reflectie netto groter is dan de broeikaswerking.

Water is slechts onder zeer beperkte omstandigheden een vloeistof. Verlaag de druk en het wordt een gas, verhoog de temperatuur en weer heb je en gas. In beide gevallen is het chemisch echter nog steeds gewoon water.

Goede vraag inderdaad.
Het warmte retour water is al een probleem wat onveranderd, dus dat probleem lijkt mij onveranderd.

Met oppervlaktewater kan ook water uit de zee bedoeld worden.
De centrale overigens vlak bij de waddenzee (https://goo.gl/maps/wevhK5fntEGp7HN29), en het kan ook zijn dat ze het water direct onttrekken uit de zee.
Dat zou in ieder geval het grondwater op pijl houden, alleen zit je met de uitdaging dat waar het gebruikt wordt tegen het zoute water moet kunnen.

Ze willen geen zout water, het is geen water uit de waddenzee. Ze ontrekken het uit het Eemskanaal, en later ook vanuit rioolzuivering. Er is van Garmerwolde (dorpje vlakbij Groningen) een leiding gelegd naar de Eemshaven voor het transport:
https://www.rtvnoord.nl/n...aven-komt-uit-Garmerwolde
https://www.rtvnoord.nl/n...oogle-computers-Eemshaven

[Reactie gewijzigd door Tankiej op 21 april 2021 12:48]

Ik denk niet dat je water uit de Waddenzee wilt gebruiken. Zeker aangezien het ook weer terug moet.

De Waddenzee is namelijk al aardig fragiel.

Ik zou zeggen dat je een groot bassin aan het eind kan neerzetten en daar water tijdelijk kan opslaan tot het weer de omgevingstemperatuur heeft. Of langere leidingen waarmee de boel afgekoeld kan worden.

Als dat zou kunnen dan heb je geen continue stroom aan oppervlakte water nodig want dat kun je dit gebruiken om te koelen.

Ik weet dat bijv. de Haagse Hogeschool een (duur) aardwarmte/koelte systeem gebruikt om de school te koelen en te verwarmen. Daar zijn jaren geleden boringen voor gedaan. Die mocht namelijk geen gebruik maken van de Laak die langs de school stroomt vanwege de opwarming van het water.

[Reactie gewijzigd door jongetje op 21 april 2021 11:58]

Langere leidingen zijn heel erg duur.. nu wordt het gewoon een paar km verder de zee ingepompt.

Het mooiste zou zijn als die warmte weer gebruikt wordt voor andere doeleinden. En dus niet lozen op de zee of buitenlucht.

Vaak is die oplossing niet rendable, omdat transport dat weer te veel verlies heeft.

Stadverwarming werkt op deze manier dacht ik?

Datacenters staan vaak niet in de buurt van woonwijken. Dus je hebt nog steeds een transportprobleem. Verder is er ook het probleem dat het uitgaande water niet de juiste temperatuur heeft voor stadsverwarming.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 21 april 2021 11:52]

Misschien de volgende gewoon midden in Amsterdam bouwen.

Gaat niet gebeuren. Grond is te duur, en niemand wilt een datacentrum midden in de stad (te hoog risico).

In Amsterdam is geen capaciteit meer vrij op het stroomnet. Er kunnen zelfs geen woonwijken worden gebouwd op het moment.

Nou en? Mer de restwarmte uit de Rijnmond gaan we steden als Delft en Leiden verwarmen. Die liggen tientallen kilometers verderop. Waarom zou het dan niet in Groningen of Noord Holland kunnen?

Zie https://www.zuid-holland....ame/warmte-warmterotonde/

En stadsverwarming is dan ook verschrikkelijk inefficiënt, blokverwarming is iets beter maar ook niet heel denderend.

Wellicht inefficiënt, maar beter dan de warmte niet gebruiken.

Als je het vraagt aan mensen die aan stadsverwarming zitten dan heb je liever een eigen ketel of warmtepomp hangen dan de kosten die je kwijt bent aan stadsverwarming. Als ik stadsverwarming hoor dan raad ik mensen altijd sterk af voor die woning te gaan, blokverwarming is al een stuk beter mits recent gebouwd. Lees eens wat op het internet over stadsverwarming het is echt verschrikkelijk. Volgens mij word het enkel in stand gehouden door vriendjes politiek want logische redenen zijn er nauwelijks.

Totale onzin. In vrijwel alle energietransitiescenario’s in Nederland komen warmtenetten en stadsverwarming als belangrijke kandidaten naar voren, vaak zelfs als de gunstigste oplossing. Zie hier een voorbeeld voor Den Haag:

https://ce.nl/wp-content/...sitie_in_Den_Haag_Def.pdf

Er is een site waar je dit voor heel Nederland kunt opvragen, maar die link kan ik zo snel niet vinden.

Waarom zou het totale onzin zijn? Een energietransitie kan je toch prima doen met een verschrikkelijk inefficiënte oplossing? Vraag het eens na bij goed geïsoleerd (A label etc. nieuwbouw) huizen en wat hun maandelijkse kosten zijn. Pak die logica en bekijk het nu bij huizen die niet zo denderend geisoleerd zijn (lees: veel woningen die in gebieden vallen voor stadsverwarming) en dit soort projecten als "oplossing" gezien worden.

Ik snap dat het groener moet, en dat kan, maar om daar nu gelijk een behoorlijke hogere rekening voor bij de bewoner neer te leggen lijkt mij niet helemaal netjes, zeker als je weet dat de mensen aan de overkant van de straat (doorgaande weg) een grote investering hebben gedaan in zonnepanelen en een warmtepomp en die zelfs per maand (groene lening) minder kwijt zijn.

Edit: nu is het een vrij selectief knipsel maar ze erkennen zelf ook de isolatie waarde problemen:

In 2016 is uit onderzoek gebleken dat bij woningen met de meest energieefficiënte labelcategorieën (B, A, A+ en A++) het theoretische gasverbruik
wordt onderschat, terwijl dit sterk wordt overschat bij slechte label (D t/m
G). Hoe slechter het label, hoe groter de theoretische overschatting (Majcen,
2016). Hierdoor lijkt isoleren veel minder gunstig geworden dan eerder werd
gedacht. Er moet veel geïnvesteerd worden om significant het warmteverbruik
te verlagen.

Bron: Scenario’s voor de warmtetransitie in Den Haag

[Reactie gewijzigd door GewoonWatSpulle op 22 april 2021 08:55]

Stadsverwarming werkt met veel hogere temperaturen en het heeft weinig zin om iets te doen met water wat een lagere temperatuur heeft dan de retourtemperatuur van de stadsverarming.

Weinig verstand van, was een gedachte. Welke temperatuur heeft het uitgaande water van een datacenter ?

Als je enkel oppervlakte water gebruikt om een ruimte te koelen dan zal het koelwater niet warmer worden dan de ruimte temperatuur. Ik denk dat 30 graden dan al behoorlijk optimistisch is.

Maar er wordt geen ruimte gekoeld? Er worden servers gekoeld.

Ben je wel eens in een datacenter geweest?

Nee, wat doet dat er toe?

Dan snap ik je vraag.

De meeste datacenters zijn gevuld met 19" racks waar de servers in hangen. De servers zijn lucht gekoeld. Ze zuigen tegenwoordig aan de voorkant geconditioneerde lucht aan van een graad of 25 en blazen dat aan de warme kant uit. Deze lucht wordt afgezogen, gekoeld en weer ingeblazen. Het is dus niet zo dat de warme lucht meer dan een graad of 40 zal zijn.

Nou en? Die temperatuur (celcius) is minder relevant, warmtepompen kunnen per slot van rekening bij een buitentemperatuur van rond het vriespunt nog steeds je huis prima verwarmen.

Het gaat veel meer om de hoeveelheid warmte (kilojoules) die een datacenter produceert.

Ik weet niet zo goed waar je heen wil?

Stadsverwarming is een graad of 90 aanvoer. De retour zal echt niet lager zijn dan een graad of 50. Het heeft dan geen zin om daar water bij te mengen van 30 graden.

Jij wil vervolgens die 30 graden water gaan gebruiken om het met een warmtepomp op te warmen naar een temperatuur die boven de retourtemperatuur van de stadsverwarming ligt om vervolgens die energie toe te voegen aan de stadsverwarming?

Die energie kun je beter gebruiken om de temperatuur van de stadsverwarming omhoog te brengen

En over warmtepompen:

Iedereen doet tegenwoordig maar alsof de warmtepompen de heilige graal zijn maar dat valt nogal mee.

Een warmtepomp wordt pas echt efficiënt als je beide kanten van het systeem kunt benutten en ik betwijfel of veel mensen dat doen.

[Reactie gewijzigd door jbhc op 24 april 2021 21:55]

Jij gaat nog steeds uit van stadsverwarming op 90 graden. Dát is allang niet meer nodig. Hoe hoger de temperatuur, hoe hoger het energieverlies tijdens transport.

Dat is wel nodig. Hoe denk je anders fatsoenlijk warm water te kunnen maken? Iedereen aan de electrische boiler zeker?

[Reactie gewijzigd door jbhc op 24 april 2021 21:55]

Nee, dat is NIET nodig. Er zijn al lang warmtenetten met temperaturen van rond de 50 graden. Dan moet je naverwarmen maar heb je véél minder verliezen tijdens het transport.

Dit is niet voor niets een van de 5 scenario’s voor de energietransitiestrategie die voor alle gemeentes doorgerekend worden, zie o.a.

https://expertisecentrumw...ron/default.aspx#Watishet

Je zult zien dat zelfs een aanvoertemperatuur van 10-30 Celsius technisch haalbaar is, maar wat de meest efficiënte oplossing is moet doorgerekend worden.

Het transport kan heel goed rendabel gemaakt worden. Om te beginnen kan de politiek er een creatieve belasting op zetten zodat het wel rendabel wordt.

Daarnaast hebben rekencentra niet zo heel veel omgevingsproblemen dus kunnen ze heel goed in de buurt van warmte-netten worden geplaatst. Nu staan de rekencentra nog vaak op de plaats waar toevallig veel elektriciteit beschikbaar is. Die elektriciteit is goed te transporteren, dat doen we al jaren. De daarbij benodigde hoogspanningskabels hoeven echt niet altijd aan masten te hangen, die kunnen ook heel goed onder de grond.

Een voordeel van warmte is dat het best wel goed is op te slaan voor later. Nog een voordeel dat dan kan worden uitgebuit.

het gaat niet om 80 graden water wat je door buizen kunt vervoeren,

je hebt het hier over 40-43 graden water, als je dat gaat transporteren naar huizen over grote afstand dan houde je <30 graden water over waar we dus weer niks mee kunnen, daarom is het niet rendable. Het gaat niet uit over de kosten er van.

Nu kan een warmtepomp makkelijk van 40-43 graden water 80 graden maken mocht het nodig zijn, maar inderdaad de afstand is funest, laat staat alle graafwerkzaamheden en installatie kosten in de huizen.

Nou, dan ben ik benieuwd naar de warmtepomp en zijn rendement.

Warmtepompen zijn helemaal niet zo goed in hoge temperaturen of grote warmte verschillen.

Klopt maar 90 graden is nog steeds niet een heel hoge temperatuur en ik schat zo in dat je met enige gemak aan de COP van 3+ kan komen, het probleem zit alleen in het transport van 90 graden water en de hoeveelheid joule verlies per km.

90graden is voor een warmtepomp bijzonder hoog.

Mwah bijzonder zou ik het niet willen noemen maar ongebruikelijk zeker, het is de "standaard" temperatuur voor retrofit warmtepompen.

Zie ook: Vattenfal: Bestaande woningbouw eenvoudig aardgasvrij met nieuw hoge-temperatuur-warmtepompsysteem

Edit: en dit zijn geen "nieuwe" warmtepompen vergelijkbare worden al jaren ingezet voor zwembaden

[Reactie gewijzigd door GewoonWatSpulle op 23 april 2021 14:41]

Nu komt de warmte met 30 of 40 graden uit het rekencentrum. Dan kan die warmte heel goed worden opgewerkt naar temperaturen tot zo'n 90 graden, of bij druk-systemen tot voorbij de 100 graden. En die warmte doet het heel goed in een warmte-net.

En dat omzetten van de temperatuur is niet moeilijk, koelkasten, airconditioners en warmtepompen doen niet anders.

en hoe ga je diewarmte ophogen,

kun je beter koud water ophogen dicht bij waar je het gaat gebruiken,

Als je water ophoogd naar 100 graden en dan vervolgens 80 kilometer door een buis stuurd houd je geen 100 graden meer over maar verlies je net zo veel als je dc je opleverd.

creatieve belasting

Oftewel subsidie.. dus het is niet rendabel en moet "rendabel" gemaakt worden door subsidie? Dus we betalen voor iets wat niet rendabel is.. kunnen we beter niet betalen en het als verloren energie beschouwen en ons geld steken in een extra zonnepanelen park of een windmolen, die hebben concreet rendament.

Groot gelijk. Dat is ook het grootste probleem met de grote nieuwe reken centra die nu worden opgericht. Het gaat niet alleen om het water dat ze gebruiken of welk water ze gebruiken, het gaat ook om de grote hoeveelheid energie die ze in de natuur stoppen.

Nu zijn deze rekencentra vaak opgericht op plaatsten waar best wel veel (electrische) energie beschikbaar is. Van die energie wordt heel veel best wel snel weer in de natuur geloosd omdat het zogenaamd niet rendabel is om deze energie te hergebruiken.

Voor de warmte die in de rekencentra ontstaat is best wel een markt, als ze maar willen. Nu wordt verteld dat de warmte zogenaamd niet rendabel kan worden doorverkocht. Dan moet er maar een manier komen om die energie wel rendabel door te verkopen: Daar kan een stevige financiële prikkel bij worden ingezet. Maar de rekencentra kunnen ook dichter bij grote woonwijken worden geplaatst zodat daar een warmte-distributie net kan worden aangesloten. Daarmee is er dus geen lange warmte-leiding nodig met potentieel veel energie verlies. Van elektriciteit weten we dat die best wel over langere afstand kan worden getransporteerd zonder al te veel verlies. En ook hoogspanningskabels kunnen heel goed in de grond gestopt worden zodat praktisch niemand daar aanstoot aan neemt.

Hoe denk je dat de nucleaire reactoren in Borsele en Petten dit doen? Volgens mij moeten ze wel voldoen aan strenge voorwaarden voor het onttrekken en lozen van oppervlakte water.

Ja, dit klopt. Niet alleen kerncentrales overigens, een kolencentrale zal dit ook bij voorkeur doen. En ja, er zijn regels rondom de kwaliteit van het water dat je weer loost: lozen op het oppervlakte is vergunningplichtig (zie bv https://www.infomil.nl/on...ingsroute-schema/lozen-0/). De maximale temperatuur is daar een onderdeel van: bij te lage waterstand of te hoge watertemperaturen gaat een kolencentrale bijvoorbeeld zonder pardon uit.

probleem is alleen dat er geen regel is die zegt hoe je die maximale temp berijkt waardoor vele weer oppervlakte water gebruiken om bij te mengen en zo een lagere temp te lozen. Dit is effectief de zelfde hoeveelheid energy dan wanneer men hoge temp zou loze.

Dus er is geen regel geving die bepaald hoeveel energy je loost op het oppervlakete.

Het volume is onderdeel van de vergunning.

Natuurlijk wordt het warme water terug geloosd . Je kunt niet onbeperkt water opslaan. Er zijn wel regels voor hoeveel warmer je het water mag maken. Hoeveel dat is weet ik niet.
Je mag natuurlijk geen water van 15c opnemen en water van 50c terug dumpen. Dus moeten ze water zo hard rondpompen dat het niet genoeg tijd heeft om teveel op te warmen. Of actief afkoelen na gebruik of in een groot bassin dumpen totdat het afgekoeld is. Of een combinatie.

[Reactie gewijzigd door kr4t0s op 23 april 2021 09:58]

Het is in de wetgeving toegestaan om gebruik te maken van koud oppervlaktewater om hier een installatie mee te koelen en deze warm weer terug te voeren naar het oppervlakte water.
Het warme retourwater mag alleen niet te warm terug gestort worden omdat dit dan schadelijk is voor de natuur.
Er wordt dan gesproken over een maximaal temperatuurverschil tussen aanvoer en retour wat hierbij gehanteerd mag worden.
Wanneer de warmtelast dermate groot is en het water te warm terug komt, zegt de regelgeving dat mag bijmengen om het water niet te warm terug te lozen.
het kromme hiervan is, dat dit ook gewoon met hetzelfde oppervlaktewater mag als wat voor de aanvoer gebruikt is.
ofwel, je mag een onbeperkte hoeveelheid energie in het oppervlaktewater lozen, mits het temperatuurverschil tussen aanvoer en retour niet te groot is.

Dit principe hebben heb ik ooit eens toegepast voor het verwarmen en koelen van een kantoorpand aan de Maas in Rotterdam. Dit levert met name in de zomer een aardige uitdaging op wanneer er relatief veel bijgemengd moet worden.

Mijn ook vistte het liefst bij de afwatering van de Kerncentrale Borssele, want daar zaten alle vissen het liefst in de winter. Ik denk dat dit ook een populaire visstek kan worden....

Kunnen zie die warmte niet beter leveren aan bedrijven die het juist nodig hebben? In de Eemshaven zit een grote mout fabriek die enorm veel warmte gebruikt, die hebben plannen om de warmte af te nemen van de nabij gelegen energiecentrale. Zo zullen er wellicht meer zijn die daar wat aan hebben.

https://industrielinqs.nl...leveren-aan-holland-malt/

Vraag me wel af wat men dan doet met het warme retoer water want dat kan je niet terug lozen aan het mileu / oppervlakte water want dan verstoor je het locale eco systeem van de natuur door de enorme opwarming.

Zo ie zo is het massaal ontrekken van water uit een oppervlakte al een grote eco impact.

Ik neem aan dat ze die koeltorens gebruiken om het water af te laten koelen voor ze het lozen.
Ik hoop dat dat niet naief is van mij.

Corus in IJmuiden doet dit al tientalle jaren door koelwater op het noordzeekanaal te lozen. Hierdoor was er een heel gebied waar mensen hun aquarium in leegte als ze het zat waren. Resultaat was dat hier dus een subtropisch microklimaat ontstond.
De impact op de totale omvang van het kanaal was alleen nihil ondanks dat er subtropische vissen zwommen en voortplante.
Dit kwam omdat ze niet buiten hun bubble konden komen en daarom zich niet konden verspreiden en andere soorten konden verdringen. De relatief koele winters zorgde ook nog voor een kleinere bubbel waardoor ook de totalen werden teruggedrongen.

De impact analyse gaf daarom aan dat de impact zeer gering was, potentieel alleen gevaarlijk als mensen pyranias of andere voor mensen gevaarlijke vissen zou uitzetten.

Woordje 'koeltoren' gemist?

Alsof dit soort bedrijven ook maar iets geven om het milieu.
Ze komen nu met dit bericht, maar ondertussen storten ze al de hele tijd het gebruikte drink water met chemicaliën terug de natuur in alsof het 1 grote grap is.

En de overheid maar tegen jou zeggen, niet je tuin sproeien, niet douchen, en als je doucht, niet te lang. etc etc.

Ze komen nu met dit bericht, maar ondertussen storten ze al de hele tijd het gebruikte drink water met chemicaliën terug de natuur in alsof het 1 grote grap is.

heb je daar een bron van , Waarom zouden ze chemicalien toevoegen aan drinkwater wat je als koel water loosd,

In het closed circuit kan het toegevoegd worden maar dat wordt niet geloosd die warmte word door middel van een warmte wisselaar op het open circuit overgezet.

Die opmerking is niet zo gek. Bij de kerncentrale van Borssele zijn ook wel eens tropische vissen in de Westerschelde aangetroffen.
In sommige gebieden gelden strenge regels voor het lozen van koelwater. Het mag dan bijvoorbeeld maar twee graden warmer zijn dan het oppervlakte water zelf. Ook dat kan overigens al gevolgen hebben voor het ecosysteem. Wanneer je water met allerhande leven opwarmt gaat er veel dood en blijven er maar een paar soorten leven. Dat kan best grote gevolgen hebben voor de omgeving.
Ik hoop wel dat aan het gebruik van oppervlakte water strenge eisen worden gesteld. Bijvoorbeeld dat het water nergens meer dan 10 graden wordt opgewarmd en bij het lozen maximaal twee graden warmer mag zijn.

Dat koelen ze eerst. Met leidingwater...

Ook sterk afhankelijk van de stroomsnelheid.

Het water gaat gewoon weer terug de plas in, er zijn wel milieu eisen over de maximale temperatuur ervan. Als het een grote plas is dan koelt het zeker 's nachts weer aardig af.

Iedere Elektriciteitscentrale aan de rand van een rivier of kanaal gebruikt dat als koelwater.

Het klinkt natuurlijk mooi dat het Waterbedrijf en Google stellen hiermee te verduurzamen, maar ondertussen leek geld besparen zonder duidelijke aandacht voor omgevingsgevolgen de motivatie om dit niet eerder te doen. Het was kennelijk genoeg waard om bijna 3 jaar over te willen onderhandelen in plaats van direct duurzaam te doen door voor minder winst te gaan.

Je kunt het vergoelijken als voortschrijdend inzicht, maar dat geld een rol heeft gespeeld om de bedrijvigheid binnen te halen is niet raar... Nu de provincie van plan is de Eemshaven met 600ha uit te breiden (deze week op tv geweest) is wel duidelijk dat op zoveel oppervlak drinkwater als koelwater gebruiken een slecht idee is, en dat deze ombouw naar koeling met oppervlaktewater in de Eemshaven een goede start is voor de rest van de vergunningen.
In Hollands Kroon moeten ze nog strenger worden, daar gaat alles nog met drinkwater...
(uitzending 14-4-2021) https://www.powned.tv/pro...waterverbruik-datacenters
Rutger Castricum spreekt de wethouder uit Hollands Kroon (uit de post van @jdh009 ) Je kunt wat vinden van de stijl van Castricum, maar hij stelt de juiste vragen.

[Reactie gewijzigd door biomass op 21 april 2021 13:45]

Waarom gebruiken ze het warme restwater niet voor stadsverwarming?

Dat water is in feite nog te koud om als zodanig te kunnen werken.

FTM heeft hier een stuk over geschreven. Conclusie: vaak is het niet praktisch of onbetaalbaar.
https://www.ftm.nl/artikelen/restwarmte-datacenters-big-tech

Overigens zijn er wel projecten waarbij men (bijv. in Utrecht) restwarmte uit het riool gebruikt om het warmtenet duurzamer te verwarmen. Dat is groener dan puur stoken, wat er nu gebeurt op koude dagen; op wat warmere dagen kan het 100% op warmte uit de elektriciteitscentrale bij Leidsche Rijn (gas).

Dit wordt vaak geopperd, maar koelwater uit datacenters heeft een retourtemperatuur van ongeveer 35C. Daar kan je geen stadsverwarming mee doen, dat is te laag. Servers worden eenmaal niet zo super heet.

Mengen met stadsverwarming water? Scheelt toch weer 35 graden wat je hoeft te warmen?

Uh... nee? Water van stadsverwarming zit rond de 100 graden. Als je daar water van 35 graden bijmengt wordt het niet ineens 135 graden of zo?

Uh... ja? 100 - 35 = 65 graden wat je moet verhogen. In plaats van honderd. Van uitgaande dat het water 0 graden is.

Maar dan is de aanname dat het water uit Eemshaven perfect geisoleerd een pad aflegt en op 35 graden aankomt bij de stadsverwarming, dat betekent ook het leggen van heel veel (dure) geisoleerde leidingen en die zullen altijd enige warmte verliezen. Dan komt die winst opeens een stuk lager uit, terwijl de investering om zulke goed geisoleerde leidingen voor tientallen kilometers te hebben er wel is.

ik neem aan dat er mensen werken op die locatie en dat stadsverwarming al aangelegd is voor die enkele verwarmde kraan? (geen idee of het daar standaard zo is).

Mijn inziens kan je het koppelen aan de terugvoer en voila, scheelt weer verwarmen.

Warmteverlies zit sowiso al in dat netwerk + de geisoleerde buizen. Dat 'probleem' is dan ook niets anders dan anders?

Maar goed, als de 35 graden te weinig is (omdat het bijv water afkoelt van de stadsverwarming) dan heeft het geen zin.

Nee, gaat nog steeds mis. Het water van de stadsverwarming komt ook gewoon weer retour, en is dan waarschijnlijk een graadje of 40-50, maar zeker niet bevroren.

Je zou het wel kunnen gebruiken icm een warmtepomp per huis. Die kunnen dan een goede COP halen, van misschien wel 5-7. Dan alleen een klein bedrag vastrecht vragen voor het onderhoud van de leidingen.

Dan zou je dit alsnog verder kunnen verhitten, heb je toch de eerste stap al gemaakt.

Misschien moeten we de temperatuur van het koelwater juist omhoog brengen zodat je er een stoomaggregaat o.i.d. aan kan hangen ;-)
Warmte is energie, en op de een of andere manier moeten we daar iets mee kunnen doen zonder het weg te lozen.

Dit wordt vaak geopperd, maar koelwater uit datacenters heeft een retourtemperatuur van ongeveer 35C. Daar kan je geen stadsverwarming mee doen, dat is te laag. Servers worden eenmaal niet zo super heet.

35 graden is meer dan voldoende voor vloer/wand verwarming van goed geïsoleerde huizen. En met een individuele warmtepomp per huishouden kun je de temperatuur verhogen naar 60 graden voor sanitair warm water.

Je hebt wel dikke leidingen nodig voor aanvoer naar de woonwijk voor voldoende capaciteit maar daarnaast minder verlies door een kleinere delta T met de bodem waar de leidingen doorheen gaan.

Als je toch al een warmtepomp plaatst is het waarschijnlijk goedkoper om alleen die te gebruiken, dan om een extreem goed geïsoleerd warmteleidingnet aan te leggen.

Kan je de retourtemperatuur niet verhogen? Minder snel het oppervlaktewater door je warmtewisselaar laten lopen? En servers warmer laten draaien?

Vreemd, waarom worden die dingen zo koel gehouden? Processors worden toch veel heter? Zijn de schijven het probleem?
Bij een hogere "toegelaten servertemperatuur" zou je dus met dezelfde warmteproductie i.p.v. 500 m3/uur naar 35 graden te verwarmen, 250m3/uur naar 50 graden moeten kunnen verwarmen ... en dan wordt het wel leuk. er zal vast wel over nagedacht zijn, uiteindelijk is er veel geld mee gemoeid, maar mij verrast het.

Het koelen met drinkwater gebeurt waarschijnlijk vooral tijdens droogte en warmte. Dus denk dat er weinig vraag is naar warmte in die periode.

Doen/deden ze in Zweden ook, maar moesten ze alleen mee stoppen omdat het meer enorm verwarmde waar ze het in terugstortte.
Even kijken hoelang het hier duurt voordat we er achter zijn dat het schadelijk is. Tot die tijd winst voor Google....

Hier wordt er geen warm water terug geloosd in het oppervlaktewater, aangezien de koeltorens het water zullen koelen. Het water dat niet verdamt wordt dus hergebruikt, en een beperkt deel daarvan moet geloosd worden om de concentraties van vaste stoffen onder grenswaarden te houden. Dat lozen kan na de koeltoren, dus dat is dan gekoeld water.

Dan zal er in de zomer alsnog water van 20+ graden celcius uitlopen. Een stuk warmer op dat moment dan het oppervlaktewater.

Het is technisch prima mogelijk om water van 20 graden te "splitsen" in water van 10 graden en water van 30 graden.* Dan kun je het water van 10 graden lozen en het water van 30 graden in de torens koelen tot 20.

* zie bijvoorbeeld de volgende oplossing: https://www.warmte365.nl/...en-afvalwater-68A8AD.html.

Maar dat kost weer energie ;-)

In datzelfde Zweden stond ook een windmolen die niet eens aangesloten was op het electriciteitsnet. Stond er alleen voor de PR waarde.
Mij is ook verteld dat elke search evenveel energie kost als het maken van een kopje koffie.
Google wil dus heel graag onder de radar blijven. En dat is ze best veel waard.
Dus als je dit soort berichten leest, zou ik dat met een vat zout doen als ik jou was.

En voor de duikers onder de Tweakers, binnen afzienbare tijd zijn er in de Eemshaven ook tropische vissen te bewonderen, zie de Rode Zee watertemperaturen van 28 graden ... einde sarcasme mode

Inderdaad SmertHerm:
- Energiebesparing + goedkoper water in een closed loop = profit, en da's de enige reden dat dit gedaan is

Dat dit niet goed is voor de flora en fauna in de Eemshaven is natuurlijk voor Google geen argument

Ik denk niet dat de flora en fauna in de Eemshaven op dit moment erg "natuurlijk" is ... maar ja wat is natuurlijk? Zoals het 10 jaar terug was? 100 jaar terug? Of voordat de mens bijna heel Europa ontboste?

Er staan al een zootje energie centrales ...

[Reactie gewijzigd door Pinkys Brain op 21 april 2021 12:54]

Koelwater van Google valt in het niet bij de Kolen en Gas centrales die er staan, en verder wordt het warme water daarvan ook niet in de Eemshaven geloosd, maar in de Eemsmonding, die samen met de Waddenzee 2 keer per dag leegloopt de Noordzee in en 2 keer per dag ook weer vol loopt.
Ga er eens kijken, zou ik zeggen.

Timing van dit bericht is op z'n minst opmerkelijk te noemen, gezien dat hele drama over leidingwatergebruik van datacentra een week of 2 geleden.

Stap 1: 5 jaar werken aan een beter koelsysteem.
Stap 2: Negatief bericht naar buiten sturen over waterverbruik van datacentra als het nieuwe koelsysteem bijna klaar is.
Stap 3: Trots aankondigen dat jouw eigen datacenter voortaan geen leidingwater meer verbruikt.
Stap 4: Gratis positieve PR voor iets wat je toch al ging doen.

Voor Amerikaanse standaarden zou dit nog een relatief mild marketing trucje zijn. En het blijft Google...

Google beslist niet of en waar die leidingen komen te liggen. Sterker nog, hun macht leek zo beperkt dat er 3 jaar onderhandelen nodig was om de boeren af te kopen en rekening te houden met de omgeving.
Daarbij lijkt je suggestie over die negatieve berichten door Google slechts gebaseerd op je eigen denken, niet op bewijs. De discussie over negatieve gevolgen om drinkwater te gebruiken voor industriële processen bestaat al langer dan Google en had niet slechts 2 weken geleden extra aandacht maar al vele weken eerder via diverse media omdat er vanuit omwonenden tal van bezwaren waren bij uitbreidingsplannen van een ander bedrijf. Suggereren alsof Google daarachter zou zitten klinkt niet heel redelijk.

[Reactie gewijzigd door kodak op 21 april 2021 13:01]

Je suggereert dat een Amsterdams onderzoeksbureau dat werkt in opdracht van de provincie Noord Holland mee zou werken aan een marketing truck van Google in Groningen? Ik weet daar geen beleefde term voor te verzinnen.

En je krijgt er nog +3'tjes voor ook.

Energiebesparing + goedkoper water in een closed loop = profit, en da's de enige reden dat dit gedaan is

Mooi initiatief, zeker beter voor het milieu. Ze hebben ook lof verdiend, maar energie neutraal zullen ze toch nooit worden. Ze produceren dus veel warmte in hun datacenters. Ze verbruiken een godsvermogen aan elektriciteit. Ja dat zal zo groen mogelijk opgewekt worden, maar al die windmolens en zonnepanelen moeten ook worden gemaakt.

Volgende stap zal dus zijn de Footprint (die ze toch zeker hebben) gaan compenseren met bomenplant, of groene daken of of of

En niet te vergeten: Die windmolens (in dit geval in Delfzijl) snoepen ook bruikbaar oppervlak en maatschappelijk draagvlak weg voor nóg meer windmolens.

Volgende stap zal dus zijn de Footprint (die ze toch zeker hebben) gaan compenseren met bomenplant, of groene daken of of of

Je kan 'grijze' opwekking niet compenseren met 'groene' zaken. Het enige dat grijze opwekking compenseert is grijze opwekking verminderen.

Waarheid als een koe, nog beter is minder energie verbruiken, hoef je die ook niet op te wekken. Maar zeker eens.

Is er geen zon of wind dan stampt de kolencentrale ernaast wel even 1600 MW in het net.

Nee joh, die kolenstroom gaat naar Noorwegen die daar stuwmeren mee volpompen om vervolgens weer als groene stuwmeerstroom terug te komen. Op zich erg goed dat men zo pieken en dalen op kan vangen in het stroomnet, maar om het nu groen te noemen... (en dat gebeurd dus wel)

'Zo ie Zo ' is eigenlijk een germanisme en spel je 'sowieso' (met een 'w')

Als je maar genoeg water er door heen pony is het verschil T inlaat - T uitlaat klein genoeg om water weer terug te lozen ....

Het mooiste zou zijn om op die manier zeewater te gebruiken. Met het ijsselmeer of de grote rivieren krijg je alsnog gezeik.