Nog steeds geen sneller 5G in NL - Inmarsat moet weg, maar er blijven problemen

Inmarsat moet weg, maar de problemen blijven

Wat de Nederlandse overheid betreft is het klaar; Inmarsat moet weg uit Friesland en moet volgend jaar februari in Griekenland zitten. Zo moet er in Nederland ruimte komen voor 3,5GHz-5G, ofwel sneller mobiel internet. In dit artikel kijken we naar dit besluit en naar de uitrol van 3,5GHz-5G.

Veel Nederlandse smartphones ontvangen al jaren 5G, maar in de praktijk verschilt het nog niet veel van 4G. Dit komt doordat hiervoor extra frequentiebanden nodig zijn, waarvan de 3,5GHz-band als de belangrijkste wordt gezien, en dat is in Nederland een probleem. Die 3,5GHz-band is hier namelijk niet leeg, maar wordt gebruikt door allerlei partijen die niet zo snel kunnen verhuizen. Daarom is de 3,5GHz-band, tot ergernis van providers en het ministerie van Economische Zaken, tot op heden niet te gebruiken voor 5G.

Om de huidige problemen met 3,5GHz-5G goed te begrijpen, splitsen we de huidige gebruikers op in twee groepen. Aan de ene kant heb je de lokale gebruikers, zoals de Rotterdamse containerterminals van ECT Hutchison Ports, Schiphol en gemeenten. Zij hebben lokale netten die ze op hun terreinen gebruiken voor bijvoorbeeld cameranetwerken of om containers geautomatiseerd te kunnen verplaatsen. Over deze groep hebben we het straks.

Die tweede groep is voor nu het belangrijkst en de reden dat we dit artikel nu schrijven. Deze groep bestaat alleen uit Inmarsat, een satellietbedrijf dat met een grondstation in het Friese Burum inmiddels dertig jaar lang noodcommunicatie verzorgt voor schepen op zee en vliegtuigen. Het ministerie maakte deze week bekend dat dit bedrijf moet verhuizen naar Griekenland, na jaren van onderling overleg. Gedwongen onderling overleg, want deze gesprekken volgden na een uitspraak van de rechtbank.

In 2020 moest Inmarsat ook weg

Het is namelijk niet voor het eerst dat de overheid Inmarsat dwingt uit Nederland te vertrekken. In 2020 gebeurde dat ook al, eveneens om ruimte te maken voor 5G. Inmarsat was het hier echter niet mee eens en stapte naar de rechter. Het bedrijf gebruikt het grondstation namelijk deels voor commerciële toepassingen, maar ook om die belangrijke noodcommunicatie voor schepen en vliegtuigen te kunnen verzorgen.

De rechter gaf Inmarsat destijds gelijk. Inmarsat is immers verplicht om die noodcommunicatie met 99,9 procent betrouwbaarheid te verzorgen, wat met het gedwongen vertrek in 2020 niet mogelijk zou zijn. Het ministerie had in kaart moeten brengen hoe de noodcommunicatie gewaarborgd blijft voordat de bescherming die Inmarsat via het Nationaal Frequentieplan 2014 geniet, ingetrokken mocht worden.

Wat volgde was onderzoek van een adviescommissie, aangesteld door de overheid. De conclusie daaruit, en het pad dat de overheid heeft gevolgd, is dat Inmarsat begin 2024 moet vertrekken uit Nederland. Het bedrijf had namelijk in Griekenland een plek gevonden waar het een grondstation kon plaatsen voor de Nederlandse activiteiten. Daarbij gold de kanttekening dat dit kon worden uitgesteld met maximaal een jaar, als de bouw bijvoorbeeld zou tegenvallen of vergunningen niet op tijd zouden binnnenkomen.

Micky Adriaansens

De bouw is het probleem niet - die is inmiddels afgerond en de laatste configuratietests vinden plaats - maar bij de vergunningen gaat het fout, althans, wat Inmarsat betreft. De Griekse overheid heeft namelijk een vergunning verleend tot 31 december 2027. Dit is volgens Inmarsat niet goed genoeg. "Inmarsat heeft aangegeven dat het alleen haar dienstverlening zal migreren als zij zekerheid heeft dat het noodverkeer tot en met 2032 in Griekenland is gewaarborgd", zegt demissionair minister van Economische Zaken Micky Adriaansens. "Inmarsat heeft in gesprekken aangegeven dat hiervan onder de huidige omstandigheden volgens hun geen sprake is."

De vergunning kan wel met nog eens vijf jaar verlengd worden, tot eind 2032, en Inmarsat zou hier ook een 'vooruitzicht' op hebben gekregen, zegt de minister. Maar dat vooruitzicht is niet wettelijk bindend. Op papier kan Inmarsat dus naar Griekenland verhuizen, daar nog vier jaar mogen zitten en daarna weer moeten vertrekken. Het lijkt erop dat Inmarsat die situatie wil voorkomen. Het bedrijf is hoe dan ook 'niet bereid' om in de huidige omstandigheden naar Griekenland te verhuizen.

"Inmarsat vraagt om garanties die nergens in Europa kunnen of zullen worden gegeven."Het ministerie gaat hier niet in mee. "Ik ben van mening dat de optie die nu voor Inmarsat beschikbaar is, het hen zonder meer mogelijk maakt te verhuizen naar Griekenland. Ik betreur het dan ook dat de onderhandelingen er nog niet in hebben geresulteerd dat Inmarsat bereid is de laatste stap te nemen en daadwerkelijk naar Griekenland te migreren", zegt de minister, 'ondanks de getoonde commitment' die de Griekse overheid zou hebben laten zien. "Inmarsat vraagt om garanties die nergens in Europa kunnen of zullen worden gegeven."

Het uitblijven van een akkoord kan er volgens de minister niet toe leiden dat de uitrol van 3,5GHz-5G 'voor onbepaalde tijd moet worden uitgesteld'. Het Nationaal Frequentieplan wordt dan ook zodanig gewijzigd dat Inmarsats bescherming per 1 februari 2024 komt te vervallen en de ruimte daarna beschikbaar komt voor 5G.

Belangrijk: dit betekent niet per se dat providers vanaf februari de 3400MHz-3800MHz-band kunnen gebruiken voor 5G. Eerst moet het nieuwe Frequentieplan gemaakt worden, waarvoor een ontwerpbesluit nodig is en waarop een consultatieronde volgt. Als de frequentieplanning definitief is, kunnen de frequenties geveild worden. De demissionaire minister geeft in haar Kamerbrief geen tijdpad voor wanneer de frequenties ingezet zouden kunnen worden.

Het is bovendien nog onduidelijk wat Inmarsat nu gaat doen. Dit bedrijf heeft in het verleden laten zien de rechtszaal niet te schuwen; een nieuwe rechtszaak is dan ook niet uit te sluiten. Het bedrijf zegt tegen Tweakers dat het nu nog voorbarig is om te spreken over eventuele rechtszaken. Eerst moet de consultatie voor het gewijzigde frequentieplan worden gepubliceerd, voordat Inmarsat hier een besluit over kan nemen.

De woordvoerder van het bedrijf zegt daarnaast dat Inmarsat 'een beetje verrast' werd door het besluit van de minister. Hoewel Inmarsat nu een vergunning heeft om tot eind 2027 diensten aan te kunnen bieden vanuit Griekenland, wil het bedrijf een vergunning tot 2032. "De satellieten werken tot 2032 met de 3,5GHz-band, daarna stappen we over naar een ander systeem dat die frequentieband niet meer nodig heeft", zegt het bedrijf. Daarom is de vijfjarige vergunning van de Griekse overheid voor het bedrijf onvoldoende. Daarnaast zijn er nog twijfels over 5G-projecten in Griekenland die Inmarsats diensten zouden kunnen verstoren.

"Tot wij zekerheden hebben over het beperken van de verstoringen en de vergunningsduur, kunnen wij niet weg uit Nederland." Het bedrijf merkt daarbij op dat Inmarsat 'al tientallen jaren' vanuit Burum werkt en dat het bedrijf daardoor bepaalde beschermingen geniet als huidige gebruiker. "Het gaat om een dienst die mensenlevens redt waarover afspraken zijn gemaakt met de International Mobile Satellite Organization, waar Nederland ook toezeggingen aan heeft gedaan en dus de plicht heeft om voor de dienst te zorgen." De rechtbank gaf in 2021 ook aan dat Nederland Inmarsats bescherming niet zomaar kan opheven, zonder dat in kaart wordt gebracht dat de noodcommunicatie gewaarborgd blijft.

De lokale gebruikers

Los van Inmarsat, is er nog een belemmering voor de 3,5GHz-5G-veiling. Daarvoor moeten we het hebben over die eerdere groep, de lokale gebruikers. Zij hebben nu een vergunning om tot 2027 delen van de 3,5GHz-band te gebruiken voor eigen lokale netten. Deze vergunningen zijn versnipperd over de hele band; het ministerie wil de vergunningen bundelen in twee delen van de band. Zo ontstaat er een deel van de frequentieband die alleen door lokale gebruikers kan worden ingezet, ongeveer 25 procent van de band, en is de rest voor providers. Providers hebben op deze manier landelijke dekking en hoeven zich in sommige regio's geen zorgen te maken om verstoring van bestaande gebruikers.

Dit betekent echter dat sommige lokale gebruikers moeten verhuizen naar andere delen van de frequentieband. Voor een deel van de apparatuur hoeft dit geen probleem te zijn, maar er is ook apparatuur waarbij dat simpelweg niet mogelijk is. Dus moeten deze partijen nieuwe apparatuur aanschaffen. In februari waarschuwde het ministerie al dat deze verhuizing in het ergste geval vertraging kan opleveren voor de veiling. Het is niet duidelijk of dat nog steeds het geval is.

Andere partijen zijn het in het geheel niet eens met de frequentieruimte die ze hebben gekregen en de voorwaarden. Zo ook de Royal Schiphol Group, die in mei aangaf dat de gekozen frequentieruimte leidt tot schaarste voor lokale netwerken en dat de gekozen indeling 'onvoldoende geschikt is voor verdere ontwikkelingen van toepassingen op basis van private netwerken'. Dit komt deels door de gekozen indeling van de bandbreedte, waarbij er 50MHz bovenaan en onderaan de 3,5GHz-band zit.

Dat onderste blok van 50MHz zal naar verwachting alleen minder bruikbaar zijn, doordat andere landen hier meestal geen frequentieruimte beschikbaar hebben gesteld voor lokale gebruikers. Dit betekent dat de markt voor fabrikanten relatief klein zal zijn, waardoor er naar verwachting weinig apparatuur op de markt komt die deze frequenties zal gebruiken.

Spectrum voor lokale gebruikers in verschillende landen, via Euwena

Daardoor verwacht de branche dat in de praktijk alleen dat bovenste 50MHz-blokje van 3750-3800MHz beschikbaar zal zijn. Met een 50MHz-blok is door de mindere bandbreedte minder capaciteit en lagere snelheden mogelijk op een netwerk, wat het minder aantrekkelijk maakt dan één aaneengesloten 100MHz-blok. Zeker voor een gebied waarin veel lokale partijen naar verwachting 5G-diensten willen aanbieden, zoals Schiphol en de Rotterdamse haven, leidt dit tot schaarse ruimte.

Die schaarse ruimte wordt in het huidige NFP-voorstel verdeeld via een first come first served-principe. Onder meer Schiphol wil juist een coördinerende rol, legt het bedrijf uit aan Tweakers, waarbij het de beschikbare frequentieruimte zelf kan verdelen onder de partijen die op de luchthaven 3,5GHz-diensten willen aanbieden. Dit zou efficiënter en eerlijker zijn.

Het tweede probleem dat Schiphol bij de NFP-consultatie noemt, betreft de zogenaamde synchronisatieparameters. Deze parameters bepalen de uplink- en downlinkdatastromen, dus hoeveel er geüpload en gedownload kan worden. Naburige netwerken moeten deze synchronisatieparameters op elkaar afstemmen om verstoringen te voorkomen. Schiphols probleem is dat een 5G-provider meer ruimte beschikbaar zal stellen voor downloads, aangezien telefoongebruikers meer downloaden dan uploaden. Een lokale gebruiker met een eigen cameranetwerk, om maar iets te noemen, zal juist meer uploaden dan downloaden en daarom andere synchronisatieparameters willen zien.

Cameratoezicht in Amsterdam

In het huidige Nationale Frequentieplan mogen providers zelf kiezen wat die synchronisatieparameters zijn, wat 'ertoe leidt dat private netwerken gedwongen kunnen worden deze afwijkingen te accepteren, zonder daartoe enige inspraak te hebben', zegt Schiphol. "Wij zijn van mening dat de NFP-wijziging onvoldoende blijk geeft van een gedegen belangenafweging", zei het bedrijf in mei.

"Het Nationaal Frequentieplan maakt het onmogelijk voor Schiphol en andere mainports om te blijven voldoen aan de hoge eisen van digitalisering, automatisering en verduurzaming", zei het bedrijf deze week tegen Tweakers. Schiphol heeft samen met Havenbedrijf Rotterdam een alternatief plan voorgesteld aan het ministerie, dat niet door het ministerie werd meegenomen. Vanwege de problemen met het NFP, spanden Schiphol en Havenbedrijf Rotterdam eerder dit jaar een rechtszaak aan tegen het ministerie. Voor deze zaak zijn twee dagen in oktober gepland, ruim voordat Inmarsat uit Nederland moet vertrekken. Inmiddels hebben zich ook andere partijen aangesloten bij de rechtszaak.

Met het eigen 5G-netwerk wil Schiphol bijvoorbeeld de bagageafhandeling verder kunnen automatiseren en Havenbedrijf Rotterdam wil er autonoom varen mee mogelijk maken. Mocht de rechtbank deze bedrijven gelijk geven, dan is uitstel van de 5G-veiling zo goed als onvermijdelijk. Dan verschuift immers het te veilen spectrum, waardoor zowel providers als de overheid opnieuw onderzoek zullen willen doen naar de veiling. Want vergis je niet: die frequenties zijn miljoenen waard. Minstens 176 miljoen euro, als het aan de Nederlandse overheid ligt.

Toekomst van 3,5GHz-5G blijft troebel

De Nederlandse overheid heeft met het besluit om Inmarsat vanaf februari volgend jaar uit Nederland te weren, een duidelijke stap gezet richting 3,5GHz-5G in het hele land. Tegelijk blijft er nog veel onduidelijk en is het allerminst zeker dat sneller 5G daadwerkelijk begin volgend jaar te gebruiken zal zijn. Aan de ene kant wil de Nederlandse overheid een sterke digitale infrastructuur, waar 3,5GHz-5G bijhoort. 3,5GHz-5G belooft de volgende stap te zetten met sneller internet, meer capaciteit en lagere latency, wat nieuwe toepassingen mogelijk moet maken. Zonder een snelle inzet van de 3400-tot-3800-MHZ-band dreigt Nederland achter te lopen, stelt de overheid.

Aan de andere kant zijn er partijen die al jarenlang 'hun' frequenties zonder problemen gebruiken, die nu het risico lopen die frequenties mis te lopen. Deze bedrijven stellen juist dat zonder genoeg frequentieruimte beschikbaar te stellen voor hun lokaal gebruik, Nederland óók op digitaal vlak dreigt achter te lopen. Het maakt het voor bedrijven namelijk lastiger om te investeren in automatisering, stellen zij, wat niet goed is voor het bedrijfsleven.

En dan is er nog Inmarsat. In principe kan het bedrijf verhuizen, maar het zegt het risico te lopen na 2027 ook uit Griekenland te moeten verhuizen. Ook vanuit dat oogpunt is het begrijpelijk dat dit bedrijf, dat kritieke noodcommunicatie mogelijk maakt, wil gaan voor wat de meeste zekerheid geeft. Het is echter duidelijk dat de overheid niet wil wachten op de zekerheid die het bedrijf verlangt.

Een complexe situatie dus. Elke stap naar een deel van de lokale gebruikers, kan weer nadelig zijn voor andere lokale gebruikers die dan juist hún frequentieruimte verliezen. Extra ruimte voor Inmarsat is weer nadelig voor zowel providers als lokale gebruikers, die dan moeten inschikken met hun 3,5GHz-ruimte. En minder frequentieruimte voor providers betekent weer dat het Nederlandse consumenten-5G minder snel zal zijn: volgens overheid en providers ook geen goede oplossing. Uiteindelijk lijkt het ministerie in een onmogelijke situatie te zitten, waarin een gouden oplossing, die voor élke partij toereikend is, ver weg lijkt. En daarmee ook de toekomst waarin Nederlanders 3,5GHz-5G kunnen gebruiken.

Update, maandag 21 augustus 12.02 uur: Inmarsats reactie is toegevoegd aan het artikel.

Reacties (67)

[ByteArray]

5G op die hoge frequenties is een soort van veredelde WiFi, beetje kort door de bocht, maar daar komt het min of meer op neer.

Het bereik zal in principe slecht zijn en is enkel nuttig voor héle drukke plekken met veel smartphoneverslaafden, of bepaalde specifieke toepassingen. Voor die specifieke toepassingen zou WiFi, eventueel met aanpassingen zoals een hoger zendvermogen (met vergunning bijv.), ook een optie kunnen zijn in de meeste gevallen.

Met 4G kunnen op de meeste plekken nog steeds snelheden van honderden Mbit/s gehaald worden met goed bereik, en zelfs op drukke plekken is het bijna altijd nog wel snel genoeg voor de belangrijkere toepassingen.

Daarnaast is het met LTE ook mogelijk om gebruik te maken van 3,5-5,8 GHz, er zijn alleen geen apparaten die het ondersteunen, maar de standaard ondersteunt het wel.

Intussen geven we hier als samenleving wel miljarden aan uit, miljarden die beter naar armoedebestrijding hadden kunnen gaan. Natuurlijk is dat hier op Tweakers vloeken in de kerk.

[i-chat]

overduidelijk dat je echt geen verstand hebt van zaken.

5g is alleen voor smartphoneverslaafden,
4g kan ook over 5g frequenties
en armoede bestrijding.

wat een ongeloofelijk populistisch gelul.

goed we beginnen bij de techniek, 5g op hoge frequenties is inderdaad vooral heel belangrijk in dichter-bevolkte gebieden.. of op plaatsen waar veel mensen dichtbij elkaar zijn. hoge transferrates betkenen dat je veel mensen van data kunt voorzien lees: als ik 1 whatsapberichtje van 1mb stuur over een 128kb verbinding dan houdt ik in wezen de hele verbinding voor secondenlang bezet, stuur ik dat zelfde appje over een gigabit verbinding dan duurt het hooguit miliseconden en is de lijn snel weer vrij voor iemand anders. - dat heeft niet alleen met telefoonverslavingen te maken zoals tiktok of fomo over gemiste whatsapjes, dat gaat ook over, transport-toepassingen voor bus, tram trein, het kunnen bellen van noodnummers of een taxi, het vinden van de weg via navigatie, het ontvangen van verkeersinformatie, het waarschuwen voor stilstaande voertuigen op (snel)wegen en nog duizende andere zaken waar we tegenwoordig internet-verbindingen voor gebruiken.

vervolgens kom je met verhalen over hoe 4g ook goed genoeg is, simpele feit is dat 4g juist minder goed is dan 5g, zelfs op de 800mhz band waar je relatief trage verbindingen hebt en relatief weinig sub-kanalen begreep ik juist dat een native 5g netwerk meer load aan zou kunnen dan een 4g of een hybride (zoals nu) netwerk. door verbeterde varianten van signaling etc.


vervolgens kom je met een dooddoener als armoede bestrijding, ik ben dan altijd wel heel benieuwd naar hoe mensen denken dat ze armoede willen bestrijden, wil je iedereen met een uitkering eenmalig 5 euro extra geven in plaats van een 5g netwerk... denk je dat mensen dan echt niet meer arm zullen zijn? of 100euro als je jezelf echt rijk wilt rekenen?

offtopic:
Armoede is in grote mate een gevolg van:
• als kind niet genoeg gestimuleerd zijn geweest om je best te doen op school, zodat je nu geen baan kunt vinden. veelal door een sociaal-cultureel effect vanuit ouders, familie buurt-en-straat genoten of ongeïnteresseerde leerkrachten.
• als jong-volwassene geen of weinig eigen verantwoordelijkheidsgevoel ontwikkeld hebben over de financiele gezondheid ...
• het niet op persoonlijke titel kunnen doorbreken van enige sociale stereo-typeringen. (lees: als jij als een zwerver gekleed naar een sollicitatiegesprek komt, met een straattaak-accent praat en de omgangsvormen van respect niet hanteert, en je krijgt de baan niet, ligt het lang niet altijd aan je kleur of geslacht of geaardheid.

of anders gezegd, als ik als persooon met een handicap kom soliciteren, is het niet aan hen om te zeggen dat alles vast wel goed komt, neej het is aan mij om hen daarvan te overtuigen.

kortom: armoede bestrijding doe je niet door gratis geld of het niet uitrollen van 5g netwerken, maar je begint bij het A: zorgen dat er genoeg infrastructuur is voor een gezonde economie, B: zorgen dat er voldoende banen zijn, C: stimuleren van laagopgeleiden en achterstands-groepen om meer en fanatieker deel te nemen aan de maatschappij, D: zorgen dat die deelname lucratiever wordt lees: onwilligen minder geven, zodat je dat geld 1op1 kunt geven aan mensen die het wél proberen.
D: betere preventie tegen misbruik van regelingen voor zieken zodat ook daar meer geld kan naar hen die het nodig hebben en minder naar hen die het niet nodig hebben.
E: voor de aller zwaksten een systeem instellen van beloning naar inzet en plats van beloning naar prestatie. bijvoorbeeld door mensen die door ziekte maar 1 dag kunnen werken dat volledige begrag ook te laten houden en ze niet te korten omdat ze bijstand of ziektewet krijgen.

maar goed dat is dus allemaal hervormen van het huidige beleid en dat zal allemaal geld kosten, geld dat je als maatschappij alleen uit een gezonde (zonder 10% inflatie) economie kunt ontrekken. doe je dat anders dan zul je zien dat vooral hardwerkende henk en ingrid die het nu nog nét aan redden straks bezwijken onder de balastingdruk en dus NOG meer armoede hebben gecreëerd.

bron: werkveld opservaties uit de schuldhulpverling en werken in het sociaal domein

[Silvestris]

wat een ongeloofelijk populistisch gelul.

Zie quote hierboven. Vervolgens lees ik in de kleine lettertjes een visie op armoedebestrijding en armoede die door velen in de maatschappij wordt gedefinieerd als populistisch. Geen inhoudelijk oordeel van mij over dit pleidooi overigens, ik houd politieke discussies liefst ver van me, maar zonder deze emotionele uitbarsting was de reactie inhoudelijk geweest, maar door het woord ‘gel#l’ te gebruiken, maak je het persoonlijk en met het woord ‘populistisch’ haal je ook nog eens de eigengerechtigheid aan jouw kant, terwijl je in de kleine lettertjes iets zegt dat voor velen die ook het woord ‘populisme’ gebruiken precies dát is in hun ogen: populistisch.

En dit is dus een goed voorbeeld waarom mijns inziens het gebruiken van dit woord helemaal niets helpt in discussies. Armoedebestrijding en 5G hebben idd niets met elkaar te maken, dus je hebt gelijk dat dat een slecht ‘argument’ was, maar door er emotioneel op te reageren laat je je wel meeslepen in het argument. Gewoon een observatie en mogelijk een tip om de volgende keer inhoudelijk te blijven.

[ByteArray]

goed we beginnen bij de techniek, 5g op hoge frequenties is inderdaad vooral heel belangrijk in dichter-bevolkte gebieden.. of op plaatsen waar veel mensen dichtbij elkaar zijn. hoge transferrates betkenen dat je veel mensen van data kunt voorzien lees: als ik 1 whatsapberichtje van 1mb stuur over een 128kb verbinding dan houdt ik in wezen de hele verbinding voor secondenlang bezet, stuur ik dat zelfde appje over een gigabit verbinding dan duurt het hooguit miliseconden en is de lijn snel weer vrij voor iemand anders. - dat heeft niet alleen met telefoonverslavingen te maken zoals tiktok of fomo over gemiste whatsapjes, dat gaat ook over, transport-toepassingen voor bus, tram trein, het kunnen bellen van noodnummers of een taxi, het vinden van de weg via navigatie, het ontvangen van verkeersinformatie, het waarschuwen voor stilstaande voertuigen op (snel)wegen en nog duizende andere zaken waar we tegenwoordig internet-verbindingen voor gebruiken.

128kbit/s is GPRS. Met LTE-A kun je snelheden behalen van meerdere Gbit/s. Daarvan kunnen een hoop mensen gelijktijdig gebruikmaken, het gros zal kleine beetjes data verbruiken op een gegeven moment, sommige mensen zullen het gebruiken voor Spotify (met cache) en hier en daar zullen wat mensen een filmpje kijken. Natuurlijk kan het op hele drukke plekken een voordeel zijn, dat geef ik ook expliciet aan. Maar dat is ook direct het enige grote voordeel. (Semi-)openbare WiFi-netwerken kunnen een alternatief zijn aangezien bijna al het dataverkeer toch versleuteld is.

Voor M2M-communcatie kan LoRaWAN (heel energiezuinig en goedkoop), of LTE-M gebruikt worden indien wat meer dataverkeer gewenst is.

[Coolstart]

Dus geen 5G op 3.5Ghz omdat het geld naar armoedebestrijding kan gaan. Met dat argument kan je bijna alles neerslaan.

Ik begrijp de tegenwind van 5G niet en al helemaal niet waarom LTE of 4G op die frequenties beter zou zijn. Dus als het wifi is zou het ok zijn?

Met de veiling verdiend de overheid net geld en helpt de digitale economie te verbeteren. Meer bandbreedte in stedelijke of industriële gebieden. Het is gewoon een evolutie in draadloze communicatie en het zal niet de laatste zijn.

Waarom is 4G snel genoeg? Dan was 3G ook snel genoeg. Dingen evolueren nu eenmaal. Net zoals glasvezel het internet sneller maakt zijn er evoluties is draadloze communicatie.

Meer en meer apparaten worden draadloos. Meer data trafiek met het zelfde zendvermogen, meer verbruikers op de band, nieuwe toepassingen.

[ByteArray]

Geef eens concrete voorbeelden waar 5G onmisbaar is én er geen andere goedkopere mogelijkheden zijn, in eigen woorden. Enige wat ik mij kan bedenken is nog meer en meer cameratoezicht, of dat nou zo wenselijk is...

Regeren is prioriteiten stellen, voor mij heeft armoede meer prioriteit dan het allersnelste mobiele internet, en aangezien er toch bezuinigd moet worden, mag dat hele 5G van mij als eerste sneuvelen... Met 4G heb je vaak genoeg al een snellere verbinding dan sommige mensen thuis hebben. Dat geld wat de overheid verdient wordt indirect door bijna iedere burger betaald, verder kost het aanpassen en plaatsen van masten/toegangspunten miljarden.

Dingen evolueren zeker, maar je kunt met 4G al op je laptop Netflixen in 4K. Videobellen kan ik ook gewoon op hoge kwaliteit met 4G op mijn laptop.

Enige wat ik kan verzinnen is e-sport met de allerlaagste reactietijd, maar goed, dat doe ik toch liever achter een vaste computer met een zo groot mogelijk scherm en een grote muismat e.d. Dat maakt waarschijnlijk meer verschil.

Dus als het wifi is zou het ok zijn?

Ik neem aan dat je doelt op idioten die bang zijn voor straling? Dat is mijn punt helemaal niet, gaat puur om kosten en baten.

[Reactie gewijzigd door ByteArray op 23 juli 2024 01:31]

[Coolstart]

Geef eens concrete voorbeelden waar 5G onmisbaar is én er geen andere goedkopere mogelijkheden zijn, in eigen woorden. Enige wat ik mij kan bedenken is nog meer en meer cameratoezicht, of dat nou zo wenselijk is...

Wat is onmisbaar en wat is 5G? 5G is verzameling van specificaties en standaarden die zijn opgesteld door de 3rd Generation Partnership Project (3GPP) die leveranciers van devices in staat stelt aparaten met elkaar te laten samenwerken.

Je kan dus perfect aan 5G deelnemen zonder de C-band of 3,5Ghz band. Dat is in zekere zin optioneel maar het idee is om meer aparaten toe te laten. Je hebt zeer veel aspecten die meespelen waarom nieuwe standaarden worden uitgevonden.

1. Bandbreedte en snelheid: Als iedereen Netflix wil op 4K dan moet de snelheid naar boven zodat er meer bandbreedte ontstaat. Dat kan bijvoorbeeld door hogere frequenties en frequentiebandaggregatie (meerdere banden tegelijk te gebruiken)
2. Efficientie en energiezuinigheid: Iedereen wil een langere batterijduur of een kleine en goedkoper apparaat. Bijvoorbeeld een kleine smartwatch met 200mah batterij stelt hele andere eisen aan een draadloze verbinding dan een grote smartphone van 3000mah. Zowel wat atennes als energieverbruik betreft.
3. Meer aparaten: Als je elk denkaparaat wil connecteren met het internet dan loopt 4G gewoon vast. 4G is simpelweg te lomp en oud om zo'n complex gegeven aan te kunnen. Denk dan aan het connecteren van elke parkeermeter, verkeerslicht, brievenbus, verkeersbord, step, auto, fiets, container, bouwkraan, vuilnisbak. You name it.

Als 4G ons bandbreedte gaf dan geeft 5G ons connectiviteit én bandbreedte. Wifi is iets voor binnen bij je huis :-)

Dat geld wat de overheid verdient wordt indirect door bijna iedere burger betaald, verder kost het aanpassen en plaatsen van masten/toegangspunten miljarden.

Dus alles gratis weggeven is dan de oplossing? Of toch maar veilen? Of gewoon verbieden zodat bedrijven zeker geen kosten maken aan zendmasten zodat ze die kosten niet kunnen doorrekenen aan de burgers? Ik begrijp uw argumenten niet want je wil een technologie-stop om kosten te besparen omdat je de voordelen van 5G niet ziet.

[Reactie gewijzigd door Coolstart op 23 juli 2024 01:31]

[ByteArray]

Ja, dat je 5G NR ook op andere frequenties kunt gebruiken is mij wel duidelijk, ik ken de standaard grotendeels, en ook andere netwerkstandaarden.

1. Bandbreedte en snelheid: Als iedereen Netflix wil op 4K dan moet de snelheid naar boven zodat er meer bandbreedte ontstaat. Dat kan bijvoorbeeld door hogere frequenties en frequentiebandaggregatie (meerdere banden tegelijk te gebruiken)

Ja, dat weet ik, maar bijna iedereen gebruikt het gewoon thuis op de bank met een TV, verbonden via WiFi of een kabel. Buiten de deur doen maar weinigen het, maar het kan wel gewoon. Niet iedereen gaat het tegelijk doen, sommige mensen zullen het af en toe een keer ergens anders doen. Dan volstaat 4G (LTE-A).

2. Efficientie en energiezuinigheid: Iedereen wil een langere batterijduur of een kleine en goedkoper apparaat. Bijvoorbeeld een kleine smartwatch met 200mah batterij stelt hele andere eisen aan een draadloze verbinding dan een grote smartphone van 3000mah. Zowel wat atennes als energieverbruik betreft.

Laat 5G daar dan niet bepaald in uitblinken. Een 4G dumbphone gaat gewoon een week mee met een accu van rond de 1000mAh @ 3,7V. Met 5G is dat (nog lang) niet mogelijk. Als je hem op 2G zet, gaat hij nóg langer mee; twee weken!

Bovendien heb je ook LoRaWAN voor apparaten die überhaupt weinig data verbruiken. Dat is een hele goedkope en hele energiezuinige oplossing voor bijna alle IoT-apparaten. LTE-M kan ook nog gebruikt worden als oplossing als iets meer dataverkeer gewenst is.

3. Meer aparaten: Als je elk denkaparaat wil connecteren met het internet dan loopt 4G gewoon vast. 4G is simpelweg te lomp en oud om zo'n complex gegeven aan te kunnen. Denk dan aan het connecteren van elke parkeermeter, verkeerslicht, brievenbus, verkeersbord, step, auto, fiets, container, bouwkraan, vuilnisbak. You name it.

Zoals gezegd: LoRaWAN, dat voldoet voor de meeste zaken die jij opnoemt. Goedkoop en bijzonder energiezuinig. Anders LTE-M.

Trouwens, waar denk je dat veel slimme meters nog op werken? GPRS op GSM (2G)... Heel veel M2M-communicatie maakt nog gebruik van 2G. Ja, goed dat zal niet eeuwig voldoende blijven voor alle toepassingen, maar is 5G hiervoor nodig? Nee.

Of gewoon verbieden zodat bedrijven zeker geen kosten maken aan zendmasten zodat ze die kosten niet kunnen doorrekenen aan de burgers?

Ja, waarom niet. Het wordt onder valse voorwendselen in de markt gezet. Bovendien kunnen we dan bijv. Inmarsat hier houden.

[Reactie gewijzigd door ByteArray op 23 juli 2024 01:31]

[Coolstart]

LORA, ik heb zelf een antenne/zender operationeel. Dit is idd goed voor aparaten die erg weinig stroom mogen verbruiken maar bijv een step, step of een smartwatch ga je er niet met verbinden en het is nooit echt doorgebroken.

Alles wat realtime verbonden moet zijn past niet in dat kraam. 5G gaat veel overnemen omdat de standaard nu een IOT uitbreiding heeft gekregen voor low power devices.

5G verbruikt minder per verzonden/ontvangen bit dan 4G. Dus het is efficiënter in een smartwatch.

5G is een enorm standaard. Ook satelietcommunicatie zal er onder vallen waarbij een zendmast ook verbonden is via sateliet.

5G zet ook de fundamenten voor 6G. Zoals de verbeteringen in de backbone, meer kleine palen etc.

Daarnaast zorgt 5G voor een diversificatie van het internet. Een 5G modem met wifi installeren bij hj thuis is gefixt op 1minuut. Samen met de vrijheid van modemkeuze trekt dat de markt open. Vandaag is 4G niet goed genoeg om die rol te op te nemen.

4G data heeft last van jitter, iets wat met 5G zou opgelost zijn. Dan kan je data gebruiken voor videobellen zonder die kleine haperingen of robotstemmen.

Niets mis met de kabel maar soms wil je gewoon plug and play, soms is glasvezel tot bij je deur niet mogelijk.

In armere landen gaan ze trouwens 5G only gaan omdat het hun veel minder kost dan een kabel naar elk huis te leggen dus 5G is in veel aspecten democratischer.

2G/3Gis oud, verbruikt veel en kan amper data en devices aan. Het bestaat nog maar het neemt teveel bandbreedte in.

Als je Immarsat echt wil houden dan is dat een keuze maar ik zie vanuit maatschappelijk oogpunt geen enkele reden om uw digitale connectiviteit daarvoor in te perken als dat ook ergens anders kan in een buitengebied waar je niemand stoort.

Laatst kwam ik iemand tegen die tegen EV’s, windmolens en zonnepanelen was. Reden: te duur en al dat geld zou naar de arme burger moeten gaan. Volgens hem is er olie en gas genoeg voor honderden jaren. Min of meer het zelfde argument als jij maar ik blijf het een raar argument vinden zonder grondslag.

[ByteArray]

maar bijv een step, step of een smartwatch ga je er niet met verbinden en het is nooit echt doorgebroken.

Je reactie gaat niet in op LTE-M.

5G is een enorm standaard. Ook satelietcommunicatie zal er onder vallen waarbij een zendmast ook verbonden is via sateliet.

Zendmasten zijn onderling verbonden via straalverbindingen. En 5G is helemaal niet enorm standaard, voor de meeste toepassingen zal een goedkopere oplossing worden gebruikt.

In armere landen gaan ze trouwens 5G only gaan omdat het hun veel minder kost dan een kabel naar elk huis te leggen dus 5G is in veel aspecten democratischer.

WiFi-straalverbindingen kun je ook gebruik om dorpen op grote afstanden van snel internet te voorzien. Zoek maar eens op: "Long-range WiFi". Wordt al gedaan namelijk.

En bovendien is dit argument in Nederland weinig relevant.

Daarnaast zorgt 5G voor een diversificatie van het internet. Een 5G modem met wifi installeren bij hj thuis is gefixt op 1minuut. Samen met de vrijheid van modemkeuze trekt dat de markt open. Vandaag is 4G niet goed genoeg om die rol te op te nemen.

5G op hogere frequenties evenmin, want ten eerste moet de modem dan buiten een antenne hebben, en moet er in de buurt zo'n toegangspunt staan, die toch met een (glasvezel)kabel verbonden moet worden. Een grootschalig maasnetwerk zal hiervoor niet snel genoeg zijn om concurrerend te zijn.

Bovendien is glasvezel een stuk energiezuiniger.

2G/3Gis oud, verbruikt veel en kan amper data en devices aan. Het bestaat nog maar het neemt teveel bandbreedte in.

Per gelijke hoeveelheid data bekeken wel, maar verder is het enorm zuinig. Dumbphones bewijzen dat. Maar goed, het gaat hier ook helemaal niet over 2G of 3G. Maar om LTE-A, LTE-M, LoRa, en 5G NR.

Laatst kwam ik iemand tegen die tegen EV’s, windmolens en zonnepanelen was. Reden: te duur en al dat geld zou naar de arme burger moeten gaan. Volgens hem is er olie en gas genoeg voor honderden jaren. Min of meer het zelfde argument als jij maar ik blijf het een raar argument vinden zonder grondslag.

Is geen argument zonder grondslag, want het is wel degelijk een groot nadeel. Veel 'progressieve' mensen denken dat er een synergie is tussen hun standpunten; dat er geen tegengestelde belangen zijn. Maar daar valt wel heel wat op af te dingen. Overigens ben ik niet tegen EV's, (e)-fietsen etc., maar het mag niet de bedoeling zijn dat Fatima en Ingrid niet meer makkelijk naar hun werk kunnen omdat het openbaar vervoer in hun dorp (deels) is wegbezuinigd. Vroeger was autorijden een stuk goedkoper, toen velen nog rondreden in een Peugeot 205.

Klimaat is overigens ook een goed argument tegen 5G wegens de productie van gigantisch veel nieuwe basisstations en het energieverbruik.

[Reactie gewijzigd door ByteArray op 23 juli 2024 01:31]

[TheZenMeister]

Hoe wil je armoede bestrijden?

[Odie]

Nee hoor, ik ben het volkomen met je eens. 5G is vanaf het begin af aan gehyped met fancy termen als "remote surgery" en "autonomous vehicles". Natuurlijk levert 5G een verbetering met low latency en virtual networking / slicing maar ik betwijfel dat het op het gebied van zorg en automotive de komende jaren echt voordeel gaat opleveren.

Met LTE zijn al snelheden in je broekzak mogelijk die de gemiddelde VDSL lijn laten stofhappen en we gaan echt geen 4K op een iPhone of iPad streamen, onderweg. Laten we niet vergeten dat de 3GPP sterk leunt op mensen die voor vendors werken...

Nou wil ik niet zeggen dat we qua mobiel uitgeïnnoveerd zijn, maar het nut van 5G zal de komende jaren beperkt zijn. En tegen de tijd dat het nut er wel is komt 6G om de hoek kijken. HA! upgraden maar...

[PizzeriaRodolfo]

Oh?
Het 5G-protocol is de toekomst. Telecomproviders in Nederland hebben allemaal toegezegd dat ze overstappen op de nieuwe verbinding voor snel mobiel internet. Dat lijkt goed, want naast een hogere snelheid, moet het ook de privacy van de gebruiker beter waarborgen. Toch is dat in de praktijk nog niet het geval.

Om van alle voordelen te genieten, zoals betere privacybeveiliging, moet een provider 5G in de zogenoemde ‘standalone-mode’ draaien. Dat wil zeggen dat er gewerkt wordt met een pure 5G-verbinding.

Lees meer
Het probleem is dat in de haast om 5G uit te rollen, veel providers ervoor kiezen om het nieuwe protocol aan te bieden in ‘non-standalone-mode’. In dat geval maken telefoons via 4G verbinding met het netwerk en wordt alleen het gedeelte van het 5G-protocol gebruikt dat de hogere snelheid mogelijk maakt.

Deze non-standalone-mode leunt onder andere voor de beveiliging op het 4G-protocol. En dat schept een probleem, want daardoor ben je als 5G-gebruiker nog steeds vatbaar voor ongewenste afluister- en volgpraktijken van bijvoorbeeld IMSI-catchers.

[Odie]

4G is op zichzelf niet onveilig en doet aan mutual authenticatie. Het probleem is dat je met een man in the middle attach een device nog kan dwingen om zich 'te verlagen' naar 2G, wat die mutual authentication niet kent, en dus kan je iemand naar je IMSI catcher lokken zonder dat het device het door heeft.

In SA deployments is er inderdaad geen fallback meer. Maar die is er ook niet als 2G en 3G uitgezet worden. Over een paar jaar zal in Nederland dat het geval zijn, dus dat probleem lost zich vanzelf op, ook zonder SA.

[PizzeriaRodolfo]

4G is kwetsbaar voor IMSI catchers.
Zelfs voor de ALI express apparatuur vanaf 200 Euro. Zit zelfs een Jammer bij. Op 4G kun je nu worden afgeluisterd. Ook data is niet meer veilig.
5G is noodzaak voor privacy.

[Odie]

Voor zover ik zie kan je alleen de imsi afluisteren en dus een user identificeren en track en, naar een echte man in the middle attack (met interceptie van verkeer) ken ik niet en lijkt strijdig met de mutual authentication.

Heb je een bron die beschrijft hoe die aanval zou werken?

[supersnathan94]

Mja ik vind het een beetje dubbel. Ja we moeten kijken naar het vrijmaken van dit soort frequenties, maar gezien het zolang gaat duren en zoveel gaat kosten om dit op te lossen, moeten we niet gaan kijken naar andere oplossingen?

Bijvoorbeeld meer gaan kijken of we voor 6G de standaard wat kunnen beïnvloeden door er actief aan bij te dragen en er voor te zorgen dat de frequenties die wij nu vrij ter beschikking hebben kunnen worden ingezet?

Of misschien kijken naar een mini grid achtige oplossing.

Want wees eerlijk. Deze nieuwe frequenties gaan ons niks bijzonders brengen qua snelheid (die is namelijk al erg hoog), qua dekking (Nederland is een van de dichtstbevolkte gebieden met gemiddeld 99% dekking op 4 en 5G) of qua stabiliteit van gesprekken (hogere frequenties worden alleen maar slechter ontvangen in hedendaagse woningen).

VoWifi werkt ook goed. Dus misschien moeten we daar meer op inzetten. Mmwave voor drukke gebieden zoals Amsterdam, Den Haag, Utrecht centrum.

Maar iig alvast voorbereiden op 6G zodat we niet straks weer met een verhuizing zitten van tig miljoen. Want daar gaan ook weer hele andere banden aan te pas komen.

[metalmania_666]

Als je zo redeneert, is een 56K6 modem ook voldoende.
Is een 1G telefoon ook voldoende, want ja je kunt immers mobiel bellen.

Echter elke technische vooruitgang kost geld, en ja in het begin heb je er nog niet veel aan. Zo was het ook met 3G en later met 4G

[ByteArray]

4G is al een luxe heerlijk rijdende Mercedes. 5G zal op bepaalde vlakken beter zijn, maar mensen worden er niet gelukkiger van. Voor massale connectiviteit heb je LoRa, of LTE-M voor wat zwaardere toepassingen.

Kosten-batenafweging.

Je ziet het ook met computers, tegenwoordig kunnen ze een stuk langer mee dan vroeger. Zat laatst nog op een vrij gemiddelde PC uit 2010, voor standaard taken draaide deze nog soepel. Tegenwoordig kun je een nieuwe PC kopen met een Core i3 of Ryzen 3 en 8GiB werkgeheugen, en zal deze over 20 jaar nog voldoen voor standaard taken als je er 8GiB extra inprikt en er niks stuk gaat.

[Geim]

Er was toch ook een probleem dat de AIVD in Bierum zat op dezelfde frequenties. Is dat nu opgelost?

[Odie]

Ja dat wordt opgelost met een verhuizing. Dat ging om de gecombineerde AIVD/MIVD luisterpost. Overigens is die verhuizing vertraagd, maar hij zou eind dit jaar weg moeten zijn als ik het goed heb.

Dat was 15 jaar geleden de reden dat de toen uitgegeven 80 MHz in de 3.5 (toen in gebruik door Worldmax voor WiMAX) ernstig werd beperkt, hij mocht alleen nog onder de lijn Zwolle/Amsterdam gebruikt worden, met sectoren niet in noordelijke richting.

https://www.telecompaper....-gebruik-3-5-ghz--1274053

Hier de achtergrond rond de kwestie van Worldmax:

https://www.computable.nl...worldmax-stopt-ermee.html

[Reactie gewijzigd door Odie op 23 juli 2024 01:31]

[Polydeukes]

nieuws: Defensie gaat deadline missen om afluisterstation weg te halen uit Burum

[Odie]

Ja sorry, ik bedoelde te zeggen (zie edit) dat er is besloten om het weg te halen, maar de boel is vertraagd inderdaad. Het moet nu eind dit jaar zover zijn, net op tijd voor de uitrol van 3.5 begon volgend jaar na de veiling. Of ze dat nu wel gaan halen is natuurlijk de vraag en mocht het niet lukken dan zal defensie wederom niet schromen om net zoals in 2010 de 'landsbelang' kaart te trekken en uitrol te blokkeren. Wat Inmarsat niet kan, kan de AIVD en MIVD wel.

[wildhagen]

Bijna, is over enkele maanden afgerond, is althans de bedoeling

Op 19 december 2018 meldde de NOS dat het afluisterpark van de Nederlandse inlichtingendiensten in Burum verhuist naar het buitenland. Dat werd later door minister Bijleveld van Defensie bevestigd, zonder dat overigens duidelijk werd naar welk buitenland. Wegens de coronacrisis en gebrek aan materialen lukte het niet om het afluisterstation vóór 1 september 2022 naar het buitenland te verplaatsen. Dit moet nu vóór 1 december 2023 gebeuren.

Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Satellietgrondstation_NSO

Heeft ook op Tweakers gestaan: nieuws: Defensie gaat deadline missen om afluisterstation weg te halen uit Burum

[kevinwalter]

Wat mij wel opvalt is dat de vorige frequentieplannen gemaakt zijn zonder kennis.

Waarom niet andere landen volgen maar altijd een eigen plan maken waardoor we nu in de problemen komen?

Ook wel het bekende regeren zonder kennis….

Inmarsat snap ik volkomen. Het verhuizen van alles kost ook een vermogen. Daar in Griekenland moet ook weer personeel aangenomen worden. Als dat niet voor minimaal 10 jaar vast ligt zou ik het risico ook niet nemen.

[liberque]

Nu ben ik echt wel voor technologische innovatie, maar laten we reëel wezen. In Nederland hebben we gewoon de boot misgelopen als het om 5G gaat.

De eerste 5G mast werd al reeds in 2017 in Nederland geplaatst (op het Leidsche plein als ik het me goed herinner). Dat is nu al ruim 6 jaar geleden! We praten nu over feb 2024 op zijn vroegst als we beginnen met het veilen van frequenties. Dan moeten de providers nog even duizenden masten plaatsen. Met bezwaren, vergunningen, werkzaamheden etc. zitten we dan medio 2025 voor een beetje bereik. Hebben we het over landelijk bereik dan zitten we al in 2026 volgens mijn glazen bol.

Dan is 5g al 9 jaar oud! Hebben we heel wat bedrijven gepest. Moeten de providers miljarden aan kosten afschrijven.. en dan.. dan is er 6G. Deze gaat werken op 92ghz en/of ruim daarboven.

Een verstandig mens zou zeggen: weet je wat.. we slaan de HS variant van 5G over en we verklaren onze 'achterstand' op 5G met de wet van de remmende voorsprong. We houden al die euro's lekker op zak en gebruiken dat geld om als 1 van de eersten mondiaal gezien volledig over te stappen op 6G.

[Groningerkoek]

We praten nu over feb 2024 op zijn vroegst als we beginnen met het veilen van frequenties.

Er zijn reeds eerder frequenties voor 5G geveild en reeds in gebruik genomen, deze aankomende veiling betreft alleen het laatste overgebleven gebied.

[liberque]

Ja de 700mhz freq is geveild in 2020 (anders hadden we helemaal geen 5G.. doh).

De 3.5ghz freq waar dit artikel dus over gaat dus pas op zijn vroegst februari 2024. De 26Ghz wordt later geveild.

5G werkt nu dus gewoon, maar niet op zijn volle potentie. De vraag is dus: moeten we nu zoveel moeite doen om high speed 5G (door gebruik te maken van 3.5ghz en later 26ghz) terwijl 6G voor de deur staat?

[Groningerkoek]

6G maakt naar verwachting niet eerder dan 2030 zijn intrede voor commercieel gebruik. Daarnaast zal er steeds meer apparatuur komen welke alleen 5G ondersteunt, de bestaande huidige frequenties zullen dus teveel gebruikt gaan worden en uiteindelijk te vol worden. Ook willen de providers uiteindelijk van hun 4G af, want dat nog vele jaren onderhouden kost ook klauwen vol met geld.

[bugcyber]

Bij ons in België komt er voorlopig geen 26Ghz voor 5G
de EU had d landen in 2019 een plan laten opstellen voor 5G over 26Ghz.

Zij moesten interen een bevraging doen (bij providers en andere actoren) en enkel als er interesse was bij hen dienden zij minstens 1Ghz in de 26Ghz band te voorzien in blokken van minstens 200Mhz
Er zijn nog 6 aansluitende blokken beschikbaar van 200mhz vrij bij ons.
Maar na de bevraging bleek er geen interesse dus bij ons geen 5G over 26Ghz
https://www.bipt.be/consumenten/5g

De veiling van gebruiksrechten in de 26 GHz-band is niet gepland: de EU-lidstaten moeten het gebruik van ten minste 1 GHz van de 26 GHz-frequentieband goedkeuren tegen uiterlijk 31 december 2020, op voorwaarde dat er vraag naar bestaat. Na raadpleging van de sector door het BIPT is gebleken dat hier geen marktvraag voor is.

Document met info een vragen die gesteld werden aan de geïnteresseerden https://www.bipt.be/file/..._ghz-band_voor_5g.pdf.pdf (dit vond ik redelijk duidelijk en interessant om lezen)

Bij ons is er trouwens al sinds 2020 een commercieel 5G netwerk over 3.5Ghz (al was dit toen enkel voor bedrijven en niet voor particulieren) Dit word uitgebaat door https://www.citymesh.com/
dit had voor Nederland denk ik ook een betere oplossing geweest een firma dit dit voor bedrijven / instanties zoals Schiphol en Rotterdam regelde.

In 2020 zijn bij ons ook de blokken in 3.5Ghz voor particuliere netwerken bij ons geveild.
https://www.bipt.be/consu...er-dan-14-miljard-euro-op

[Kees van Buiten]

Waarom zijn lokale gebruikers een issue voor het gebruik van de 3,5GHz band in “heel” Nederland? Waar ik woon zijn die bedrijven niet. Je zou een exclusion zone kunnen inrichten voor die paar bedrijven.

[Groningerkoek]

Zo'n exclusion zone is onmogelijk omdat veel bedrijven op een vaste locatie zitten en verhuizen is onbetaalbaar. Daarnaast zitten de grootste van die gebruikers in of tegen drukbevolkte gebieden aan wat ook het opzetten van zulke exclusion zones dwarsboomt.

Nederland heeft als het er op aan komt allemaal toezeggingen gedaan aan verschillende partijen via afspraken, toezeggingen, verdragen en vergunningen (EU/Schiphol/Rotterdamse Haven/Andere gebruikers/Providers) en al die dingen bijten elkaar. En de NL regering lijkt een oplossing te zoeken waarbij vooral de veilingopbrengst prevaleert en de problemen vooral bij een ander op het bordje komen te liggen en dan krijg je dus al dit soort gezeik. Waarom is er bijvoorbeeld geen delegatie van de Nederlandse overheid in Griekenland om een 10 jaars vergunning te regelen voor Inmarsat?

[doc]

Een vergelijkbaar getouwtrek om frequenties speelt eind dit jaar ook tussen GSM en Wi-Fi, maar dan op de 6Ghz band. Sinds de introductie van Wi-Fi 6E kan je ook van de 6Ghz band gebruik maken, alleen is dat ook maar een beperkt deel. Over een ander deel wordt eind dit jaar beslist op de WRC23. Daar is de GSMA ook hard aan het lobbyen om dat deel van het blok voor GSM toepassingen (5G/6G/7G) te krijgen en zit daardoor de extra uitbreiding van het Wi-Fi blok in de weg.

Ben benieuwd wat daar gaat gebeuren. Lijkt ook weer een erg commercieel, of het wordt een stuk vrije ruimte, die door iedereen voor Wi-Fi gebruikt mag worden, of het wordt commercieel gebruikt en je mag het alleen gebruiken door een GSM abonnement te hebben en dan dus niet voor Wi-Fi doeleinden. Heb het idee dat de GSMA er een aardige bak geld tegen aangooit qua lobby.

https://www.gsma.com/spec...r-5g-spectrum-allocation/
https://www.gsma.com/spectrum/resources/6-ghz-for-5g/
https://www.gsma.com/spec...e-europes-digital-decade/

Vanuit de Wi-Fi hoek komen ook wel berichten, maar of dat voldoende is?

https://www.wi-fi.org/cou...g-wi-fi-in-6-ghz-wi-fi-6e
https://www.wi-fi.org/new...ironmental-sustainability
https://www.wi-fi.org/bea...e-the-future-of-the-upper

Denk zelf dat mijn voorkeur bij uitbreiding van de Wi-Fi band ligt, dat geeft toch meer vrijheden dan elk device een 5G abbo te moeten geven...

[fred-internet]

5G is niet meer vooral voor consumententoepassingen leuk om te gebruiken en geschikt, maar (wordt) ook voor bedrijfs- en missiekritische toepassingen geschikt. Daar waar ze wel zitten, die bedrijven die er gebruik van willen maken, willen ze kunnen investeren in private 5G en dat is onmogelijk met zoveel onzekerheden. Zoals het moeten aanpassen aan de up/down verhouding van de landelijke publieke netwerken, zonder enige inspraak of belangenafweging vanuit de bedrijven, zoals dat hier wordt besproken. Of worden afgescheept worden met 50 MHz aan de onderkant van de band waar geen ecosysteem voor apparatuur voor zal ontstaan in Europa en ook nog minimaal 20 MHz onbruikbaar is vanwege afstand bewaren tot de frequenties van de NATO radars van Defensie. En 50 MHz aan de bovenkant toegezegd krijgen, zonder te weten wanneer en hoe dat met spectrum tussen de 3,8 en 4.2 GHz uitgebreid gaat worden in Nederland (daar zitten ook satelliet grondstations met beschermde rechten in en de Europese harmonisatie loopt keer op keer vertraging op).

Bovendien willen de beheerders van grote clusters van bedrijven, zoals gemeenten met Smart City aspiraties, Chemelot, de zeehavens en Schiphol, die op private 5G zitten te wachten of al gebruiken dat zelf kunnen regelen en onderling afstemmen. EZK wil alleen op volgorde van aanvraag verdelen met allemaal ingewikkelde en zeg maar "wereldvreemde" eisen gebaseerd op kadastergegevens het spectrum voor private mobiele (lees: vooral industriële) netwerken verdelen en heeft daarvoor de term "perceelsgebonden" verzonnen. En om dan bijvoorbeeld ook private 5G netwerken op windmolenparken op de Noordzee van spectrum te gaan voorzien wordt helemaal lastig, want de zeebodem zit niet in het Kadaster. Grote internationale bedrijven willen daarnaast gewoon voor al hun plants in de EU 1 oplossing kunnen inkopen en uitrollen. Nederland wordt zo internationaal steeds meer een lachertje op industrieel 5G gebied dat je beter links kunt laten liggen. En het beoogde innovatieve ecosysteem voor 5- en 6G dienstverleners en toepassingen zal dus niet tot stand komen, zo. "5G overslaan en meteen 6G gaan inzetten" is echt onzin, misschien voor sommige consumenten en Tweakers die nog een fax gebruiken, niet voor de maatschappij als geheel.

[RJG-223]

Ik snap niet dat de noodcommunicatie voor schepen geen prioriteit heeft. Niet alleen in NL, maar ook in Griekenland. Of in de hele EU.

De Griekse overheid heeft namelijk een vergunning verleend tot 31 december 2027 [...] De vergunning kan wel met nog eens vijf jaar verlengd worden [...] Maar dat vooruitzicht is niet wettelijk bindend

Het idee dat zo een bedrijf moet verhuizen, met het vooruitzicht over 4 jaar weet te moeten verhuizen, maakt de bedrijfsvoering lastig, en sowieso zeer kostbaar (ik weet niet wie al die verhuizingen betaalt ?). De enige manier om de noodcommunicatie te waarborgen is eigenlijk om na de verhuizing naar Griekenland direkt al te beginnen met een nieuwe locatie, zodat die zeker over 4 jaar klaar is.

Het lijkt alsof er hier een spelletje NIMBY gespeeld wordt, maar dan op hoog niveau: 'noodcommunicatie voor schepen is natuurlijk erg belangrijk, als het maar niet bij ons is'.

[MneoreJ]

Eerst vroeg ik me af wat nu precies de dwingende commerciële noodzaak was voor die 5G snelheden dat de regering bestaande bedrijven van de frequenties af moet bonjouren, maar uiteraard:

Dan verschuift immers het te veilen spectrum, waardoor zowel providers als de overheid opnieuw onderzoek zullen willen doen naar de veiling. Want vergis je niet: die frequenties zijn miljoenen waard. Minstens 176 miljoen euro, als het aan de Nederlandse overheid ligt.

Voor 176 miljoen komen ook demissionaire ministers hun bed wel uit, inderdaad. Dan moeten de providers de abonnementskosten weer aan ons doorrekenen natuurlijk, dat klinkt weer beter dan inflatiecorrectie. Je moet wat over hebben voor supersnel internet onderweg.

[Odie]

Je doet nu net alsof die 176 in de zakken van een persoon verdwijnen. Vergeet niet dat het geld links of rechtsom de BV Nederland en dus ook jou en mij ten goede komt.

Maar voor niets gaat de zon op, dat bedrag zal weer gefinancierd moeten worden met abonnementskosten, die waarschijnlijk weer omhoog moeten om dat bedrag terug te verdienen.

[MneoreJ]

Je doet nu net alsof die 176 in de zakken van een persoon verdwijnen. Vergeet niet dat het geld links of rechtsom de BV Nederland en dus ook jou en mij ten goede komt.

Nederland is geen bedrijf met de bevolking als aandeelhouders, al is het marktdenken inmiddels zo ingeburgerd dat ook de regering het inderdaad wel stoer vindt om te doen alsof. En nee, natuurlijk strijkt de minister niet zelf een leuk percentage van die veiling op, althans, ik mag hopen van niet, alhoewel er met zulke dingen ongetwijfeld wel prestige gemoeid is.

Dat dit geld "jou en mij" ten goede gaat komen, tja. Iedereen is het er wel over eens dat de regering het geld altijd verkeerd uitgeeft, ongeacht hoe ze het precies doen. Dat kan per definitie dan niet waar zijn, maar het kan goed zijn dat het eerstvolgende IT project dat mislukt dan 176 miljoen extra kan kosten voor de stekker eruit getrokken wordt. De aandeelhouders van de BV Nederland kunnen de directie wegstemmen, maar in tegenstelling tot echte bedrijven lijkt dit nooit tot veel verandering te leiden.

Maar alle cynisme terzijde... snel mobiel internet, yay!

[Odie]

De "BV Nederland" is een uitdrukking die vaak wordt gehanteerd als het gaat over inkomsten en uitgaven van de overheid, uiteraard is het geen bedrijf met aandeelhouders (hoewel sommige autonomen daar anders over denken kennelijk).

Het zijn dus inkomsten voor de schatkist en vloeit somehow weer terug de maatschappij in. Of niet, als iemand een of ander IT project verpest

[Keypunchie]

Volgens mij gaat de term “de BV Nederland” niet om overheidsuitgaven en inkomsten, maar om het “investeringsklimaat”, oftewel, dat Nederland een prettige plek voor bedrijven moet zijn.

Zoals bvb. tijdens de coronacrisis veel maatregelen zijn genomen om “de Bv Nederland” te redden. Denk aan de “NOW”-subsidies.

De BV Nederland is dus *niet* de overheid, maar betreft juist het bedrijfsleven.

[Reactie gewijzigd door Keypunchie op 23 juli 2024 01:31]

[wica]

De uitdrukking "BV Nederland" betekent voor al dat de Nederlandse overheid er voor de grote bedrijven is.
Geheime belasting afspraken (Unilever/Shell/...), helpen met belasting ontwijking (U2/Rolling Stone/..) .en vooral niet te veel regeltjes (Tata steel/Chemelot/...).

Wij de burgers, zijn in de "BV Nederland" niets meer dan lastige resources, die je een beetje blij moet houden. En ze moeten vooral niet zeuren.

[Odie]

Eerst het zuur en dan het zoet… we shall see wat het nieuwe jaar bbbrengt….

[i-chat]

in tegenstelling tot echte bedrijven? - als een echt bedrijf debiel doet en er maar genoeg mensen werken of afhankelijk van zijn (banken, nedcar, fokker) dan gaan daar ook gewoon miljarden heen en denk maar niet dat je daar veel van merkt. ja bij de bakker om de hoek betekent een flink domme fout het einde van 80jaar familie-bedrijf maar voor het overigen is een overheid nauwelijks anders. denk maar niet dat een directeur philips geen wachtgeld krijgt als ie ontslagen wordt.

om bij een oud romeins spreekwoord te komen: absolute macht, corrumpeert absoluut!

maar dat maakt per saldo verder niet uit, de overheid doet wat het doet, in beginsel om de noden van het land te doen en wij betalen daarvoor, het zei via directe belasting, of via 'andere' inkomsten die vroeg of laat toch weer uit onze portemonnees komen. simpel gezegd: we zijn nu eenmaal geen Qatar waar de inkomsten uit olie voor een klein deel met de bevolking worden gedeeld (als een soort basis-inkomen).

[djwice]

Tot nu toe zie ik voornamelijk dalende kosten voor mobiel internet abonnementen.

Waarom verwachten jullie ineens een enorme stijging?

Nu heb je voor €9,- per maand 16GB en onbeperkt bellen en sms-en op Vodafone netwerk. Dat is 2x zo laag als 2 jaar terug, toen kreeg je 8GB voor €10,-. En nu krijg je 350Mbit/s in plaats van de 75Mbit/s van toen.

OT:
Mocht je ook nog een extra korting willen van €25,- en geen aansluitkosten stuur een DM voor een code.

[Reactie gewijzigd door djwice op 23 juli 2024 01:31]

[Odie]

Ik zei niet enorm, ik zei dat de abonnementskosten waarschijnlijk weer omhoog moeten. Dat kan twee kwartjes zijn, dat kan een euro zijn. Ik voorzie niet dat er tientjes bovenop komen nee.

En dank voor het aanbod voor korting, maar ik heb enkele tienduizenden SIMs binnen handbereik hier

[djwice]

En dank voor het aanbod voor korting, maar ik heb enkele tienduizenden SIMs binnen handbereik hier

Nice!

[Odie]

Pssssssst, SIM kopûh?

[djwice]

LOL. Heb al jaren dezelfde.
Maar binnenkort niet meer.

Provider beweert de goedkoopste te zijn, maar is 50% duurder dan een concurrent.

Jammer had graag gebleven, maar ze komen nergens mee.

Ook al melding gemaakt bij autoriteit dat er tegenwoordig weer gratis telefoons worden weggegeven, en dat bij betaling per abonnement verschilt, en soms abonnement duurder zijn met telefoon, terwijl telefoon 'gratis' is.
Maar is afgelopen 1,5 jaar nog geen zichtbare actie geweest, anders dan aanspreken en dan wordt die ene deal even aangepast en gaan het doodleuk verder met andere deals.

Grappig tegenwoordig. Er zitten een paar spelers tussen die kosten wat kost een groot markt aandeel willen. Op abonnement van 144 euro voor twee jaar een korting van 200 euro bovenop op de goedkoopste prijs van een los toestel. ..
Geen zichtbare actie toezicht houder...

[Reactie gewijzigd door djwice op 23 juli 2024 01:31]

[Glenn C]

Zonder veel te diep op dit onderwerp in te gaan. Typisch Nederland: Te veel regels, wetgeving, rekening houdend met bepaalde partijen, contracten enz. Andere landen hebben de 5G voor specifiek smartphones AL. En wij in NL ? Dralen, Debatten enz. enz. VOORDAT ALLES hier in NL ECHT OPERATIONEEL is, zitten we in augustus 2024 OF Later !

[Odie]

De uitrol van 5G SA (ik denk dat je daarop doelt als je zegt dat andere landen het AL hebben?) heeft weinig te maken met de veiling van additionele frequentieruimte. Het is vooral de migratie van de 4G EPC core naar de 5G core wat tijd en geld kost. Niets staat operators in de weg om dat nu al te doen in Nederland, nu 5G New Radio (5G NR) actief is en ons 'beperkt' 5G NSA geeft.

[thomas81]

Ik denk toch dat hij het over de 3,5GHz-5G heeft daar gaat overigens ook het hele artikel over. Maar het is zeker belangrijk om de juiste termen te gebruiken