Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken streeft ernaar om voor het einde van dit jaar een wetsvoorstel in te dienen waarmee gemeenten verplicht worden om verkiezingsuitslagen in opendata-formaat op hun gemeentelijke websites te publiceren.
De minister schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat ze gemeenten al meerdere keren heeft gewezen op de sinds 1 januari 2019 bestaande Kieswet-richtlijnen voor gemeenten om scans van de processen-verbaal van de stembureaus en van de opgaven van de burgemeester met stemtotalen van de gemeente te publiceren op de gemeentelijke website. Hierover heeft ze naar eigen zeggen voor en na de afgelopen verkiezingen van maart reminders rondgestuurd, maar dat had lang niet altijd het gewenste resultaat.
"Dat veel gemeenten de documenten desondanks niet hebben gepubliceerd, ligt mogelijk aan het feit dat dit de eerste verkiezingen waren waar deze verplichting van toepassing was. Dat neemt niet weg dat ik betreur dat veel gemeenten zich hieraan niet (volledig) hebben gehouden. Daardoor worden de met de wettelijke bepalingen beoogde transparantie en controleerbaarheid van het proces van uitslagvaststelling onvoldoende bereikt. Transparantie en controleerbaarheid van de uitslagberekening zijn van essentieel belang om vertrouwen te kunnen hebben (en te houden) in de uitslag van de verkiezingen", aldus de minister.
Inmiddels heeft Ollongren gemeenten opnieuw aangeschreven zich te houden aan de voorschriften, in aanloop naar de Europees Parlementsverkiezing van 23 mei. Dat gaat Ollongren nogmaals herhalen vlak voor de verkiezingen en naderhand zal ze controleren of de resultaten daadwerkelijk zijn gepubliceerd.
Deze stap van de minister vindt zijn oorsprong in een onderzoek van de Volkskrant, omroep KRO-NCRV en de Open State Foundation. De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft Ollongren op basis daarvan gevraagd te reageren op de resultaten van dat onderzoek. Daarin kwam naar voren dat de nieuwe wettelijke richtlijnen voor de transparantie omtrent verkiezingsuitslagen veelal genegeerd worden. Bij driekwart van de 355 gemeenten waren de stembusuitslagen niet meer beschikbaar, heel lastig terug te vinden of helemaal niet te raadplegen, concludeert de Volkskrant. De drie onderzoekende partijen hebben daarna bij de gemeenten waar de data ontbrak de uitslagen opgevraagd, waarna alsnog de uitslagen van 340 gemeenten beschikbaar kwamen in een tool van de Volkskrant.
Pointer van tv-omroep KRO-NCRV wijst in een bericht over het gezamenlijke onderzoek erop dat niet alle gemeenten staan te springen over het verzoek om alsnog te publiceren op de website. De gemeente Olst-Wijhe publiceerde niks online, omdat dat volgens de gemeente 'niet mag volgens de webrichtlijnen'. Bij veel gemeentes bleek het onmogelijk om een csv-bestand te uploaden, of werd het automatisch omgezet naar een pdf. Ook waren er gemeenten die de data wel online hadden gezet, maar daar werd het na enkele weken weer verwijderd. Sommige gemeenten waren het publiceren simpelweg vergeten of vonden het te veel werk.