Volgens negentien ontwikkelaars die hun ervaringen hebben gedeeld over de ontwikkeling van Anthem bij BioWare, is er veel mis bij de studio. De studio en uitgever EA zeggen in een reactie 'ruimte voor verbetering' te zien.

De ontwikkeling van Anthem door BioWare werd gekenmerkt door besluiteloosheid, wanbeheer en technische problemen door tekortkomingen van de Frostbite-engine. Die omstandigheden zouden gezorgd hebben voor een epidemie van depressie en angst bij werknemers van het bedrijf.

Dat blijkt uit gesprekken die Kotaku heeft gevoerd met negentien medewerkers van BioWare. Zij doen anoniem hun verhaal. De game was bijna zeven jaar lang in ontwikkeling, maar pas in de laatste achttien maanden begon de productiefase. Voor die tijd werden er steeds grote veranderingen gemaakt, die de ontwikkeling bemoeilijkten en voor stress zorgden. Veel medewerkers verlieten de studio.

"Ik kan het aantal stress casualties dat we bij de ontwikkeling van Mass Effect: Andromeda en Anthem hebben gehad niet meer tellen", zegt een voormalige medewerker tegen Kotaku. Met dergelijke slachtoffers worden medewerkers bedoeld die door mentale problemen maanden uit uit de running zijn. "Sommige van deze medewerkers komen terug, sommige niet", zegt de persoon.

De geïnterviewden zeggen dat veel van hun collega's door een dokter verplicht werden tot het nemen van weken of maanden rust om aan hun mentale gezondheid te werken. "Depressie en angst zijn een epidemie bij BioWare", zegt een van de medewerkers.

Het artikel beschrijft hoe EA-topman Patrick Söderlund begin 2017 langskwam bij BioWare om een Anthem-demo te spelen. Hij zou verteld hebben dat de game op dat moment onacceptabel was en hij was zeer teleurgesteld in de graphics. Naar aanleiding hiervan zouden DICE-ontwikkelaars, de makers van de Frostbite-engine, ingevlogen zijn om de game mooier te maken.

BioWare zou jarenlang getwijfeld hebben over het vliegmechanisme in de game. Meerdere malen was die functionaliteit helemaal verwijderd om later weer toegevoegd te worden. Op het moment dat Söderlund de game speelde, was het vliegen juist uit de game gehaald. Om indruk te maken op de topman en het voortbestaan van de game te waarborgen, besloot BioWare om het vliegen juist weer toe te voegen.

Enkele maanden later speelde Söderlund een nieuwe demo en was hij lyrisch. Die demo zou ook de fundering zijn geweest voor de zeven minuten durende gameplaytrailer die BioWare tijdens de E3 in 2017 toonde. Een medewerker zegt dat veel van die demo nep was en in feite dus nog helemaal niet was ontwikkeld: "Er zat veel in waarvan we dachten 'Oh, doen we dit echt? Hebben we de techniek hiervoor, hebben we de tools daarvoor? Hoe ver kan je vliegen? Hoe groot moet de wereld zijn?".

Na de E3-trailer was wel duidelijk welke richting de ontwikkeling op moest gaan, maar er was nog maar relatief weinig tijd over om de game af te maken. Hoewel er bijna zeven jaar aan Anthem is gewerkt, beklagen de medewerkers zich over het feit dat er jarenlang veranderingen zijn geweest en dat de productiefase in feite maar twaalf tot zestien maanden duurde. Die tijd was te kort om de game goed af te maken en leverde veel overwerk op. Uitstel kreeg BioWare niet, omdat al was vastgelegd dat de game in het boekjaar van EA dat in maart 2019 afloopt uit zou komen.

Toen Anthem in februari dit jaar uitkwam, waren er diverse problemen. Er zaten niet alleen bugs in de game, maar er was ook behoorlijk wat aan te merken op de inhoud. Zo bleek de verhaallijn simpele opvulling te bevatten en gesprekken wisten niet te boeien. Dat werd als minpunten aangekaart in de review op Tweakers. De score op Metacritic kwam uit op 55 punten voor de PlayStation 4-versie en dat is de laagste score ooit voor een BioWare-game. Het was niet de eerste keer dat een game van de studio niet al te enthousiast werd ontvangen, datzelfde gebeurde twee jaar eerder bij de release van Mass Effect: Andromeda. Ook de ontwikkeling van die game ging met veel problemen en gehaast gepaard.

Minuten nadat het verhaal van Kotaku online verscheen, publiceerden EA en BioWare een blogpost. Daarin ontkennen ze dat er grote problemen bij de studio zijn. De uitgever en studio zeggen de gezondheid van hun medewerkers zeer serieus te nemen. Crunch time, ofwel overwerk, zou niet een onderwerp zijn geweest dat groots naar voren kwam in eigen nabeschouwingen op de ontwikkeling van Anthem. "We doen er alles aan om het werk gezond en stressvrij te houden, maar we weten dat er altijd ruimte voor verbetering is", aldus de reactie.

Kotaku noemt de reactie van EA en BioWare bizar. De schrijver had de bedrijven vooraf een korte samenvatting van de bevindingen gestuurd en om een reactie gevraagd, maar die kreeg hij niet. De blogpost is zo snel online gezet dat het onmogelijk is dat de uitgever en de studio het hele verhaal hebben gelezen.

Terugkijken: videoreview van Anthem

Borderlands 3 lijkt op 13 september uit te komen en de pc-versie is vermoedelijk alleen via de Epic Games Store verkrijgbaar. Dat blijkt uit tweets van het Borderlands-account, die online stonden en weer verwijderd zijn.

Twitter-gebruiker Wario64 plaatste een filmpje waarin Borderlands 3 is te zien met een logo van de Epic Games Store. Een Steam-logo ontbreekt. Wario64 zegt dat de beelden uit een videoadvertentie komen die op Twitter stond. Het Borderlands 3-account plaatste maandag een tweet waarin staat dat de game op 13 september uitkomt. Dat bericht is weer verwijderd, maar nog te zien via het Internet Archive.

Het lijkt erop dat de pc-versie van de game exclusief uitkomt in de Epic Games Store. Het gaat dan vermoedelijk om een tijdelijke deal; de game kan bijvoorbeeld een jaar later nog op Steam verschijnen. Epic sluit de laatste tijd geregeld deals met uitgevers en ontwikkelaars om games exclusief op zijn platform te krijgen in de hoop om meer gebruikers aan zich te binden.

Gearbox maakt op woensdag zelf meer bekend over Borderlands 3. Vermoedelijk wordt dan officieel aangekondigd waar en wanneer de game verschijnt. Vanaf woensdag is ook Borderlands: Game of the Year Edition beschikbaar, een verbeterde versie van het eerste deel. Het is voor het eerst dat die game op de PlayStation 4 en Xbox One beschikbaar komt. De pc-versie is een gratis update voor spelers die de bestaande GotY-uitvoering al hebben.

HMD heeft in Taiwan de Nokia X71 aangekondigd. Het toestel heeft een gat in het scherm voor de frontcamera en krijgt aan de achterkant een 48-megapixelcamera. De telefoon komt in China uit; mogelijk verschijnt later een variant voor de westerse markt.

De Nokia X71 is HMD's eerste smartphone met een gat in het scherm voor de frontcamera. Het scherm is een 6,4"-lcd met een resolutie van 2316x1080 pixels. De telefoon draait op de Snapdragon 660-soc, heeft 6GB ram en 128GB flashopslag. De accu heeft een capaciteit van 3500mAh en het besturingssysteem is Android 9 Pie.

Aan de achterkant zitten drie camera's. De primaire camera heeft een 48-megapixelsensor en de tweede camera is een 8-megapixelexemplaar met daarvoor een groothoeklens. De derde camera heeft een 5-megapixelsensor en kan niet gebruikt worden om foto's te maken, maar wordt ingezet om diepte te schatten.

Het toestel heeft een usb-c-aansluiting, een koptelefoonaansluiting en een behuizing die grotendeels van glas is gemaakt. Zowel de voor- als achterkant zijn van glas, met aan de zijkant een metalen rand. Volgens GSM Arena komt het toestel eind april uit voor 11.900 Taiwanese dollar. Dat is omgerekend met btw zo'n 417 euro. De website stelt ook dat HMD de telefoon later waarschijnlijk op de westerse markt uitbrengt met de naam Nokia 8.1 Plus.

SilentiumPC heeft zijn SG1X TG RGB-behuizing uitgebracht; de meest luxueuze variant van de in februari geïntroduceerde serie SG1-budgetbehuizingen. Het nieuwe model heeft panelen van gehard glas aan de zijkant en voorkant en vier 120mm-rgb-fans.

Net als de eerder uitgebrachte SG1-behuizingen is de SG1X TG RGB een atx-tower met ruimte voor videokaarten van maximaal 325mm lang en cpu-koelers van 161mm hoog. Er is geen uitsparing voor een optische drive aan de voorkant. Aan de binnenkant zit een drive cage met ruimte voor twee 2,5"- of 3,5"-drives.

Het SG1X TG RGB-model wordt geleverd met vier 120mm-fans die van een ring rgb-leds zijn voorzien. Drie van de fans zitten aan de voorkant, die is afgedekt met een paneel van gehard glas zodat de lichteffecten zichtbaar zijn. De vierde fan zit aan de achterkant van de behuizing.

SilentiumPC brengt de behuizing uit voor een adviesprijs van 66 euro. De SG1-serie bestaat in totaal uit vijf modellen, waarvan de goedkoopste 35 euro kost. De eerste vier uitvoeringen kwamen eind februari uit.

Dick Schoof, de baas van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst, zegt dat Nederland niet te afhankelijk moet worden van Chinese apparatuur. Bedrijven die al Chinese apparatuur gebruiken, zouden moeten kijken of ze die uit hun netwerk kunnen verwijderen.

De AIVD-topman deed de uitspraken bij de presentatie van het jaarverslag van de inlichtingendienst, schrijft de NOS. Hij zegt dat Nederland niet afhankelijk moet zijn van landen die 'een offensieve cyberstrategie hebben tegen onze belangen', in het bijzonder Rusland en China. Nederlandse bedrijven zouden er volgens Schoof voor moeten zorgen dat ze software afkomstig uit die landen niet in 'de kern van hun systeem' gebruiken, omdat ze daar dan afhankelijk van zijn.

Schoof noemt geen specifieke bedrijven, maar spreekt zijn zorgen uit over de aanleg van 5g-netwerken en het nieuwe C2000-communicatiesysteem voor hulpdiensten. Naar verluidt wil KPN met Huawei in zee voor het aanleggen van een 5g-netwerk en T-Mobile laat zijn netwerk sinds 2014 in Nederland door Huawei onderhouden. Bij het nieuwe C2000-systeem is het Chinese Hytera betrokken. Vorig jaar ontdekte tv-programma Zembla al dat zowel de AIVD als de MIVD daar bezwaar tegen heeft.

Schoof vreest voor scenario's waarin bijvoorbeeld Rusland of China via zijn bedrijven toegang krijgt tot belangrijke infrastructuur. Dat zou de landen in staat stellen om te spioneren of infrastructuur te beïnvloeden. De AIVD-topman wil geen 'banvloek' over bedrijven uitspreken, maar stelt wel dat op de belangrijkste plekken in een netwerk geen Chinese apparatuur gebruikt zou moeten worden. Providers die nu al Chinese apparatuur gebruiken, zouden moeten kijken of ze die kunnen verwijderen uit hun netwerk. Volgens Schoof heeft zijn advies niets te maken met de waarschuwingen van de Amerikaanse overheid tegen Chinese apparatuur.

Er is in Nederland geen verbod op apparatuur van Chinese merken bij de aanleg van 5g-netwerken. In de Verenigde Staten en Australië heeft de regering zo'n verbod wel ingevoerd. Huawei ontkent dat de Chinese overheid via zijn apparatuur kan afluisteren en heeft de Amerikaanse overheid aangeklaagd om het verbod.

Eind mei wordt de uitkomst van een onderzoek naar de kwetsbaarheid van toekomstige 5g-netwerken in Nederland verwacht. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door de NCTV, in samenwerking met providers KPN, T-Mobile en VodafoneZiggo.

KPN maakt zijn internetabonnementen een euro per maand duurder. Bij het duurste abonnement, Internet en TV 4K, gaat de snelheid omhoog. Bij andere abonnementen blijft de snelheid gelijk. De nieuwe prijzen gaan voor alle klanten in op 1 juni.

Het Internet en TV 4K-pakket krijgt een downloadsnelheid van 200Mbit/s en 20Mbit/s upload. Momenteel is dat 150Mbit/s en 15Mbit/s. Of klanten de extra snelheid kunnen benutten, is afhankelijk van waar ze wonen. Niet op alle adressen is de hogere snelheid beschikbaar. Mensen die de snelheidsverhoging wel krijgen, ontvangen daar een bericht over voor 1 mei.

KPN communiceert over de prijsverhoging op zijn forum en op zijn website. Klanten krijgen ook een bericht met daarin het nieuwe maandbedrag. KPN past de prijzen van lopende contracten aan; dat geeft klanten het recht om het abonnement kosteloos te beëindigen voor ingang van de prijsverhoging.

Ook oudere abonnementsvormen die niet meer af te sluiten zijn, worden duurder. Bij die abonnementen is het prijsverschil groter. Zo wordt het Alles-in-1 Standaard-abonnement 3,50 euro per maand duurder. De prijsverhoging komt ongeveer een jaar na de vorige, die ging op 1 juli 2018 in. Eerder op dinsdag bleek al dat KPN ook de prijzen van Xs4all-abonnementen verhoogt.

Nubia brengt een nieuwe variant van zijn Red Magic Mars-gamesmartphone uit in de Benelux. De Conqueror-uitvoering heeft 10GB ram en 256GB flashopslag. De meerprijs is honderd euro ten opzichte van het model met 8GB en 128GB.

Op het werkgeheugen en de opslagruimte na is de hardware van de Conqueror-uitvoering van de Red Magic Mars gelijk aan het reguliere model. De gamesmartphone draait op een Snapdragon 845-soc, heeft een 6"-lcd met een resolutie van 2160x1080 pixels en een accu met een capaciteit van 3800mAh. Het duurdere model heeft met zijn camouflageprint wel een ander uiterlijk.

De gamesmartphone heeft aan de zijkant capacitieve gedeeltes die in games dienst kunnen doen als schouderknoppen. Nubia noemt dat Mars Triggers. Aan de zijkant van het toestel zit een fysieke schuifknop die de Red Magic Game Space activeert. Dat is een hub van waaruit Android-games zijn te starten.

Nubia begon in februari met de verkoop van zijn Red Magic Mars-gamesmartphone in de Benelux. De Chinese fabrikant doet dat via zijn eigen website. Aanvankelijk waren er alleen goedkopere uitvoeringen met minder ram en opslagruimte verkrijgbaar. De telefoon kwam eind vorig jaar al uit in China.

WhatsApp biedt in India een factcheckdienst aan onder de noemer de Checkpoint Tipline. Gebruikers kunnen tekst, beeld en video naar de dienst sturen en krijgen dan te horen of de informatie waar, onwaar, misleidend of betwist is. De gegevens gaan een database in.

Facebook-dochter WhatsApp werkt volgens Reuters samen met de plaatselijke start-up Proto en nog twee organisaties die ervaring met projecten rond desinformatie hebben. Niet alleen moet de Indiase bevolking geholpen zijn bij de dienst, maar het moet ook dienen als onderzoek naar desinformatie. "Hoe meer data binnenstroomt, hoe beter we de meest kwetsbare kwesties, plaatsen, talen, regionen en meer kunnen aanwijzen", zeggen de oprichters van Proto.

Aanleiding voor de dienst zijn de aankomende parlementsverkiezingen in India. Die vinden plaats van 11 april tot 23 mei. Meerdere grote partijen zouden elkaar hebben beschuldigd van het verspreiden van nepnieuws en zelf ontkennen dat ze hetzelfde doen.

WhatsApp heeft al meerdere stappen gezet om mis- en desinformatie in het land te bestrijden. Zo begon de app met het tonen of een bericht is doorgestuurd, werd het massaal doorsturen van berichten aan banden gelegd en werd er een reverse image search-functie geïntroduceerd. Ook worden aan de lopende band accounts die desinformatie verspreiden verwijderd. In India zijn meerdere incidenten geweest waarbij personen slachtoffer werden van lynchpartijen, nadat valse geruchten over bijvoorbeeld kinderlokkers via WhatsApp gedeeld werden.

Checkpoint Tipline is sinds dinsdag actief. Reuters stuurde in het kader van een proef zelf een bericht met onjuistheden naar de dienst en meer dan twee uur later was er nog geen antwoord. Wel kreeg het persbureau een ontvangstbevestiging met de melding dat er 'binnenkort' antwoord zou volgen.

Lantaarnpalen in zeker tachtig gemeenten gaan sinds de wisseling naar de zomertijd afgelopen zondag niet meer aan. Het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de werking vermoedt dat het om een ict-storing gaat en schakelt de verlichting nu handmatig in.

Energienetwerkbedrijf Alliander zegt dat tegen de NOS. Volgens het bedrijf gingen de lantaarnpalen in delen van de getroffen gemeenten zondagavond en maandagavond niet aan. Om hoeveel lantaarnpalen het precies gaat, is niet duidelijk. Volgens Alliander hangt het af van de schakelaar die wordt gebruikt.

De lantaarnpalen werken met schakelaars die de verlichting automatisch aan- en uitzetten. Er zijn twee type schakelaars, zegt de woordvoerder van Alliander. Bij een daarvan zou er 'iets misgegaan zijn met de ict'. Het vermoeden is dat het probleem te maken heeft met de overgang van de wintertijd naar de zomertijd. Alliander zoekt naar een oplossing en totdat die gevonden is, worden alle lantaarnpalen handmatig aangezet.

Of een buurt of gemeente getroffen is, hangt af van de gebruikte schakelaar in de lantaarns. De gemeenten waar de verlichting niet meer aangaat, liggen in Flevoland, Friesland, Gelderland, Noord-Holland en Zuid-Holland. Volgens Omroep Flevoland blijft in sommige plaatsen één straat donker, maar zijn er ook gemeenten waar de straatverlichting bijna nergens brandt. Dat zou het geval zijn in Epe op de Veluwe.

Firefox blokkeert in de nieuwste Nightly-release deze maand standaard verzoeken van websites om notificaties weer te geven. Mozilla is op zoek naar manieren om deze verzoeken, die vaak als spam worden ervaren, aan banden te leggen.

Mozilla onderdrukt in de eerste twee weken van april alle verzoeken om notificatietoestemming, tenzij die het gevolg zijn van een muisklik of toetsaanslag. In de twee weken daarop zullen notificatieverzoeken alleen uiting krijgen in de vorm van een icoontje in de adresbalk. Pas als een gebruiker daarop klikt, komt de bekende permissie-pop-up tevoorschijn. De test loopt om precies te zijn van 1 tot 29 april.

Volgens Mozilla ligt het probleem met de notificatiepermissie-pop-ups bij het feit dat lang niet altijd duidelijk wordt hoe de website beter functioneert als de notificaties worden ingeschakeld, of dat een betere gebruikservaring helemaal niet het doel is. Een ander probleem zou zijn dat sites er te snel om vragen, waardoor gebruikers nog geen keuze kunnen maken en dus voor 'nee' gaan, zelfs als de notificaties de gebruikservaring wel zouden verbeteren.

Volgens de browsermaker resulteert nog geen drie procent van alle notificatieverzoeken in een 'ja'. Negentien procent zou zelfs als resultaat hebben dat gebruikers de website direct verlaten.

Mozilla gaat daarnaast bij de releaseversie van de browser data verzamelen. Dit soort dataverzameling op het releasekanaal is een uitzondering, stelt Mozilla, en zal plaatsvinden bij een klein percentage van de gebruikers. Mozilla gaat dit doen in Firefox 67, maar dat zit nu nog in het bètakanaal. Misschien vraagt de ontwikkelaar gebruikers dus eerst om toestemming.

AMD houdt op 27 mei op de Computex-beurs in Taiwan een keynote met de titel 'The Next Generation of High-Performance Computing'. AMD's ceo Lisa Su zal nieuwe producten aankondigen, waarschijnlijk de derde generatie Ryzen-cpu's en Navi-gpu's.

In de aankondiging van de keynote staat niet letterlijk welke producten geïntroduceerd zullen worden, maar het ligt voor de hand dat het gaat om de derde generatie Ryzen-processors voor consumenten. Begin dit jaar tijdens de CES-beurs gaf Lisa Su de eerste details van die 7nm-processors, zonder daadwerkelijk producten aan te kondigen.

De derde generatie Ryzen-processors is gebaseerd op de Zen 2-architectuur die gebruikmaakt van 7nm-chiplets waarin de cpu-cores zitten en een 14nm-i/o-die. De nieuwe Ryzen-processors krijgen pci-e 4.0-ondersteuning en er komt een nieuwe chipset voor moederborden met pci-e 4.0-sleuven. De processors behouden de AM4-voet en kunnen na een bios-update ook in huidige moederborden worden geplaatst. Waarschijnlijk krijgen de nieuwe Ryzen-processors meer cores dan de huidige AM4-modellen. Fysiek is daar ruimte voor in het nieuwe processorontwerp.

Vermoedelijk onthult AMD op de keynote de specificaties van de nieuwe processors en wordt er meer bekendgemaakt over de beschikbaarheid. Of de derde generatie Ryzen-cpu's ook direct of vlak na de presentatie te koop zal zijn, is nog niet duidelijk.

Volgens de aankondiging geven Lisa Su en andere prominente gasten tijdens de keynote informatie over komende producten. Het bericht somt ook die komende producten op; dat zijn naast de derde generatie Ryzen-processors de nieuwe Epyc-processors, die ook op 7nm worden gemaakt, en videokaarten die op de Navi-architectuur zijn gebaseerd. De presentatie vindt plaats op maandag 27 mei om tien uur 's ochtends in Taipei, vier uur 's ochtends Nederlandse tijd.

De tarieven van de vijf internetpakketten van Xs4all gaan in maandelijkse prijs omhoog. Ieder pakket kost na 4 juni 2,50 euro meer, wat betekent dat de goedkopere pakketten een grotere relatieve prijsverhoging krijgen.

Xs4all onderbouwt de prijsverhoging door te stellen dat deze nodig is om te investeren in kwaliteit, service en internetveiligheid. De provider meldt dat de kosten voor bellen grotendeels onaangepast blijven. Wel vervalt de toeslag voor bellen van vast naar mobiel, alsmede een aantal andere kostenposten op het gebied van bellen met Xs4all. Op het gebied van televisie verandert Xs4all niets aan de kosten. Dat schrijft de internetprovider en dochter van KPN op zijn website.

Moederbedrijf KPN is van plan om de merknaam Xs4all buiten gebruik te zetten en alles onder de KPN-vlag te laten varen. Een actiegroep die daarop tegen is, is in gesprek met internetproviders over het opzetten van een alternatief voor de op technisch onderlegde gebruikers gerichte internetprovider.

KPN is begonnen met het blokkeren van poorten op de internetverbinding van klanten met 4g voor het buitengebied. Port forwarding is alleen nog mogelijk met de combinatie van Sneller Internet Buitengebied en een nieuw KPN-abonnement.

Klanten merkten sinds vorige week dat port forwarding niet meer werkte. Dat ligt aan het overzetten van klanten op de 'basicinternet'-apn, die port forwarding niet ondersteunt. "Deze producten kennen geen vast ip-adres", aldus KPN-woordvoerder Stijn Wesselink tegen Tweakers. Daarbij gaat het om de 4g-abonnementen voor thuis, terwijl de provider sinds enige tijd ook de combinatie van dsl en 4g als abonnement verkoopt.

Klanten met Sneller Internet Buitengebied 4G merkten dat port forwarding niet meer werkt, maar dat zou komen het gebruik een ouder abonnement, aldus een KPN-medewerker op het eigen forum. "Het nieuwe Sneller Internet Buitengebied kan alleen gecombineerd worden met de huidige abonnementen. Wie van jullie een Alles-in-1-variant heeft, zal over moeten stappen. Je krijgt dan ook een nieuw 4g-modem."

De stap wekte woede bij klanten, omdat in de afgelopen jaren port forwarding wel heeft gewerkt, terwijl klanten nu ineens geen verbinding meer kunnen maken met apparaten bij hen thuis. Behalve port forwarding heeft de internetverbinding nu ook een snelheidslimiet gekregen van 30Mbit/s. KPN adviseert klanten die gebruik willen maken van port forwarding om contact op te nemen met de provider om een abonnement af te kunnen sluiten dat het ondersteunt.

De uitkomst van het NCTV-onderzoek naar de kwetsbaarheid van de toekomstige 5g-netwerken wordt eind mei verwacht. De risicoanalyse is gefocust op hoe leveranciers van netwerkapparatuur misbruik kunnen maken van het netwerk en hoe dat risico kan worden beheerst.

Zodra de uitkomst bekend is, wordt de Tweede Kamer daarover geïnformeerd. Dat schrijven de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat en de minister van Justitie en Veiligheid in een Kamerbrief. Voor de analyse werkt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid samen met KPN, T-Mobile en VodafoneZiggo. Bij de analyse wordt niet alleen rekening gehouden met de veiligheid van Nederland. Economische belangen worden er volgens de minister en de staatssecretaris ook bij betrokken.

Aanleiding voor de brief zijn vragen van GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet. Zij had namelijk gevraagd om een reactie op een publicatie van RTL Z. Dat medium berichtte eind maart dat KPN een overeenkomst zou willen sluiten met Huawei voor de aanleg van het 5g-netwerk. RTL Z baseerde dit op anonieme bronnen. De officiële reactie van KPN destijds was dat het nog niet had gekozen en het bericht niet kon bevestigen.

In de Kamerbrief erkennen de schrijvers dat telecomnetwerken van 'vitaal belang' zijn voor Nederland en dat er in 'verschillende landen ongerustheid is over risico's die samenhangen met toeleveranciers voor deze netwerken'. Specifiek richt die zorg zich volgens de twee schrijvers op apparatuur uit landen waar wetgeving van kracht is die de leveranciers verplicht mee te werken aan 'inlichtingenoperaties'. Van die landen is volgens het duo bekend dat ze 'offensieve cybercapaciteiten richting Nederlandse belangen ontplooien'.

Huawei en de Chinese overheid worden niet expliciet genoemd in de Kamerbrief, toch lijkt het waarschijnlijk dat het daarover gaat. De Verenigde Staten beschuldigt Huawei er namelijk van spionage mogelijk te maken voor de Chinese overheid. Daarvoor heeft de VS nooit bewijs geleverd, toch voert het land de druk bij bondgenoten op om banden met het Chinese bedrijf te verbreken. Zo liet de VS onlangs aan de Duitse regering weten minder inlichtingen te delen als Huawei in Duitsland leverancier voor het 5g-netwerk zal zijn.

Volgens een Brits overheidsrapport heeft Huawei-apparatuur die wordt gebruikt in het telecomnetwerk van het land, 'cryptografische tekortkomingen en standaardwachtwoorden'. Nederland heeft nog geen officiële positie ingenomen aangaande de Huawei-apparatuur; daarvoor wacht de Tweede Kamer eerst het rapport van de NCTV af.

Google is dinsdagochtend begonnen met het wissen van alle inhoud van de consumentenversie van Google+. Daarmee draagt de zoekgigant zijn gefaalde sociaal netwerk officieel ten grave. Nieuwe accounts aanmaken kon al sinds 4 februari niet meer.

Google maakte in oktober 2018 al bekend te stoppen met de consumentenversie van Google+, nadat een ernstige privacybug aan het licht kwam. De zakelijke versie van Google+, onderdeel van G Suite, blijft tot nader order bestaan.

Google+ werd in juni 2011 uit de grond gestampt, eerst als een dienst die louter op uitnodiging toegankelijk was, om de concurrentie aan te gaan met Facebook en Twitter. Het was op dat moment al Googles vierde poging om een sociaal netwerk uit te bouwen, maar ook Google+ bracht nooit het verhoopte succes.

Wie zijn gegevens op Google+ nog niet heeft geëxporteerd, kan dat op het moment van schrijven nog steeds via deze link. Er wordt dan een downloadbaar archief aangemaakt met onder andere de +1’s, foto’s en Google+-kringen van de gebruiker. Wanneer dit op een bepaald moment niet meer lukt, zijn de publieke posts en reacties wellicht alsnog terug te vinden dankzij de inspanningen van het Internet Archive, bekend van de Wayback Machine.

De AIVD heeft zijn jaarverslag over 2018 gepubliceerd met daarin onder andere een update over tapstatistieken. Daaruit blijkt dat de inlichtingendienst opnieuw meer taps heeft geplaatst dan in de voorgaande jaren.

In totaal zette de AIVD vorig jaar 3517 taps, 312 meer dan in 2017. De AIVD gaf vorig jaar zijn tapstatistieken vanaf 2002 vrij. Op basis daarvan is de trend te zien dat het aantal taps vrijwel jaarlijks toeneemt. Het gaat om het plaatsen van een telefoon- of internettap, of het gebruik van een microfoon op basis van artikel 47 van de Wiv 2017 en artikel 25 van de Wiv 2002.

Update, 14.20: In een toelichting benadrukt Hilbert Bredemeijer, woordvoerder van de AIVD, dat het aantal taps betrekking heeft op apparaten en niet op personen: "Een enkele target kan meer devices hebben en die personen zijn zich ook steeds meer veiligheidsbewust. Een andere reden voor de stijgende trend is dat de dreiging niet afneemt en dat de AIVD in de afgelopen jaren meer medewerkers heeft gekregen en meer onderzoeken kan doen. We hebben in de afgelopen jaren tweehonderd nieuwe mensen gekregen en zitten nu boven de tweeduizend medewerkers."

In zijn jaarverslag meldt de inlichtingendienst verder onder andere de toenemende complexiteit van digitale spionage, waardoor de herkomst moeilijker vast te stellen is: "Daarnaast gebruiken statelijke actoren in toenemende mate internetserviceproviders en managed service providers als springplank om binnen te dringen bij een doelwit. Deze dienstverleners hebben uit hoofde van hun dienstverlening vaak diepgravende, omvangrijke en structurele toegang tot informatie van organisaties of personen. Zulke methoden bemoeilijken detectie, analyse en attributie van digitale aanvallen." Volgens de dienst komt politieke en economische spionage vooral van Rusland, China en Iran. Zo zou China interesse hebben in de Nederlandse high-techsector.

Ook constateert de AIVD dat Iran, Noord-Korea en Rusland misbruik maken van Nederlandse ict-infrastructuur voor digitale spionage-, beïnvloedings- of sabotageactiviteiten tegen andere landen. Ten slotte meldt de inlichtingendienst moeite te hebben met het vinden van "hoogwaardig technisch personeel en van inlichtingenpersoneel met technische affiniteit". De AIVD heeft hier extra budget voor gekregen van de overheid, maar de krapte op de arbeidsmarkt maakt dat het lastig blijkt gekwalificeerde medewerkers te vinden.

KPN-gebruikers met een recente smart-tv van Samsung kunnen nu een KPN Smart TV-app installeren om televisie te kijken zonder tv-ontvanger. In de loop van 2019 verwacht KPN de app ook voor andere smart-tv's te kunnen aanbieden.

Om gebruik te maken van de app hebben klanten een 'Internet en TV'-abonnement nodig, alleen een internet-abonnement is dus niet voldoende. De app is beschikbaar in de appstore van de Samsung smart-tv's. Volgens KPN is de app vooral bedoeld voor mensen die een tv in een ruimte hebben staan waar geen bekabeling ligt. Voor het gebruik van de app moet de televisie verbonden zijn met internet.

De Smart TV-app krijgt veel functionaliteit die de tv-ontvanger van KPN en iTV-app voor smartphones ook hebben. Zo kunnen gebruikers pauzeren, programma's vanaf het begin bekijken en opnemen. Daarnaast is er een zoekfunctie, waarmee programma's kunnen worden gefilterd op genre. KPN geeft aan dat de mogelijkheden van de app op basis van klantenfeedback verder kan worden uitgebreid.

Vooralsnog is de app alleen beschikbaar voor klanten met een smart-tv van Samsung die op z'n vroegst in 2017 is geproduceerd. De provider verwacht in de loop van 2019 extra smart-tv's te kunnen ondersteunen.

De vermoedelijke roadmap van Mitac is online verschenen met daarop de moederborden voor komende processorgeneraties. Producten van het bedrijf voor Intel Comet Lake, Elkhart Lake en Ice Lake-U verschijnen in het eerste en tweede kwartaal van 2020.

Mitac is een fabrikant van embedded systemen en de roadmap die online staat toont de moederborden voor dit jaar. In de marge staat echter een vooruitblik voor volgend jaar. Zo zet het bedrijf een uatx-moederbord voor Intel Comet Lake en mini-itx-borden voor die processorgeneratie op de agenda voor het tweede kwartaal van 2020. Op basis van eerdere geruchten lijkt het erop dat Comet Lake nog steeds op 14nm wordt geproduceerd, en dat desktopprocessors van deze generatie tot aan tien cores bevatten en laptopchips tot aan acht cores. Comet Lake is daarmee als een refresh van Coffee Lake Refresh, of Coffee Lake-R, te zien.

De Mitac-roadmap maakt verder melding van het verschijnen van borden met Intel Elkhart Lake-chips in het eerste kwartaal van 2020. Elkhart Lake is een komende Atom-generatie die Gemini Lake moet opvolgen, die op 10nm wordt geproduceerd en die onder andere een stuk krachtigere gpu lijkt te krijgen, in de vorm van de Gen11-gpu van Ice Lake.

Ook Ice Lake-U staat op de roadmap en wel voor het tweede kwartaal van 2020. Dit is Intels lijn van zuinige laptopchips met tdp van 15W, die ook hun weg vinden naar sommige compacte desktop-pc's. Intel produceert Ice Lake-U op 10nm. De processors gaan over Gen11-gpu's en Sunny Cove-cores beschikken. Sunny Cove is op zijn beurt de opvolger van de Skylake-architectuur. Eigenlijk zou Palm Cove de opvolger zijn, maar die is geschrapt door het uitstellen van de 10nm-productie.

Bij de roadmap moet aangetekend worden dat die over producten van Mitac gaat en dus slechts een grove indicatie van het verschijnen van de Intel-chips biedt. Het kan zijn dat producten van andere fabrikanten met de genoemde Intel-processors eerder verschijnen. Zo beloofde Intel dat de eerste Ice Lake-processors eind dit jaar zouden verschijnen.

De Duitse audiofabrikant Bragi stopt met de productie van zijn draadloze Dash-oortjes. De hardwaretak van het bedrijf zou zijn overgenomen door een niet nader genoemde koper. In de toekomst wil Bragi zich vooral richten op het in licentie geven van zijn ai-technologie.

Bragi-topman Nikolaj Hviid bevestigde in een gesprek met Wareable dat zijn bedrijf geen nieuwe hardware meer zal ontwikkelen. In plaats daarvan wil Bragi zich transformeren tot softwarebedrijf, onder meer door de 'ultra-efficiënte artificiële intelligentie' van de Dash Pro-oortjes in licentie te geven aan andere fabrikanten van hoofdtelefoons. "Onze software kan geüpdatet worden met verschillende nieuwe functies, zoals Amazon Alexa, vertaalmogelijkheden en gepersonaliseerd geluid", stelt Hviid.

De Dash-producten van Bragi zagen in 2016 het levenslicht na een succesvolle Kickstartercampagne. De fabrikant wilde met zijn true wireless oortjes onder meer de strijd aanbinden met de AirPods van Apple, maar stuitte aanvankelijk op productieproblemen en matige reviews. De tweede generatie van de oortjes werd beter onthaald, maar intussen was de markt voor draadloze oortjes zeer competitief geworden.

Hoewel de productie van de Dash-oortjes is stopgezet, kunnen bestaande klanten blijven rekenen op technische ondersteuning. Wie de hardwaretak van Bragi heeft overgenomen, is niet bekend. Volgens Wareable toonde zowel Google als Fitbit in het verleden belangstelling voor het bedrijf, maar Bragi koos ervoor om de identiteit van de uiteindelijke koper niet prijs te geven.

Het Belgische mediabedrijf Medialaan heeft een bètaversie uitgebracht van VTM Go. Het nieuwe videoplatform omvat programma’s van alle televisiezenders van het bedrijf en biedt daarnaast een aantal internationale series aan. De bijna driehonderd titels zijn gratis te bekijken.

VTM Go is zowel via de browser als met een mobiele app te bekijken. Het aanbod bestaat voornamelijk uit programma’s van de Medialaan-zenders VTM, Q2, Vitaya, CAZ, VTM Kids en VTM Kids Jr. Daarnaast is er een aparte catalogus met populaire reeksen uit het verleden, zoals Matroesjka’s en Clan, evenals een Kids Corner.

Met Walter Presents biedt VTM Go ook een aantal exclusieve, internationale series aan, geselecteerd door de Italiaanse televisieproducent Walter Iuzzolino. Onder meer de actiethriller Fugitives uit Chili, die is genomineerd voor de Emmy Award, de Spaanse dramareeks Locked Up en het Poolse politieke HBO-thrillerdrama The Border zijn in Vlaanderen momenteel uitsluitend via VTM Go beschikbaar.

Iedere gebruiker van de dienst krijgt volgens Medialaan een gepersonaliseerd aanbod voorgeschoteld op basis van het eigen kijkgedrag; de interface zal er daarom bij iedereen anders uitzien. Gebruikers kunnen de programma's live en uitgesteld bekijken, waarbij uitzendingen gemiddeld dertig dagen beschikbaar blijven. De bètaversie van de Android-app ondersteunt videostreaming naar een televisie via Chromecast.

VTM Go kan volgens Medialaan gratis worden aangeboden dankzij het reclamemodel dat nu al wordt gehanteerd bij VTM.be. Zo zitten er korte reclameblokken in de programma’s die de kijker niet kan doorspoelen en wordt gebruikgemaakt van targeted advertising: reclameboodschappen op maat van de gebruiker.

Medialaan, onderdeel van de Persgroep Publishing, biedt al sinds 2014 volledige afleveringen van programma's online aan. In 2018 keken meer dan één miljoen mensen online naar het aanbod en waren er gemiddeld ruim 4,5 miljoen views per maand van volledige afleveringen. Volgens Medialaan is deze manier van kijken vooral populair onder jongeren. Van alle Vlamingen in de leeftijdsgroep tussen 15 en 24 jaar kijkt 48 procent online via de bestaande platforms van Medialaan.

Momenteel verkeert VTM Go nog in een bètafase. Op basis van de feedback wil Medialaan het platform in de komende tijd verder optimaliseren en voorzien van nieuwe functionaliteit. VTM Go werkt overigens ook in Nederland, al kan het zijn dat bepaalde programma’s in verband met met rechtenkwesties niet beschikbaar zijn.

De hoogste bestuurder van de NASA, Jim Bridenstine, heeft zijn ongenoegen kenbaar gemaakt over het ruimtepuin dat is ontstaan nadat India onlangs met een raket een satelliet heeft vernietigd. Volgens hem kan een deel van het puin het ISS bedreigen.

Tijdens een uitzending van NASA TV omschrijft Jim Bridenstine het voorval van vorige week waarbij India een van zijn eigen satellieten vernietigde, als een 'vreselijke gebeurtenis' en 'onacceptabel'. Hij is vooral verbolgen over het feit dat een klein deel van het ontstane puin in een baan boven het ISS komt.

Volgens de NASA-baas zijn 400 stukken ruimtepuin geïdentificeerd, hoewel alleen de stukken ruimtepuin van tien centimeter of groter te volgen zijn. Er worden 60 stukken van dit puin gevolgd en 24 daarvan zijn in een baan boven het ISS beland. Bridenstine zegt dat de kans op een botsing met het ISS in tien dagen tijd met 44 procent is toegenomen.

Bridenstine vindt de actie van India 'niet passen bij de toekomst van de menselijke ruimtevaart'. Hij zegt dat alle activiteiten in de ruimte hierdoor bedreigd worden. "Als een land het doet, hebben andere landen het gevoel te moeten volgen", zegt hij. Hiermee doelt hij op het op 27 maart door India vanaf de grond afgevuurde antisatellietwapen. Daarmee is een satelliet in een lage baan om de aarde vernietigd. De raket had geen explosief, maar werd in de baan van de satelliet geplaatst. Die vloog met 29.000km/u, waardoor de kinetische energie van de impact meer dan genoeg was voor het uitschakelen van de satelliet. India is hiermee het vierde land ter wereld dat een dergelijk wapen heeft getest; de VS, China en Rusland gingen India voor.

Uiteindelijk zal het puin verbranden in de atmosfeer. Ondanks de toegenomen risico's voor het ISS is het ruimtestation niet direct in gevaar. Ook kan het gevaarte, dat op ruim 300km hoogte om de aarde cirkelt, in geval van nood een uitwijkmanoeuvre uitvoeren. Een dergelijk noodgeval was bijvoorbeeld aan de orde in maart 2012, toen een stuk ruimtepuin van een Russische satelliet in de buurt van het ISS kwam. De bemanning, waaronder André Kuipers, moest plaatsnemen in de Sojoez-capsules om in geval van nood het ISS te kunnen verlaten.

Cloudflare heeft zijn mobiele dns-app 1.1.1.1 uitgebreid met de vpn-dienst Warp. De dienst versleutelt alle mobiele verbindingen van een gebruiker zonder dat de snelheid hieronder zou lijden. De functie is gratis te gebruiken.

Volgens Cloudflare is Warp bedoeld als vpn voor mensen die niet weten waar vpn voor staat. Het bedrijf claimt dat de meeste vpn-diensten belabberd zijn, omdat gebruikers met een tragere internetverbinding te maken krijgen. Warp zou hier geen last van hebben. Cloudflare maakt gebruik van de lichtgewicht opensourceapplicatie WireGuard, die verbindingen via udp beveiligt en die geen al te zware wissel trekt op de accuduur.

Warp zou relatief snelle mobiele verbindingen kunnen opleveren dankzij CloudFlares wereldwijde netwerk van servers met direct peering en het toepassen van caching en compressie. De software zorgt ervoor dat api-requests van mobiele applicaties naar het dichtstbijzijnde CloudFlare-datacentrum gestuurd worden en de software optimaliseert ook de opvolgende verbinding met de bronserver waarop de api draait.

CloudFlare kreeg de technologie voor Warp in handen bij de overname van Neumob in 2017. Het bedrijf integreert de functie in zijn mobiele dns-app 1.1.1.1. Hiermee kunnen gebruikers dns-requests via CloudFlares servers laten verlopen en zo bijvoorbeeld dns-blokkades omzeilen. Daarnaast belooft CloudFlare geen ip-adressen weg te schrijven, alle logs binnen een dag te verwijderen en data niet te verkopen aan derde partijen.

Warp is gratis te gebruiken en CloudFlare hoopt inkomsten te verkrijgen uit een betaald Warp+-aanbod dat 'nog sneller' zou zijn. Warp+ maakt onder andere gebruik van Argo Smart Routing dat netwerkcongestie kan detecteren. Prijzen voor Warp+ heeft het bedrijf nog niet bekendgemaakt. Gebruikers van de 1.1.1.1-app kunnen zich aanmelden voor Warp, waarna ze op een wachtlijst komen. Geleidelijk breidt CloudFlare zo het aantal gebruikers van de vpn-dienst uit.

Apple zou de volgende generatie iPhones accu's met een hogere capaciteit geven. Terwijl de opvolger van de iPhone XR een accu zou krijgen die tot 5 procent meer capaciteit heeft, zou dat bij de opvolger van de XS gaan om een accu die tot 25 procent groter is.

De stijging van de accucapaciteit is nodig voor tweewegs- draadloos laden, om zo bijvoorbeeld Airpods te kunnen opladen door ze op een iPhone te leggen, meldt MacRumors op basis van informatie van de bekende analist Ming-Chi Kuo. Zijn informatie is in het verleden vaak correct gebleken.

De functie voor tweewegs- draadloos laden is iets dat concurrenten Samsung en Huawei nu al aanbieden in hun duurste telefoons. Onder meer de Samsung Galaxy S10, S10e, Huawei Mate 20 Pro en P30 Pro hebben dat al. Samsung gebruikt het onder meer om gebruikers de oortjes Galaxy Buds te laten opladen.

Met de grotere accu zou de iPhone XS Max uitkomen tussen 3500 en 3650mAh, de grootste accu die Apple tot nu toe in een iPhone heeft gedaan. De stijging van de capaciteit ligt in lijn met wat de rest van de markt doet. Andere merken doen ook accu's met steeds hogere capaciteit in dure toestellen. De Samsung Galaxy S10+ heeft een 4100mAh-accu, de Xiaomi Mi 9 een 3300mAh-accu, de Huawei P30 Pro 4200mAh en de OnePlus 6T 3700mAh.

Valve brengt zijn vr-headset Index half juni uit, zo blijkt uit de productpagina die vroegijdig online kwam. De headset komt met Knuckles-controllers en vereist een pc met Nvidia GTX 970 of hoger, staat op de pagina.

De productpagina die online verscheen, is duidelijk nog niet af, getuige teksten als 'lorem ipsum dolor sit amet', een bekende tekst om als placeholder te gebruiken. De pagina in de Steam Store is inmiddels offline, maar is te zien via een archiefsite. Op de pagina staat een url naar een 'base station', en ook daarbij gaat het om een placeholder.

De vr-headset heeft in elk geval usb 3- en displayport 1.2-aansluitingen, zo is uit de tekst op te maken. Andere specs van de headset, zoals het type van het scherm en de resolutie ervan, zijn nog niet bekend. Valve gaat de headset op 1 mei presenteren, zegt het bedrijf tegen The Verge. Dan beginnen de preorders, terwijl de Index half juni in de verkoop gaat. Valve was net begonnen met het teasen van de Index. Geruchten spraken van een blikveld van 135 graden.

De mobiele netwerken van KPN en T-Mobile waren in het afgelopen jaar het minst down. Dat blijkt uit de netwerktest van onderzoeksbureau P3. Het netwerk van Vodafone was in totaal meer dan zeventien uur down tijdens drie grote storingen.

KPN en T-Mobile hadden beide maar één storing, die bovendien minder dan een paar uur duurde, blijkt uit het rapport van P3. De data komt van 26.000 Nederlanders die data over hun bereik en datasnelheid naar het onderzoeksbureau doorsturen. Het is voor het eerst dat P3 ook op die manier de mobiele netwerken in Nederland meet.

In totaal hadden die 26.000 mensen bij alle providers in meer dan 99 procent van de gevallen een goede dataverbinding, claimt P3. Bij KPN en T-Mobile ligt het percentage iets hoger dan bij Vodafone. Op het gebied van 4g-bereik doet Vodafone het juist het best, met een dekking van 94,4 procent, tegenover 94,2 procent van KPN en 93,3 procent bij T-Mobile. Tele2 is geen onafhankelijk bedrijf meer en zit dus niet in deze test. De gemiddelde snelheid van 4g bij de 26.000 proefpersonen kwam bij T-Mobile het hoogst uit, op ongeveer 6,8Mbit/s. Bij KPN is dat 6,4Mbit/s, bij Vodafone 6,3Mbit/s.

P3 heeft ook zijn jaarlijkse eigen tests gedaan. Dat gebeurde deze keer met een Samsung Galaxy S9, die op elk netwerk de hoogste snelheden moet kunnen halen. P3 heeft T-Mobile voor het vierde jaar op rij tot winnaar uitgeroepen, met vlak daarachter KPN en Vodafone. De drie providers liggen volgens het onderzoeksbureau dicht bij elkaar en hebben alle drie het label 'outstanding' gekregen.

Het opzetten van een spraak- of dataverbinding lukte bij alle providers bijna altijd. De providers hebben de meeste moeite met de test in treinen. Het gebruiken van de dataverbinding lukt bij alle providers in meer dan 95 procent van de gevallen, maar dat is altijd minder dan 99 procent, een percentage dat de providers in grote en kleine steden wel vaak halen.

De P3-test met de S9's vond plaats tussen 12 februari en 1 maart. De data van 26.000 gebruikers is verzameld tussen april vorig jaar en eind januari van dit jaar. Het is de vijfde keer dat P3 de testresultaten publiceert. Het hele rapport is hier te lezen.