Volgens een berekening van de overheid stijgen de kosten voor het massaal aftappen van kabelverbindingen tot 35 miljoen euro per jaar. Er komen in totaal vier grote aftaplocaties. Dit wist de Volkskrant te achterhalen uit het wetsvoorstel voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.
Internetproviders waren bang de kosten voor het aftappen zelf te moeten betalen, maar het wetsvoorstel maakt duidelijk dat de overheid deze gaat vergoeden. Daarbij gaat het om de 'investerings-, exploitatie- en onderhoudskosten voor de technische voorzieningen die zijn of worden gemaakt teneinde te kunnen voldoen aan de opdracht, alsmede van de door de aanbieder gemaakte administratie- en personeelskosten rechtstreeks voortvloeiend uit het voldoen van de opdracht'.
Ook de meerkosten voor langdurige interceptie neemt de overheid voor haar rekening. "Dit kan gaan om investeringskosten om duplicatie van een datastroom gedurende langere tijd te kunnen faciliteren", staat in het voorstel, waarbij ook genoemd wordt dat kosten voor stroom en koeling van door de inlichtingendiensten geplaatste apparatuur vergoed worden.
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
15 |
25 |
35 |
35 |
35 |
Jaarlijkse kosten voor kabelinterceptie, in miljoenen euro's
De kosten voor de ongerichte kabelinterceptie beraamt de overheid voor 2017 op 15 miljoen euro, maar dit neemt toe tot 35 miljoen euro per jaar in 2019 en de jaren daarna. In 2017 richten de inlichtingendiensten namelijk één ‘access-locatie’ in, maar elk jaar daarna tot 2020 volgt de toevoeging van een nieuwe aftaplocatie, waarmee het totaal op vier uitkomt. "Zo doen de diensten stapsgewijs ervaring op met inzet en gebruik van dit middel." Waar de aftaplocaties komen meldt het kabinet niet: "Het dreigingsbeeld is daarbij bepalend: bezien wordt op welk punt van de Nederlandse infrastructuur zal moeten worden aangehaakt om de noodzakelijke data te kunnen onderscheppen."
Dat het kabinet de aanpassingen van de Wiv 2002 zonder grote wijzigingen wil doorvoeren, liet de ministerraad zelf half april al doorschemeren. Toen benadrukte de ministerraad vooral de toevoeging van enkele waarborgen, zoals het instellen van een commissie van rechters. Die gaat vooraf de inzet van ongericht aftappen van de kabel, het aftappen van telefoongesprekken en het hacken van computers door de AIVD en MIVD beoordelen. De overheid gebruikte bij dat bericht ook al de bewoording 'onderzoeksopdrachtgerichte interceptie', waar zij eerder 'ongerichte interceptie' gebruikte.
Volgens de Volkskrant laat de uiteindelijke tekst van het wetsvoorstel, zoals dat nu ter advisering bij de Raad van State ligt, zien dat de ministerraad zich niets aantrekt van de grootschalige kritiek die uit zeer veel verschillende hoeken komt. Die kritiek komt onder andere uit de hoek van grote bedrijven, zowel binnen- als buitenlandse, verschillende organisaties en zelfs van door de overheid zelf ingestelde instanties. In totaal kwamen er zo'n 1100 reacties op de wet via een internetconsultatie.
De verschillende organisaties keuren vooral het 'ongerichte karakter' van de wet af, iets waar niets aan veranderd is. Het is diensten toegestaan een jaar lang ongericht af te tappen. In een reactie zegt Ton Siedsma van Bits of Freedom dat in het voorstel "aan het sleepnet inhoudelijk, behalve het toevoegen van het woord “onderzoeksopdrachtgericht”, niets is gewijzigd". De organisatie roept minister Plasterk op om het sleepnet "waarmee ontzettend veel gegevens van onschuldige burgers worden verzameld", alsnog in te trekken.
Het kabinet vindt dat de bevoegdheden nodig zijn omdat "cyberdreigingen" en "terroristische dreigingen" niet op tijd zouden worden onderkend. De "werkelijke intenties van risicolanden" zouden verborgen blijven en "hoogwaardige technologische kennis en staatsgeheimen" zouden ongemerkt ontvreemd worden. Tevens vindt het kabinet dat het zonder de wet niet in de pas zou lopen met buitenlandse inlichtingendiensten, waardoor de internationale samenwerking onder druk komt te staan.
Aan het voorstel is wel toegevoegd dat er een onafhankelijke Toetsingscommissie moet komen. Het kabinet geeft toe dat die noodzakelijk was geworden door uitspraken van het Europees Hof. Ook komt het kabinet toezichthouder CTIVD tegemoet. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten zal "bindend advies" gaan geven over klachten die geadresseerd zijn aan de geheime diensten. De CTIVD uitte afgelopen september haar ongenoegen over de wet.
De diensten zijn ook bevoegd zich te wenden tot derden om informatie te verkrijgen of via andere systemen een systeem van een verdachte te hacken, zoals via een router van een verdachte inbreken op diens computer.
Een punt dat "diverse (kritische) reacties" opleverde van verschillende organisaties was dat de bevoegdheden veel verdergaan dan toen de huidige Wiv 2002 werd ingesteld. De organisaties denken hierbij ook aan het internet-of-things en de betekenis van de bevoegdheden daarvoor. Zo kan het inzetten van malware en het exploiteren van andere zwakheden in apparaten leiden tot 'vergaande gevolgen die niet op voorhand zijn te voorzien en te controleren'.