Het kabinet heeft vrijdag het wetsvoorstel voor de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten naar de Tweede Kamer gestuurd. De Raad van State adviseerde het voorstel niet in te dienen, omdat de effectiviteit van toezicht niet toereikend is.
De Raad van State schrijft in een persbericht dat er 'ernstige twijfels over het stelsel van toezicht' zijn. In zijn advies beschrijft het orgaan dat het huidige toezicht op de uitoefening van de in de wet omschreven bevoegdheden 'versnipperd' is. Het stelsel gaat uit van een commissie, de TIB, die van tevoren een toets uitvoert van de in te zetten bevoegdheden. Vervolgens is achteraf toezicht mogelijk door de CTIVD. Het advies van de Raad van State is om de TIB te schrappen en al het toezicht, met uitzondering van klachten, bij de CTIVD neer te leggen. Dit advies is niet in het wetsvoorstel meegenomen.
De minister van Binnenlandse Zaken, Ronald Plasterk, legde in een persconferentie uit dat op dit moment nog niet duidelijk is wie precies in de TIB terecht zal komen. Hij noemt alleen dat dit personen 'met een rechterlijke achtergrond' zullen zijn in combinatie met een persoon met 'specifieke technische kennis'. Over het advies van de Raad van State zegt de minister dat het toewijzen van de toezichtrol aan alleen de CTIVD hetzelfde is 'als een slager zijn eigen vlees laten keuren'. Daarom is het advies niet gevolgd.
Het wetsvoorstel moet de huidige wet op de inlichten- en veiligheidsdiensten uit 2002 vervangen en voorziet in een uitbreiding van de bevoegdheden van de diensten. Zo mogen zij naast draadloze communicatie in het wetsvoorstel ook 'kabelgebonden informatie' onderscheppen. De vernieuwing is volgens de minister nodig omdat communicatie via internet voornamelijk via de kabel verloopt en er behoefte is aan een techniekonafhankelijke wet.
Critici van de wet omschrijven de bevoegdheid als een sleepnet, dat ongericht de communicatiegegevens van burgers onderschept. De minister stelt in de persconferentie dat 'de term sleepnet niet terugkomt in de wet' en dat het vergaren van informatie 'onderdeel moet zijn van het doel van de veiligheidsdiensten'. Het op grote schaal onderscheppen van informatie is mogelijk onder de wet.
Daphne van der Kroft van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom laat aan Tweakers weten: "Nu is precies gebeurd waar wij bang voor waren, het wetsvoorstel maakt een massale tap van onschuldige Nederlanders mogelijk." Daarnaast zou de noodzaak om de wet te 'updaten' op bepaalde gebieden opgaan, maar het tappen is volgens de organisatie al lang mogelijk. "Als er in elke woonkamer camera's opgehangen worden, dan gaan mensen zich anders gedragen", legt Van der Kroft uit om de gevolgen van massasurveillance te illustreren.
Plasterk noemde zelf het voorbeeld van het in de gaten houden van het telefoonverkeer tussen Nederland en Syrië gedurende een maand. Dit gebeurt in drie fases, van verzameling van de gegevens tot verwerking en analyse. Voor elke fase is afzonderlijk toestemming van de minister nodig. Voorbeelden van dit soort scenario's waren eerder al uitgelekt.
De verzamelde gegevens kunnen drie jaar lang bewaard worden. Dit is een ander punt waarover de Raad van State kritisch was. Zelf stelde het orgaan een kortere termijn voor. De Raad zegt wel de noodzaak van de nieuwe wet in te zien en noemt dat het voorstel belangrijke waarborgen bevat. Het wetsvoorstel voorziet bovendien in een regeling voor het delen van informatie met buitenlandse diensten en versterkt de positie van de CTIVD, die bindende uitspraken kan doen over de klachten van burgers.