Hoogleraar over aftapwet: buitenlandse diensten kijken verlekkerd naar AMS-IX

Geheime diensten uit het buitenland 'kijken verlekkerd naar AMS-IX' nu Nederland op het punt staat om de bevoegdheden voor de eigen inlichtingendiensten uit te breiden. Dat zegt hoogleraar informatierecht Bart Jacobs in een hoorzitting over de nieuwe 'aftapwet'.

Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging aan de Radboud Universiteit Nijmegen, denkt dat andere diensten dan landen 'verlekkerd kijken naar de gegevens die via de AMS-IX verstuurd worden'. Volgens hem is dit 'een van de grootste privacyschendingen waarmee Nederlandse burgers te maken kunnen krijgen'.

De opmerkingen van Jacobs maakten deel uit van veel kritiek die organisaties en bedrijven tijdens de hoorzitting in de Tweede Kamer uitten op de nieuwe aftapwet. Het wetsvoorstel dat ter discussie stond, is de nieuwe Wiv. Die breidt de bevoegdheden van de veiligheids- en inlichtingendiensten AIVD en MIVD uit, zodat zij bijvoorbeeld ook communicatie via de kabel mogen onderscheppen. Dit kan op grote schaal gebeuren, waardoor deze bevoegdheid ook wel als 'sleepnet' wordt aangeduid.

Microsoft stelde dat het in verschillende landen aan wetgeving moet voldoen. Daarom wil het dat er in het wetsvoorstel duidelijk wordt wat precies binnen de landsgrenzen van Nederland plaatsvindt, bijvoorbeeld welke apparaten gehackt mogen worden. Over de afbakening van gegevens die de diensten kunnen opvragen zei Microsoft verder dat de wet onvoldoende helderheid biedt over de manier waarop informatie verzameld kan worden, bijvoorbeeld door te hacken via derde partijen.

Michiel Steltman van de Stichting Digitale Infrastructuur Nederland zei dat moet worden voorkomen dat de diensten 'een grote bak data opvragen in plaats van gebruik te maken van een pincet om aparte gegevens te selecteren'. KPN voegde daaraan toe dat vergaande wetgeving Nederland bovendien minder aantrekkelijk zal maken voor buitenlandse bedrijven.

De Raad voor de Rechtspraak waarschuwde ervoor dat met beperkt toezicht de 'slager zijn eigen vlees keurt'. De Raad stelde daarom voor om voor deskundigheid en kennis bij toezicht te zorgen door mensen daarvoor op te leiden. Dennis Broeders van de WRR voegde daaraan toe dat bij een uitbreiding van bevoegdheden ook een toegenomen transparantie zou moeten horen. Zo zou 'de bulk van de onderwerpen in openbare zittingen besproken moeten worden'.

Ethisch hacker Victor Gevers stipte onder andere aan dat gegevens in steeds grotere mate versleuteld zullen raken, waardoor uiteindelijk meer mensen nodig zijn om informatie op een andere manier te verzamelen. Hij uitte zijn twijfels over de aanwezigheid van die capaciteit bij de AIVD.

Paul Ducheine van het ministerie van Defensie en bijzonder hoogleraar Military Law of Cyber Operations aan de Universiteit Amsterdam, is voor de nieuwe aftapwet. Volgens hem heeft veiligheid een prijs. In dit geval is dat de prijs van uitgebreide bevoegdheden voor de diensten. Deze zouden ervoor zorgen dat burgers 'in veiligheid van hun rechten kunnen genieten'.

Door Sander van Voorst

Nieuwsredacteur

15-12-2016 • 17:58

144 Linkedin

Reacties (144)

144
139
79
14
3
38
Wijzig sortering
Misschien ook goed om te weten dat Paul Ducheine niet alleen bijzonder hoogleraar aan de UvA is, maar ook werkzaam bij het Ministerie van Defensie, zie http://www.uva.nl/over-de...p.a.l.ducheine.html#tab_1. Met welke pet op hij de uitspraak doet dat veiligheid een prijs heeft, kun je je dus afvragen.
Hij is niet in dienst bij het ministerie als ambtenaar of beleidsmaker. In Nederland zijn vrijwel alle hoogleraren met een militaire leerstoel in dienst bij de de defensieacademie in Breda. Dat is ook zijn hoofdaanstelling. Via de defensieacademie zijn veel van deze hoogleraren ook in deeltijd verbonden aan een van de Nederlandse universiteiten om hier bijvoorbeeld een dag in de week te doceren.

Op beide werkplekken is hij hoogleraar en onderzoeker. Zeker in de hoedanigheid als hoogleraar hoor je voor jezelf na te denken en dat doen al deze hoogleraren ook gewoon. Zijn functie in Breda is onderzoek verrichten en mensen opleiden tot officier. Hij heeft in die hoedanigheid bijzonder weinig te maken met beleidskeuzes. Daar mag hij een mening over hebben. Hij mag gevraagd worden deze mening toe te lichten aan bewindspersonen en dat kan gebeurd zijn. Dit betekent dus niet dat dat hij meteen moreel corrupt is.

Niet dat ik het met hem eens ben maar op deze manier, kort door de bocht komen is gewoon onzin.
"Werkzaam bij" is niet per se hetzelfde als "in dienst van." Gezien zijn banden met Defensie mag terecht de vraag gesteld worden wat de intenties zijn van deze hoogleraar. Natuurlijk gaan we ervan uit dat de man voor zichzelf spreekt. Zijn stellingname druist echter nogal in tegen het idee van een vrije wereld en dat is reden genoeg om extra kritisch te zijn. Dergelijke uitspraken horen we vaker uit de hoek van Defensie, zowel in Europa als Amerika alwaar o.a. de FBI zich van vergelijkbare taal bedient. Het is helemaal niet gezegd dat al deze mensen ook automatisch alle informatie over burgers voor onethische doeleinden willen gebruiken. Maar puur het opslaan en toegankelijk maken van al die info zet de deur wagenwijd open naar een toekomstige politiestaat. En dat laatste lijkt misschien onvoorstelbaar maar is dat natuurlijk helemaal niet. Overheden weten nu al zoveel over burgers dat het leed nu al niet meer is te overzien als er ooit een fascistische of totalitaire overheid aan de macht komt in het westen.

Kritische woorden zou ik om al deze redenen nooit zomaar als onzin wegzetten. Anno 2016 kunnen we namelijk niet kritisch genoeg zijn naar onze machthebbers, in een wereld waarin steeds meer landen critici wegmoffelen onder het mom van ordeverstoring, belediging en zelfs terrorisme. Onze vrijheid wordt steeds kwetsbaarder.
Er is geen echte vrijheid zonder veiligheid.
Dat zijn zaken die niet zo maar los van elkaar gezien kunnen worden.

Elementen van veliigheid zoals het opsoren van misdrijven gaan altijd gepaard met verlize van bepaalde vrijheden.
Anoniem: 55563
@TWyk16 december 2016 18:32
Dat is een gegeven. De essentie hier is dat de veiligheid ondergeschikt is aan vrijheid, of dat althans zou moeten zijn. Een 100% veilige wereld kent geen enkele vrijheid. Een dergelijk onleefbare maatschappij is het niet waard om na te streven en dus kan 100% veiligheid nooit het doel zijn. Digitale sleepnetten zijn al potentieel dermate ingrijpend voor onze vrijheid dat het mij meer dan waard is om een beetje extra onveiligheid in de samenleving toe te laten. Als we naar de cijfers kijken van de ontwikkelde wereld dan accepteren we bijv bijzonder veel verkeersdoden. Mobiliteit is zo belangrijk dat we de risico's voor lief nemen. Terroristische aanslagen eisen veel minder slachtoffers maar zijn visueel en mentaal zo ingrijpend dat we internationaal soms wel draconische maatregelen accepteren die de vrijheid danig beperken. Daar zit een bijzonder scheve verhouding tussen gevoel van veiligheid en het belang van onze vrijheid. In plaats van maatschappelijke discussies om burgers in staat te stellen dit voor zichzelf enigszins te kunnen relativeren blijven de media onderbuikgevoelens voeden en komen we maar niet af van zgn voorstanders van sleepnetten.

Overigens kunnen we veel van de huidige onveiligheid ook bestrijden door niet onze vrijheid te beknotten maar juist te proberen om de vrijheid van burgers in andere delen van de wereld te vergroten. Bijv betere toegang tot de westerse markt betekent betere algehele economische perspectieven voor ontwikkelingslanden en dan volgt automatisch meer vrijheid voor personen om zich over grenzen te bewegen. Meer gelijkheid leidt automatisch tot minder geweld. Het dogma dat meer veiligheid alleen bereikt kan worden door onze vrijheid te beperken is dus niet de mijne. Wat dat betreft sta ik ver af van de militaire aanpak waar beleidsmakers te graag naar grijpen, iets wat ook niet altijd om zuivere redenen gebeurt.

Om onze huidige veiligheid een klein beetje te vergroten moet de vrijheid buitenproportioneel verder worden ingeperkt. De veiligheidswinst is namelijk marginaal en vaak zelfs discutabel. Heeft een sleepnet wel echt het beoogde effect van het opsporen van meer raddraaiers? M.i. is dat niet wetenschappelijk onderbouwd en dan blijft over het effect van het verzamelen van data van alle burgers. En dat is nu net op geen enkele manier in het voordeel van de burger.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 55563 op 16 december 2016 18:35]

Om onze huidige veiligheid een klein beetje te vergroten moet de vrijheid buitenproportioneel verder worden ingeperkt
Ik weet niet of wat je zegt helemaal juist is. Ik denk dat bijvoorbeeld de opslag van telefoongegevens enorm veel hebben toegevoegd aan het opsporingsmogelijkheden van politie en niet alleen voor de polite maar ook voor veel mensen betrokken bij misdrijven voordelen geboden hebben omdat ze bijvoorbeeld alibies bevestigden. Het opslaan van die telefoniegegevens (iets wat al bij vaste telefonie gebeurde) is natuurlijk ook een verlies van privacy en vrijheid (zeker nu ook onze locatie kan worden bijgehouden) maar het heeft maar weinig impact op onze vrijheid gehad in de laatste 30-40 jaar.

Het geautomatiseerd scannen van foto's levert bovendien ook vrijwel geen privacyverlies op. Iemands uiterlijk is namelijk geen verborgen privé eigenschap of privé informatie maar een voor ieder altijd zichtbaar gegeven dat door de politie via getuigenissen altijd al is gebruikt in opsporingsonderzoeken. Het gebruik van foto's op televisie bijvoorbeeld vind ik veel meer impact hebben op de privacy dan een geautomatiseerde scan.

[Reactie gewijzigd door TWyk op 17 december 2016 09:16]

Anoniem: 55563
@TWyk17 december 2016 10:35
Als de geschiedenis ons iets leert dan is het wel dat grote vergaarbakken van informatie over burgers op termijn altijd ten nadele van die burgers worden toegepast. Er speelt dus veel meer dan alleen maar de kortetermijnvoordelen waar jij er een paar van opnoemt. Mijn standpunt is daarom dat we beter naar alternatieven zoeken om de pakkans van criminelen te vergroten zónder daarbij de privacy van de bevolking grootschalig te moeten schenden. De discussie in welke mate iets de privacy schendt, kunnen we dan ook achterwege laten omdat die voor ieder individu anders is en net als smaak valt daar wellicht niet over te twisten.
Paul Ducheine, volgens mij hebben we hier een overduidelijke pion te pakken van een propaganda-machine. En zijn stelling is natuurlijk de wereld op zijn kop. Wat voorop staat is onze privacy, wat in feite synoniem is aan onze vrijheid. Privacy is het uitgangspunt en in elke situatie moeten wij burgers bepalen hoeveel die vrijheid ons waard is. Mijn vrijheid is mijn grootste goed en ik ben bereid om het risico te nemen dat er af een toe een raddraaier door de mazen glipt als dat betekent dat wij allemaal als burger veel meer vrijheid kunnen genieten. Zoveel is die vrijheid mij dus waard.

Ik heb lang geleden al geaccepteerd dat een 100% veilige wereld niet bestaat en ook zeker niet koste wat kost nagestreefd moet worden. Zeker niet in een wereld waarin pionnen als Paul Ducheine rondlopen die ons gevoel van veiligheid proberen te vertroebelen met onderbuikgevoelens. Dit soort mensen is wat mij betreft de hoogste onderwijstitel hoogleraar ook simpelweg niet waard. Als er een wereld is van de vrijheid dan is het de academische wereld wel, een plek waar zonder enige bedreiging van grondrechten en -vrijheden bewogen moet kunnen worden. De UvA moet zich maar eens ernstig afvragen of men dergelijke lieden onder zich wil en kan verdragen.

De nieuwe wet is overigens stuitend en lijkt bijna haaks te staan op maatschappelijke ontwikkelingen. Het volk wil geen vergaande inbreuk op het persoonlijke leven. Ik wend mij niet zo snel tot populistische verschijnselen maar de oppositie mag wel eens flink gaan hameren op het feit dat dergelijke besluitvorming nooit in het democratisch proces duidelijk naar voren is gekomen en zeker in verkiezingstijd nooit een punt is geweest van de regeringspartijen om aan de macht te komen. Hier spelen weer duidelijk mistige achtergrondzaken een rol waar wat mij betreft maar eens een einde aan komt. Ik begon de laatste maanden een beetje uit de stemming te komen dat de lobby uit is op een politiestaat maar dit soort berichten zijn dan toch weer een klap in het gezicht. Ik ga me zeker nog eens goed beraden óf ik ga stemmen (want de lobby verdwijnt toch niet dus heeft het wel zin?) en zo ja welke partij dan de aangewezen keuze is om hier tegenwicht in te kunnen brengen.

Proefballonnetje: zou een bindend referendum dergelijke draconische wetgeving tegen kunnen houden of terug kunnen draaien? Ik was nooit echt een voorstander van referenda maar dat zou wel eens kunnen veranderen.
Ik ga me zeker nog eens goed beraden óf ik ga stemmen (want de lobby verdwijnt toch niet dus heeft het wel zin?) en zo ja welke partij dan de aangewezen keuze is om hier tegenwicht in te kunnen brengen.
Inkoppertje, https://tk2017.piratenpartij.nl/
Stem wel! Niet stemmen spekt alleen de partijen die dit soort wetten mogelijk maken. Als je niet wilt meedoen aan de verkiezingen, dan moet je blanco stemmen. Alleen dan word jouw stem niet meegrekend.
Uiteraard. De vraag is echter of het echt verschil maakt omdat veel beleid boven de partijen uitstijgt. Want ongeacht wie er aan de macht komt, een groot deel van het overheidssysteem blijft gewoon op zijn plek zitten. Ambtenaren blijven op hun plek. Lobbyisten blijven dezelfde belangen verdedigen. En het is maar al te vaak in de geschiedenis gebleken dat politieke achtergrond op wat langere termijn irrelevant is. Want macht corrumpeert en valt bijna altijd ten prooi aan het grote geld en de belangen van grote organisaties. Links of rechts, na enkele jaren in het zadel krijg je toch te maken met de politieke realiteit van de dag. Kunnen stemmen op een heel scala aan partijen is een mooi uitgangspunt maar uiteindelijk gaat het om beleid en dat blijkt meestal los van de samenstelling van de coalitie een eigen leven te leiden.

Overigens ben ik geheel niet tegen stemmen maar misschien moeten we langzaam eens kijken naar alternatieve systemen om de belangen van de grote groep veel zwaarder door te laten wegen. Dan kunnen we niet alleen dit soort draconische wetten voorkomen maar maken we ook de kloof tussen de kiezer en de politiek weer kleiner.
De 150 zetels worden wel gevuld, blanco stemmen verhoogt alleen het opkomstpercentage.
Blanco stemmen moet je juist niet doen.
Daarmee legitimeer je alleen maar degenen die wel worden gekozen omdat die dan een hoger opkomstpercentage kunnen claimen bij de verkiezen die ze gewonnen hebben terwijl het hun winst percentage niet verlaagt.

Stel in een versimpelde situatie met 10 stemmen. Iemand krijgt 2 stemmen en een tegenstander 1 stem en er zijn 6 blanco stemmen dan win je in Nederland de verkiezen met 2/3 van de stemmen en is de opkomst 90%
Quote "af een toe een raddraaier door de mazen glipt"
Ach wat, ze vervangen de ene raddraaier door een ambtenaar die zich laat omkopen om informatie op te diepen voor bvb een krediet instelling of verzekeraar...
Het toppunt in dit verhaal vind ik dat de politiek denkt zichzelf terug belangrijk te kunnen maken door databanken aan te leggen over haar burgers. Multinationals spelen het spel verdomd goed tegenwoordig.
Ik zie het nog in mijn leven gebeuren dat de Belgische ziekteverzekering er gaat gelegen hebben ten koste van private verzekeringspolissen voor ziekte. En dat die privé polis dan "korting" krijgt als je bvb je DNA profiel laat opstellen.
Zo van "Uw DNA codeert voor HLA-B27. Uw kans om reuma te krijgen is dermate hoog dat wij ons genoodzaakt zien om de premie met x% te verhogen"...
En zijn stelling is natuurlijk de wereld op zijn kop. Wat voorop staat is onze privacy, wat in feite synoniem is aan onze vrijheid. Privacy is het uitgangspunt en in elke situatie moeten wij burgers bepalen hoeveel die vrijheid ons waard is.
OF is het
Wat voorop staat is onze veiligheid, wat in feite synoniem is aan onze vrijheid. Veiligheid is het uitgangspunt en in elke situatie moeten wij burgers bepalen hoeveel die vrijheid ons waard is.
Anoniem: 55563
@TWyk17 december 2016 10:44
Veiligheid is vrijheid? Hoe zie je dat precies voor je? Even een analogie: levensgevaarlijke gevangenen elk in hun eigen cel is bijzonder veilig omdat je daardoor hun vrijheid volledig afpakt. Geef je ze totale vrijheid door ze allemaal los te laten dan maken ze elkaar af dus is er 0 veiligheid. Toegepast op de samenleving: we zullen een balans moeten vinden tussen totale vrijheid en totale veiligheid maar het staat buiten kijf dat de uitersten geen van beide strevenswaardig zijn. De balans kunnen we altijd over discussiëren.
Veiligheid is altijd een basis om vrij te kunnen zijn.
Als mensen zich bedreigd voelen dan zijn ze niet vrij om te doen en laten wat ze willen of te zeggen wat ze willen zeggen.
Anoniem: 55563
@TWyk18 december 2016 10:48
Mee eens maar de clou zet hem natuurlijk in die dreiging. Een terrorist kan net zo bedreigend zijn als een onderdrukkend regime. Met dat verschil dat een onderdrukkend regime bedreigend is voor een hele bevolking, en meestal voor langere tijd. Dus nogmaals, het gaat niet alleen om het hier en nu maar ook om de toekomst en de waarborg van onze vrijheid onder toekomstige overheden. Daarin passen geen middelen die grootschalig misbruik door machthebbers mogelijk maken, hoe goed de huidige machthebbers het misschien ook bedoelen.
Wat toekomstige overheden doen is niet te voorspellen. Die kunnen als ze aan de macht komen kiezen om elk middel toe te passen wat ze willen. Het is echt niet zo dat als wij nu kiezen om niet akkoord te gaan met deze wet dat een toekomstig evil regime niet massaal gaat aftappen. Dat vind ik niet echt een goed argument.
Deze discussie moet echt gaan over bescherming van onze grondrechten en met name onze privacy en niet over een vage imaginaire toekomt.
En dan dus met name hoeveel privacy we opofferen voor veiligheid.
Ikzelf heb niet zoveel bezwaren tegen gericht onderzoek van verdachten ook als daarbij getapt moet worden maar het massaal afluisteren van informatie van iedereen gaat mij een stap te ver.
Anoniem: 55563
@TWyk18 december 2016 12:46
Wat toekomstige overheden doen is niet te voorspellen. Die kunnen als ze aan de macht komen kiezen om elk middel toe te passen wat ze willen. Het is echt niet zo dat als wij nu kiezen om niet akkoord te gaan met deze wet dat een toekomstig evil regime niet massaal gaat aftappen. Dat vind ik niet echt een goed argument.
Waarom zouden we ze dan moeten helpen om het nog makkelijker te maken? Het gaat mij met name om mijn recht om geen onnodige informatie af te staan aan een overheid die dat ooit een keer tegen mij kan gebruiken. Mijn informatie is mijn privacy en dat is mijn grootste goed en ik accepteer het simpelweg niet als medeburgers mij door stemgedrag en straks nog verder benadelen.
Deze discussie moet echt gaan over bescherming van onze grondrechten en met name onze privacy en niet over een vage imaginaire toekomt. En dan dus met name hoeveel privacy we opofferen voor veiligheid. Ikzelf heb niet zoveel bezwaren tegen gericht onderzoek van verdachten ook als daarbij getapt moet worden maar het massaal afluisteren van informatie van iedereen gaat mij een stap te ver.
Wat jij een vage imaginaire toekomst noemt, noem ik gewoon een potentieel gevaar. Er is namelijk niets imaginairs aan en dat zal iedereen met een klein beetje historisch besef direct beamen. Jij kunt namelijk helemaal niet garanderen dat een land als Nederland over 50 jaar nog steeds een vrij, democratisch land is. Als je dat wel denkt te kunnen dan ben je gevaarlijk naïef. Het gaat hier om een klein stukje bewustwording. Los van het historisch besef kunnen we in de huidige ontwikkelingen al flinke barsten zien in onze vrijstaat, zowel in Nederland als in de EU. Ik ben geen doemdenker die zegt dat we over 5 jaar oorlog hebben in Europa maar het is wel belangrijk om te allen tijde maar zeker nu de vinger aan de pols te houden.

Maar je vindt massaal afluisteren dus wel te ver gaan. Gelukkig maar. Wat is jouw persoonlijke afweging hierbij?
Bovendien is zijn stelling dat de bevoegdheden 'de prijs zijn' onjuist. De prijs is onze privacy. Per definitie en voor iedereen, want sleepnet methode.

Bizar dit.
Is dit een sleepnet methode?
Dat is het opzoeken van iemand telefoonnummer in een telefoonboek ook een sleepnetmethode. Of het opzoeken van iemands adres in het GBA. En het gebruik van vingerafdrukken of DNA ook.

Ik denk bij een sleepnet methode aan het massaal verzamelen van allerlei gegevens waarvan je vaak zelfs tijdens het verzamelen nog niet precies weet wat je er mee kan doen.
Niet aan een concrete opsporingsmethode gekoppeld aan 1 specifiek gegeven

[Reactie gewijzigd door TWyk op 17 december 2016 09:23]

+3 voor deze opmerking, dit is zeer essentiele informatie. Zeker als we het toch al hebben over een slager die zijn eigen vlees keurt. Pot verwijt de ketel?

Overigens valt het me wel op dat de mensen die het eens zijn met deze aanpassingen vaker zelf wat te maken hebben met defensie. Als al deze lui allemaal hetzelfde denken dat we privacy moeten inleveren om veiligheid te kunnen waarborgen zit er misschien wel ergens een bron van waarheid in? Als ze nou eens zouden beginnen met bewijzen dat het inleveren van mijn privacy direct 1 op 1 in verband staat met de veiligheid dan willen we dat nog wel geloven. Maar ja, cijfers weggeven over het aantal opgeloste zaken dankzij een dergelijk sleepnet doen ze niet. Want dat zou schijnbaar informatie weggeven over de werkwijze van de geheime diensten? Volgens mij hebben ze gewoon wat te verbergen met hun data-hebberigheid.

[Reactie gewijzigd door PizZa_CalZone op 15 december 2016 18:29]

Niet dat ik het met je oneens ben laat ik daar heel duidelijk over zijn. Maar dat "defensie mensen" de "privacy prijs" bereid zijn te betalen komt voort uit dat hun zelf bereid zijn hun leven te geven voor dat van anderen.
Misschien moeten we de vraag stellen ben ik, jij en anderen bereid om ons leven op te geven voor anderen om de privacy te behouden en visa versa.

Just some food for thoughts
De vraag is of het schenden van privacy uberhaupt enig effect sorteert (afgezien van dat het bakken geld kost).
Misschien is minder blauw/groen achter de PC en meer op straat wel effectiever.

Daarnaast vraag ik mij af waar dit naar toe gaat. Tegenwoordig is het credo "technisch kan het, dus we doen het". Wat als er nog veel meer technisch mogelijk wordt, bijvoorbeeld alle gesprekken afluisteren en dataminen of burgers grootschalig psychoanalyseren? Elke auto beweging vastleggen, iedereen van een chip voorzien etc.

Tot slot heeft privacyschending van een hele bevolking ook een prijs. Door het panoptikum-effect gaan burgers zich onnatuurlijk gedragen. Misschien een andere prijs dan een leven, maar toch.
Daar gaat het dus ook langzaam maar zeker naartoe. Ze kunnen heel veel met al die data, dus het veelgenoemde argument "ik heb niks te verbergen en doe niets verkeerd, dus het maakt mij niet uit" gaat imo niet meer op.
Inderdaad. De Nederlandse bevolking is als een kreeft in water wat aan de kook wordt gebracht: als ze zich realiseert wat er is gebeurd is het al te laat.

Juist Nederland dat zegt voor vrijheid te staan is één van de grootste afluisteraars ter wereld.
Ze denken dat ze veel kunnen met de data, waarschijnlijk verblind door de glimmende brochures van aftap en data mining software. Betwijfel of het ook echt zo is.
Ze denken dat ze veel kunnen met de data, waarschijnlijk verblind door de glimmende brochures van aftap en data mining software. Betwijfel of het ook echt zo is.
Ik denk eerder dat ze onder de enorme hoeveelheid nutteloze data bedolven gaan worden als het er echt op aan komt. En het dus niet meer effectief is om door enorme databases te gaan zoeken, omdat die te groot zijn om iets in terug te vinden.

Een speld in een hooiberg vinden wordt niet makkelijker gemaakt door er meer hooi op te gooien.

Ja, je kan de zoekcriteria uitbreiden en daarmee de 'speld' groter maken. Maar het enige wat je daarmee bereikt is dat veiligheidsinstanties spoken gaan zien en misschien zelfs zaken gaan verzinnen om zichzelf nuttig te maken. Daarvan worden alleen maar onschuldige burgers het slachtoffer en hebben 'de schurken' nog altijd vrij spel omdat de veiligheidsdiensten zijn afgeleid.
Ik denk dat op een bankje in een park gaan zitten met een krant voor je neus met 2 kijkgaten erin écht niet meer gaat werken tegenwoordig. Een beetje boef werkt via internet. Hoe moet je überhaupt verdachten opsporen als je de communicatie niet in de gaten kan houden? Oprechte vraag trouwens.
Wanneer encryptie of VPN wordt gebruikt, heeft de overheid het nakijken. Wanneer mondeling wordt gecommuniceerd, staat de overheid machteloos. In de praktijk vinden aanslagen plaats terwijl de geheime diensten de daders al op het oog hadden.

Wij kunnen aanslagen blijkbaar langs digitale weg niet voorkomen.

In een Franse trein is een aanslag voorkomen door een soldaat. Deze was fysiek aanwezig.
Aanwezigheid van politie en soldaten zal terroristen misschien meer afschrikken dan de mogelijkheid dat je na je terreurdaad alsnog opgespoord wordt.
Moet je dat dan willen? Overal en altijd soldaten/ME/speciale interventieteams laten patrouilleren? Ok, meer blauw op straat zou geen kwaad kunnen hoor, maar om nou 24/7 scherpschutters neer te zetten om winkelend publiek, metroreizigers, toeristische trekpleisters en elke stadsbus of trein te beveiligen vind ik óók wat overdreven...
17 miljoen mensen digitaal bespieden is van net zo grote orde, alleen minder zichtbaar.

Ik weet de oplossing ook niet, maar betwijfel of de schending van privacy de weg is die we moeten gaan.

Hoe leggen wij onze kleinkinderen uit hoe ons land zo is geworden dat elke stap die zij zetten en elke communicatie die plaatsvindt door de staat wordt geregistreerd?

Welk recht hebben wij om elke nieuwgeborene de meest basale burgerrechten af te nemen, in naam van de oorlog tegen terreur?
Dat is nou juist de crux. Er is geen juiste oplossing voor. En ik claim ook niet dat ik het antwoord wél weet..

De overheid is er, geloof het ook niet, óók om zijn burgers te beschermen. Tegen terreur is dan een leuk stopwoordje, maar ook tegen (cyber)criminaliteit, identiteitsdiefstal, en andere ongewenste zaken. Maar dan moeten ze wél de mogelijkheid hebben om dat te doen. Tuurlijk, 'meer blauw op straat' zou al fijn zijn maar die zien ook niet alles.
Is het nodig dat al onze metagegevens worden opgeslagen in de strijd tegen cybercriminaliteit en identiteitsdiefstal?
Metagegevens zijn nog altijd minder 'eng' dan de volledige data. Ja; ik denk dat dat in bepaalde gevallen best praktisch en geoorloofd is inderdaad.

Als ik op wintersport ga krijg ik regelmatig een SMS'je van mijn creditcardmaatschappij dat er een verdachte transactie is geweest. Ik heb het namelijk gepresteerd om in één dag te tanken in Duitsland, Denemarken én Noorwegen. Of het klopt dat die transacties plaatsgevonden hebben. En dan denk ik, ja, prima dat dat gecheckt wordt. Want in dit geval klopt het wél.

En ach, zolang m'n Google Maps historie (altijd leuk om te checken) nog denkt dat ik 3x per week "ineens" in Indonesië beland vind ik 't best. Zodra ik hier het dorp in rij vindt de GPS of Google Maps ineens dat ik in Jakarta ben (krijg dan ook gelijk restaurant-tips in hartje Jakarta...) en binnen een uur ben ik weer in Nederland.
De creditcardmaatschappij beheert je rekening, en kan schade ondervinden van misbruik. Imho is het goed dat ze dit soort checks doen.

Maar zou de overheid ook op de hoogte gebracht moeten worden van jou transacties? Imho niet.

Het beste is als de overheid zo weinig mogelijk van mij weet. Ik ben een vrij mens.

https://youtu.be/EUS1m5MSt9k
Ja, maar de overheid regelt ook je belastingen. En niet alleen die van jou, maar die van iedereen. Is het tegengaan van belastingontduiking, zwart sparen, fraude e.d. óók geen taak van diezelfde overheid dan? Dan moeten ze toch ook inzicht hebben in financiële stromen? Ik betaal belasting en vind het niet meer dan billijk dat iederéén zich aan dezelfde regels moet houden.
De overheid wil steeds meer gegevens van ons weten, omdat politici de belastingen afhankelijk maken van deze gegevens.

Hoeveel verdien ik, welk type auto rijd ik, hoeveel huur betaal ik, hoeveel water en elektriciteit gebruik ik, hoeveel staat er op 31/12 op de rekening, wat voor kapitaalverzekering en lijfrenteverzekering heb ik, hoeveel is mijn huis waard etc.

Ons leven wordt compleet gefiscaliseerd, dus is het "logisch" dat de overheid alles moet weten.

Extrapoleer deze ontwikkeling, en we gaan naar een totalitaire staat waarin we iedere maand nog een vrij te besteden zakcentje krijgen.

Ik kan de huidige stand van zaken al niet meer uitleggen. Bijvoorbeeld dat onze overheid gemiddeld elk jaar 6% (...) meer uitgeeft dan het jaar ervoor.

Ik wen er maar niet aan dat we elk jaar opnieuw een stukje vrijheid inleveren, alsof het een natuurlijk proces is.

Ik snap ook dat niet iedereen dit zo ervaart.
Hoe leggen wij onze kleinkinderen uit hoe ons land zo is geworden dat elke stap die zij zetten en elke communicatie die plaatsvindt door de staat wordt geregistreerd?

Welk recht hebben wij om elke nieuwgeborene de meest basale burgerrechten af te nemen, in naam van de oorlog tegen terreur?
Registreren is niet per definitie fout. Een camera of een harde schijf is geen rechter, dat is alleen maar een apparaat wat objectief waarneemt en vastlegt.

Het gaat mis als er oordelen geveld moeten worden op basis van die data. Dan kunnen er verkeerde conclusies uit getrokken worden omdat data met een bepaalde bias wordt gezocht, of omdat er bepaalde stukken van de puzzel ontbreken.

Dat is echter geen probleem van sec registratie van alles, maar wel van het feit dat je op die registratie wordt beoordeeld.
Het verzamelen van onze private gegevens vind ik op zich al schending van onze privacy. Ook al gebeurt er niets met deze gegevens.

Het stelt mij niet gerust dat de overheid (nog) geen concrete plannen heeft met de privacygevoelige gegevens van 17 miljoen onderdanen.
is deze wetgeving niet een vergelijkbare situatie? maar dan aan de digitale kant.
Ik vind dit een vuile redenering. Omdat iemand bereid is voor "mij" te sterven (waar ik overigens heel erg dankbaar voor ben) zou ik me niet meer druk hoeven maken over "onze" privacy?

Ik snap je punt overigens letterlijk niet.
Het is geen punt, maar een mogelijke verklaring van het defensie personeel gedachte. Ikzelf ben namelijk het met Victor Gevers eens. Dit zal alleen er toe leiden dat de mensen die echt kwaad willen nog meer en zwaarder zullen encrypten.
Mijn punt was vooral bedoeld om een discussie op gang te brengen. Waarom de overheid zo koppig en controle driftig is, dat we in Nederland een een bijna Noord Koreaans controle team hebben
Waarom een +3.
Hij trapt de open deuren in die in de laatste alinea staan van het artikel.
(of het is later toegevoegd)

Verder:
Ik kan iemand met 2 petten op niet serieus nemen als onafhankelijke bron van informatie

[Reactie gewijzigd door jqv op 15 december 2016 19:39]

Daar sluit de titel 'bijzonder hoogleraar' op aan

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bijzonder_hoogleraar
Ha, het staat er ook letterlijk:
Deze categorie hoogleraren is omstreden. Doordat er sprake is van externe financiering stellen sommigen dat er belangenverstrengeling op zou kunnen treden tussen de belangen van de universiteit en het universitaire onderzoek aan de ene kant, en de belangen van de financierende instantie (zoals een bedrijf) aan de andere kant.
You learn something every day... :*)

[Reactie gewijzigd door PizZa_CalZone op 15 december 2016 18:53]

Je doet zo wel de gemiddelde bijzonder hoogleraar ernstig tekort. Het idee van deze hoogleraren is dat als de universiteit waar een onderzoeker werkzaam is geen middelen heeft om de onderzoeker tot hoogleraar te benoemen, dit mogelijk wordt gemaakt door externe financiering.
Daarnaast is deze vorm van hoogleraar over het algemeen wat flexibeler; zo zijn er veel bijzonder hoogleraren eigenlijk werkzaam aan een andere universiteit.

Bijzonder hoogleraren zijn dus vaak net zo capabel als "normale" hoogleraren, maar je dient bij uitspraken inderdaad wel even na te gaan waar die financiering vandaan komt. De uitspraak van Paul Ducheine zou ik dan inderdaad ook met een flinke korrel zout nemen.
Mja de onafhankelijkheid kan echter wel gelijk het raam uit..
Ze kunnen inderdaad goed werk doen, maar hun titel suggereert voor een leek dat ze voornamelijk voor de universiteit werken. Daarom vind ik die misleidend.

Verder vind ik dat het afbreuk doet aan de titel hoogleraar, omdat een 'bijzonder hoogleraar' niet vele jaren aan een universiteit heeft hoeven ploeteren en laten zien dat hij onderzoek kan doen en onderwijs kan geven: dat suggereert de naam wel, maar zo iemand wordt gewoon, hup, benoemd. Hij kan een wetenschappelijke carrière doorlopen hebben, maar dat hoeft niet.
Het voornaamste verschil is dat een bijzonder hoogleraar meestal geen vakgroep heeft. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die in het bedrijfsleven of politiek veel hebben bereikt, maar wiens onderzoek minder voorstelt. Ze hebben veelal dus ook geen promovendi, postdocs, etc, het zijn meestal tijdelijke functies, en het is ook vaak part-time.

'Bijzonder' betekent dus zeker niet zoiets als dat zo buitengewoon goed zijn in wetenschap, integendeel.
Gewone hoogleraren kunnen ook banden hebben met het bedrijfsleven, en er is natuurlijk geen universiteit die geld accepteert in ruil voor het te grabbel gooien van hun onafhankelijkheid. Natuurlijk zijn er wel eens uitwassen, en dan sta je ook echt wel gelijk op straat.

[Edit: categorietje post-truth deze opmerkingen hierboven. Wellicht nog aan toevoegen dat het altijd zo is dat hoogleraren onderzoek doen, dat kunnen ze onderwijzen en publiceren, en dat ze ook meningen mogen hebben. Dit is politiek, en of iemand hoogleraar is is irrelevant zolang het niet over feiten gaat.]

[Reactie gewijzigd door Jefrey Lijffijt op 15 december 2016 20:10]

Nee? Er is geen universiteit die het niet doet. Dat heet valoristatiebeleid. En ja, het is schering en inslag. Zo is er meta-onderzoek gedaan naar onderzoek gedaan naar publicaties over de werking van middelen (of dat nu medicijnen waren of bestrijdingsmiddelen of zoiets weet ik zo even niet meer), en wat bleek: de financier van het onderzoek of de onderzoeker had grote invloed op de resultaten ervan.

* ATS was in een vorig leven onderzoeker in het veld van de wetenschapdynamica
Bedrijven mogen zelf ook studies uitvoeren en publiceren. Precies daarom is het onderwerp van 'bias' en 'meta-analysis' zo'n uitgebreid bestudeerd onderwerp in evidence-based medicine. Wat betreft statistiek is dat ren opgelost probleem, en tegenwoordig kun je dat soort studies alleen maar publiceren als je ze van tevoren hebt aangemeld in het centrale register. Als je het niet aanmeldt, dan is je onderzoek zonder waarde voor de gemeenschap, wat de resultaten ook blijken te zijn.

Geneeskunde specifiek is dus een verkeerd voorbeeld. Er is juist geen enkel ander vakgebied waarbij dit soort vertekeningen van de realiteit door publicatie-bias serieus wordt genomen.

[Mijn achtergrond in de wetenschap kun je gewoon op mijn publieke profielpagina vinden, te vinden op Google. Ik ben het er namelijk mee eens dat transparantie een absolute voorwaarde is voor het kweken van vertrouwen in publiek gefinancieerd onderzoek.]

[Reactie gewijzigd door Jefrey Lijffijt op 16 december 2016 08:41]

*Kuch* Diederik Stapel, Roos Vonk... *kuch*
Diederik stapel heeft data verzonnen, dat is zo fout als het maar kan maar dat had niets met geld vanuit het bedrijfsleven te maken.

Roos Vonk is beschuldigd en het is niet hard gemaakt dat ze vanuit ethisch perspectief ernstige fouten heeft gemaakt, voor zover ik weet.

[Reactie gewijzigd door Jefrey Lijffijt op 16 december 2016 08:43]

Neuh, alleen maar dat je geestelijk gehandicapt bent als je vlees eet. Da's alles.
Een link tussen aggressie en vlees eten, bedoel je denk ik. Een correlatie daartussen hoef je niet betwisten: pacifisme en vegetarisme gaan in Nederland vaak hand in hand, en op het wereldtoneel zie je bijvoorbeeld India, waar veel mensen geen vlees eten en ook geweld meer verafschuwen (andere criminaliteit daarentegen..).

Wat betreft wetenschap is het niet relevant wat de massa er van vindt, het gaat om het aanleveren van bewijs. Iets is niet waar of onwaar omdat de meerderheid dat denkt of juist niet. Dat artikel van Vonk is geloof ik wel ingetrokken omdat de gevolgtrekking waarschijnlijk niet klopte met de data, en het kan prima dat zij een nogal gekleurde visie op de samenleving heeft. Het is echter niet te beoordelen of haar visie een kern van waarheid bevat, daarom moet je aan dat soort dingen niets willen doen. Doe je dat wel dan heb je effectief Noord-Korea. Dit soort misstappen is wel een andere categorie dan het bij elkaar verzinnen van data zoals Stapel heeft gedaan.
Een kat heeft 4 poten, maar dat wil niet zeggen dat alles met 4 poten een kat is.

M.a.w. je bent als je vegetarisch bent waarsch. links georienteerd, maar dat wil niet zeggen dat mensen die vlees eten 'per definitie' dus agressief zijn.
En dat is ook niet wat in het artikel, dat dus ook geschrapt is, stond.

Even lesje statistiek: als iets soms een oorzaak is (dus voor een deel van de populatie), dan heet dat ook een verband.
En dat is ook niet wat in het artikel, dat dus ook geschrapt is, stond.

Even lesje statistiek: als iets soms een oorzaak is (dus voor een deel van de populatie), dan heet dat ook een verband.
Je verwart hier korrelatie met causaliteit. De opwarming van de aarde is ook geen gevolg van de afname van het aantal piraten op de planeet.
Ik verwar niets, ik ben hierin gepromoveerd, maar blijkbaar heb ik het niet voldoende uitgelegd, hierbij dus nog een verduidelijking.

De studie van Roos Vonk ging over een causaal verband van vlees eten naar aggressie, en dat is omstreden geworden. Zoals ik aangaf hoef je de correlatie niet te betwisten, maar daar liggen wellicht/vermoedelijk gewoon andere factoren aan ten grondslag. De studie was geen randomized controlled trial en dan is de statistiek om een causaal verband aan te tonen een stuk ingewikkelder.

Digital exorcist zei hierboven dat er een logische fout in mijn redenering zat, maar hij mistte daarbij juist het punt dat er ook een (causaal of correlatie) verband kan zijn als het slechts voor een deel van de mensen geldt. Sterker, als iets altijd geldt, dan noem je het normaal gesproken geen statistisch verband, omdat het dan een logische gevolgtrekking is.

[Reactie gewijzigd door Jefrey Lijffijt op 16 december 2016 20:36]

Was het maar zo.. heb toch echt als student het tegenovergestelde gezien. Soms ging het over nog geen ton euro's per jaar. (Gemeeente Venlo + cradle2cradle en Venlo als duurzaamheidshub gepromoot @ de universiteit Twente bijvoorbeeld) Als werkende zie/herken ik vanuit amdere blik het ook in andere universiteiten. Ultiem treurig imho. Je zo voor t karretje laten spannen als instituut...
Er is een verschil tussen 1) de keuze van de onderwerpen die uberhaupt bestudeerd worden en 2) de waarheidsgetrouwheid van die onderzoeken.

De onderwerpen worden (helaas, zeg ik als onderzoeker) grotendeels door de politiek en het bedrijfsleven bepaald. Vergeet niet dat de grootste bias hierbij gewoon direct op het ministerie van OC&W wordt besloten/gedicteerd.

Echter, je onafhankelijkheid is pas in het geding als je alleen dat publiceert wat jouw financier (meestal OC&W dus) goed uitkomt en dat weglaat wat ze niet willen horen. Er is geen universiteit in West Europa die dat okee zou vinden in welke mate dan ook. En dan bedoel ik dus niet dat ze pretenderen dat ze het erg vinden, maar als zo'n zaak aan het licht zou komen krijg je gelijk een schorsing of hoef je niet meer terug te komen.
In dit geval past de titel "lobbyist-hoogleraar" beter bij hem. Wat een dolgedraaide uitspraak dat dit kennelijk nodig is om in veiligheid van onze rechten te genieten, daarmee zich niet te realiseren dat je hiermee essentieel een recht op vrijheid inwisselt voor wat (schijn)veiligheid. Verder pusht dit alleen het gebruik van geëncrypteerde data over die, straks lekkende, kabels nog veel meer. Wat mij betreft prima overigens (totdat dit recht ook onder het mom van veiligheid in wordt geperkt).
Goede opmerking @eldering.Toch vind ik het singuliere feit dat de beste man docent aan de NLDA/KMA niet in zijn nadeel. Het is functie binnen een andere Defensie-organisatie en tevens gaat het werk zijn over wetenschappelijk onderwijs/onderzoek en niet over beleid binnen de MIVD/AIVD.
Sowieso, welke "rechten" hebben we straks nog over als al die rechten over de muur worden gegooit voor een zogenaamde "veiligheid"? Het recht op privacy is met zo'n wet al weg, en daarmee zijn we hard op weg om gerelateerde rechten zoals vrijheid van meningsuiting daar achteraan te gooien.
Terwijl ze onze veiligheid hiermee nog steeds niet kunnen garanderen.
Een groot probleem in wording is dat de vrije samenleving geen antwoord biedt voor deze militaire visie. Haar filosofen en leiders zijn niet opgewassen tegen de angstgevoelens van de burger. De militaire visie wel. Die angstgevoelens zijn irreëel. Maar ja. En dan?

Die angst (voor vanalles) is extreem, en is groot. Militairen zijn net zo hol in hun oplossingen als politici. Als filosofen, ook. Maar de angst is pertinent. Ze is aanwezig. En ze regeert. Militairen en hun visie hebben het voor het zeggen op dit moment.

Dit moet keren. Ik denk wel dat iedereen dat begrijpt. Maar wie kan dit keren? Wie is hier tegen opgewassen?

Ik geloof dat veel mensen op die leider wachten.
Dat staat ook duidelijk in het artikel.
Paul Ducheine van het ministerie van Defensie en bijzonder hoogleraar Military Law of Cyber Operations aan de Universiteit Amsterdam, is voor de nieuwe aftapwet.
Je opmerking over de pet die hij op heeft is daarentegen correct.

Niet echt een onafhankelijke mening.
"Paul Ducheine van het ministerie van Defensie en bijzonder hoogleraar Military Law of Cyber Operations aan de Universiteit Amsterdam, is voor de nieuwe aftapwet. Volgens hem heeft veiligheid een prijs."

Wel verlicht me beste man, wat is de grote dreiging? Waar is die dreigende epische apocalyps die als een tornado aan komt razen? Want ik zie 'm niet. Sterker nog, het is zo dat we praktisch nog nooit zo veilig zijn geweest.

Nu zal men ongetwijfeld "terrorisme" opwerpen als reden. Dat is een holle frase die niets meer betekent. Daarbij is de kans om aan terrorisme te overlijden zo astronomisch klein dat geen enkele moeite om het te bestrijden gerechtvaardigd is, als men rationeel ernaar kijkt. Maar ja, ze zullen het er wel weer doorkrijgen. Is het niet in deze wet, dan wel in een andere vorm onder een andere naam.

Reign by fear, ze wisten het duizenden jaren geleden al.
"Zo astronomisch klein"? Theo van Gogh, Pim Fortuyn, een concertje pakken in Bataclan, rondje door Brussel lopen op een willekeurige dag, even naar Zaventem om op vakantie te gaan, met de trein naar Madrid..... ik zou de nabestaanden van die astronomisch kleine kansen niet graag allemaal tegelijk over de vloer willen hebben thuis met Kerst. Oh en dan ga ik er even van uit dat je niet van plan bent om een spotprent te gaan tekenen over bepaalde religieuze stromingen natuurlijk ....
Kijk, en dat zijn exact de sentimenten waarmee ons aller politici ons overtuigen van vrijheidsberovende maatregelen ;) Maar als je er rationeel naar kijkt en gewoon de cijfers bij pakt, dan zal je vele malen sneller overlijden aan uitglijden in je badkamer dan aan terrorisme. Of aan een auto-ongeluk, of kanker, of hart- en vaatziekten, etc.

Ik pleit er dus alleen maar voor om enigszins rationeel te blijven en op basis van de feiten beslissingen te maken. Dat lijkt me nu juist een taak voor de overheid, en dat is nu precies wat ze niet doen. Sterker nog, ze doen het tegenovergestelde: ze spelen in op angst om hun eigen agenda te dienen. En dat vind ik verwerpelijk.
Het feit dat je deze mensen en gebeurtenissen bij naam kan noemen zegt genoeg.

Wie zijn er de afgelopen jaren in het verkeer om het leven gekomen? Let op: je noemt wereldwijde gebeurtenissen, dus je moet globaal denken! De dag dat je van hen allemaal de namen en gebeurtenissen kent omdat het er zo weinig zijn zal één van de mooiste dagen op deze aardkloot zijn.

Toch stap ik elke dag in de auto, en neem daarbij een astronomisch groter risico met mijn leven. Laat je niet bang maken door de overheid, van terroristen en aanslagen heb je niets te vrezen!

[Reactie gewijzigd door smeaggie op 16 december 2016 07:55]

Je bént nou eenmaal niet veilig in normaal openbaar vervoer op een normále dag.
Ik bagetaliseer helemaal niet, jij bent bang en daarmee hebben de terroristen per definitie gewonnen. Vrij recent stuk over je kansen: https://www.washingtonpos...t/?utm_term=.1e8e69913247

Gevonden na 1 simpele google query. Ik haal even wat quotes eruit voor je:
For instance, while the Paris attacks left some 130 people dead, roughly three times that number of French citizens died on that same day from cancer.
Consider, for instance, that since the attacks of Sept. 11, 2001, Americans have been no more likely to die at the hands of terrorists than being crushed to death by unstable televisions and furniture.
What accounts for the fear that terrorism inspires, considering that its actual risk in the United States and other Western countries is so low? The answer lies in basic human psychology. Scholars have repeatedly found that individuals have strong tendencies to miscalculate risk likelihood in predictable ways.

For instance, individuals’ sense of control directly influences their feeling about whether they are susceptible to a given risk. Thus, for instance, although driving is more likely to result in deadly accidents than flying, individuals tend to feel that the latter is riskier than the former. Flying involves giving up control to the pilot. The resulting sense of vulnerability increases the feeling of risk, inflating it far beyond the actual underlying risks.
Het gaat, zoals ik al zei, vooral om de áánleiding ervan. Dood is dood, in beide gevallen lullig, maar als je door een ongeluk of ziekte het leven laat is het wel wat anders dan wanneer iemand je 'gewoon' om het leven brengt om iets wat jij denkt of gelooft of voor de mening die je uit.

Een ongeluk kan altijd gebeuren. Een ziekte kan iedereen overkomen. Maar ik wil niet het risico hoeven lopen omgelegd te worden omdat ik ergens in geloof (of dat juist niet doe).
Je redenatie is een non sequitur. Je wilt het risico, hoe onnoemelijk klein ook, niet lopen. Hoewel die redenatie geen eer doet aan hoe klein de kans is dat het gebeurt, valt dat verder redelijk te noemen. Denken dat je met draconische middelen voorkomt dat je die kans loopt is waar de redenatie echter uit de rails loopt. Zelfs in de meest totalitaire regimes zijn er aanslagen. De conclusie is dan ook dat je ze nooit zult voorkomen, al neem je alle maatregelen die er te verzinnen zijn en leef je in een land dat onvrijer is dan Noord-Korea.

Daarnaast zijn we er trots op dat we in een vrij land leven. Als er sprake is van echte vrijheid, dan is er altijd de mogelijkheid dat een kwaad sujet daar misbruik van maakt. Zelfs als er sprake is van schijnvrijheid waarbij iedereen zich naar een bepaald model dient te gedragen en anders verdacht is bestaat die mogelijkheid, want dit soort lieden houden zich nu eenmaal niet netjes aan de regels. Deze mensen zijn uit op de ondergang van de vrijheden die we hebben en de keuze ons leven op onze eigen manier te leiden. De allerslechtste reactie daarop is onszelf die vrijheden afnemen die we juist proberen te beschermen. Het recht je leven te leiden zoals jij dat wilt, ook als dat op een manier is die aan ander totaal niet trekt, is één van de mooiste dingen die we hebben.

Je zegt dat je het risico niet wilt nemen, omdat er sprake is van kwade opzet. In het verkeer is er echter stelselmatig van kwade opzet. Mensen rijden veel te hard, terwijl ze heel goed zouden moeten weten dat ze zichzelf daarmee de reactietijd om een ongeluk te voorkomen ontnemen. Mensen zitten te spelen met een telefoon, drinken achter het stuur en vertonen tal van gedragingen waarvan bekend is dat zij anderen bij herhaling het leven kosten. De kans op een ongeluk door kwade opzet van een ander alleen al is astronomisch veel groter dan de kans betrokken te zijn bij een aanslag. Soms is het zelfs gewoon een kwestie van geld. Men is al jaren bezig om heel kleine stukjes dubbele vangrail te plaatsen, om zo uitgegleden motorrijders te beschermen. Dat zou ieder jaar ettelijke levens schelen, een veelvoud van het aantal terreurslachtoffers in Nederland de afgelopen decennia. De beslissing er niet meer geld voor vrij te maken is desondanks welbewust en met opzet genomen en dat er slachtoffers vallen dus ook. Toch stap je iedere dag zonder veel nadenken in een auto of neem je op een andere manier deel aan het verkeer en sluit je zelfs niet alle veel grotere risico's uit waar je zelf een hand in hebt.

Het lange verhaal kort is dat de risico's die jij wilt uitsluiten niet uit te sluiten zijn, dat de remedie - die nooit zal werken - vele malen kwader is dan de kwaal en dat we op allerlei manieren zelf de hand hebben in die ongelukken die hierboven aan het noodlot worden toegeschreven.

[Reactie gewijzigd door Camacha op 16 december 2016 21:49]

Dat ben ik ook helemaal met je eens, en het is diep triest dat het risico bestaat. Maar het risico is wel gelukkig wel enorm klein :)
Het belangrijkste punt wat je negeert is dat deze wetgeving schijnveiligheid gaat creëren, wat (volgens mij) veel gevaarlijker is dan geen veiligheid. Immers als je weet dat je niet veilig bent dan zul je je daar op voorbereiden.
Ja maar dat is met alles zo, dan hoef je op motoren ook geen helm meer te dragen en kun je ongezekerd op grote hoogte werken, want tsja, da's ook schijnveiligheid ;)
Fout voorbeeld. Genoeg motorrijders die elke dag hun helm nog erg dankbaar zijn, en genoeg mensen die op hoogte werken die blij waren dat ze toch ergens aan vast zaten.

Schijnveiligheid is zelf een 9MM op zak willen houden omdat er de kans bestaat dat een leerling een pistool trekt en om zich heen gaat lopen schieten.

Hoeveel van die schietpartijen zijn er al verijdeld door iemand die "toevallig" een verborgen, geladen vuurwapen bij zich droeg? En hoeveel motorrijders en klimmers zijn er al gered als gevolg van helmen of klimtuigjes?
Schietpartijen voorkómen misschien niet, maar het zal regelmatig gebeurd zijn dat érger voorkomen is door de schutter vroegtijdig uit te schakelen.
Laat ik die cijfers even heel concreet noemen:

Het aantal situaties waarin er een spontane schietpartij is ontstaan en waarbij iemand toevallig een vuurwapen bij zich had die hij kundig kon gebruiken (en dus niet verstijfd stond van schrik), en gericht kon schieten om de dader uit te schakelen, is NUL. Dat is nog nooit gebeurd.

Hooguit dat een schutter door een agent of arrestatieteam is uitgeschakeld die later ter plaatse zijn gekomen. Maar het argument dat meer vuurwapens een einde zou maken aan schietpartijen is op volslagen drogredeneringen gebaseerd. Net zoals het argument dat méér toezicht en lukraak burgers bespioneren terrorisme zou voorkomen.

Dat is een enorm verschil met helmen of klimtuigjes die aantoonbaar doeltreffend werken.

Ik durf zelfs het tegendeel te beweren: Als er te veel bespioneerd wordt, voelen burgers zich door de overheid onderdrukt, en dat is juist een voedingsbodem voor een aanslag of zelfs een publieke opstand. Maar dan kun je net zo goed beargumenteren dat het de overheid is geworden die het volk terroriseert: They have become their greatest fear.
wat voor meerwaarde heeft deze wetgeving dan? Dit is alleen ten nadele van de gewone burger...
We kunnen idd beter geld besteden aan veiligheid in ziekenhuizen. Enkele duizenden patiënten overlijden jaarlijks door medische fouten.
Die apocalyps komt er wel aan, die heet klimaatverandering.
Anoniem: 428562
15 december 2016 19:06
Aftappen van internet heeft maar één doel, het controleren van publieke opinie en dwarsbomen van politieke tegenstanders die de status quo bedreigen.

In de vorige eeuw stonden leden van CPN en 'rode' boekhandels onder surveillance met technische middelen van deze tijd is het eenvoudig mogelijk om meer mensen tegelijkertijd te volgen en te tappen.

PS.
Niet alleen internet wordt afgetapt, het radio programma Argos heeft 19 November een uitzending gewijd aan het afluisteren van spraak
https://www.nporadio1.nl/...werpen/383446-oren-overal

De in dat programma genoemde vacatures van transcriber Dutch en Native Dutch speaker - Speech Collection staan nog steeds online
https://erec.appen.com/sa...ob_search?sap-client=300#

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 428562 op 15 december 2016 19:10]

Ik begin steeds meer te denken dat je wel eens gelijk kan hebben. De politiek wil continu weten wat de bevolking denkt over een bepaald onderwerp zodat ze kunnen bijsturen, bepaalde mensen kunnen aanpakken of juist helpen. Het wordt een 'controle maatschappij' die uiteindelijk zal leiden tot een totalitaire staat!!

Ik vermoed dat de AIVD op een gegeven moment een Big Data programma opzet om continu de gemoedstoestand van de bevolking te toetsen zodat men op tijd onrust de kop kan indrukken en opruiers uit kan schakelen door malware of kinderporno op hun computer te plaatsen.

[Reactie gewijzigd door ArtGod op 15 december 2016 19:18]

Anoniem: 428562
@ArtGod15 december 2016 19:53
Overheid is al veel verder dan jij vermoedt een voorbeeld is internet Research Network van Nederlands politie.

http://www.commit-nl.nl/universities/politie-gelderland-zuid
Ergens vermoed ik ook dat de influx van zoveel mensen in europa het de staat ineens wel allemaal goed uitkomt. Het scheppen van een probleem om vervolgens hier een eigen oplossing voor te bieden.
Dat sentiment kan ik me voorstellen. Want is dit niet gewoon precies wat Snowden aan de kaart stelde?

Eerst veroordelen 'we' (landen) met zijn allen het massale tappen waarvoor Snowden de klok luidde, en vervolgens veranderen 'we' (Nederland) de wet zodat we het ook kunnen doen. |:(

[Reactie gewijzigd door Redsandro op 15 december 2016 18:10]

Nederland tapt ook véél vaker telefoniegesprekken af dan de VS.

Maar laten we elkaar blijven wijsmaken dat we hier "vrij' leven.

We hebben voldoende reden om ons zorgen te maken over de wensen van politici als Ronald Plasterk (PvdA) om onze privacy verregaand te schenden.

https://www.google.nl/amp...ampioen-telefoontaps.html
Volgens de laatste cijfers die naar de Tweede Kamer zijn gestuurd, werd vorig jaar voor 24.724 telefoonnummers een bevel tot afluisteren gegeven. Het gemiddeld aantal taps per dag bedroeg 2121. Dat is inderdaad bijna evenveel als de 2376 keer dat Amerikaanse rechtbanken in hetzelfde complete jaar 2009 toestemming gaven voor telefoontaps.
Zo zie je maar weer bij types als Wim Kok een Plasterk dat ze hun ziel gewoon aan de duivel verkopen zodra zij van hun zeepkist afkomen :X

Waar ze in het buitenland vroeger nooit begrepen waarom wij hier s'avonds gewoon de gordijnen open lieten Nederland, zijn we geen haar veranderd..sterker ze zullen (en waarschijnlijk doen ze het gewoon al ^^ ) er dankbaar gebruik van maken met het openzetten van de AMS gordijnen. Waarschijnlijk is dit alleen bedoeld om het juridisch dicht te kunnen timmeren dus voor de show.

En dan doe hoogleraar met zijn vrijheid heeft een prijs....dat zeggen ze in Noord Korea vast ook. Vrijheid is immers heel subjectief.
Te erg voor woorden dat dit soort types waarden en principes verloochenen en daarmee eigenlijk net zo "erg" zijn als de "vijand" waartegen zij "ons" proberen te beschermen (en studenten mogen opleiden ook..OMG)

Tis net een David Copperfield show, je betaald deze lui om je voor de gek te laten houden.

En dan maar niet begrijpen waarom niemand politici vertrouwd... Aan de ene kant malloten die alleen op het pluche willen zitten :D aandachtsgeil zijn en aan de andere kant types die ons land op marktplaats zetten zodat zij na hun carrière een lekker inkomen hebben. (uitzonderingen daargelaten die zich wel degelijk maatschappelijk in blijven zetten)

Er is helemaal geen links en rechts. Er is alleen malloot en sneak :D
Dat gaat over 2009-2010 en exclusief veiligheidsdiensten als AIVD. Bovendien wordt expliciet het woord "toestemming" gebruikt. Ik verwacht dat inzake "nationale veiligheid" er minder eisen aan de toestemming worden gevraagd (in de VS).

[Reactie gewijzigd door PcDealer op 16 december 2016 21:44]

Ons kikkerlandje luistert 2121 keer per dag af

Het 20 keer grotere VS luister 2376 keer per jaar af. Da's een factor 7000 minder.

Ik vind dit verontrustend.
Wat daarbij wel relevant is dat als de VS daarover gegevens bekend maakt dat niet alle gegevens inzichtelijk zijn omdat bijvoorbeeld niet alle plekken in de VS die gegevens rapporteren.
Zo rapporteerden in 2013 80 federale en 142 lokale districten uit 27 staten dat er 3576 wiretaps er vertrekt werden door rechter:
http://www.uscourts.gov/s...ports/wiretap-report-2013
En daarbij zijn dan dus ook nog niet meegeteld de wiretaps die geautoriseerd worden door bijvoorbeeld het FISA court ivm terrorisme.
Dat is idd het gevaar bij vergelijken van gegevens.

Maar imho wordt in Nederland wel erg veel getapt. Of dat nou altijd zinvol is...
Inderdaad is dat maar de vraag. En dat is dan wel weer goed aan de VS want daar wordt als de taps gerapporteerd worden ook weer wel beter gerapporteerd over de effectiviteit van taps.
Bijvoorbeeld:
http://www.uscourts.gov/s...s_import_dir/Table9_4.pdf

[Reactie gewijzigd door TWyk op 17 december 2016 11:57]

En als beteuterde burger sta je erbij en kijk je ernaar... :(

Of het nu om privacy en digitale veiligheid gaat, duurzaamheid en milieu, het maakt allemaal niet uit: als burger kun je nog zo veel willen (en proberen je bescheiden steentje bij te dragen), nog zo mondig zijn en nog zo bewust, zolang er grotere belangen spelen die daar haaks op staan is de burger altijd de gebeten hond (als in diegene die de gevolgen aan den lijve ondervindt). Als burger/individu ondergeschikt aan het grotere "goed" (zeer bewust tussen heule dikke aanhalingstekens), en als puntje bij paaltje komt kun je er geen zak aan doen, behalve wellicht het goede doen zodat je iig. jezelf 's ochtends nog in de spiegel kunt aankijken...

Machteloosheid om moedeloos, zelfs cynisch, van te worden :/
Je kunt er voor kiezen om onderdeel te worden van de wetgevende macht. Dan ben jij degene die de belangen afweegt en het besluit neemt. :)

Sommigen zullen dit een flauwe opmerking vinden, maar de mogelijkheid heb je. Dat je eventueel een andere keuze maakt, is primair jouw verantwoordelijkheid.
Of simpeler nog: stemmen op een partij die tegen dit soort wetten stemt in de kamer.
En wie is dat dan?

De Piratenpartij? Die slaat nog altijd geen deuk in een pakje boter en de gevestigde orde heeft van encryptie, het verbreken ervan en alle zaken die daarin meespelen niet echt kaas gegeten, of zo laten ze het tenminste blijken.

Ik herinner me nog de Vodafone-rel waarbij de voicemail box van onze MP beveiligd was met 0000 als pincode. Om zo maar even wat te noemen over de digitale vaardigheden van onze politici.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 15 december 2016 19:07]

Zoek gewoon de stemmingen in de tweede kamer op. Dan kan je precies zien welke partijen voor of tegen stemmen.
Er is geen enkele partij die zich profileert met dit onderwerp buiten de Piratenpartij, dus het zal voor elke partij een issue zijn waar rustig mee 'geschipperd' wordt en daarom is dat totaal niet betrouwbaar om je keuze op te baseren.

We weten namelijk ook dat dit soort wetsvoorstellen vrij hardnekkig zijn, wordt het vandaag afgeschoten dan ligt er morgen een versie met lichte aanpassingen. Getuige de gang van zaken op dit moment, overigens.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 15 december 2016 19:13]

Ze profileren zich misschien niet met dit onderwerp direct maar er zijn wel partijen die persoonlijke vrijheid (en dus privacy) als een zeer belangrijk punt zien
Is er geen site die dit voor ons doet en die bulk data op een eenvoudige manier filtert en presenteert voor de gewone burger die hier geen tijd voor heeft?

Iets als de stemwijzer, maar dan met historische stemgedrag van de afgelopen vier jaar (oid)?
Je kan op trefwoorden zoeken op de site van de tweede kamer. En dan direct in het zoekoverzicht de stemming zien zonder verder te hoeven klikken.
Dit kan natuurlijk veel slimmer en beter met de data analytics / visualisatie tools van tegenwoordig. Vooral de analyse over een grotere tijdspanne op een bepaald onderwerp gevisualiseerd in graphics is veel duidelijker dan platte data.
Kees Verhoeven van D66 is nogal actief bezig op dit dossier. Hier zijn bijdrage aan het debat. Of het genoeg is moet je zelf beoordelen.
D66 is tamelijk actief op dat gebied. Enige reden ook om wél op ze stemmen gelijk.... maar het is beter dan niks.
PvdD (Partij van de Dieren) als je net zoals ik de D'66 geen optie vindt en de PP nog niet genoeg vertrouwd.
Helemaal mee eens!

Zullen ze zo veel meer boeven vangen? Het beste lijkt me een combinatie van ouderwets speurwerk met noem het maar Cyber want dat klinkt stoer aangevuld. Zo kun je gericht zoeken en aanvallen doen moest dat nodig zijn. Het is echter niet wenselijk dat ze zo een sleepnet methode gaan toevoegen. Al zullen ze nog altijd meer mankracht hebben dat de Belgische tak :X

Over milieu heb je ook een punt laatste nog een heel mooi stuk gelezen dat het helemaal niks uitmaakt als wij als burger korter douchen omdat het allergrootste deel water nog altijd verbruikt wordt in de productie van onze spullen. En dat wij dan een druppeltje op een gloeiend hete plaat zijn.
En hier in België, dat ze eigenlijk durven te zeggen dat omdat wij minder elektriciteit verbruiken de kosten ervan omhoog gaan?!

Nee wij zijn de spreekwoordelijke l*l. Ja we kunnen inderdaad ook de politiek in met al die spelletjes en lobby groepen of enkel stemmen op de partijen die zeggen ertegen te zijn. Er zijn er maar weinig die ook voet bij stuk houden :/
Kan GeenStijl hier geen referendum voor aanvragen ;)? Mij ontbreekt helaas de tijd.
Een referendum moet altijd voordat een wet in werking treed uitgevoerd worden, dus dat vind ik een goed idee.

Het bizarre van het Oekraïne referendum was dat de NL'se regering al had ingestemd toen de bevolking het afwees.

[Reactie gewijzigd door ArtGod op 15 december 2016 19:34]

Dat kan ook niet anders bij een internationaal verdrag. Eerst onderhandel je met elkaar, dan kom je tot een akkoord waarmee je instemt, en dan moet je thuis dat akkoord gaan ratificeren middels een wet. En tegen die wet is het referendum gericht. Zolang er nog geen wet ligt, kan je er geen referendum over aanvragen, en zolang er geen besluit is van de regering, is er nog geen wetsvoorstel.
Goed plan. Alleen zal het Trien en Truus aan hun reet roesten. De pliesie kan hiermee boeven vangen en pedos in de gaten houden. Daarmee ga je de kiesdrempel niet halen.
"In veiligheid van hun rechten genieten". Bedoelen ze niet: in achterdocht genieten van de vrijheden die nog over zijn"?
Dat is inderdaad een betere omschrijving. Ik zie bij mijzelf in ieder geval dat ik steeds meer van de cloud afstap en zelf zaken ga regelen en wat ik wel in de cloud doe doe ik bij alle verschillende partijen in plaats van alles bij een.
Of gewoon wat ik doe: eigen server voor email en online opslag in de meterkast plempen.
Het vervelende van dit soort oplossingen is dat slechts een klein aantal mensen dit zelf kunnen doen. Daardoor ben je als techneut met eigen server alsnog gewoon de sjaak. Die e-mails die jij verstuurd komen immers gewoon bij een getapte leek vandaan. (Of jij verstuurd ze daar naartoe.)
De meeste nassen hebben al een goede cloudondersteuning voor telefoons en dropbox achtige functies.
NASsen ook voor de meeste mensen niet weggelegd. En een NAS wil je ook niet rechtstreeks aan internet hangen - dat zou eigenlijk altijd via een VPN moeten gaan aangezien updates daar ook lang niet altijd even snel voor uitkomen.

Systeembeheer is gewoon een vak apart, als de gemiddelde computerleek een eigen NAS aanschaft en aan internet hangt zullen die nog veel sneller groeien als populair doelwit van hacks en wordt het er allemaal niet beter van.
Om maar te zwijgen dat je router gewoon een handvol backdoors heeft, waar een clouddienst tenminste nog door procedures en gerechtelijke bevelen beschermd kán worden.
Opvallende hoeveelheid fouten in het artikel, bv.

"Michiel Steltman van de Stichting Digitale Infrastructuur Nederland dat het nodig is om te voorkomen dat de diensten 'een grote bak data opvragen in plaats van gebruik te maken van een pincet om aparte gegevens te selecteren'."

En "eskundigheid"

Er staat maar één punt van waarde in:

"Ethisch hacker Victor Gevers stipte onder andere aan dat gegevens in steeds grotere mate versleuteld zal raken, waardoor uiteindelijk meer mensen nodig zijn om informatie op een andere manier te verzamelen."

Sinds bekend is geworden hoeveel data de diverse diensten binnenharken, heeft de versleuteling van data een hoge vlucht genomen. Technologie is goedkoop en wordt steeds goedkoper, de versleuteling zal daarmee alleen maar toenemen.

In plaats van meer veiligheid, wordt zo juist het omgekeerde bereikt, en de diverse diensten kunnen helemaal niets meer met hun aftapbevoegdheden, omdat ze de data niet meer kunnen ontsleutelen.....
Ik weet dat dit niet de plek is om dat te melden, maar het viel me ook zo erg op. ik vond het artikel er zelfs onduidelijk op worden in sommige zinnen. en ik zeur echt niet snel op taalfouten, maar 1 keer nalezen is hier denk ik niet gebeurd.
Ja hoor, doe maar. Binnen de kortste keren groeit de markt voor encryptie en zit de overheid op een berg gegevens van brave burgers.
Alhoewel ik hoop dat ook die brave burgers encryptie zullen omarmen.
Encryptie voegt op zichzelf weinig toe. Facebook, Gmail, Twitter, zelfs Youtube. Allemaal over SSL tegenwoordig. De leek ziet een mooi slotje en een groen balkje en waant zich veilig. Wellicht schaft hij zelfs een VPN aan en opent hij bij een vage e-mail service een account onder een pseudoniem. Nu waant de leek zich nu een hacker-extraordinair waar Putin een puntje aan kan zuigen.

Als Tweaker weten we dat dit weliswaar beter is dan helemaal niks doen, maar dat het op geen enkele manier je privacy waarborgt. Daar heb je meer kennis voor nodig, moet je meer technische handelingen voor uitvoeren, en vooral ook je rug recht kunnen houden wanneer vrienden, familie en collega's je "uitnodigen" op onveilige app/service.

Ik zie het niet zo snel gebeuren dat de "burgerij" zichzelf bevrijd van dit soort gegevensverzameling. In elk geval niet op technische wijze. Er zal altijd een grote groep blijven die zich onvoldoende beschermt. En zolang die groep groot genoeg is, zal daar ook afdoende informatie over mensen die zichzelf wel beschermen naartoe lekken.
Gewoon steeds zwaarder encrypten, zolang er geen decryptie bevelen zijn en of geen backdoors zijn kan de aivd sleepnetten wat ze willen, maar ze vangen alleen maar encrypted visjes.

Overigens is sleepnet en het AIVD logo wel verdomd toepasselijk. :)

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/8/8c/AIVD_logo.png

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.

Tweakers maakt gebruik van cookies

Tweakers plaatst functionele en analytische cookies voor het functioneren van de website en het verbeteren van de website-ervaring. Deze cookies zijn noodzakelijk. Om op Tweakers relevantere advertenties te tonen en om ingesloten content van derden te tonen (bijvoorbeeld video's), vragen we je toestemming. Via ingesloten content kunnen derde partijen diensten leveren en verbeteren, bezoekersstatistieken bijhouden, gepersonaliseerde content tonen, gerichte advertenties tonen en gebruikersprofielen opbouwen. Hiervoor worden apparaatgegevens, IP-adres, geolocatie en surfgedrag vastgelegd.

Meer informatie vind je in ons cookiebeleid.

Sluiten

Toestemming beheren

Hieronder kun je per doeleinde of partij toestemming geven of intrekken. Meer informatie vind je in ons cookiebeleid.

Functioneel en analytisch

Deze cookies zijn noodzakelijk voor het functioneren van de website en het verbeteren van de website-ervaring. Klik op het informatie-icoon voor meer informatie. Meer details

janee

    Relevantere advertenties

    Dit beperkt het aantal keer dat dezelfde advertentie getoond wordt (frequency capping) en maakt het mogelijk om binnen Tweakers contextuele advertenties te tonen op basis van pagina's die je hebt bezocht. Meer details

    Tweakers genereert een willekeurige unieke code als identifier. Deze data wordt niet gedeeld met adverteerders of andere derde partijen en je kunt niet buiten Tweakers gevolgd worden. Indien je bent ingelogd, wordt deze identifier gekoppeld aan je account. Indien je niet bent ingelogd, wordt deze identifier gekoppeld aan je sessie die maximaal 4 maanden actief blijft. Je kunt deze toestemming te allen tijde intrekken.

    Ingesloten content van derden

    Deze cookies kunnen door derde partijen geplaatst worden via ingesloten content. Klik op het informatie-icoon voor meer informatie over de verwerkingsdoeleinden. Meer details

    janee