De hardware van 2022 - Van Intel-gpu's tot de iPhone 14

Inleiding

Waar we in de afgelopen dagen voornamelijk terugkeken op het voorbije jaar, trappen we het nieuwe jaar af met een vooruitblik op de hardware van 2022. Wat staat er op de roadmaps van alle grote cpu- en gpu-fabrikanten, en wat weten we al over de smartphones, tv's en monitoren die we in dit nieuwe jaar gaan zien? Van Intels gamingvideokaarten tot de iPhone 14: dit is de hardware waarop je je mag verheugen.

2021 stond misschien nog meer dan corona-uitbreekjaar 2020 in het teken van tekorten. De lokale voorraden die er in de loop van 2020 nog waren, raakten vorig jaar echt op. Vooral volumineuze producten werden geraakt door de almaar stijgende kosten voor verzending per container, terwijl de aanhoudend hoge vraag naar chips ook buiten de elektronica steeds meer gevolgen kreeg. Je geduld wordt niet meer alleen op de proef gesteld als je een nieuwe console of videokaart aanschaft, maar ook als je in de markt bent voor een nieuwe auto.

2022 moet het jaar worden waarin vraag en aanbod eindelijk meer in balans komen. Onder meer Samsung, AMD en Qualcomm hebben de verwachting uitgesproken dat de situatie in de tweede helft van het nieuwe jaar zal normaliseren. De ceo's van Nvidia en Intel zijn pessimistischer. Jensen Huang denkt dat de vraag het hele jaar 'veel groter' blijft dan het aanbod. Pat Gelsinger ziet de situatie weliswaar steeds iets verbeteren, maar verwacht pas volledige balans in 2023.

De aanvoerproblemen weerhouden de verschillende fabrikanten er gelukkig niet van om te innoveren, zo blijkt uit alle plannen voor de hardware van 2022. Die pellen we op de volgende pagina's per categorie af.

HMM Algeciras large container ship — De HMM Algeciras, een van de grootste containerschepen ter wereld, voor vertrek uit de haven van Yantian, China op weg naar Rotterdam. Foto: Instagram

Processors: AMD 3D V-Cache en Zen 4, Intel Raptor Lake

Met Alder Lake kon Intel eindelijk wat terugdoen tegen AMD's processorgeweld van de afgelopen jaren. Deze nieuwste range desktop-cpu's bestaat vooralsnog uit slechts drie modellen, maar daar komt al binnen enkele dagen verandering in. Ook van AMD verwachten we enkele aankondigingen tijdens de CES, die volgende week plaatsvindt. Voor later dit jaar heeft zowel Intel als AMD bovendien nog compleet nieuwe reeksen in de planning staan.

AMD: Zen 3 met 3D V-Cache en nieuwe apu's

Het toevoegen van meer cache is een simpele en bijna gegarandeerd succesvolle manier om een processor sneller te maken, maar neemt tegelijk ook veel ruimte op de die in. Daardoor wordt de chip lastiger en duurder om te produceren. Voor 3D V-Cache maakt AMD gebruik van TSMC's chip-on-wafertechnologie om letterlijk boven op de reguliere L3-cache een extra cache-die te plaatsen.

In november kondigde AMD al enkele Epyc-serverprocessors met 3D V-Cache aan, maar AMD's oorspronkelijke demonstratie op de Computex-beurs was met een Ryzen-processor in games. Dat de techniek ook naar consumentenchips zou komen, lag dus voor de hand en binnen een paar dagen verwachten we de officiële aankondiging daarvan.

Naar verwachting zal AMD nieuwe varianten uitbrengen van een aantal Ryzen 5000-processors met 64MB extra L3-cache per chiplet. De Ryzen 5 5600X en 7 5800X hebben bijvoorbeeld één chiplet en zouden dus 32 + 64 = 96MB L3-cache krijgen, de Ryzen 9 5900X en 5950X tellen twee chiplets en kunnen in totaal over 192MB L3-cache beschikken. Of AMD al deze modellen ververst of slechts een selectie daarvan, is nog niet bekend. Waarschijnlijk worden de Ryzens met 3D V-Cache nog in het eerste kwartaal in de winkels gelegd. Dat geldt in elk geval voor de eerder aangekondigde Epycs.

Ook nieuwe laptopchips staan op de planning voor een introductie tijdens de CES, want de eerste Ryzen 5000-laptopprocessors zijn alweer bijna een jaar oud. De Ryzen 6000-apu's dragen de codenaam Rembrandt en combineren Zen 3+-cores met een RDNA 2-igpu, waarmee AMD voor het eerst in ruim vier jaar een nieuwere gpu-architectuur dan Vega toepast in zijn processors. Welke technische verbeteringen Zen 3+ onderscheiden van Zen 3, is nog niet duidelijk. Wel zou TSMC's 6nm-productieproces worden toegepast, een geoptimaliseerd 7nm-procedé dat voor meer lagen euv-lithografie gebruikt. Mede dankzij dit proces zou het topmodel, de Ryzen 9 6980HX, als eerste Zen-processor ooit een boostsnelheid van 5GHz meekrijgen.

AMD: Zen 4 op 5nm

Richting het einde van 2022 zullen de 'echt nieuwe' processors van AMD het levenslicht zien. De cpu's met codenaam Raphael bevatten Zen 4-cores en worden geproduceerd op TSMC's 5nm-proces, dat tot nu toe vrijwel exclusief wordt gebruikt voor de socs van Apple. Ten opzichte van de eerste 7nm-node zou de dichtheid met 80 procent zijn toegenomen, onder andere doordat drie keer zoveel lagen met euv worden aangebracht.

De Zen 4-generatie gaat gepaard met een nieuwe socket, met ondersteuning voor DDR5-geheugen en PCI Express 5.0. Deze AM5-socket zou een LGA-ontwerp met pinnen krijgen, waar de pinnen tot nu toe aan de zijde van de AMD-processors zelf zaten.

Voor zijn serverprocessors zal AMD in de eerste helft van 2023 ook de Zen 4c-core in gebruik nemen, een compacte en zuinige variant van de reguliere Zen 4-kern. Het is nog niet bekend of AMD voornemens is om beide soorten cores in één product te combineren, net zoals Intel dat met zijn P- en E-cores doet.

Intel: Alder Lake voor laptops en meer desktops

Over P- en E-cores gesproken: die komen al snel naar veel meer processors dan bij de beperkte introductie in 2021. Voor desktops gaat het om modellen die gebruikmaken van de tweede die die onderdeel is van de Alder Lake-S-serie, met 6 P-cores en geen E-cores. Alle Core i5-, i3- en Pentium-processors zullen dus uitsluitend over P-cores beschikken. De niet-overklokbare Core i7- en i9-varianten zullen wel gebruikmaken van de bestaande die, inclusief E-cores.

Intel Alder Lake die's — De twee *dies* die voor Alder Lake-desktopprocessors worden gebruikt. Links de *die* met acht P- en acht E-cores, zoals gebruikt voor de modellen die tot nu toe verkrijgbaar zijn. Rechts de nieuwe *die* die voor alle op CES geïntroduceerde desktopchips zal worden ingezet.
Bron foto: MSI (bewerking door Tweakers)

Ook de laptopvarianten van Alder Lake zullen tijdens de CES worden geïntroduceerd. Alle modellen zullen gebruikmaken van twee fysieke chips: Alder Lake-P met 6 P-cores en 8 E-cores, en Alder Lake-M met 2 P-cores en 8 E-cores. Opvallend is dat ze allebei een gpu met 96 eu's krijgen, die daarmee een stuk krachtiger is dan de 32 eu's tellende igpu in de desktopprocessors.

Intel: Raptor Lake met dubbel zoveel E-cores

In de tweede helft van het jaar wordt alweer de opvolger van Alder Lake verwacht. Raptor Lake is een beetje een tussengeneratie. Vermoedelijk blijven het coreontwerp en het productieproces grotendeels gelijk aan die van Alder Lake. Wel krijgt Raptor Lake naar verluidt dubbel zoveel E-cores, wat voor een topmodel 'Core i9 13900K' een totaal van 24 cores zou betekenen. Dat betreft 16 E-cores en de bestaande 8 P-cores. Doordat alleen de P-cores hyperthreading ondersteunen, zou het totale aantal threads uitkomen op 32.

Een eerder gelekt overzicht van Raptor Lake-processors. Bron: Adored TV — Een eerder uitgelekt overzicht van Raptor Lake-processors. Bron: Adored TV

Meteor Lake, de processorgeneratie die voor 2023 staat ingetekend, moet de volgende grote stap worden. Intel stapt bij die generatie over op een ontwerp dat bestaat uit verschillende chiplets, in navolging van wat AMD sinds de Ryzen 3000-cpu's doet. De cpu-cores, gpu en soc-functionaliteit zouden alle drie op een aparte chiplet worden geplaatst, waarvan in elk geval het cpu-gedeelte op de nieuwe Intel 4-node zou worden gebakken. Het is denkbaar dat de gpu-chiplet zelfs bij een andere chipbakker vandaan komt, aangezien Intel de productie van zijn Arc-videokaarten heeft uitbesteed aan TSMC.

Videokaarten: Intel-gpu's en 500W-monsters

Net als op de vorige pagina zijn we gewend aan twee merken in de categorie videokaarten, maar nu Intel ook een rol in de markt voor losse videokaarten ambieert, is daar een derde speler bijgekomen. AMD, Nvidia en Intel hebben allemaal het nodige aan te kondigen tijdens de CES, maar we blikken ook vooruit op gpu's die pas later in het jaar worden verwacht.

RTX 3090 Ti, RTX 3080 met 12GB en RTX 3070 Ti met 16GB

Nvidia heeft een aantal nieuwe desktopmodellen op stapel staan, die niet echt nieuw zijn. De RTX 3090 was het enige model dat nog geen Ti-variant had gekregen en zou daar eind januari wel voor in aanmerking komen. De RTX 3090 Ti bevat volgens de geruchtenmolen een volledig ingeschakelde GA102-gpu met 10.752 cores, 2,4 procent meer dan de RTX 3090, en hoger geklokt GDDR6X-geheugen. Verder zouden er een RTX 3080 met meer geheugen (12GB ipv 10GB) en een RTX 3070 Ti met een verdubbelde hoeveelheid geheugen (16GB ipv 8GB) onderweg zijn, al gaan er ook geruchten over uitstel van die varianten.

Nieuwe low-end gpu's van AMD en Nvidia

Zowel AMD als Nvidia komt met nieuwe low-end gpu's. Van AMD verwachten we diverse modellen op basis van de Navi 24-gpu, die nog een stapje terug doet ten opzichte van de Navi 23-chip in de RX 6600. De nieuwe gpu zou 1024 streamprocessors tellen en gecombineerd worden met 2 of 4GB videogeheugen via een 64bit-bus. De volledige configuratie zou voor desktops beschikbaar komen als RX 6500 XT, terwijl een RX 6400 slechts 768 ingeschakelde cores zou hebben. Ook laptopversies staan op de planning.

Nvidia's RTX 3050 en RTX 3050 Ti bestaan al een tijdje voor laptops, op basis van de GA107-gpu. De desktopvarianten zouden echter aanmerkelijk krachtiger worden en over een GA106-chip beschikken, die we al kennen van de RTX 3060. Met een 128bit-bus, 8GB GDDR5-geheugen en vermoedelijk 3072 cores lijkt de RTX 3050 dan ook eerder te gaan concurreren met de bestaande RX 6600 dan met AMD's nieuwe, nog lager gepositioneerde modellen.

De eerste videokaarten van Intel

Een foto van Intels grote (links) en kleine Arc-gpu's. — Intels grote (links) en kleine Arc-gpu's. Bron: MLID

Intel heeft misschien wel de spannendste aankondigingen in petto. Zoals we tot nu toe weten, werkt de chipontwerper aan twee Arc-gpu's, die allebei op TSMC's 6nm-node worden geproduceerd. De kleinste van de twee krijgt 128 eu's en 6GB GDDR6, maar de 96bit-bus beperkt de bandbreedte tot 192GB/s. Deze videokaart moet in verschillende uitvoeringen beschikbaar komen voor zowel laptops als desktops en daar moeten concurreren rond het prestatieniveau van de GTX 1650 Super. De release zou nog in het eerste kwartaal plaatsvinden.

Iets later mogen we ook de snellere gpu met 512 eu's verwelkomen. Het is daarbij belangrijk om te weten dat Intels eu's vergelijkbaar zijn met ongeveer acht shadercores bij AMD en Nvidia. De hoogst gepositioneerde desktopvariant van deze videokaart zou rond de 225W gebruiken en over een 256bit-bus met 16GB GDDR6 beschikken. Dit model moet kunnen concurreren met de RTX 3070 (Ti); een goedkopere versie om met de RTX 3060 (Ti) te concurreren zou 384 ingeschakelde eu's hebben.

Eind 2022: AMD RDNA 3 en Nvidia Lovelace

Pas in de tweede helft van 2022 zouden compleet nieuwe generaties videokaarten van AMD en Nvidia ten tonele verschijnen. Dat is nog ver weg, dus de geruchten zijn nog weinig concreet. Bovendien is er weinig reden om nieuwe gpu's uit te brengen zolang nauwelijks aan de vraag naar de huidige modellen kan worden voldaan. Als die situatie aanhoudt, zouden de fabrikanten best tot uitstel kunnen beslissen.

Het vlaggenschip van de RDNA 3-generatie wordt de Navi 31-gpu, als opvolger van Navi 21, de chip uit de RX 6800- en 6900-series. In feite gaat het niet om één gpu, maar om twee chiplets, die gezamenlijk 15.360 streamprocessors tellen, drie keer zoveel als Navi 21. Met een kloksnelheid tot 2,5GHz zou dat rond de 75Tflops aan prestaties moeten opleveren, terwijl de tdp zou oplopen tot boven de 400W.

De chiplets worden aan elkaar gekoppeld via een multi-compute die, of mcd, waarin ook 512MB Infinity Cache zou zijn ondergebracht. Dat zou gebeuren met een 3d-productiemethode van TSMC, vergelijkbaar met hoe 3D V-Cache aan de Ryzen-cpu's wordt toegevoegd. De gpu-chiplets zouden worden geproduceerd op het nieuwe 5nm-proces, terwijl de mcd nog wordt gemaakt op het 6nm-procedé, wat in feite een licht doorontwikkelde 7nm-node is.

De twitteraar @Olrak29_ maakte op basis van de geruchten onderstaand blokdiagram van een Navi 31-gpu, bestaande uit twee graphics-die's en een i/o-die. — Twitteraar @Olrak29_ maakte op basis van de geruchten dit blokdiagram van een Navi 31-gpu, bestaande uit twee graphics-*dies* en een i/o-*die*.

Nvidia's RTX 4000-serie zou de codenaam Lovelace dragen, vernoemd naar de Britse wiskundige Ada Lovelace. De grootste AD102-gpu zou 18.432 CUDA-cores op kloksnelheden tot 2,5GHz krijgen, wat goed zou zijn voor rond de 90Tflops aan rekenkracht. Daarbij zou een tdp van meer dan 500W niet ondenkbaar zijn, hoewel TSMC's 5nm-node wordt toegepast. Een meer bescheiden kloksnelheid van 1,8GHz zou 66Tflops opleveren. De overstap naar gpu's opgebouwd uit verscheidene chips wil Nvidia pas maken bij de volgende generatie, die de codenaam Hopper krijgt.

In onderstaande tabel hebben we de geruchten rondom de next-gen gpu's naast elkaar gezet.

	AMD Radeon RX 7000	Nvidia GeForce RTX 4000
Architectuur	RDNA 3	Lovelace
Productieproces	TSMC N5 (gcd) + N6 (mcd)	TSMC N5
Structuur	Multi-chipmodule (2x gcd, 1x mcd)	Monolithisch
Cores (max.)	15.360	18.432
Geheugen	256bit-GDDR6	384bit-GDDR6X
Prestaties	75Tflops @ 2,5GHz	90Tflops @ 2,5GHz 66Tflops @ 1,8GHz
Tdp	+- 450W	+- 500W @ 2,5GHz +- 350W @ 1,8GHz
Geplande release	Tweede helft 2022	Tweede helft 2022

Geheugen en opslag: DDR5 en PCIe 5.0-ssd's

In tijden van tekorten vormden geheugen en opslag een fijne uitzondering; ssd's en DDR4-geheugen zijn nog altijd uitstekend te krijgen en bovendien goedkoop. Helaas geldt dat vooralsnog niet voor opvolger DDR5, maar de verkrijgbaarheid moet in 2022 snel verbeteren. Bovendien verwachten we de eerste PCIe 5.0-ssd's en gaan harde schijven door de 20TB heen.

DDR5 wordt verkrijgbaar, maar nog niet de standaard

Intel voegde aan zijn Alder Lake-processors DDR5-ondersteuning toe. Deze op consumenten gerichte chips waren daarmee de eerste cpu's met DDR5-support, waar voorgaande geheugengeneraties doorgaans eerst hun weg vonden naar server- of hedt-platforms. Hoewel al geruime tijd duidelijk was dat dit het geval zou zijn, bleken fabrikanten van geheugenchips en andere componenten alsnog verrast. De meeste waren nog niet eens begonnen met de massaproductie van DDR5, waardoor het geheugen twee maanden na release nog altijd schaars is, om het over de prijzen nog maar niet te hebben.

De verkrijgbaarheid moet begin volgend jaar in rap tempo verbeteren, begrijpt Tweakers van diverse bronnen in de markt. Er is geen technische reden waarom de productie niet lekker loopt; men is gewoon te laat begonnen. Met de echt buitensporige prijzen - DDR5 is op het moment van schrijven vier keer zo duur als DDR4 - zal het dan snel gedaan zijn. Waarschijnlijk blijft DDR4 echter voorlopig de aantrekkelijkste optie, simpelweg omdat de beperkte prestatieverschillen voor velen geen hoge meerprijs rechtvaardigen.

Bij de transitie van DDR3- naar DDR4-geheugen, afgebeeld in de grafiek hieronder, duurde het drie jaar voordat de nieuwe technologie de populariteit van de oude benaderde. Inmiddels is duidelijk dat ook Alder Lake-opvolger Raptor Lake nog DDR4 zal ondersteunen. 2023 lijkt daardoor pas het jaar van DDR5 te gaan worden, als Intels Meteor Lake en niet te vergeten AMD's DDR5-processors verkrijgbaar zijn.

De eerste PCI Express 5.0-ssd's

Naast DDR5 bood Alder Lake ook voor het eerst ondersteuning voor PCI Express 5.0. Op dit moment is dat nog voornamelijk een papieren feature, want videokaarten of ssd's die dat ondersteunen, zijn er nog niet. In dat laatste komt dit jaar verandering, want menige high-end ssd hikt al aan tegen de limiet van een PCIe 4.0 x4-interface, die op 8GB/s ligt.

Samsung mikt op het tweede kwartaal van dit jaar voor de release van zijn eerste PCIe 5.0-ssd voor servers, terwijl controllerfabrikant Phison ssd's met PCIe 5.0-support in de tweede helft van 2022 verwacht. In theorie kunnen dergelijke ssd's snelheden tot 16GB/s halen, maar geen van de fabrikanten heeft al concrete snelheden genoemd. Wel heeft Intel kortgeleden een demonstratie van een systeem met een Z690-moederbord en Samsung PM1743-ssd online gezet, waarin het snelheden van ruim 13GB/s haalde. Na het vervangen van de losse videokaart door een tweede exemplaar van deze ssd, sloeg de teller in storagebenchmark Iometer zelfs uit tot voorbij de 28GB/s.

Twee Samsung PCIe 5.0-ssd's in een Intel Z690-systeem halen meer dan 28GB/s in Iometer. Bron: Intel

Naast nieuwe controllers ligt ook de ontwikkeling van het flashgeheugen niet stil. Kioxia/WD en Samsung hebben hun nieuwe generaties 3d-nand in massaproductie genomen, met een snelheid van 2000MT/s en een aantal lagen tussen de 162 en 176. In een high-end ssd met een achtkanaalscontroller zijn daarmee in theorie snelheden tot 16.000MT/s oftewel 16GB/s mogelijk. Dat getal hebben we in de vorige alinea ook gezien. In theorie kan ook de limiet van de PCIe 5.0-interface dus weer snel bereikt worden. Tegelijk zal het probleem van een hoger stroomverbruik en de daarmee gepaarde gaande warmteontwikkeling nog sterker aanwezig zijn dan bij PCIe 4.0-ssd's al het geval is. Kortom, 2022 heeft genoeg snelle ssd's voor ons in petto, maar ook een hoop te testen.

Harde schijven gaan voorbij de 20TB

Harde schijven worden inmiddels vrijwel alleen nog gebruikt voor grootschalige opslag. Bij de tweaker zitten ze wellicht nog thuis in een nas of fileserver, maar het overgrote deel van de schijven verdwijnt tegenwoordig in datacenters. Op de valreep kon je als consument in 2021 nog een 20TB-harddisk aanschaffen, maar hdd's van dat formaat werden al geruime tijd geleverd aan grootzakelijke klanten.

Al jaren gaat het bij de toekomst van harde schijven over hamr, waarbij zeer lokale verhitting wordt gebruikt om materiaal met een grotere dichtheid te kunnen beschrijven. In de praktijk heeft die techniek nog niet tot grote doorbraken geleid; Seagates 20TB-hdd gebruikt nog gewoon pmr en WD rust harddisks uit met een stukje nand om de limieten van deze traditionele techniek nog iets verder op te rekken. Of we in 2026 inderdaad hamr-hdd's met een capaciteit van 50TB kunnen kopen, zoals zowel Seagate als WD heeft beloofd, moeten we nog maar afwachten. Wij zetten ons geld voor 2022 in op weer een klein stapje, naar 22 of hooguit 24TB.

Laptops: next-gen hardware en de macht van de grootste

De nieuwe hardware die we eerder in dit artikel beschreven, geeft ook een flinke impuls aan laptopland. De Ryzen 6000-laptopchips met RDNA2-igpu geven vooral de grafische prestaties een boost, wat ze op dat vlak weer een duidelijke voorsprong op Intel moet geven. Die fabrikant rolt op zijn beurt natuurlijk zijn complete line-up Alder Lake-chips voor laptops uit, met een combinatie van maximaal zes P-cores en maximaal acht E-cores. Volgens eerder uitgelekte benchmarks zal het topmodel, de Core i9-12900HK, veel beter presteren dan de Ryzen 9 5980HX van AMD en de eigen i9 11980HK. Bovendien zou ook de Apple M1 Max worden verslagen. Kortom, het wordt spannend of AMD zijn onstuimige opmars in laptopland in het nieuwe jaar kan blijven voortzetten.

Intel Core i9-12900HK via Wccftech — De Intel Core i9-12900HK zou niet alleen veel sneller zijn dan de x86-concurrentie, maar ook de Apple M1 Max verslaan. Bron: Wccftech

Op videokaartvlak krijgen we zoals gezegd laptopvarianten van de Navi 24-gpu, die de basis voor modellen als de RX 6500M en mogelijk zelfs 6400M moet vormen. In de praktijk zal de impact daarvan beperkt blijven. Luxere modellen als de RX 6700M en RX 6800M verschenen vorig jaar slechts in een handvol laptops, waaronder de door ons gereviewde ASUS ROG Strix G513QY. Dat lijkt zowel aan desinteresse van oem's als aan de beperkte productiecapaciteit van AMD te liggen.

ASUS ROG Flow X13 en ROG XG Mobile — De ASUS ROG Flow X13 met externe videokaart

Nvidia komt intussen met vernieuwde Ti-versies van een aantal laptopvideokaarten. Zo zijn er al sporen gezien van een RTX 3070 Ti en RTX 3080 Ti. Vooral die laatste is interessant, omdat hij gebruikmaakt van de compleet nieuwe GA103-gpu. Die zou 7680 cores hebben en daarmee tussen de GA102- en GA104-chips in vallen, misschien met een kleinere 256bit-geheugenbus dan de volledige GA102-gpu, maar wel met sneller 16Gbps-geheugen dan alle bestaande laptopmodellen.

Veel aankondigingen van laptops met een externe videokaart verwachten we niet. Na een korte impuls enkele jaren geleden lijkt alleen ASUS nog in te zetten op laptops die je thuis extra gpu-rekenkracht kunt geven.

Miniled, oled en 120Hz

De ontwikkelingen die plaatsvinden op het gebied van schermtechnologie, druppelen door naar laptops. Naar verwachting zullen diverse fabrikanten in navolging van Apple met miniledschermen komen, al was MSI trouwens officieel de eerste met een miniledlaptop. Dat is gelijk een mooi voorbeeld van een op 'creators' gerichte laptop. Dergelijke laptops mogen wat duurder zijn en vormen daardoor goede kandidaten voor minileddisplays.

Trends uit 2021, zoals oledschermen en een 16:10-beeldverhouding, worden ongetwijfeld vervolgd in 2022. De Hz'enrace naar hoge refreshrates vindt zijn weg vooralsnog amper buiten de gamingsferen; fabrikanten achten de betere accuduur met een 60Hz-scherm voorlopig belangrijker. Wel zou bijvoorbeeld een 90Hz-scherm in 'normale' laptops iets kunnen zijn waarmee één fabrikant zich probeert te onderscheiden van de massa. Van Lenovo zagen we afgelopen zomer bijvoorbeeld al een IdeaPad 5 Pro met een dergelijk scherm.

Boven het scherm zit vrijwel altijd een webcam en die heeft eindelijk steeds vaker een full-hd-resolutie. Nu ook Apple om is met de nieuwste MacBooks, verwachten we dat ook fabrikanten van Windows-laptops steeds vaker voor een 1080p-camera zullen kiezen.

Apple MacBook Pro 14 2021 — De nieuwste Apple MacBook Pro's hebben een miniledscherm met een notch voor de 1080p-webcam.

Apple: nieuwe MacBook Air en Arm-desktops

Apple heeft zijn volledige laptoprange inmiddels overgezet naar zijn eigen Arm-processors. De eerste laptops waarmee dat gebeurde, de MacBook Air en Pro uit 2020, zijn in 2022 wellicht weer aan een opvolger toe. Geruchten spreken over het misschien uitfaseren van de MacBook Pro 13" nu er een veel onderscheidender 14"-model bestaat, wat dan weer kan betekenen dat de MacBook Air-opvolger weer gewoon 'MacBook' gaat heten. Volgens sommige geruchten zou die beschikbaar komen in verschillende kleurtjes, net als de iMac 24". Het terugbrengen van verschillende soorten poorten deed Apple naar eigen zeggen toch echt vooral voor de pro's, dus dat zien we op de reguliere serie niet snel gebeuren, al sluiten we de terugkeer van MagSafe zeker niet uit.

De grote iMac en de Mac Pro zijn de enige courante Macs die nog gebaseerd zijn op de x86-architectuur. Het zou dus zeker niet gek zijn als Apple zijn energie in 2022 vooral steekt in het maken van opvolgers voor die apparaten met eigen Apple-chips.

Budgetlaptops

In het budgetsegment blijft het aanbod beperkt door de tekorten aan van alles en nog wat. Bestaande ontwikkelingen, zoals zelfs in dit segment de opkomst van ips ten koste van TN, zetten weliswaar door, maar gaan niet snel. Bovendien spinnen specifieke fabrikanten garen bij de uitdagende marktsituatie, omdat ze door hun grotere marktaandeel meer leveringen toegewezen krijgen en daardoor als vanzelf nog meer aandeel afsnoepen van hun concurrenten. Wil je in Nederland bijvoorbeeld een aantrekkelijk geprijsde laptop met de Ryzen 5 5300U-processor aanschaffen, dan heb je op het moment van schrijven de keuze uit exact twee merken.

Repareerbaarheid en duurzaamheid

Tot slot lijkt ook bij laptops steeds meer aandacht naar repareerbaarheid en duurzaamheid te gaan. In december kondigde Dell bijvoorbeeld zijn Concept Luna aan, die eenvoudig te openen is en uit modulaire componenten bestaat. De ecologische voetafdruk van notebooks zou met dit soort ontwerpen met de helft kunnen worden teruggebracht, denkt de Amerikaanse pc-fabrikant.

Apples Self Service Repair-programma wordt in de meeste media vooral besproken met betrekking tot telefoons, maar omvat ook de MacBooks met Apples eigen M1-soc. Laptops van Apple staan al lange tijd bekend om hun lastige repareerbaarheid, hoewel de fabrikant met de nieuwste MacBook Pro's voorzichtig eerste stapjes in de goede richting lijkt te zetten.

Een LG Gram-laptop met vastgesoldeerd LPDDR4X-geheugen — Een LG Gram-laptop met vastgesoldeerd Lpddr4X-geheugen

In de Windows-wereld is het openen van een laptop doorgaans vrij makkelijk, net als het vervangen van de ssd, maar wel wordt steeds vaker gekozen voor vastgesoldeerd Lpddr4(x)-geheugen in plaats van losse DDR4-modules. De voornaamste drijfveer is daarbij trouwens dat Lpddr4 zuiniger is en dus tot een langere accuwerktijd leidt. Hoe dan ook zou de Windows-markt primair niets te winnen hebben bij betere repareerbaarheid in letterlijke zin, maar vooral bij een goede verkrijgbaarheid van originele onderdelen.

Een laatste ontwikkeling die we daarbij moeten noemen, is Framework, een bedrijf dat niet lang geleden de verkoop van zijn modulaire laptops is gestart in Europa, alleen helaas nog niet in de Benelux. De 13,5"-laptop van het bedrijf is beschikbaar in drie standaardconfiguraties, maar kun je in theorie ook zelf bouwen als je de losse onderdelen bestelt. De laptop onderscheidt zich dan ook vooral doordat het scherm, de accu, het moederbord en het toetsenbord allemaal makkelijk te vervangen zijn. Bovendien kun je naar wens modules toevoegen voor bijvoorbeeld een extra ssd of meer aansluitingen.

Tv's en monitoren: het jaar van QD-oled

Het is geen toeval dat tv's en monitoren in dit artikel een pagina delen, want het grote nieuws voor 2022 is in beide categorieën hetzelfde: Samsungs QD-oled. Met QD-oled heeft Samsung Display eindelijk een technologie in huis die zowel technisch als economisch kan concurreren met LG's oledtechniek voor schermen van een groot formaat. De massaproductie is al van start gegaan en naast Samsungs eigen tv-divisie zou ook Sony van plan zijn om televisies op basis van de QD-oledpanelen te gaan maken.

Waar LG al sinds jaar en dag witte oleds met kleurfilters gebruikt, is de basis van QD-oled een blauwe oled. Om een rgb-structuur te maken, worden de panelen daarnaast voorzien van rode en groene quantumdots, die in tegenstelling tot filters amper helderheid kosten. Daardoor kan een QD-oledpaneel in theorie veel hogere helderheden behalen, of dezelfde helderheid met een lager stroomverbruik. Bovendien kunnen QD-oleds net als reguliere oleds helemaal uit, wat een praktisch oneindig contrast oplevert, en maken de quantumdots een groter kleurbereik mogelijk.

Samsung qd-oled — Schematische weergave van de werking van Samsungs QD-oledtechnologie

Samsung Display maakt in beginsel QD-oledpanelen in drie maten: 34", 55" en 65". Die laatste twee zijn bedoeld voor tv's, het 34"-paneel heeft een afwijkende ultrawide beeldverhouding en zal in monitoren worden gebruikt. Zowel de tv- als de monitoraankondigingen worden nog op deze CES verwacht. Waarschijnlijk gaat het bij monitoren vooral om exemplaren gericht op gamers, aangezien de prijzen niet mals zullen zijn en de extreem snelle reactietijden van oleds een extra voordeel zijn voor die doelgroep.

Wanneer je daadwerkelijk een QD-oled-tv of -monitor kunt kopen, valt nog af te wachten. Naar verwachting zullen er in het eerste kwartaal van dit jaar slechts 30.000 panelen worden geproduceerd, wat wel aangeeft dat het voorlopig een nichetechnologie blijft. Volgens Koreaanse bronnen gaan de goedkoopste tv's met QD-oled rond de 10 miljoen won kosten, oftewel 7500 euro. De productiekosten zouden vooralsnog op ruim het dubbele liggen van die van vergelijkbare LG-oledpanelen.

Samsung QE55QN95A Ook LG Display komt met nieuwe oledpanelen. Nieuwe formaten zijn daar het belangrijkste nieuws; er komt nu ook een 42"-4k-paneel. Tot nu toe had het kleinste oledpaneel een diagonaal van 48". Ook aan de bovenkant van de range komt er een nieuwe keuze bij. De grootste 4k-oled was tot nu toe 83". Die eer gaat vanaf dit jaar naar een 97"-paneel. Zusterbedrijf LG Electronics zal het 42"-model in ieder geval gaan voeren in de C2-serie, die uiteraard de C1-reeks van dit jaar opvolgt.

Lcd blijft intussen de basis voor alle goedkopere televisies. In het lcd-topsegment zagen we vorig jaar de introductie van miniled, waarbij de backlight is opgedeeld in honderden of duizenden zones. Samsung verkoopt dergelijke tv's bijvoorbeeld onder de serienaam Neo QLED, waaruit we in 2021 het 4k-topmodel QN95A en het 8k-vlaggenschip QN900A reviewden. Die techniek gaan we in 2022 vermoedelijk in lcd-tv's van meer merken zien en hopelijk ook in goedkopere exemplaren. Bovendien gaan er hardnekkige geruchten dat Samsung zijn portfolio door lcd-tekorten zou aanvullen met oledpanelen van LG, maar die heeft de tv-fabrikant vooralsnog altijd ontkend.

Monitoren: 34"-QD-oled, miniled en 'IPS Black'

Om te beginnen gaan we het bovengenoemde QD-oledpaneel van 34" dus vooral in gamingmonitoren terugzien. Net als de LG OLED 32EP950, die over een 'geprint' paneel van Joled beschikte, moeten toestellen met Samsungs paneel een duidelijk hogere fullscreenhelderheid kunnen halen dan reguliere oledtelevisies. Bij het Joled-paneel zagen we bijvoorbeeld al waarden rond de 250cd/m², waar LG's 48"-oled in onze tests bij een volledig wit scherm nog geen 100cd/m² haalde. Van het Joled-paneel is overigens ook een kleinere 27"-versie onderweg, waar LG opnieuw een monitor omheen zal bouwen.

LG's 32"-oledmonitor kost nog altijd ruim 3000 euro en eigenlijk ligt het niet in de lijn der verwachting dat monitoren met het Samsung-paneel veel goedkoper worden. Wie wel rond de 1000 euro aan een monitor wil uitgeven, maar geen veelvoud daarvan, moet zich in 2022 nog bezighouden met specificaties als miniled, 4k en HDMI 2.1. Net als bij tv's gaan we miniled bij monitoren steeds vaker tegenkomen, ook voor lagere prijzen. Een miniledbacklight met 500 tot 2000 zones wordt mogelijk voor rond de 1000 euro, zoals in AOC's vorig jaar aangekondigde 27"-miniledmonitor. Ten opzichte van de hooguit tientallen zones die tot nu toe mogelijk waren met edgelit-localdimming, betekent dat vooral veel goeds voor de hdr-beeldkwaliteit en piekhelderheid. De techniek is bovendien geschikt om de fullscreenhelderheid beter vol te houden dan oled.

8k blijft in monitorenland nog veel meer een niche dan in de televisiewereld, maar Dells inmiddels aardig verouderde Ultrasharp UP3218K komt wel in aanmerking voor op- of navolging.

Een andere interessante ontwikkeling is een schermtechnologie die LG's displaydivisie 'IPS Black' noemt. Van oudsher zijn de zwartwaarden van ips-panelen niet geweldig en bij recente panelen leek dat probleem alleen maar groter te worden. De eerste monitoren met het nieuwe type ips-paneel moeten een aanmerkelijk hoger contrast halen dan nu gebruikelijk is, en goeddeels vrij zijn van 'ips glow'. Wat vooralsnog niet duidelijk is, is hoe LG Display dat voor elkaar krijgt. Misschien wordt een speciale fabricagemethode toegepast waarbij de lcd-kristallen door middel van (uv-)licht uniformer dezelfde kant op worden gedraaid. Dit photo alignment paste Japan Display bijvoorbeeld al toe voor zijn IPS Neo-panelen. Vooralsnog is dat echter puur speculatie; hopelijk gaan we er tijdens de CES achterkomen hoe het precies zit.

In het budgetsegment betaalde je in het afgelopen jaar meer voor een monitor met dezelfde specs dan in het jaar ervoor. Waar je in 2018 nog een 1440p-scherm van 32" kon bemachtigen voor 199 euro, kost de spirituele opvolger van dat model nu vijf tot zes tientjes meer. Aangezien monitoren ook nog eens vrij volumineus zijn, hebben ze last van een nare soep bestaande uit een toegenomen vraag, chiptekorten en gestegen kosten voor containervervoer. Helaas zien we daar in 2022 nog weinig aan veranderen.

Smartphones: S22 'Note' Ultra en vier iPhone 14's

Ook bij smartphones hebben de chiptekorten duidelijk invloed. Een paar maanden geleden concludeerden we bijvoorbeeld dat de voor corona onstuimige budgetmarkt bijna tot stilstand was gekomen. Je mag opeens blij zijn als je voor hetzelfde geld nog ongeveer evenveel krijgt als een jaar geleden, in plaats van dat de nieuwe modellen een klasse beter zijn. Het middensegment heeft daar ook wel enige last van en kabbelt naar verwachting rustig door. Trends als 5G en schermen met hoge refreshrates zetten in het nieuwe jaar door, zo voorspelden we al in ons uitgebreidere artikel over de smartphones van het afgelopen en het nieuwe jaar.

Samsung Galaxy S21 FE en S22

Een van de eerste introducties die we in 2022 gaan zien, is die van de meermaals uitgestelde Galaxy S21 FE, waarvan alle specificaties en zelfs de prijzen al lang en breed op straat liggen. De S21 FE zal volgens de geruchten slechts op enkele punten afwijken van zijn oudere inspiratiebron; hij krijgt een iets kleiner 6,4"-scherm, andere macro- en selfiecamera's en een grotere accu. De S20 FE kwam in Europa beschikbaar met een Qualcomm-soc, waar de normale Galaxy S-toestellen een Exynos-chip hebben, maar dat lijkt dit keer niet het geval.

Renders van de Samsung Galaxy S21 FE. Bron: WinFuture

De echt nieuwe smartphones in de S22-serie worden pas een paar maanden later verwacht, met een aankondiging eind februari en verkrijgbaarheid in maart. Ook van deze modellen weten we al bijna alles. De S22 Ultra verandert het meest ten opzichte van zijn voorganger; de Ultra krijgt een Note-achtig ontwerp met platte randen aan de boven- en onderkant, maar juist afgeronde zijkanten. Je kunt de S Pen kwijt in een sleuf in de behuizing. Het vernieuwde camera-eiland bestaat uit vijf 'gaten', hoewel er waarschijnlijk maar in vier daarvan echt een camera zit, en krijgt een P-vorm. Eerdere geruchten duidden bovendien op een zoomlens met een variabele brandpuntsafstand, zodat je een volledig zoombereik kunt benutten in plaats van uitsluitend vaste zoomniveaus als 3x en 10x, maar in de laatste berichtgeving ontbreekt daarvan elk spoor.

Samsung Galaxy S22 Ultra-renders via OnLeaks

De Samsung Galaxy S22 Ultra. Afbeeldingen via Digit India en OnLeaks

De S22 en S22+ krijgen net als de S21-versies drie camera's in een eiland dat aansluit bij de rand van de behuizing. Ook de rest van het ontwerp en de specificaties lijken erg op die van de S21-serie. Er gaan nog verschillende geruchten over de gebruikte soc in de nieuwe serie. De Europese varianten zouden een Exynos 2200-soc met een AMD Radeon-gpu krijgen, maar productieproblemen kunnen roet in het eten gooien en Samsung dwingen om in alle landen voor de Snapdragon 8 Gen 1 te gaan.

Samsung Galaxy S22 en S22+ via OnLeaks, Zouton en 91mobiles

De Samsung Galaxy S22 (boven) en Galaxy S22+. Afbeeldingen via OnLeaks, Zouton en 91mobiles

Snapdragon 8 Gen 1

Die Snapdragon 8 Gen 1 is de nieuwste high-end soc van Qualcomm. Als de Amerikaanse chipontwerper niet had besloten zijn naamgeving vanaf deze generatie om te gooien, was het de Snapdragon 898 geweest, de opvolger van de 888 dus. De Snapdragon 8 Gen 1 maakt gebruik van drie soorten cores: een snelle Cortex-X2, vier zuinige A510's en driemaal de tussenliggende A710. Ze maken allemaal gebruik van de Armv9-architectuur, die de tien jaar oude Armv8-architectuur opvolgt.

De nieuwe Qualcomm-soc wordt geproduceerd op Samsungs 4nm-procedé, dat overigens een minder hoge dichtheid heeft dan TSMC's 5nm-node. Wel zouden de prestaties bij een gelijk stroomverbruik 11 procent hoger liggen dan bij Samsungs eigen 5nm-proces, dat voor de Snapdragon 888 werd ingezet.

Wat de overige features betreft, introduceert de 8 Gen 1 onder meer de functie om de camera continu te laten werken. Zo kun je bijvoorbeeld een QR-code scannen zonder je scherm aan te hoeven zetten, of face-unlock gebruiken door simpelweg naar je telefoon te kijken. Of fabrikanten deze functie door de bijbehorende privacybezwaren ook echt gaan gebruiken, valt te bezien. De mogelijkheden om in 8k te filmen met hdr en een bokeh-effect toe te passen op video's, worden vermoedelijk een stuk breder toegepast.

Naast de Exynos 2200 en Snapdragon 8 Gen 1 is ook de Dimensity 9000 van MediaTek onderweg, waarover we eerder een uitgebreide specificatievergelijking publiceerden. De meeste smartphonefabrikanten lijken echter voor de Qualcomm-soc te kiezen, zoals OnePlus en Xiaomi.

Google Pixel 6a

Google keerde in 2021 terug in het high-end segment met de Pixel 6 en Pixel 6 Pro, maar is niet van plan om het middensegment geheel te verlaten. We hebben inmiddels al de nodige renders en specificaties van de Pixel 6a voorbij zien komen, dus het ligt voor de hand dat die in de eerste helft van 2022 het levenslicht zal zien.

Naar verluidt behoudt de Pixel 6a het kenmerkende ontwerp van zijn grotere broer, met een camerarand over de hele breedte van de telefoon. Het oledscherm is met 6,2" iets kleiner dan dat van het reguliere model. De Google Tensor-soc blijft behouden, maar de primaire camera krijgt een downgrade naar de 12,2-megapixelsensor die de fabrikant van de Pixel 3 tot en met de Pixel 5a gebruikte. In theorie is die een stuk minder capabel dan de sensors die in andere midrangetelefoons gebruikelijk zijn, maar Googles uitentreuren voor deze sensor geoptimaliseerde camerasoftware zal vermoedelijk veel goedmaken.

Ten slotte nog slecht nieuws voor wie nog een bedrade hoofdtelefoon gebruikt; de Pixel 6a wordt volgens de geruchten de eerste a-serietelefoon zonder headphonejack.

Google Pixel 6a-renders via OnLeaks en 91mobiles

Apple iPhone 14 en nieuwe SE?

Je kunt de klok erop gelijk zetten; in september worden er nieuwe iPhones aangekondigd. De iPhone 14-serie bestaat volgens de huidige geruchten opnieuw uit vier modellen, maar toch gaan we afscheid nemen van de mini-variant. De 'normale' iPhone 14 wordt de kleinste versie in de nieuwe line-up en krijgt een grotere variant in de vorm van de iPhone 14 Max (zonder Pro, dus).

De notch werd bij de iPhone 13 al een stukje kleiner dan voorheen het geval was. Bij de iPhone 14-smartphones zou hij als onderdeel van een groter redesign volledig verdwijnen. De frontcamera wordt dan ondergebracht in een gaatje in het scherm, net zoals voor Android-telefoons gebruikelijk is. Voor de hoofdcamera op de achterkant zou Apple in ieder geval voor de Pro en Pro Max overstappen op een 48-megapixelsensor, waar 12 megapixel al sinds de iPhone 6s het maximum was. Waarschijnlijk is het primaire doel daarvan niet om werkelijk 48-megapixelfoto's te nemen, maar kunnen de extra pixels worden ingezet voor meer lichtsterkte door een quad-bayerconfiguratie. Een andere optie is dat naastgelegen pixels andere belichtingsinstellingen kunnen krijgen, om zo een hdr-effect te kunnen verkrijgen uit één foto.

Vorige week lekte bovendien een 'advies' uit dat Apple heeft gegeven aan Amerikaanse telecomproviders: 'bereid je voor op telefoons die alleen eSIM ondersteunen'. Dat wijst erop dat de volgende iPhones wellicht geen fysiek slot meer hebben voor een simkaart. Of dat ook in Europa het geval zal zijn, valt af te wachten. De iPhones ondersteunen eSIM al sinds 2018.

Waar de geruchtenmolen het nog niet over eens is, is of het complete iPhone 14-gamma een 120Hz-scherm krijgt. Bij de iPhone 13 is dat uitsluitend bij de Pro en Pro Max het geval. Vriend en vijand zijn het er wel over eens dat dat enigszins gênant begint te worden nu er al Android-telefoons met een 120Hz-scherm zijn vanaf 180 euro.

Minder concreet, maar zeker aanwezig zijn geruchten over een nieuwe iPhone SE. De vorige budget-iPhone stamt alweer uit het voorjaar van 2020. Misschien gaat het om een simpele specbump met een wat nieuwere soc en 5G-ondersteuning, maar een nieuwe SE zou een wat nieuwer basisontwerp kunnen krijgen. De huidige SE is gebaseerd op de behuizing van de iPhone 8, de nieuwe versie zou het ontwerp van de iPhone 8 Plus of iPhone 11 kunnen adopteren. Dat grotere formaat maakt de SE niet alleen wat meer 2022-fähig, maar maakt ook het plaatsen van een grotere accu mogelijk.

Besturingssystemen: Windows 11 krijgt één update

Tot slot maken we een klein uitstapje naar software. Vrijwel alle grote besturingssystemen voor smartphones en pc's hebben in de afgelopen maanden een grote update gekregen. Het is voor veel OS'en daarom wat vroeg om vooruit te kijken; er is simpelweg nog amper wat bekend. Een uitzondering vormt Windows, waarvan we dankzij het openbare Insider-programma al veel meer weten over de volgende grote update.

Windows 11 22H2

Met ingang van Windows 11 is Microsoft overgestapt van halfjaarlijkse naar jaarlijkse updates. We kunnen de volgende 'feature update', zoals de softwaremaker hem noemt, dus ruwweg een jaar na de release van Windows 11 verwachten. Dat zou in oktober 2022 zijn.

Het ontwikkelwerk aan die update is al lang en breed begonnen. Microsofts ontwikkelcadans is verdeeld in twee semesters, dus in principe moet de Windows 11 22H2-update al in de zomer van dit jaar afgerond zijn. Toch zou het goed kunnen dat de release dan nog enkele maanden op zich laat wachten, omdat Microsoft zich heeft aangewend om ruim de tijd te nemen voor testen. De eerste Windows 11-preview, die op 28 juni 2021 beschikbaar kwam voor Insiders, was bijvoorbeeld al de build 22000 die in november naar iedereen werd uitgerold. Alleen de subversie liep in de tussentijd nog verder op.

De volgende vernieuwingen worden al getest in het Insider-programma en zullen we dus waarschijnlijk terugzien in de 22H2-update:

aanpasbare lay-out van het startmenu;
kleine tweaks aan de taakbalk, zoals weergave van de klok op meer dan één monitor, scrollen op het volume-icoon om direct het volume aan te passen en de optie om een venster te delen in Teams bij de hover-preview;
snapgroepen, die al zichtbaar zijn bij de hoverpreview in de taakbalk, worden ook in taskview (alt+tab) getoond);
de knop voor het widgetpaneel wordt verplaatst naar links op de taakbalk, waar direct het actuele weer zichtbaar is, zoals ook in Windows 10 het geval was;
Microsoft blijft specifieke opties overbrengen van het oude configuratiescherm naar de Instellingen-app, waaronder het de-installeren van updates en de geavanceerde deelopties voor netwerken;
een nieuwe shortcut ctrl+shift+c om het pad van een geselecteerd bestand te kopiëren;
het inschakelen van bluetooth of wifi in de vliegtuigmodus wordt onthouden;
een nieuwe mediaspeler;
enkele nieuwe features voor Kladblok, waaronder een donkere modus;
Voice Access, waarmee je het OS met je stem kunt besturen;
een nieuw emoji-ontwerp gebaseerd op fluent design;
de laadanimatie met ronddraaiende bolletjes wordt vervangen door een cirkel.

Windows 11 Start — De verhouding tussen gepinde apps en aanbevelingen in het startmenu wordt aanpasbaar.

MacOS Mammoth?

Het ontwikkelproces van de volgende macOS-versie gebeurt voorlopig achter gesloten deuren, maar er gaan al wel geruchten dat macOS 13 de naam Mammoth gaat krijgen. Die merknaam heeft Apple namelijk geregistreerd samen met Monterey, de naam van de laatste macOS-update. Daarnaast lijkt de naam te duiden op een grote update, wat past binnen het releaseschema van de laatste jaren, waarin grote updates, zoals het redesign in Big Sur, en kleine releases elkaar afwisselen. Aan wat voor grote vernieuwingen we dan moeten denken, blijft voorlopig gissen.