Dat Intel niet meer de chipreus is die het ooit was, mag al even duidelijk zijn. In de gouden jaren was Intel het grootste chipbedrijf ter wereld, de koning van de cpu-markt en de beste halfgeleiderproducent. Dat ligt nu wel anders. Tegenwoordig loopt Intel technisch achter op chipmaker TSMC en verliest het bedrijf terrein aan concurrenten als AMD.
Begin 2021 geleden haalde het bestuur van Intel daarom Pat Gelsinger binnen als kersverse ceo. Gelsinger had eerder al jarenlang gewerkt bij de chipfabrikant, zowel als ingenieur als in leidinggevende functies, en met zijn technische achtergrond was de hoop dat hij een frisse wind zou doen waaien door de ooit zo grote chipgigant. Gelsinger stippelde vrijwel direct na zijn aanstellen dan ook een grondige, maar zeer dure koerswijziging uit.
Nu, nog geen vier jaar later, heeft Intel bekendgemaakt dat de ambitieuze topman alweer het veld ruimt; op 1 december is hij per direct vertrokken bij het bedrijf. Met het vertrek van Gelsinger komt een plotseling einde aan het dienstverband van een ambitieuze ceo, die Intel graag aan de top van de markt wilde krijgen maar daar nog niet in is geslaagd. En wie hem moet gaan opvolgen is nog maar de vraag.
Illustratie bovenaan artikel en op frontpage op basis van foto van Alex Wong/Getty Images
Gelsingers begindagen bij Intel
Gelsinger ging voor het eerst bij Intel aan de slag op 18-jarige leeftijd, als vers afgestudeerde student elektrotechniek. Hij begon in 1979 als ingenieur en bleef daar uiteindelijk dertig jaar lang werken. In zijn eerste periode bij de chipmaker werkte hij onder ceo Andrew Grove aan legendarische chips als de i486.

cto van Intel
In de jaren daarop klom Gelsinger gestaag omhoog bij Intel, totdat hij in 2001 werd benoemd tot de allereerste chief technical officer van het bedrijf. In die functie stond hij aan het hoofd van de technische ontwikkeling van onder meer Intels Core- en Xeon-cpu's voor consumenten en servers. In september 2009, na een dienstverband van dertig jaar, vertrok Gelsinger bij Intel en ging hij aan de slag bij EMC en later als ceo van softwarebedrijf VMware.
Toen Gelsinger wegging bij Intel, was de chipmaker veruit het grootste chipbedrijf ter wereld. De processors van Intel waren goed voor het gros van de markt en het bedrijf stond op technisch vlak nog altijd enkele generaties voor op de concurrentie. In de jaren daarop is het bedrijf echter langzaam in de problemen geraakt.
Zo'n tien jaar geleden stuitte Intel op een muur. Het bedrijf hanteerde vroeger een 'tick-tock'-model voor het uitbrengen van nieuwe processors, met ieder jaar een verbetering. Het ene jaar zou Intel een chip uitbrengen dat gebruikmaakt van een kleiner procedé (tick). Het jaar daarop zou een cpu met nieuwe microarchitectuur verschijnen op basis van datzelfde procedé (tock).
Rond de overstap naar 10nm kwam Intel in de problemen, waardoor het jarenlang niet kon overstappen naar een nieuwer procedé. Later zou blijken dat de chipmaker te veel verbeteringen wilde doorvoeren in zijn nieuwe node en tegelijkertijd nog niet wilde overstappen op ASML's euv-tools, die destijds nog niet klaar waren voor productie. Door die 10nm-problematiek konden chipmakers, met name TSMC, Intel na verloop van tijd daardoor bijbenen en later zelfs voorbijstreven.
Ook grote concurrent AMD, dat altijd een relatief kleine speler was op de cpu-markt, begon sinds 2017 marktaandeel weg te snoepen bij Intel met de release van Ryzen, waarmee het voor het eerst in jaren een concurrerende cpu-serie op de markt bracht. Die chips werden eerst gemaakt door GlobalFoundries, maar later liep AMD over naar TSMC. Zo gebruikte AMD 7nm-procedés voor zijn Zen 2-cpu-cores, terwijl Intel lang bleef steken op 14nm.
Terugkomst als ceo en IDM 2.0-plannen
Intel was duidelijk toe aan een koerswijziging en Pat Gelsinger zou die in gang zou zetten. Het bestuur van de chipmaker haalde de veteraan in februari 2021 binnen als nieuwe ceo, waarna Gelsinger vrijwel direct een geheel nieuw strategisch plan opzette. Twee maanden na zijn aanstelling onthulde hij zijn toekomstvisie voor de chipfabrikant.
Op technisch vlak kwam Gelsinger met een vierjarenplan om TSMC weer naar de kroon te kunnen steken: five nodes in four years. Waar chipmakers normaal gesproken iedere twee jaar met een nieuw procedé komen, zou Intel tussen 2021 en 2025 met maar liefst vijf nieuwe nodes komen. Dat zou beginnen met Intel 7, in feite een hernoemde en licht verbeterde versie van Intels beruchte 10nm-node.
Die node zou eerst opgevolgd worden door Intel 4, waarmee de chipmaker voor het eerst gebruik zou maken van ASML's euv-machines, waarna vervolgens Intel 3 en 20A zouden verschijnen. In 2025 zou 'Intel 18A' dienen als een soort apotheose: met die node zou Intel weer aan de technische top staan, beloofde Gelsinger.
Om dat te financieren, kwam Gelsinger met een bedrijfsstrategie die hij 'IDM 2.0' noemde, waarmee Intel omgetoverd zou worden tot een foundrybedrijf. Voorheen was Intel een integrated device manufacturer, ook wel idm. Dergelijke idm's zijn bedrijven met eigen chipfabrieken, die enkel en alleen worden ingezet voor de productie van eigen chips. Bij Intel ging dat dan voornamelijk om de Core- en Xeon-cpu's voor consumenten en datacenters.
Onder Gelsinger zou daar verandering in gaan komen. Met IDM 2.0 zou Intel, naast eigen chips, ook de chips van andere bedrijven gaan produceren. Het wilde daarmee directer de concurrentie aangaan met marktleider TSMC, die puur chips voor anderen maakt en bijvoorbeeld verantwoordelijk is voor productie van de cpu's van AMD en Apple.
Intel een externe chipmaker maken, was geen onlogisch idee. Het bedrijf draaide met zijn oude werkwijze zelf op voor alle kosten die gepaard gaan met het ontwikkelen van nieuwe procedés. Dat ontwikkelwerk wordt steeds duurder naar mate transistors steeds kleiner worden. Inkomsten uit chips van andere bedrijven kunnen die r&d-werkzaamheden deels bekostigen, was het idee.
Daarnaast zouden nodes met een foundrytak langer in gebruik kunnen blijven. Voorheen gebruikte Intel voornamelijk zijn nieuwste procedés voor zijn cpu's en gingen oudere nodes al vrij snel na introductie met pensioen. Met de Intel Foundry-business zouden die nodes langer aangeboden kunnen worden voor externe productie, waarmee al het ontwikkelwerk van procedés langer zijn vruchten blijft afwerpen.
Om die plannen mogelijk te maken, wilde Gelsinger ook de productiecapaciteit van Intel flink uitbreiden. In de praktijk zou dat simpelweg neerkomen op de bouw van een flink aantal nieuwe state-of-the-art chipfabrieken. De topman trok dan ook tientallen miljarden uit voor de bouw van dergelijke fabs, onder meer in de Verenigde Staten en Europa. Intel was onder leiding van Gelsinger van plan om honderd miljard dollar te investeren in fabrieken in de VS en zou ook voor enkele tientallen miljarden een geavanceerde chipproductiecampus bouwen in het Duitse Maagdenburg, in beide gevallen deels gesubsidieerd met publiek geld.
Problematiek bij Intel
In de praktijk loopt dat alles nog niet zo soepel. Zoals we in september al bespraken, toen geruchten rondgingen dat Qualcomm Intel zou willen overnemen, bevindt de chipmaker zich momenteel in zijn moeilijkste situatie in jaren. Het bedrijf wint nog steeds weinig terrein ten opzichte van zijn concurrenten. En sinds het begin van dit jaar is de aandeelkoers van Intel gehalveerd.
De plannen van Gelsinger gingen gepaard met miljardeninvesteringen, maar vielen samen met de dalende vraag naar pc-hardware medio 2022. De inkomsten van het bedrijf daalden daardoor fors, terwijl de uitgaven juist stegen, waardoor het vertrouwen in Intel en diens ceo in de afgelopen jaren verder is gedaald.
De plannen hebben bovendien nog weinig opgeleverd. Het 'five nodes in four years'-plan is bijvoorbeeld nog niet voltooid. Op papier zijn Intel 7, 4 en 3 inmiddels op de markt, hoewel die laatste twee in de praktijk nog amper worden gebruikt: Intel 4 voor Meteor Lake en Intel 3 voor de Xeon 6-cpu's. Het 20A-procedé is inmiddels helemaal geschrapt, hoewel 18A er volgens het bedrijf wel goed uitziet en volgend jaar op de markt komt. De recentste consumenten-cpu's van Intel, Lunar Lake en Arrow Lake, komen vrijwel volledig bij concurrent TSMC vandaan en ook qua externe klanten loopt het nog niet storm bij de foundrytak van Intel.
Intel Foundry, dat inmiddels een losstaande dochteronderneming van Intel is, draait dan ook aanzienlijke verliezen. In 2023 bedroeg het totaalverlies 7 miljard dollar. Er worden vele miljarden geïnvesteerd in nieuwe fabrieken, deels om capaciteit te bieden aan externe klanten, maar Intel Foundry bevindt zich nog in een opstartfase en die nieuwe fabrieken zijn voorlopig nog niet klaar. Die investeringen worden dus bij lange na nog niet terugverdiend.
Het 18A-procedé moet daar verbetering in brengen; de chipmaker zei eerder productieovereenkomsten te hebben gesloten met Microsoft, Amazon en het Amerikaanse ministerie van Defensie voor dat procedé. Maar bronnen van Reuters zeggen dat die overeenkomsten nog niet de benodigde schaal met zich meebrengen om winstgevend te worden en dat sommige potentiële klanten sceptisch zijn over het procedé.
Ook op productgebied heeft Intel het tij niet gekeerd. AMD's Ryzen-cpu's zijn populairder dan ooit en ook op de datacentermarkt worden AMD's EPYC-processors steeds vaker ingezet. Bovendien heeft Intel de AI-boot gemist, waar concurrenten Nvidia en AMD momenteel juist zo goed op teren. De chipmaker heeft wel Gaudi-chips uitgebracht, die specifiek gericht zijn op het trainen van AI-modellen, maar die zijn aanzienlijk minder populair dan de alternatieven van AMD en zeker Nvidia. Daarnaast betrad Intel in 2022 de markt voor losse videokaarten, maar die stap verliep op zijn zachtst gezegd moeizaam. De Xeon Max-gpu's voor datacenters, ook wel bekend als Ponte Vecchio, zetten ook weinig zoden aan de dijk.
Eerder dit jaar kondigde Gelsinger al grote bezuinigingsrondes aan. De fabrikant besloot eerder dit jaar om ruim 15 procent van zijn personeelsbestand te schrappen, wat neerkomt op meer dan 15.000 ontslagen. Het zou ook kosten besparen op r&d-werkzaamheden, vastgoed verkopen en meer. Het bedrijf hoopt daarmee op de korte termijn tien miljard dollar te besparen. In september werd ook bekend dat Intels uitbreidingsplannen in Duitsland en Polen voorlopig niet doorgaan. Het waren niet de eerste bezuinigingen van Gelsinger, maar wel de eerste keer dat hij flink moest inleveren op zijn uitbreidingsplannen en toekomstvisie.
Het vertrek van Gelsinger
Toen kwam op maandag het onverwachte bericht dat Gelsinger is vertrokken bij Intel. Het is onduidelijk of hij zelf ontslag heeft genomen of is ontslagen, maar het lijkt in ieder geval een zeer plotselinge beslissing te zijn. Het besluit is van tevoren nergens uitgelekt, is achteraf bekendgemaakt waar dat normaal gesproken maanden van tevoren gebeurt, en er is ook nog geen opvolger in beeld.
Bronnen vertellen aan Bloomberg en Reuters dat Gelsinger is vertrokken na een bestuursvergadering vorige week. Het bestuur was volgens die persbureaus van mening dat de dure plannen van Gelsinger niet werken en dat de voortgang niet snel genoeg gaat. De 63-jarige ceo zou de keuze hebben gekregen om met pensioen te gaan of door het bestuur ontslagen te worden. Gelsinger koos ervoor om terug te treden, stellen de media. Het persbericht van Intel benoemde ook dat de topman met pensioen gaat.
Voorlopig nemen cfo David Zisner en senior executive Michelle Johnston Holthaus, voorheen manager van de productentak van Intel, het roer over als interim-ceo's. Dat betreffen dus tijdelijke benoemingen, hoewel Holthaus ook de permanente ceo wordt van 'Intel Products', de bedrijfsdivisie die verantwoordelijk is voor de cpu's en andere chips van het bedrijf.
David Zisner en Michelle Johnston Holthaus, de nieuwe interim-co-ceo's van Intel.
Wat het vertrek van Gelsinger gaat betekenen voor de koers van Intel, is nog niet bekend. De chipmaker lijkt in zijn persbericht wel te suggereren dat het bedrijf meer nadruk gaat leggen op het ontwerpen van chips. "Hoewel we aanzienlijke vooruitgang hebben geboekt in het herwinnen van ons concurrentievermogen en het opbouwen van de capaciteiten om een foundry van wereldklasse te worden, weten we dat we nog veel werk te doen hebben", aldus bestuursvoorzitter Frank Yeary. "Als raad van bestuur weten we dat we in de eerste plaats onze productgroep centraal moeten stellen bij alles wat we doen."
Dat kan suggereren dat Intel zijn chipproductietak meer naar de achtergrond wil verschuiven, hoewel dat niet betekent dat het bedrijf gaat stoppen met het produceren van chips. Onlangs nog sloot de chipmaker een definitieve overeenkomst met de regering van de VS, waarmee het een miljardensubsidie krijgt voor de bouw van nieuwe chipfabrieken. Daarin zit een clausule verwerkt die Intel verplicht om de eigenaar van de Foundry-dochteronderneming te blijven.
We gaan dus zien in hoeverre Gelsingers ambitieuze plannen nog stand zullen houden en of zijn investeringen toch nog vruchten gaan afwerpen. Wie de opvolger ook wordt, de volgende ceo van Intel krijgt de leiding over een bedrijf dat nog lang niet uit de problemen is.
Update, 19.57 uur - Bloomberg en Reuters melden dat Gelsinger is vertrokken onder druk van Intels bestuur. Dit is in het artikel verwerkt.