Terug in de tijd #11 - Muziekstreaming, Facebook-advertenties en Oculus-brillen

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Voor deze elfde editie van Terug in de tijd gaan we naar augustus in 2002, 2007 en 2012, om te kijken wat er toen in het nieuws was. Zo komen we uit op fusies en overnames op de telecommarkt, het begin van de iMac zoals we die nu kennen en de start van Oculus.

Twintig jaar geleden: overname van Casema, voorloper van Spotify en 750.000ste .nl-domein

We beginnen Terug in de tijd altijd met het oudste nieuws: in dit geval dus augustus 2002. Het eerste onderwerp dat we gaan bespreken, draait om de Nederlandse kabelmarkt, specifiek de overname van Casema door Liberty Media. Op 1 augustus 2002 werd bekend dat Liberty Media, toen al moederbedrijf van UPC, Casema zou overnemen voor 750 miljoen euro. De Centrale Antenne Systemen Exploitatie Maatschappij was vooral actief in het westen van Nederland en had toen 1,4 miljoen klanten. Liberty wilde Casema en UPC wel meer laten samenwerken, maar van een volledige fusie was nog geen sprake.

Uiteindelijk kwam die volledige fusie er wel, maar met een flinke omweg. Later in 2002 maakte Liberty namelijk bekend Casema toch niet over te nemen. Uitblijvende goedkeuring van NMa, de Nederlandse Mededingingsautoriteit en de toenmalige ACM, werd als vermoedelijke schuldige gezien. De NMa zou bang zijn dat Liberty Media met de overname een te grote machtspositie zou krijgen: het Amerikaanse bedrijf had UPC al en met de overname van Casema zou het bedrijf de meerderheid van de Nederlandse markt in handen krijgen.

Casema werd dan ook verkocht aan een groep investeerders, die de kabelaar later weer verkocht aan Warburg Pincus. In 2007 nam deze investeringsmaatschappij ook Multikabel en @Home over. Een jaar later was Ziggo geboren, een kabelaar die bij de fusie 3,3 miljoen klanten had. Toen was dit 52 procent van de Nederlandse huishoudens.

In 2013 kwam Liberty weer in beeld. Het bedrijf wilde Ziggo overnemen. Een jaar later was die overname definitief en kon de fusie van UPC en Ziggo beginnen. Casema bestond toen al jaren niet meer, maar de nakomeling van dat bedrijf smolt toen toch samen met Ziggo.

Ander nieuws dat inmiddels twintig jaar oud is, draaide om Pressplay. Dat was een muziekdienst die alles behalve een succes was, maar een idee gebruikte dat inmiddels wel een succes is geworden. Pressplay introduceerde namelijk een abonnement waarmee gebruikers voor een vaste prijs onbeperkt muziek konden streamen.

In tegenstelling tot andere diensten was Pressplay een samenwerking van Sony en Vivendi, en bevatte daardoor muziek van deze twee bedrijven, inclusief liedjes van EMI: legale, gelicentieerde muziek dus. Strikte regels en een lage bitrate zorgden ervoor dat de dienst geen succes werd. Niet eens een jaar later werd Pressplay dan ook overgenomen en werd de muziekdienst gestaakt. Jaren later bewijzen bedrijven als Spotify, Deezer en Tidal dat het onbeperkt streamen van muziek voor een vast bedrag geen slecht concept is en tot succesvolle producten kan leiden.

Het laatste twintig jaar oude nieuwsfeit in deze Terug in de tijd, draait om .nl-domeinen. Twintig jaar geleden werd een mijlpaal bereikt met het 750.000ste .nl-domein. De groei was al aan het afvlakken: het duurde 21 maanden om van een half miljoen naar driekwart miljoen .nl-domeinen te gaan. Ter vergelijking: tussen de 250.000 en 500.000 .nl-domeinen zaten acht maanden.

Later dat jaar zat er wel een mogelijke groei-impuls aan te komen. Tot augustus 2002 konden alleen bedrijven .nl-domeinnamen registreren. Eind augustus maakte SIDN bekend dat particulieren dit in de toekomst ook konden doen. In februari 2003 werd dit daadwerkelijk beschikbaar gesteld en dit zorgde inderdaad voor een toename in het aantal .nl-domeinen. Het miljoenste .nl-domeinnaam werd eind 2003 geregistreerd. Inmiddels zijn er ruim 6,23 miljoen .nl-domeinnamen.

Vijftien jaar geleden: eerste aluminium iMac, KPN's Belgische plannen en Facebooks advertentiemodel

Denk je aan een iMac, dan denk je aan een all-in-one met aan de voorkant een scherm, zwarte bezels, daaronder een strook met al dan niet gekleurd aluminium en een aluminium voet. Vijftien jaar geleden zagen we dat ontwerp voor het eerst. Zijn voorganger, de eerste Intel-iMac, gebruikte nog wit plastic voor de schermbehuizing. De tweede generatie iMac was beschikbaar in 20"- en 24"-beeldformaten en kwam met een Intel Core 2 Duo-processor met 2,0GHz tot 2,8GHz en maximaal 4GB 667MHz-DDR2-geheugen. De gpu was of een Radeon HD 2400 XT met 128MB-GDDR3-geheugen, of een HD 2600 Pro met twee keer zoveel geheugen. Exemplaren met een Core 2 Extreme waren ook beschikbaar.

Hoewel de voorkant van de tweede generatie Intel-iMac nu heel herkenbaar is, is de achterkant wat minder herkenbaar. Die was nog wel van plastic gemaakt en had in 2007 een zwarte kleur. Pas twee jaar later kwamen de unibody iMacs, waarbij de achterkant ook van aluminium was gemaakt. Het ontwerp van de iMac, zeker de voorzijde, werd eigenlijk pas in 2021 weer aangepakt. In april 2021 kwamen de eerste iMacs met Apples eigen M1-soc. De zwarte schermrand verdwijnt hierbij en consumenten kunnen zelf de kleur kiezen. Een aluminiumkleur kan nog steeds, maar kopers kunnen ook voor een veel kleurrijker exemplaar gaan, als ze dat willen.

Deze Terug in de tijd begonnen we met overnames in de markt voor vaste diensten; ook in augustus 2007 was er overnamenieuws in deze markt. Deze keer was het KPN die zijn Belgische aanwezigheid wilde vergroten. Het Nederlandse bedrijf had met BASE al een mobiele provider, maar wilde met Tele2 België ook een vast Belgisch netwerk in handen krijgen. KPN nam de Belgische provider daarom over voor 95 miljoen euro.

Tele2 België had toen dsl-infrastructuur met een glasvezelbackbone van 1800 kilometer door heel België. De provider richtte zich op de zakelijke markt en had 134.000 dsl-klanten die breedbandinternet of telefonie afnamen. Het was niet voor het eerst dat KPN zich op de Belgische vastedienstenmarkt begaf; in 2002 verkocht KPN de Belgische activiteiten omdat deze niet succesvol waren.

Helaas voor KPN herhaalde de geschiedenis zich, want in 2009 maakte het telecombedrijf bekend niet verder te willen investeren in de Belgische markt. Eind dat jaar verkocht het bedrijf de Tele2 België-activiteiten aan Mobistar, het huidige Orange. In 2015 verkocht KPN BASE aan Telenet voor 1,325 miljard euro en kwam er nogmaals een einde aan de Belgische activiteiten van KPN.

KPN startte vijftien jaar geleden dus iets dat niet succesvol bleek. Datzelfde kan niet worden gezegd voor Facebook. Het sociale netwerk werkte toen achter de schermen aan een nieuw advertentiesysteem dat op basis van gebruikersprofielen zou werken. Toen kwam het gros van de advertentieomzet nog uit deals met Microsoft, maar Facebook wilde data van gebruikers inzetten voor advertenties: geboortedatum, geslacht, postcode, maar ook gegevens als favoriete bands en beroepen werden genoemd als interessante data.

Het voordeel voor adverteerders is natuurlijk dat ze zo gerichter advertenties kunnen tonen, waardoor Facebook de advertentieruimte weer voor meer geld kan verkopen. Later dat jaar, in november, introduceerde Facebook het 'social advertising'-programma, zoals het bedrijf de advertenties had genoemd. Veertig bedrijven deden mee, waaronder Coca-Cola, Sony en Blockbuster. Gebruikers konden zelf aangeven welke informatie werd gebruikt door informatie wel of niet te vermelden op hun profielen, zo zou privacy volgens Facebook niet in het gedrang komen.

Juridische experts waren het daar niet mee eens en vonden dat het voor gebruikers niet duidelijk was dat als ze informatie op hun profielen deelden, adverteerders daar gebruik van konden maken. De EU kondigde snel een onderzoek aan, waarna Facebook zei het reclamesysteem aan te gaan passen. Jaren later maakte Facebook alsnog bekend meer data te gaan verzamelen, een datahonger die nog niet is gestild.

Tien jaar geleden: Curiosity, Assange schuilt in Londen en de eerste tekenen van Oculus

Augustus van 2012 stond voornamelijk in het teken van twee nieuwsfeiten: de Curiosity-rover die op Mars landde en Assange die in de ambassade van Ecuador in Londen een nieuwe verblijfplaats had gevonden. We beginnen met Curiosity. Op 6 augustus 2012 landde NASA's Mars-rover op de rode planeet. Een derdelijke rover laten landen, kun je nooit echt simpel noemen, maar in het geval van Curiosity was de landing extra complex vanwege het hoge gewicht.

Vorige landingen gebeurden met airbags, maar vanwege het gewicht van 900 kilogram, landde Curiosity met een sonde die met stuwraketten in de lucht werd gehouden en de rover met kabels naar de planeet liet zakken. Twee weken na de landing kwam het eerste reisdoel van de rover. Het voertuig moest een trip van vierhonderd meter maken en een laser testen.

In de afgelopen tien jaar heeft Curiosity meerdere ontdekkingen gedaan, zoals mogelijke sporen van zuurrijk water, bouwstenen voor leven en een droge rivierbedding. Curiosity rijdt nog steeds rond op de planeet, al dan niet met onderbrekingen, en is inmiddels vergezeld door onder meer Perseverance.

Van Mars gaan we naar Londen, waar Assange in augustus 2012 al een paar maanden in de ambassade van Ecuador zat. Hij vluchtte in juni dat jaar het gebouw in, omdat het Verenigd Koninkrijk dreigde de Wikileaks-voorman uit te leveren aan Zweden. De Zweedse autoriteiten beschuldigden Assange van een aantal seksuele misdrijven en de man vreesde dat hij uiteindelijk naar de Verenigde Staten zou worden uitgeleverd.

Assange vroeg bij zijn vlucht naar de ambassade asiel aan voor Ecuador. In augustus 2012 werd dat politiek asiel verleend. De Wikileaks-voorman kon daardoor schuilen achter de diplomatieke onschendbaarheid van de ambassade en de Britse politie kon hem niet arresteren. Zijn nieuwe woonadres wilde hem echter niet voor eeuwig een dak boven het hoofd bieden: in 2018 zei Ecuador dat de situatie 'onhoudbaar' was. Een jaar later, in april 2019, trok Ecuador het asiel in en werd Assange gearresteerd namens de Verenigde Staten. Dat land wil Assange berechten voor het op Wikileaks uitlekken van interne documenten van de Amerikaanse overheid.

Na die arrestatie zei de president van Ecuador dat Julian Assange de ambassade misbruikte als spionagecentrum. Hij probeerde volgens de president andere landen te destabiliseren, daarom trok de president het asiel in. De Wikileaks-voorman zit inmiddels ruim drie jaar in de Britse cel in afwachting op uitlevering. De Britse minister van Binnenlandse Zaken gaf in juni toestemming voor die uitlevering, maar Assange ging in beroep. Tot de rechtbank zich, nogmaals, over de uitlevering buigt, blijft Assange in de gevangenis.

Naast deze twee onderwerpen waar we in augustus 2012 veel over schreven, waren er ook onderwerpen waarvan we tien jaar geleden de impact nog niet konden voorzien. Neem de Oculus Rift. Tien jaar geleden begon de bedenker van de VR-headset, Palmer Luckey, een Kickstarter om geld in te zamelen voor de productie van een devkit. De inzameling begon op 1 augustus en hij hoopte in een maand tijd 275.000 dollar in te zamelen.

Toen Tweakers er op 2 augustus een nieuwsartikel over schreef, was er al ruim 700.000 dollar ingezameld. Uiteindelijk staken 9522 backers in totaal 2,4 miljoen dollar in het project, genoeg voor bijna negentig devkits. Die populariteit kwam waarschijnlijk voor een deel door John Carmack, de id Software-medeoprichter die op de E3 van dat jaar de Rift demonstreerde. Carmack verliet op een gegeven moment id Software om als cto bij Oculus VR aan de slag te kunnen gaan.

Hoewel de VR-bril tien jaar geleden werd aangekondigd, duurde het nog wel even voor de consumentenversie klaar was. In 2016 was het dan eindelijk zo ver. De VR-bril had een oledscherm met 2160x1200 pixels, waardoor elk oog 1080x1200 pixels had. De verversingssnelheid was 90Hz. Die eerste bril kostte 699 euro.

In de afgelopen tien jaar zijn er meerdere VR-brillen verschenen, maar de brillen van Oculus zijn het populairst gebleken. Niet dat die naam nu nog wordt gebruikt: in 2014 nam Facebook het bedrijf voor 1,45 miljard euro over en sinds dit jaar spreken we over Meta Quest in plaats van Oculus. Hoewel de naam weg is gevallen, blijft het bedrijfsonderdeel wel van belang voor Meta. Sterker nog, VR speelt een cruciale rol in Meta's metaverseplannen, plannen die door Meta worden gezien als de 'volgende stap' voor het bedrijf en hoe we omgaan met internet. Met andere woorden: een bedrijf dat ruim tien jaar geleden niet eens bestond, is nu een belangrijke schakel voor de mogelijke toekomst van de techwereld.