Terug in de tijd #40 - Geur via internet, eerste Apple iPad en einde Windows 7

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Het zal je niet ontgaan zijn dat het inmiddels 2025 is en dus wordt het tijd om ons Terug in de tijd-format uit te breiden, namelijk met een sectie met nieuws van vijfentwintig jaar geleden, naast de gebruikelijke categorieën van twintig, vijftien en tien jaar. Toen we begonnen met Terug in de tijd was vijfentwintig jaar terugkijken niet mogelijk, omdat Tweakers toen nog niet zo oud was. Nu is dat al een tijdje wel zo en dus wordt het tijd om verder terug in de tijd te kijken dan we tot nu toe hebben gedaan.

In deze eerste Terug in de tijd nieuwe stijl blikken we dus terug op de maand januari van 2000, 2005, 2010 en 2015. We bespreken geur via het internet en de geflopte KPN Multifoon, de opkomst van oledtelevisies, twee gloednieuwe producten van Apple, decennia aan crunchtime bij Rockstar Games, de gouden tijd van eigen iot-platformen en het officiële einde van het legendarische Windows 7.

Vijfentwintig jaar geleden: geur via internet en illegaal opvoeren van je uploadsnelheid

De tijdgeest is anders, maar de onderwerpen niet. In januari 2000 bleek dat je de uploadsnelheid van je verbinding bij kabelaar UPC, jaren geleden opgegaan in Ziggo, kon ophogen voorbij de kunstmatige barrière. In plaats van 32kbit/s kon je uploaden met tot wel 150kbit/s. Dat klinkt nu als klein bier, maar als je bestanden vier keer zo snel online staan, is dat een enorm verschil.

Het programma dat een anonieme 18-jarige Hilversumse student op zijn Geocities-pagina 'DoDO_DeViL' aanbood, manipuleerde het macadres en de gateway van het modem om de uploadsnelheid aan te passen. Was UPC daar blij mee? Nee, of zoals Tweakers toen schreef: "UPC vreest dat de snelheid van haar netwerk als pudding instort wanneer gebruikers massaal overgaan op het gebruik van de kabelmodem tweak." Daarom ging de kabelaar hard aan het werk om een oplossing te vinden en desnoods de Nortel-modems te vervangen. Dat was snel geregeld. Bovendien wilde de kabelaar juridische stappen nemen tegen DoDo-DeVil. De Geocities-pagina was een maand later offline.

Die hogere bandbreedte is niet alleen handig voor meer tekst, plaatjes en video's, maar ook voor de komende revolutie van geur via internet. "Als je dan een bepaalde site binnenkomt en je hebt iSmell en ScentStream, dan krijg je de geur te ruiken die bij deze site hoort", zo schreef Tweakers toen. Logisch toch? Zo kun je internet gebruiken met een extra zintuig, naast ogen en oren.

Het bedrijf achter deze innovatie heette DigiScents. De geuren zouden komen uit een apparaatje waarin oliën verwarmd en geventileerd worden. De ScentStream-software vertaalt de digitale codes die de iSmell in geuren uitscheidt.

Geld stinkt niet, zo zeiden de oude Romeinen al, en dat bleek ook hier. Toen de dotcombubbel in 2001 barstte, kon DigiScents geen geld meer krijgen voor zijn plannen en stopte ermee. Het idee van geur via internet – laten we het scent-over-IP noemen – ging daarmee niet dood. Er zijn daarna nog diverse initiatieven gekomen.

Toch blijven er veel uitdagingen: de exacte timing van geuren is bijvoorbeeld lastig, naast zorgen over de risico's van kunstmatige geuren en het beperkte begrip over hoe we als mensen geur waarnemen en verwerken. De toen voorspelde revolutie is er vooralsnog dus niet gekomen. Ook dit artikel hebben we geen geur meegegeven.

Wat er wel kwam, was de Multifoon, een telefooncel met internet. De omschrijving die op Tweakers verscheen, zegt veel: "KPN wil met de nieuwe telefooncel inspelen op het toenemend gebruik van het internet. Vooral het versturen van e-mail blijkt populair op de internetzuil, beweert de zegsman van het telecombedrijf. Naast bellen en internetten kan via de Multifoon lokale informatie opgevraagd worden, zoals plattegronden, uitgaansmogelijkheden en het plaatselijke weerbericht. Voor het bellen betaalt de gebruiker de normale tarieven van de telefooncel. Het internetten en e-mailen kost enkele guldens." Inderdaad, guldens, want 25 jaar geleden was de euro er al digitaal, maar analoog betaalden we met de ouderwetse guldens.

De telefooncel-met-internet werd in 2003 op Schiphol geplaatst en ... daar bleef het eigenlijk bij. De telefooncel raakte snel uit de tijd met de opkomst van mobiele telefonie en ook de internettoegang thuis heeft de populariteit van de Multifoon geen goed gedaan. De telefooncel stond er wel jaren, maar intussen is hij ook alweer lang weg.

Twintig jaar geleden: de allergrootste oled-tv en muziek husselen met de iPod Shuffle

Inmiddels zijn oledtelevisies niet meer weg te denken uit de huiskamer, maar twintig jaar geleden was dat wel anders. Tv’s gebruikten toen vooral nog crt-beeldbuizen, lcd’s, of plasmaschermen voor de high-end. Toch was oled ook in die tijd nog niet helemaal toekomstmuziek. In januari 2005 introduceerde Samsung namelijk het grootste oledpaneel ter wereld. Het scherm, dat volgens de fabrikant bedoeld was voor high-end televisies, mat 21” en had een hoge resolutie van 1920x1080 pixels. Bovendien bood Samsungs oledpaneel een hoge contrastratio van 5000:1 en responstijden die veel lager waren dan die van een lcd.

De specificaties waren indrukwekkend voor die tijd, ondanks de schermdiagonaal, maar toch zou het nog even duren voordat oled gemeengoed zou worden. Het was uiteindelijk Sony die de eerste oled-tv op de markt bracht; de XEL-1 was 11" groot en had een adviesprijs van 200.000 yen, wat destijds neerkwam op ongeveer 1700 dollar.

Twintig jaar verder zijn oledtelevisies zeer populair, vooral in het high-end segment. Van de top tien populairste tv’s in de Pricewatch beschikken acht modellen over een vorm van oled. Bovendien bieden die nog altijd dezelfde voordelen als het 21"-paneel van Samsung, maar dan in veel grotere mate. Vrij letterlijk, want inmiddels zijn er oled-tv's met schermen van 97" op de markt, zij het met prijzen die meer dan 20.000 euro kunnen bedragen. Voor de prijs van de Sony XEL-1 uit 2007 kun je inmiddels ruimschoots een nette 65"-oled-tv in huis halen.

Ook buiten de televisiewereld wordt oled steeds populairder. Veel smartphones hebben een oledpaneel, en ook op het gebied van monitors is dit schermtype anno 2025 in opmars. Uit onze cijfers blijkt bijvoorbeeld dat oledschermen vorig jaar goed waren voor 22,7 procent van de monitorclick-outs in de Pricewatch. Het staat daarmee vrijwel exact op gelijke voet met VA-panelen, hoewel ips nog steeds het populairst is.

Ook niet weg te denken in 2005 was de iPod van Apple. Deze mp3-speler, bekend om zijn ‘klikwiel’, diepe integratie met iTunes en opvallende reclames met dansende silhouetten, groeide in de jaren 2000 uit tot een heus popcultuuricoon dat de manier waarop mensen muziek consumeerden voorgoed veranderde. De eerste iPods waren echter behoorlijk duur, mede vanwege de gebruikte opslagmethode. Ze maakten gebruik van kleine 1,8”-hdd’s, omdat flashgeheugen ten tijde van de introductie in 2001 nog niet geschikt was voor grootschalig gebruik en bovendien te veel kostte.

In januari 2005 veranderde dat. Het bedrijf presenteerde toen namelijk zijn eerste iPod Shuffle. Het apparaat viel op door zijn ontwerp, dat veel weg had van een USB-stick en geen scherm of klikwiel bevatte. In plaats daarvan had de mediaspeler een afspeelknop in het midden, geflankeerd door knoppen om het volume te bedienen en tussen muzieknummers te wisselen. Door het gebrek aan een scherm was het niet mogelijk om playlists te beheren; in plaats daarvan konden gebruikers hun playlists in de 'gewone' volgorde afspelen of ze ‘shuffelen’, waarbij de nummers op willekeurige volgorde werden afgespeeld.

De formfactor, het gebruik van flashgeheugen en het gebrek aan een scherm maakten ook dat de iPod Shuffle een stuk goedkoper werd dan de ‘gewone’ iPods. Het apparaat werd uitgebracht met 512MB tot 1GB opslag, waarbij de goedkoopste versie 99 euro kostte. Ter illustratie: een vierde generatie iPod Classic uit 2004, weliswaar met 20GB opslag, kostte 339 euro.

Apple bracht in de jaren daarna nog drie nieuwe generaties van de iPod Shuffle uit en introduceerde later ook een compactere iPod Nano. Met de opkomst van de iPhone en andere smartphones verloren mediaspelers echter steeds meer populariteit. In 2017 werden de iPod Shuffle en Nano uit productie genomen. In 2022 werd ook de iPod Touch, die op iOS draaide, van de markt gehaald en daarmee kwam er een einde aan de iPod.

Tegenwoordig zijn auto's praktisch rijdende computers, maar twintig jaar geleden was dat minder het geval. Toch zag chipmaker Nvidia toen al een markt in de autosector, aangezien het bedrijf begin 2005 verklaarde grafische chips te willen ontwikkelen voor gebruik in auto's. Die chips zouden 'in de komende twee à drie jaar' geïntegreerd worden in de vorm van '3d-auto-infotainment'.

Nvidia voorzag dat deze chips zouden worden ingezet om interfaces te draaien voor het afspelen van muziek en dvd's, digitale toegang tot de handleiding van de auto en navigatiesystemen met 3d-beelden. Het bedrijf demonstreerde ook een concept waarin een navigatiesysteem op basis van 3d-kaarten in Manhattan werd getoond.

Het bleken bijna profetische woorden. Veel moderne auto's hebben nu uitgebreide infotainmentsystemen met allerlei functies. Die variëren van navigatie tot mediabediening en omvatten ook het draaien van apps of zelfs het bedienen van de auto zelf, zoals de airco of stoelverwarming. Nvidia maakt nog steeds chips voor auto's, in de vorm van zijn Drive AXG-platform, die worden gebruikt door fabrikanten als Mercedes-Benz, de Hyundai-groep en Volvo.

Vijftien jaar geleden: gerommel bij Rockstar Games en Steve Jobs' allereerste iPad

De traditie van een hartelijke nieuwjaarswens voor vrienden en familie, zo net na twaalf uur op nieuwjaarsdag, zorgde in 2010 voor 70 miljoen 'beste wensen'-sms'jes in één nacht. Dit was een goede nieuwjaarsviering voor de drie telecomproviders in Nederland. KPN verwerkte bijvoorbeeld dertien procent meer berichten dan in de jaarovergang een jaar daarvoor. Vodafone faciliteerde veertien procent meer nieuwjaarswensen. Alleen T-Mobile registreerde minder berichtjes, namelijk grofweg net geen acht procent minder. Desondanks voorzagen de providers nog geen einde van de groei van het aantal sms'jes tijdens nieuwjaar.

Deze trend zette zich niet door, wat geen verrassing is. Anno 2025 heeft het aantal sms'jes een duikvlucht genomen vanwege de brede adoptie van mobiel internet. KPN verwerkte in 2010 nog bijna 28 miljoen nieuwjaarsberichten. Dat waren er op 1 januari 2025 nog slechts 0,9 miljoen, een daling van bijna 97 procent. VodafoneZiggo en Odido delen geen concrete cijfers. Als zij een vergelijkbare daling hebben doorgemaakt als KPN, stuurden Nederlanders rond 1 januari 2025 nog slecht 2,28 miljoen sms'jes naar elkaar, tegenover 70 miljoen vijftien jaar geleden. Vermoedelijk voorzien de providers nu wel het einde van de groei van het aantal nieuwjaarsberichten.

Het afnemen van de populariteit van sms'jes is een goed voorbeeld van de steeds veranderende aard van technologie. Tegelijkertijd herhaalt de geschiedenis zich in techland regelmatig. Zo is er eens in de paar jaar een controverse over een gameontwikkelaar die zijn werknemers buitensporig hard, veel te lang of zonder eerlijke compensatie laat werken. In het ergste geval, en dat is helaas geen uitzondering, gebeurt dat alle drie. Dit fenomeen wordt crunch genoemd, een van de duistere kanten van de game-industrie.

Begin 2010 stond ontwikkelaar Rockstar Games centraal in een crunchschandaal. Vrouwen van ontwikkelaars van Rockstar San Diego protesteerden tegen de enorme druk waaronder hun partners moesten werken. Werkweken van zeventig uur, werkdagen van twaalf uur en werken in weekenden waren normaal. Enkele dagen later deed een voormalige werknemer van Rockstar Vancouver er nog een schepje bovenop: soms waren werkdagen van veertien tot zestien uur en werkweken van zes of zelfs zeven dagen van toepassing.

Zoals eerder vermeld: geschiedenis herhaalt zich soms. In 2018 publiceerde gamejournalist Jason Schreier voor Kotaku een uitgebreid artikel over de 'crunchcultuur' bij Rockstar, specifiek in aanloop naar Red Dead Redemption 2. In het artikel worden uiteenlopende betrokkenen geciteerd. Daaruit bleek dat Rockstar niet geleerd had van eerdere controverses. GamesIndustry.biz publiceerde kort daarna een vergelijkbaar artikel. Het goede nieuws is dat er sindsdien veel is veranderd bij de gerenommeerde ontwikkelaar. Voor de ontwikkeling van GTA VI heeft het bedrijf volgens Bloomberg een drastisch veranderde aanpak aangenomen, waarbij overwerken geen vereiste meer is. Het is een 'jongensclub getransformeerd tot legitiem bedrijf' geworden.

De release van de volgende Grand Theft Auto zal moeten uitwijzen of de nieuwe aanpak heeft geholpen om zowel werknemers te beschermen als een legendarisch eindresultaat neer te zetten. Historisch gezien was praktisch iedere release van Rockstar Games de afgelopen decennia een groot succes. Datzelfde gold voor Steve Jobs, vooral in 2010, toen de toenmalige Apple-topman na een half jaar medisch verlof de eerste iPad aankondigde. Jobs flirtte al decennia met het concept van een draagbare computer met een groot scherm en na jaren van aanhoudende geruchten werd de eerste tablet van het merk aangekondigd.

De eerste iPad had een 9,7"-ips-scherm met een resolutie van 1024x768 pixels. Het apparaat was verkrijgbaar in configuraties met 16, 32 of 64GB opslagruimte en met 3G- en/of wifi-ondersteuning. De tablet werd aangedreven door een eigen 1GHz-processor op basis van Arm-architectuur.

Zoals gezegd, Jobs kondigde een groot succes aan. Hoewel al veel fabrikanten een tablet uitbrachten, vaak op basis van Windows, wist Apple een mainstreamapparaat te introduceren en deze pc-vorm tot algemeen begrip te verheffen. Er was uiteraard ook kritiek, onder meer op het gesloten ecosysteem iOS en het gebrek aan Adobe Flash-ondersteuning. Hoe dan ook, het bedrijf introduceerde een nieuwe productgroep aan de massa en verdiende afgelopen jaar ongeveer 27 miljard dollar met de verkoop van iPads.

Tien jaar geleden: eigen iot-platforms en R.I.P. Windows 7

Weet je nog, de tijd dat er niet maar een handjevol platforms was voor alle apparaten en dat iedere fabrikant nog zocht naar zijn eigen besturingssysteem en geïntegreerd platform? Tien jaar geleden was die strijd volop bezig. Toen ging Samsung bijvoorbeeld aan de slag met Tizen, een eigen besturingssysteem dat uiteindelijk op alle slimme apparatuur van het bedrijf moest komen te staan, van televisies tot smartwatches. Het bedrijf kondigde in 2015 aan Tizen op alle televisies van dat jaar te zetten. Samsung was niet het enige bedrijf dat in januari 2015 zijn eigen platform toonde. BlackBerry, dat toen nog volop op zoek was naar een nieuwe identiteit, toonde in die maand een eigen iot-platform op basis van zijn QNX-software. Het platform was niet gericht op consumentenelektronica, maar op infotainmentsystemen in auto's. Door de jaren heen is dat platform net zo veranderd als BlackBerry zelf, maar het iot- en embeddedservicesplatform is nog steeds een groot bedrijfsonderdeel van de ooit zo bekende smartphonefabrikant. Het had het in 2015 dus zeker niet bij het verkeerde eind!

Een minder succesvol, maar niet compleet mislukt iot-platform dat in januari 2015 uitkwam, was IoTivity van de Linux Foundation. Want als er een ding is waar de Linux Foundation goed in is dan is het wel opensourcealternatieven maken die vol goede bedoelingen zitten, maar een stuk minder populair worden dan bestaande platforms. IoTivity was bedoeld als standaard om iot-apparaten makkelijker onderling te laten verbinden. Het had enige potentie omdat bedrijven als Intel en Samsung erbij betrokken waren, maar zoals zoveel standaarden, en zeker die rondom Linux, wist het nooit echt van de grond te komen. Toch zit er een gouden randje aan IoTivity, want het bestaat tien jaar na introductie nog steeds.

In januari 2015 kwam er ook een definitief einde aan een van de populairste besturingssystemen ooit: Windows 7. Microsoft beëindigde toen de mainstreamondersteuningsperiode voor het OS, wat in de praktijk betekende dat er geen nieuwe features meer uitkwamen voor Windows 7. Beveiligingsondersteuning bleef nog een paar jaar, tot januari 2020, maar dit was de eerste stap richting het uitfaseren van Windows 7. Het besturingssysteem bleef lange tijd onverminderd populair, zelfs nadat Windows 10 in 2014 uitkwam en Microsoft gebruikers overhaalde over te stappen. Met name in het bedrijfsleven draaiden veel pc's ver na het einde van de ondersteuningsperiode nog op Windows 7.

De notoire downloadsite The Pirate Bay maakte deze maand ook een van zijn vele comebacks. Nadat de site in december 2014 offline werd gehaald na een politie-inval in Stockholm, gingen er al snel geruchten dat de website weer online zou komen. Zo verscheen er kort na de politieactie een mysterieuze AES-string op de site, waarvan al snel duidelijk werd dat het een hint bevatte naar de terugkeer van de torrentsite. Aan het eind van de maand was het zover: The Pirate Bay keerde terug en bood ook meteen weer torrents aan, maar voor hoe lang nog? Het kat-en-muisspel zou nog lang doorgaan.

Update, 29-01 - in het artikel stond aanvankelijk dat Windows 7 sinds 2015 geen beveiligingsupdates meer kreeg. Dat is niet correct; het ging om het eind van de mainstreamondersteuning met nieuwe features, maar het OS kreeg nog tot 2020 beveiligingsupdates.