Terug in de tijd #5 - Hyper-Threads, pc-guy, Kim Dotcom, 3d-tv

20 jaar geleden: Hyper-Threading, AMD Hammer, Microsoft Smartphone 2002

We begonnen februari 2002 met weinig nieuws op de site, want het was weer eens raak met een lange downtime. 'Weer eens', want in tegenstelling tot tegenwoordig, had Tweakers in de begintijd regelmatig last van storingen en crashes. Zozeer zelfs, dat die genummerd werden. In 2002 vond bijvoorbeeld Big Crash 3 plaats, waarbij postinggegevens verloren gingen en de site 36 uur lang offline was, nog altijd de langste downtime tot nu toe. Zo lang duurde de storing van februari 2002 niet. De oorzaak lag bij het springen van de zekering van een masterswitch in het rack bij Telecity. Daardoor kregen acht servers geen stroom meer. Dat gebeurde 's nachts en Kees, nog altijd de bofh van Tweakers, moest de volgende ochtend met de trein naar het datacenter in Amsterdam om het euvel te verhelpen. Oprichter Femme bood gedupeerde tweakers destijds zijn verontschuldigingen aan: "Onze excuses voor het verlies van tweakotine en levensvreugde in de moeilijke voorbije nacht ."

De maand stond destijds in het teken van een technologie waar de Tweakers-lezer nog weinig van afwist: Intels Hyper-Threading. Intel werkte hieraan onder de codenaam Jackson. "Hyper-Threading-technologie zorgt ervoor dat de processor door het operatingsysteem behandeld kan worden als twéé losse verwerkingseenheden. Zo kunnen meerdere afzonderlijke delen van een programma tegelijkertijd bezig zijn", schreven we. Intel beloofde een snelheidswinst van 30 procent bij gebruik van multithreadingapplicaties. Software moest de techniek dus ondersteunen, vandaar dat Intels eerste stap was: ontwikkelaars op weg helpen. In eerste instantie kwam de SMT-techniek naar Prestonia Xeons voor servers en workstations met Northwood-cores. Voor consumenten verscheen later een Pentium 4 waarbij Hyper-Threading was geactiveerd: de Pentium 4 HT. Destijds produceerde Intel die processors op 130nm.

Concurrent AMD zat toen ook al niet stil en introduceerde eveneens voor het eerst processortechnologie die nu gemeengoed is. De AMD Hammer-processor was de eerste 64-bitprocessor, althans, AMD's x86-64 bood een 64bit-extensie voor de x86-instructiesetarchitectuur. Belangrijkste voordeel was onder andere het kunnen adresseren van meer dan 4GB geheugen, al deed de gedachte aan zoveel geheugen de tweaker in die tijd 'de speekselproductie stimuleren'.

De cpu was gebaseerd op de SledgeHammer- of K8-architecuur, ontwikkeld onder leiding van de bekende chiparchitect Jim Keller. De architectuur luidde het begin in van een succesvolle periode voor AMD. De Hammer verscheen in 2003 op de markt als de 'SledgeHammer' Opteron voor servers en de 'ClawHammer' Athlon 64 voor consumenten. Begin 2002 moesten lezers het nog doen met vroege benchmarks en foto's van chipsamples. Opvallend vonden we destijds de 'enorme pincount' van respectievelijk 754 en 940 pinnen voor ClawHammer en SledgeHammer, het gevolg van de aanwezigheid van twee HyperTransport-links en de geïntegreerde geheugencontroller.

Wat was Microsofts eerste smarphonebesturingssysteem? Over het antwoord valt te twisten, maar begin 2002 introduceerde het bedrijf al een mobiel besturingssysteem met de naam Smartphone 2002. Het is een van de vele softwareprogramma's van Microsoft die in de vergetelheid zijn geraakt. Over tien jaar schrijven we in deze rubriek wellicht over Windows 10X. Bepaald smart waren de phones waarop Smartphone 2002 zich richtte niet. Zo ondersteunde het OS geen touchscreens. Telefoons moesten over minimaal 4MB dram en 8MB rom of flashgeheugen beschikken. De maximale resolutie van de lcd was 208×240 pixels.

Microsoft bracht tegelijkertijd wel een OS uit voor mobiele apparaten met een groter scherm met touchscreen en stylus, maar het bedrijf beschouwde deze als Pocket PC's. Voor de 'kleine pc's' of pda's met belfunctie verscheen Pocket PC 2002 Phone Edition. Dit bevatte applicaties als Pocket Word en Pocket Excel. Beide besturingssystemen waren op de Windows CE 3.0-kernel gebaseerd en waren voorlopers van Windows Mobile. Overigens kan Microsoft niet de introductie van de term 'smartphone' claimen. Die eer gaat naar Ericsson, met zijn concepttelefoon GS88 uit 1997, hoewel bedrijven ook daarvoor al met 'smart phone' naar hun toestellen verwezen.

We zitten nu praktisch allemaal vast aan WhatsApp van Facebook Meta, maar in 2002 zetten concurrenten zich nog actief in om interoperabiliteit van instant messaging op mobiel mogelijk te maken. Ericsson, Motorola en Nokia verenigden zich in The Wireless Village. In die hoedanigheid presenteerden ze de Instant Messaging and Presence Services, een specificatie die maakte dat gebruikers van mobiele chatclients, zoals Nokia's My Presence en Motorola's IM, met elkaar konden babbelen. IMPS heeft nooit het succes en de bekendheid gekregen van open diensten als Simple of XMPP.

15 jaar geleden: Vista-verkopen, Google Apps, quantumtwijfels

Zoals we de vorige keer al kort memoreerden, wilde Microsoft ons vijftien jaar geleden duidelijk maken dat de 'wow' was begonnen, met een miljoenen dollars kostende campagne. 'The WOW starts now' was de slogan die de introductie van Windows Vista moest opluisteren. In Nederland wist het bedrijf de toen al populaire presentator Matthijs van Nieuwkerk te strikken om de introductie tijdens een evenement in Amsterdam aan elkaar te praten. Diezelfde Van Nieuwkerk zat 's avonds in zijn De Wereld Draait Door aan tafel met Tjeerd Hoek, directeur van de ontwerpafdeling van Microsoft. De schnabbel werd daardoor nog een relletje. VARA tikte de presentator op de vingers en het Commissariaat voor de Media deed onderzoek.

Ook het Amerikaanse launchevent was geen onverdeeld succes. "Een paar irritante drummers, een borderline insane-praatje van Steve Ballmer en wat lullige video'tjes van oem-fabrikanten", was de niet malse conclusie van Engadget. De matige introductie bleek een opmaat voor meer negatief nieuws. Volgens onderzoek ging Vista in zijn eerste week van verkoop in februari 2007 60 procent minder vaak over de toonbank dan Windows XP, dat in 2001 was verschenen. De leveringen stegen daarna weliswaar snel, ook omdat er inmiddels veel meer pc's waren dan in 2001, maar veel gebruikers gingen uit onvrede over de vele problemen over tot een downgrade naar XP.

In plaats van de hand in eigen boezem te steken, wees de toenmalige ceo Steve Ballmer met de beschuldigende vinger naar piraterij als belangrijke oorzaak voor tegenvallende verkoop- en omzetcijfers. Strengere antipiraterijmaatregelen moesten hier een einde aan maken, met name in China, India en Rusland. Die maatregelen waren tegenover XP al aangescherpt. Als Microsoft een Vista-exemplaar als non-genuine aanmerkte, verdwenen het startmenu en de desktopicoontjes, en na een uur logde Vista gebruikers die niet activeerden, automatisch zonder waarschuwing uit. Wel bleek al snel dat het mogelijk was om met een tweak het OS 120 dagen zonder activatie te kunnen gebruiken.

Het duurde niet lang voordat Apple de matige ontvangst van Vista aangreep om in de aanval te gaan. Apple probeerde Windows-verkopers ertoe te verleiden over te stappen naar Mac OS X, onder andere met het twee maanden later geïntroduceerde Leopard en de 'I'm a pc'-reclamespotjes.

Microsoft kreeg begin 2007 ook nog eens te maken met concurrentie voor Office. Google introduceerde Google Apps Premier Edition, een betaald pakket diensten dat later Gsuite en nog later Google Workspace zou gaan heten. Gebruikers kregen 10GB online opslag, een uptimegarantie voor api's van 99,9 procent en telefonische ondersteuning, naast de toegang tot Google Docs, Spreadsheets, Gmail en Calendar. Dat we het toch echt over een andere tijd hebben, blijkt uit het feit dat Google Apps toen nog Google Talk, Google Page Creator en BlackBerry-ondersteuning omvatte.

"'Bij ons hoef je niet vijf jaar op de volgende versie te wachten", sneerde een Google-medewerker bij de aankondiging om duidelijk te maken dat het bedrijf Office in het vizier had. Google richtte zich aanvankelijk op het midden- en kleinbedrijf, non-profitorganisaties en thuisgebruikers, later ook op de lucratieve enterprisemarkt. Dat laatste maakte Microsoft zenuwachtig. Het bedrijf zou een top tien samenstellen met redenen voor enterprises om niet naar Google Apps over te stappen. Met redenen als 'Google heeft een geschiedenis met het releasen van onaffe producten', 'Google is voor 99 procent afhankelijk van advertenties via zoeken' en 'Google Apps werkt alleen als je als enterprise geen power users hebt', probeerde Microsoft Google van repliek te dienen.

De geschiedenis herhaalt zich, luidt een gezegde. Dat lijkt in zekere zin het geval voor het gesteggel over de handel in virtuele goederen van onlineomgevingen. Vijftien jaar geleden maakte eBay de handel in virtuele spullen op zijn platform onmogelijk vanwege het risico van inbreuk op de auteursrechten van gamemakers. De enige uitzondering: items uit Second Life. Want, aldus eBay, Second Life is mogelijk geen spel. Mark Zuckerberg zal instemmend knikken bij het lezen van dit oude nieuws, want het gaat hier natuurlijk om een metaverse en voorstanders beloven gouden bergen door de handel die in dit soort omgevingen moet gaan plaatsvinden, met behulp van nft's, cryptocoins en smart contracts.

Een virtuele winkel die virtuele goederen aanbiedt, uit 2007 in Second Life.

Groot nieuws in de wetenschappelijke wereld vijftien jaar geleden: D-Wave demonstreerde Orion, de eerste werkende quantumcomputer. Een chip met 16 qubits kon onder andere Sudoku-puzzels oplossen, zoeken in een database en een tafelschikking opstellen. Dat niet alleen, D-Wave claimde waanzinnig snel te kunnen opschalen, naar 32 qubits later in 2007, tot een 512-qubitsysteem een jaar later en een 1024-qubitsysteem eind 2008.

De claims deden wetenschappers de wenkbrauwen fronsen, want was het niet gigantisch moeilijk om de quantumstaat van verstrengelde qubits in stand te houden en ze uit te lezen zonder de fragiele staat te verstoren? Wat niet meehielp, was dat D-Wave geen peerreview had laten uitvoeren om de resultaten te valideren, toch wel nodig om serieus genomen te worden. D-Wave-ceo Herb Martin moest dan ook al snel erkennen dat Orion een special-purpose-machine was.

De discussie of het systeem van D-Wave nu een quantumcomputer is of niet, duurde nog jaren voort. Wel is inmiddels duidelijk dat het systeem zijn nut heeft en bepaalde rekentaken sneller kan afhandelen dan conventionele computers en daarbij gebruikmaakt van quantummechanische eigenschappen. Het gaat hierbij om quantum annealing en niet om een universele quantumcomputer. Die laatste categorie kan in theorie veel complexer rekenwerk aan, maar daarvoor zijn de nodige qubits nodig en opschalen blijkt lastig; IBM zit inmiddels op 127 qubits. Ter vergelijking: D-Waves laatste systeem doet het met 5000.

Een klein berichtje met grote gevolgen: YouTube maakte bekend dat het advertentie-inkomsten met video-uploaders ging delen en een copyrightchecksysteem ging invoeren. De comments gingen vooral over de angst dat er nog meer advertenties zouden verschijnen op het videoplatform, een angst die niet ongegrond bleek. User paazei had echter een andere correcte voorspelling: "Dan kan je wellicht nog best wat verdienen als je al een dikke vriendenbasis opgebouwd hebt. En het klinkt ook wel leuk om te beginnen, als je naast je studie hier een aardig centje mee kan verdienen." Inmiddels zijn er honderdduizenden die van hun YouTube-kanaal kunnen leven en velen verdienen er meer dan een 'aardig centje' mee.

Tien jaar geleden: 'Mega Conspiracy', Pi-verkopen, nee voor 3d-tv

De van oorsprong Duitse internetondernemer Kim Dotcom pronkte jarenlang met zijn verworven rijkdommen en toonde op internet zijn collectie luxe bolides en het door hem geleasede landhuis in Nieuw-Zeeland, een van de meest luxueuze van het land. Aan zijn ogenschijnlijk zorgeloze bestaan kwam vijftien jaar geleden abrupt een einde toen 76 agenten, geassisteerd door twee helikopters, met groot machtsvertoon een gewapende inval deden. Bij de actie werden achttien auto's, een grote hoeveelheid harde schijven, tv's, kunst en 175 miljoen dollar in contanten in beslag genomen.

Kim Dotcom: hoe het was...

De actie werd onder de noemer Mega Conspiracy op last van de Amerikaanse justitie uitgevoerd en was gericht tegen Megaupload. Die uploadsite was volgens de Amerikanen bedoeld om auteursrechtinbreuk te faciliteren en de VS wilde dat de verdachten werden uitgeleverd. Onder die verdachten waren naast topman Kim Dotcom nog vier anderen, waaronder een Nederlander: Bram van der K, alias bramos. Hij zou verantwoordelijk zijn geweest voor het programmeerwerk en de netwerkstructuur van Megaupload.

... hoe het ging...

De zaak schokte de internetgemeenschap en, zoals dat toen ging, voerden internetters uit naam van Anonymous, ddos-aanvallen uit op de sites van het Amerikaanse ministerie van Justitie, de MPAA, de RIAA en Universal om hun onvrede te laten blijken. Megaupload behoorde volgens de aanklacht tot de dertien populairste sites ter wereld en had 180 miljoen geregistreerde accounts en 50 miljoen bezoekers per dag. Ook de overige sites van Mega, Megaporn en Megavideo, gingen offline. Dotcom verweerde zich met de claims dat Megaupload niet meer dan een cyberlockerdienst was, waar gebruikers bestanden voor eigen gebruik konden stallen. De FBI beweerde dat op zijn hoogst 5,86 miljoen gebruikers ooit een enkel bestand naar Megaupload of Megavideo hadden geüpload. Het gros van de bezoekers zou de dienst gebruiken voor het downloaden van films en tv-series, en Megaupload zou deze bestanden na klachten ook niet verwijderen, alleen gemelde links naar deze bestanden.

De zaak sleept nog altijd voort. Eind 2021 verwierp het Hooggerechtshof van Nieuw-Zeeland het beroep van Dotcom tegen uitlevering aan de VS. Hij kan daar veroordeeld worden tot maximaal twintig jaar celstraf wegens fraude en witwassen. Dotcom is nog altijd op vrije voeten. Meerdere rechters en politici oordeelden dat er fouten waren gemaakt bij de inval, spionage, inbeslagname van bezittingen en het overhandigen van hdd's aan de FBI.

Toch een mijlpaal in de computergeschiedenis: nadat een maand eerder de productie was gestart, ging tien jaar geleden de eerste Raspberry Pi in de verkoop. In no-time was de eerste voorraad van 10.000 stuks verkocht en na twee maanden waren er 350.000 bestellingen. Een jaar eerder introduceerde de Brit David Braben, tevens ontwikkelaar van de game Elite, de kleine computer. Die zou 15 pond moeten kosten en was bedoeld voor kinderen van arme ouders. De praktijk liep wat anders. De eerste Raspberry Pi model B kostte 22 pond, in Nederland en België zo'n 45 euro, en bleek vooral populair bij hobbyisten, die de computingbordjes voor tal van projecten gingen gebruiken.

In de jaren erna verschenen kleinere varianten zoals de Zero en de Pico, en krachtiger modellen zoals de Raspberry Pi 4. Inmiddels zijn er in totaal van alle modellen meer dan 40 miljoen exemplaren verkocht en de Pi is daarmee de succesvolste Britse computer. Het VK heeft een geschiedenis met compacte, betaalbare computers. In de jaren tachtig van de vorige eeuw verschenen de ZX Spectrum van Sinclair, modellen van Acorn en later de BBC Micro.

De hype die 3d-tv heette, was hevig, maar van korte duur. Begin 2012 luidde Samsung het einde in door maar niet meer met 3d-functionaliteit te adverteren. "In 2010 had je enkele early adopters die absoluut zo'n toestel in huis wilden halen, maar in 2011 was het vet al van de soep", aldus Tristan Van Overbroek, marketingmanager consumentenelektronica van Samsung Benelux. Samsung was er net als de overige tv-fabrikanten dan toch achter gekomen dat consumenten niet bepaald warmliepen voor het op de bank zitten met een 3d-bril tijdens de film. Tv-fabrikanten klaagden ook dat het aanbod van 3d-films niet op gang was gekomen. De nieuwe hype zou smart-tv gaan heten.