Elke nieuwe Windows-release zegt iets over Microsofts blik vooruit en zijn toekomstplannen met het decennia oude besturingssysteem. Evenzo is elke nieuwe versie beïnvloed door wat eraan voorafging. Daarbij probeert Microsoft waarschijnlijk de goede eigenschappen zoveel mogelijk te behouden, terwijl andere wijzigingen juist een gevolg zijn van wat er niet zo goed ging bij de voorgangers. En zoals iedere verstokte Windows-gebruiker weet, schort er nog weleens het een en ander aan de software. De release van Windows 11 is een goede gelegenheid om terug te kijken op bugs, faalmomenten, mislukkingen, misstappen en blunders die Microsoft bij Windows heeft begaan. Die hebben het OS immers evengoed gemaakt tot wat het nu is.
Windows 1.0: traag als stroop
De geschiedenis van Windows begint al met een flop. Microsoft begon in 1983 aan Windows om vorm te geven aan de visie van Bill Gates dat de toekomst bij de grafische interface lag. Zo'n interface zou computers makkelijker te gebruiken maken voor de massa, voor wie de command line interface, zoals die in die tijd gebruikelijk was, vaak een obstakel was. Die visie kwam niet uit het niets. Gates was geïnspireerd door de interface van de Xerox Alto van het Palo Alto Research Center uit het begin van de jaren zeventig en een demonstratie van Steve Jobs van een prototype van de Macintosh in het begin van de jaren tachtig. Microsoft begon in 1982 in het geheim aan het project onder de naam Interface Manager.
:strip_exif()/i/2004696890.jpeg?f=imagenormal)
Zo'n dertig ontwikkelaars werkten aan wat Windows 1.0 zou worden en wat destijds een flinke belasting op de werkzaamheden van het honderd ontwikkelaars tellende Microsoft betekende. Het was het grootste project dat Microsoft tot dan toe begonnen was. Desondanks verscheen de software pas in 1985, twee jaar na de geplande release. Windows 1.0 was een 16bit-frontend voor MS-DOS met vensters die multitasking mogelijk maakten, maar die vensters konden elkaar nog niet overlappen. Vereist waren MS-DOS 2.0, 256kB ram en twee double-sided diskdrives of een harde schijf, maar volgens een review van The New York Times was de minimale hoeveelheid werkgeheugen bij lange na niet genoeg.
Dat gaf Microsoft zelf ook al aan door in de kleine lettertjes te melden dat 'meer geheugen aanbevolen wordt bij het draaien van meerdere applicaties of DOS 3.3'. NYT: "Waarom iemand Windows zou aanschaffen zonder de bedoeling om meerdere applicaties te draaien, is een mysterie." Zelfs met maar liefst 512kB geheugen draaide Windows traag als stroop volgens de krant en hoe meer applicaties de gebruiker activeerde, hoe trager de software werd. Dat viel niet alleen Microsoft aan te rekenen. De praktijk was destijds dat elke applicatie, zoals het toen populaire Lotus 1-2-3, zoveel geheugen in beslag nam als mogelijk was, want waarom niet als multitasking niet de norm is?
Bill Gates voorspelde bij de release dat Windows op negentig procent van alle IBM-compatibele computers zou draaien. Die voorspelling kwam wat versie 1.0 betreft bij lange na niet uit. Behalve aan snelheid ontbrak het aan ondersteuning door onder andere IBM, dat zijn eigen multitaskingomgeving met de naam Topview had, en het populaire Lotus 1-2-3. De hardware was er nog niet klaar voor en Windows 1.0 was te afhankelijk van de muis, waar lang niet iedereen behoefte aan had. Tot overmaat van ramp dreigde Apple Microsoft aan te klagen voor copyrightinbreuk, vanwege de overeenkomsten met de gui-programma's voor de Macintosh. Gates wist bij de toenmalige Apple-topman John Sculley af te dwingen dat Microsoft rechtenvrij gebruik kon maken van de grafische displaytechnologie die ontwikkeld was voor de Macintosh, waarmee in ieder geval die horde genomen was. Windows 1.0 was geëindigd in een flop, maar het Windows-tijdperk was begonnen.
Windows 2.x: of /286, of /386
Windows 2.0 bracht de nodige verbeteringen, zoals toetsenbordshortcuts en het over elkaar kunnen gebruiken van vensters. Met meer dan een miljoen verkopen was de opvolger uit 1987 dan ook een stuk succesvoller. Het was echter ook de eerste versie van Windows met onduidelijkheden rond de naamgeving. Dat bleek een voorbode, want enige consequentheid in de naamgeving van de Windows-versies is met geen mogelijkheid te ontwaren.
Er verschenen twee versies van Windows 2.0, waarbij de ene simpelweg Windows werd genoemd, met de aanduiding 2.0 aan de achterkant van het doosje, en de andere Windows/386. Bij de komst van versie 2.1 werden de namen aangepast in Windows/286 en Windows/386. Veel duidelijker werd het daarmee niet voor consumenten, want Windows/286 ondersteunde ook nog gewoon 8088- en 8086-processors, naast de 286-cpu's. Windows/386 was een stuk geavanceerder dankzij de ondersteuning van de protected virtual address mode. Hierdoor kon meer geheugenruimte aangesproken worden, wat mogelijk gemaakt werd door de 32bit-bus van de 386. Verschillende applicaties konden daardoor parallel draaien, ook op de achtergrond, in een virtuele 8086-modus.
:strip_exif()/i/2004695580.jpeg?f=imagegallery)
Windows 3.x: crashes en antitrustonderzoeken
:fill(white):strip_exif()/i/2000855353.jpeg?f=imagemedium)
Met de releases van Windows 3.0 in 1990 en versie 3.1 in 1992 begon de adoptie van Windows pas werkelijk vorm te krijgen. Zoals PC Magazine het omschreef in de review van Windows 3.0: "Microsofts producten zijn veelbelovend en komen met vertraging op de markt, de eerste versies hebben zo hun eigenaardigheden, maar daarna groeien ze uit tot world-beaters." Versie 3.0 werd goed onthaald, maar was niet perfect. Ondanks het sterk verbeterde geheugenbeheer haalde PC Magazine aan dat de nieuwe File Manager nog traag was en er waren zorgen bij Infoworld over compatibiliteit en de flinke hoeveelheid schijfruimte die het OS bij installatie innam, maar liefst 4,5MB. Verder crashte het OS nog weleens, vooral bij toepassingen rond netwerken, printen en situaties waarin te weinig geheugen overbleef. Mede hierdoor werden de systeemeisen voor 3.1 verhoogd naar de aanwezigheid van een 286 met minimaal 1MB werkgeheugen. Deze versie markeert ook de komst van het 'blue screen of death' als venster voor systeemcrashes. Daarmee toont het bedrijf een datadump die systeembeheerders kan helpen om de oorzaken te vinden. Met 3.11 plette Microsoft veel bugs, waardoor gebruikers aan deze versie waarschijnlijk de beste herinneringen hebben.
Een bug die bij Windows 3.0 in het OS verscheen en die nog generaties in Windows bleef, betrof de calculator. De rekenmachine vond de vierkantswortel van 4 niet helemaal gelijk aan 2. Wie √4 − 2 invoerde, kreeg als antwoord −1,068281969439142e−19 en bij de wetenschappelijke calculator -8,1648465955514287168521180122928e-39. Microsoft zag het niet als een bug, maar simpelweg als het gevolg van het feit dat de calculator voor dit soort berekeningen geen floatingpoint- of zwevendekommagetallen gebruikt, maar een extended precision library die geen algoritme bevatte voor worteltrekken met hoge precisie. Pas in 2018 (!) paste Microsoft dit aan in de Windows Calculator van Windows 10.
De voornaamste misstap waarvan Microsoft rond deze tijd werd beschuldigd, betrof het agressief bundelen van Word en Excel met Windows. De Amerikaanse Federal Trade Commission sprak er zelfs van dat het Redmondse bedrijf ontwikkelaars van concurrerende producten aanmoedigde software te optimaliseren voor OS/2, het OS dat Microsoft samen met IBM ontwikkelde, terwijl het tegelijkertijd zelf stevig inzette op Word en Excel voor Windows. Microsoft koppelde zijn OS/2-ontwikkeling los van IBM om hier verder aan te werken onder de naam Windows NT. Dit moest een OS gericht op servers en workstations worden dat in tegenstelling tot de consumentenversie niet op MS-DOS was gebaseerd. De eerste versies van NT waren niet succesvol vanwege traagheid en hoge systeemeisen. Microsoft raadde een 486 en 16MB aan, maar OS/2 werd ook geen succes; de partners van Microsoft en IBM baalden.
Onder andere Lotus Development Corporation klaagde dat het op aandringen van Microsoft flink had geïnvesteerd in OS/2. WordPerfect maakte de zaak bij de FTC aanhangig en wees erop dat de softwareafdeling voor Word binnen Microsoft intern tot in detail op de hoogte was van komende veranderingen in Windows om daar snel op in te kunnen spelen. In hoeverre dat alles werkelijk de oorzaak was, daar bestaat discussie over. Feit is dat Microsoft vanaf de 3.x-versies van Windows snel marktaandeel won met Word en Excel en in toenemende mate onder vuur lag wegens concurrentiebelemmerend gedrag.
:strip_exif()/i/2004695582.gif?f=imagenormal)
Windows 95: maximaal 49,7 dagen
In diverse opzichten is de release van Windows 95 het hoogtepunt in de Windows-tijdlijn. Rijen kopers stonden voor de computerwinkels om bij release een kopie te bemachtigen. De Windows-hype werd aangespoord door een enorme marketingcampagne waarvoor onder andere het nummer Start me up van de Rolling Stones en een 'cybersitcomvideo' met acteurs van de serie Friends ingezet werden. In deze versie treffen we tal van functies aan die nog steeds in Windows zitten, zoals een startmenu, een taskbar en de verkenner. Het is ook de versie die een van de pijnlijkste bugs in de Windows-geschiedenis introduceerde.
"Na precies 49,7 dagen van continue werking kan het zijn dat je Windows-gebaseerde computer stopt met functioneren (hangt)", waarschuwde Microsoft in 1999. De oorzaak betrof volgens Microsoft een timingalgoritme en dit lijkt te maken te hebben met de maximale waarde van een dword in combinatie met een GetTickCount-call in milliseconden. Die waarde kan maximaal 232 bedragen oftewel 4.294.967.296. Aangezien er 86.400.000 milliseconden in een dag zitten, is het maximum na 49,7102696 dagen bereikt en begint de teller opnieuw, met blijkbaar een crash van het hele OS tot gevolg. Misschien nog bijzonderder is dat de bug zo lang in Windows 95 kon zitten voordat er een patch kwam. Blijkbaar was het al bijzonder als een systeem zoveel dagen zonder eerdere crash bleef draaien.
Windows 98 (SE): bsod's galore
Windows 98 bouwde voort op 95 met wat interfacewijzigingen, bugfixes en de integratie van Internet Explorer, die bij Windows 95 al bij de oem-versies geïntegreerd was. Stabieler dan zijn voorganger draaide het OS niet. Het bsod werd een vast begrip en een voor velen onverwachte, onwelkome, maar terugkerende frustratie. Bijvoorbeeld voor Bill Gates zelf, die lijdzaam moest toezien hoe een blauw scherm de presentatie van Windows 98 verknalde, en onder luid gejoel niet meer kon doen dan met een nerveus lachje verkondigen dat dit vast de reden was dat het OS nog niet geleverd werd.
Ook na de levering waren er nog legio bugs aanwezig. Zoals het probleem dat als een gebruiker zijn Windows 98-systeem tussen 23.59 en 00.00 uur een reboot gaf, de datum van slag raakte en een dag ging achterlopen ofwel twee dagen vooruitsprong, afhankelijk van het precieze moment van de reboot.
De verdere integratie van Internet Explorer in het OS was een van de redenen dat het marktaandeel van Netscape en andere browsers in rap tempo afkalfde. Meer en meer kreeg het bedrijf uit Redmond het imago van een monopolist die zijn positie misbruikte, wat ook op deze site leidde tot termen als Microschoft. Om dit imago nog wat te verslechteren, richtte Microsoft zijn pijlen in deze jaren op Linux, dat het als de grootste bedreiging voor Windows beschouwde. Toenmalig ceo Steve Ballmer deed de weinig subtiele uitspraak dat Linux was te vergelijken met kanker, omdat licenties van opensourcesoftware zouden vereisen dat bij gebruik van dit soort software de rest van de software ook opensource was.
Windows ME: de Mistake Edition
:fill(white):strip_exif()/i/2000861297.jpeg?f=imagemedium)
Microsoft besloot nog een keer een Windows-versie voor consumenten op DOS te baseren, omdat de versie op de NT-kernel vertraging opliep. Dat had het bedrijf beter niet kunnen doen, want het resulterende Windows Millenium Edition staat bekend als de slechtste Windows-versie ooit en de afkorting ME wordt ook gekscherend als Mistake Edition uitgelegd.
Meer nog dan Windows 98 en 95 had ME te kampen met installatieproblemen, bugs, glitches en crashes, waarmee duidelijk was dat DOS op zijn laatste benen liep en Microsoft het OS overhaast had uitgebracht. Vooral gênant was de bug die de melding 'restoration was unsuccessful' kon geven bij het gebruik van het nieuwe en op zich handige System Restore voor een herstelpoging. Het algoritme voor het maken van checkpointbestanden werkte niet meer na 8 september 2001, zodat het systeem geen herstelpunten van na die datum kon vinden. Microsoft bracht begin 2001 al wel een fix uit, maar niet iedereen was daarvan op de hoogte.
Microsoft had verder DOS in real mode uitgeschakeld, zodat je niet meer kon booten naar MS-DOS, waar veel gebruikers niet blij mee waren. De onvrede en instabiliteit maakten dat veel gebruikers teruggingen naar Windows 98 of naar het op bedrijven gerichte Windows 2000, dat al wel op NT was gebaseerd en veel stabieler draaide.
Windows XP: slachtoffer van zijn eigen succes
Windows XP was alles wat ME niet was, mede doordat het op het veel stabielere NT gebaseerd was. DOS-ondersteuning was er via de DOS Virtual Machine en hoewel niet ieder DOS-programma daarop draaide, was de ontvangst van XP positief. Dat betekent niet dat het OS perfect was. Gebruikers hadden bijvoorbeeld wel problemen met de activatie van de software. Paste je de hardware van een systeem iets te veel aan, nieuw moederbord, andere graka, dan moest je opnieuw activeren. Met een beetje pech lukte dat niet meer online en moest je Microsoft bellen (!) voor een nieuwe activatiecode. In 2006 installeerde Microsoft via een kritische beveiligingsupdate, die daarmee standaard automatisch binnenkwam, Windows Genuine Advantage. Windows waarschuwde daarmee regelmatig een licentie af te nemen, met een zwarte wallpaper als achtergrond, als de software de activatiekey niet in orde vond.
De adoptie van XP ging hand in hand met de opkomst van internet als massamedium. Daarmee werd pijnlijk duidelijk hoe cruciaal security was geworden en hoezeer Microsoft daarmee achterliep. Op talloze manieren wist malware misbruik te maken van gaten en weeffouten in Windows XP. Berucht waren wormen als W32.Blaster, W32.Sasser, W32.Bagle en W32.Mydoom. Het waren ook de tijden dat het moeilijk was om te ontkomen aan infecties met spyware en adware. Omdat Windows deze niet goed kon weren, sprongen diverse tools zoals AdAware, HijackThis, Spybot S&D, SpySweeper, SpyHunter en SpyRemover in dit gat. Microsoft zag zich genoodzaakt een eigen tool met de creatieve titel Microsoft AntiSpyware, later Defender, gratis te verstrekken. Ook moest het bedrijf flink aan de bak met securityfixes, die het onder andere via drie Service Packs naar XP bracht.
Microsofts aanvankelijke malwarebescherming betrof Live OneCare, waarvoor gebruikers een abonnement moesten afsluiten. Uiteindelijk besloot het bedrijf maar om gratis antivirussoftware voor Windows te verstrekken onder de naam Security Essentials, later weer Defender. De kwaliteit was wisselend, maar werd beter. Opnieuw werd er dus software gratis geïntegreerd die door derden werd aangeboden en opnieuw volgden er klachten over misbruik van de positie, die nog lang aanhielden, dit keer door antivirusbedrijven.
XP is in zekere zin slachtoffer geworden van zijn eigen succes, want de versie zal ook herinnerd blijven als de Windows-versie die bij het einde van zijn levensduur nog door miljoenen systemen gebruikt werd, met opnieuw beveiligingsproblemen tot gevolg. In zekere zin had Microsoft dat aan zichzelf te danken. Microsoft bleef XP verlengd leveren voor netbooks, omdat opvolger Windows Vista niet soepel kon draaien op de kleine laptopjes. Op 14 april 2009 eindigde de mainstreamondersteuning, gevolgd door de verlengde ondersteuning op 8 april 2014. Dat was twaalf jaar na de introductie en alleen al in Nederland waren er toen nog een miljoen XP-installaties die het daarna zonder beveiligingspatches moesten doen. Er verschenen nog wel beveiligingsupdates, maar alleen als onderdeel van betaalde support voor klanten die de deadline blijkbaar gemist hadden of te traag waren met migreren, zoals overheidsinstanties.
/i/2004697020.png?f=imagenormal)
XP markeerde daarnaast het begin van Microsofts pogingen om de huiskamer te veroveren en tablets te positioneren als de opvolger van de laptop en desktop, met respectievelijk XP Mediacenter Edition en XP Tablet Edition. Beide pogingen faalden jammerlijk. Consumenten zaten niet te wachten op een dure pc met hoge systeemeisen in de woonkamer voor home-entertainment. Wat tablets betreft ging Apples iPad uiteindelijk met de eer aan de haal te tonen wat een tablet moest zijn. Dat was zonder twijfel tot chagrijn van Bill Gates, die al in 2001 tablet-pc's presenteerde en er hoge verwachtingen van had.
Windows N Edition: een moetje
De eer van slechtst verkopende editie van Windows gaat waarschijnlijk naar de N-editie. Dit is de versie van het OS die het bedrijf in 2005 op last van de Europese Commissie zonder mediaspeler en aanverwante functionaliteit moest leveren. Mede na klachten van RealNetworks werd geoordeeld dat Microsoft zijn monopoliepositie misbruikte en concurrerende mediaspelers van de markt drukte. Europese consumenten moesten daarom kunnen kiezen voor een mediaspelerloze versie. Microsoft wilde deze Windows XP Reduced Media Edition noemen, maar de EU vond dat deze naam consumenten zou afstoten. Het werd ook met de uiteindelijke N-aanduiding geen succes. Na bijna een jaar claimde Microsoft zegge en schrijve 1787 stuks van XP N verkocht te hebben; fabrikanten hadden toen nog geen enkel systeem met het OS geleverd.
Nog altijd levert Microsoft N-edities, maar het is duidelijk een moetje, want veel vind je er niet over op de site van het bedrijf. Ja, ook Windows 10 en 11 bevatten standaard nog de Windows Media Player. We konden Windows 11 N nog niet op de site van Microsoft vinden, maar het bedrijf stelde ons gerust bij vragen hierover: "Ja, de N-editie is beschikbaar voor apparaten die hiervoor in aanmerking komen. Oems kunnen het op nieuwe pc's installeren en we updaten bestaande Windows 10 N-klanten naar Windows N op een latere datum." De vraag hoeveel stuks van de N-edities in omloop zijn, kon Microsoft niet beantwoorden, maar het zal om een nietszeggende hoeveelheid gaan. De vraag is voor wie de N-versies een grotere flop zijn, voor Microsoft of voor de EU? Concurrerende mediaspelerbedrijven zijn er weinig mee opgeschoten; RealNetworks richt zich tegenwoordig op AI en computer vision in plaats van een veelvuldig bufferende mediaspeler.
Windows Vista: the wow did not start
In een competitie welke Windows-versie het slechtst was, scoort Vista waarschijnlijk hoog en doet dit OS niet onder voor ME. En de ontwikkeling van Longhorn, zoals de codenaam van Vista was, liep toch al niet lekker, met uitstel, terugschroeven van ambities en ontwikkelaars die op XP gezet werden. Of de software werkelijk zo slecht was, daarover verschillen de meningen, maar impopulair was Vista zeker, ondanks de grootschalige 'The wow starts now'-releasecampagne. Dat kwam deels door de belabberde driverondersteuning, waardoor veel randapparaten niet lekker met het OS werkten. Ook de hoge systeemeisen waren een doorn in het oog en Vista draaide op veel systemen minder soepel dan XP, mede door de eyecandy van de Aero-interface, die ook nog eens een kortere accuduur opleverde.
Microsoft had hoge verwachtingen van een functie met de naam SideShow. Het wilde al bij Windows XP een protocol voor weergave op een klein tweede scherm introduceren. Dit werd bij pas Vista realiteit, maar geen succes. Slechts een handjevol apparaten kreeg ondersteuning voor SideShow, waaronder wat laptops en afstandsbedieningen.
Lerend van de problemen met XP had Microsoft de beveiliging bij Vista flink opgeschroefd, met onder andere User Acccount Control. Gebruikers hadden standaard geen beheerdersrechten en kregen bij acties waarvoor die vereist waren, een pop-up om specifiek toestemming te geven, zoals voor de installatie van programma's en het wijzigen van belangrijke instellingen. Vanuit securitystandpunt was UAC een goede toevoeging, maar veel gebruikers vonden de hoeveelheid pop-ups irritant en schakelden de functie uit.
Ook de activatie leidde weer tot frustraties en problemen. Enkele maanden na de release van Vista gingen de servers voor Windows Genuine Advantage kortstondig offline, waardoor grote hoeveelheden Windows-installaties onterecht als non-genuine aangemerkt werden. Dat was des te frustrerender voor gebruikers, omdat Microsoft de authenticatiecheck tegenover XP aangescherpt had. Standaard verdwenen het startmenu en de desktopicoontjes, en na een uur logde Vista gebruikers die niet activeerden, automatisch zonder waarschuwing uit.
Windows 7: weinig te klagen, voor consumenten
Tja, welke noemenswaardige bugs en problemen vertoonde Windows 7? Zoals we in onze review schreven, was Windows 7 vooral wat Vista had moeten zijn: stabiel, vertrouwd, responsief en met een minder vervelende UAC. Gebruikers waren vol lof. Perfect was het niet; het OS claimde het nodige ram en niet alle randapparaten werkten, hoewel de problemen niet in de buurt kwamen van die van Vista. Spetterende nieuwe functies waren er niet en sommige oude software werkte niet meer, waarbij de XP-modus ook niet altijd soelaas bood. Over het geheel gezien viel er echter weinig te klagen over 7.
Althans, door consumenten, de Europese Commissie had opnieuw klachten over misbruik van machtspositie ontvangen, dit keer van Opera met betrekking tot de geïntegreerde Internet Explorer-browser. Microsoft kwam met het voorstel van een browserkeuzescherm om dreigende stappen te ontlopen. Het bedrijf kreeg uiteindelijk toch een miljoenenboete, omdat het tussen mei 2011 en juli 2012 geen browserkeuzescherm toonde in Windows 7 SP1. In 2014 stopte Microsoft met dit scherm, omdat de termijn verlopen was. Toen was Chrome ook al bezig met zijn opmars naar marktdominantie.
Windows 8(.1): mislukt op vele vlakken
Bij de komst van Windows 8 begonnen gebruikers een trend te ontwaren: na elke succesvolle Windows-editie volgt een flop. Onder de motorkap verschilde Windows 8 niet veel van Windows 7, maar wat uiterlijk betreft des te meer. Microsoft vond het een goed idee om Windows standaard te laten starten met een schermvullende interface met gekleurde tegels. Deze Metro-interface was gebaseerd op een visuele stijl die Microsoft ontwikkelde voor zijn Zune HD-mediaspeler en die het daarna had doorontwikkeld voor Windows Phone 7. Het idee achter Metro begon echter al met de Media Center-editie van Windows XP. Met Live Tiles moest Windows in het post-pc-tijdperk van de tablets en touchscreens brengen. Gebruikers vonden het een minder goed idee. De kritiek was groot en maakte dat Microsoft bijna tien jaar bleef sleutelen aan het Live Tile-startmenu. Bij Windows 11 zijn de tegels niet meer aanwezig.
/i/1315985297.png?f=imagenormal)
Windows 8 was in feite twee besturingssystemen in één en gebruikers konden maar niet wennen aan de geforceerde Frankenstein-oplossing voor touchscreengebruik. Microsoft reageerde op de in zijn ogen 'extreme' reacties in de media met de belofte dat het Windows 8 zou blijven verbeteren: "Windows 8 is een goed product en wordt elke dag beter."
Dat verbeteren bestond vooral uit terugdraaien, want de 8.1-update bracht de startknop terug en maakte dat gebruikers weer konden starten in de traditionele desktopomgeving. De update van die update maakte het OS weer bruikbaarder met de muis, maar zoals wij schreven: "Om Windows 8 een positiever imago te geven dan het nu heeft, is meer nodig". Om te beginnen werkende updateservers: veel zakelijke 8.1-clients konden door een bug de update vanaf WSUS-servers niet ontvangen als ze https wel hadden ingeschakeld, maar tls 1.2 niet. Sterker nog, ze konden helemaal geen updates meer ontvangen. Microsoft zag zich genoodzaakt de uiterste updatetermijn te verlengen. Windows 8.1 Update 1 maakte dat de nodige gebruikers met een reeks foutmeldingen en bsod-schermen geconfronteerd werden. Het bsod zag er vanaf Windows 8 overigens wel wat beter uit, met een emoticon of sadness en een vereenvoudigde weergave.
De ontwikkeling van de BSOD. Vlnr: Windows 98, Windows 7, Windows 8, Windows 10.
Windows RT: 2012 - 2015
Een Windows-versie die al weer vergeten lijkt, was RT. Microsoft heeft nooit duidelijk gemaakt waar de naam voor stond, maar aangenomen werd dat het op Windows Runtime sloeg. Windows RT was voor tablets met Arm-processors in plaats van de x86-processors van Intel en AMD. Microsoft beperkte de api sterk en het OS kon alleen de standaard aanwezige apps, Office 2013 en Metro-apps uit de Windows Store draaien. De enorme hoeveelheid x86-software waarmee Windows groot was geworden, dus niet. Het was een vroege poging van Microsoft om tot een ecosysteem à la Android en iOS te komen, waarbij ontwikkelaars Windows-apps voor Arm zouden ontwikkelen, die Microsoft via zijn winkel zou aanbieden. Fabrikanten als Dell, HP en Samsung haakten al snel af toen de verkopen van RT-tablets tegenvielen. Voor kopers was het jammer dat Microsoft UEFI Secure Boot-activatie verplichtte; daardoor konden ze er geen Android op zetten.
Windows 8 en RT moesten in tandem met Windows Phone antwoord bieden op de opkomst van Android en iOS, en het falen van de software - we weten allemaal hoe het afliep met Windows voor mobieltjes - maakte dat Microsoft zijn koers drastisch moest wijzigen.
/i/2000735400.png?f=imagenormal)
Windows 10(X)(S)
Microsoft maakte in 2015 het doel van 1 miljard Windows 10-installaties tegen 2018 bekend. Dat doel was onderdeel van de strategie om toe te werken naar een gedeelde softwareplatform voor tal van apparaten in plaats van de nadruk te leggen op verschillende Windows-versies. Er moest een Universal Windows Platform voor al die apparaten komen en ontwikkelaars zouden hun Android-, iOS- en oude Windows-programma's moeten ombouwen zodat Microsoft ze via de Windows Store kon aanbieden. Die strategie mislukte deels. In 2016 schrapte Microsoft de doelstelling van 1 miljard; in 2020 werd ze toch nog bewaarheid.
Microsoft probeerde Windows 10 zelfs nog even naar tv's te brengen, maar duidelijk werd dat de software het vooral van desktop-pc's en laptops, dan wel tablets met los te koppelen toetsenbord moest hebben, niet van iot-apparaten, computingboards of kleine mobiele apparaten. Mede hierom was de poging om via Windows 10 de Cortana-spraakassistent populair te maken en voet aan de grond op de smarthomemarkt te krijgen, gedoemd te mislukken. De assistent is in Microsoft 365 gedegradeerd tot 'productiviteitsassistent'.
De poging om marktaandeel te winnen met de integratie van een totaal nieuwe browser, Edge op basis van EdgeHTML en de Chakra-engine voor JavaScript, was ook geen onverdeeld succes. De hoop was dat een nieuw uiterlijk en functies zoals e-bookondersteuning voldoende waren om Internet Explorer te doen vergeten, maar gebruikers bleven bij Chrome. If you can't beat them, join them, dacht Microsoft en het bedrijf besloot Edge toen maar op Chromium, te bouwen, zodat de browser kon meeliften op die ontwikkeling en compatibiliteit met Chrome zou krijgen. Vooralsnog leidt die aanpak niet tot een significant marktaandeel.
In de basis is Windows 10 een uitstekend en populair besturingssysteem, maar pogingen van Microsoft om er meer van te maken, mislukten vaak. 'Creatieve' vernieuwingen die via de halfjaarlijkse grote featuresupdates naar het OS kwamen, zoals Mixed Reality, Remix 3d, Paint 3d, Windows Ink en Story Remix, werden geen succes. Ook de Timeline-functie is bij Windows 11 alweer geschrapt en sommige opvallende features die het bedrijf testte, haalden het helemaal niet, zoals Sets, waarmee tabbladen van verschillende apps in een enkel venster beschikbaar moesten komen. Wellicht is dat ook het lot van een as-a-serviceaanpak. De cadans van twee grote updates in een jaar maakte dat Microsoft zich aanvankelijk vol energie op nieuwe features stortte, maar gaandeweg kwam de focus steeds meer op kleinere verfijningen en verbeteringen te liggen. Bovendien trekt het bedrijf veel apps los van het OS om ze via de Store te kunnen updaten.
/i/2001910431.jpeg?f=imagenormal)
De keerzijde van twee keer per jaar een grote update werd pijnlijk zichtbaar in 2018. De April 2018 Update werd uitgesteld vanwege stabiliteitsproblemen en bsod-crashes, maar ook na de release klaagden gebruikers over vastlopers. De release van de October 2018 Update verliep nog dramatischer; gebruikers ontdekten dat hun hele Documenten-map leeg was na de update. Microsoft staakte de update om onderzoek te doen naar de verdwenen bestanden en andere problemen, zoals die met Intel-drivers en iCloud-bugs. Windows 11 krijgt nog maar één keer per jaar een grote update.
Jarenlang leidde Chrome OS een bestaan onder de radar, maar stukje bij beetje wist het OS voet aan de grond te krijgen, vooral in het onderwijs. Microsoft probeerde die opkomst te pareren met Windows 10 S. Het leek aanvankelijk alleen om software voor laptops van scholen te gaan, maar al snel bleek dat er ook Windows S-laptops in de winkels kwamen te liggen. Kopers kregen te maken met een uitgekleed OS, dat alleen apps uit de Microsoft Store en browsers op basis van EdgeHTML kon draaien. Omdat Microsoft ook wel inzag dat dat tot onvrede kon leiden, was er de mogelijkheid om een upgrade naar Windows 10 Pro uit te voeren. Die was echter maar tijdelijk gratis en het bedrijf was allesbehalve duidelijk over de termijnen en de kosten voor gebruikers.
/i/2004697108.png?f=imagenormal)
In een poging een einde te maken aan de verwarring besloot Microsoft om de overstap van Windows 10 S naar een volledige versie voor iedereen gratis te houden en de naam meteen te veranderen in Windows 10 in S-mode. Het gaat om eenrichtingsverkeer en organisaties kunnen ervoor kiezen om hun apparaten in S-modus te houden. Ook voor Windows 11 is er een S-modus, maar verwarrend genoeg kunnen alleen Windows 10 S Home-gebruikers upgraden naar Windows 11 S Home. Wie de Pro-, Enterprise- of Educatie-versie draait, moet eerst uit de S-modus geraken en daarna de upgrade naar Windows 11 doorvoeren. Een terugkeer naar de S-modus kan daarna dus niet meer, mocht iemand daar behoefte aan hebben. Dit is vooral verwarrend aangezien Windows S in eerste instantie juist bedoeld was voor educatie- en enterprisedoeleinden.
/i/2003391656.png?f=imagenormal)
En dan was er natuurlijk nog de gekke Windows 10X-aankondiging in 2019. Ineens was daar een besturingssysteem voor apparaten met twee schermen. De software noch de apparaten kwamen er. Opnieuw zwalkte Microsoft na de aankondiging met zijn plannen; het OS zou eerst toch naar apparaten met een enkel scherm komen, waarmee onduidelijk werd voor wie of wat 10X bedoeld was. Het lijkt erop dat Microsoft de tijd nog niet rijp achtte voor een avontuur met een geheel nieuwe Windows-versie. In plaats daarvan hernieuwde de softwareontwikkelaar zijn focus op het vertrouwde Windows 10. Het bedrijf putte inspiratie uit 10X om het besturingssysteem een likje verf en een nieuwe naam te geven: Windows 11.
Tot slot
Windows 11 is voor een groot deel ontstaan dankzij de fouten en misstappen die Microsoft in het verleden heeft gemaakt. Gebruikers hebben geen behoefte aan al te gekke nieuwe functies en zitten ook niet te wachten op twee grote updates per jaar, met elke keer weer de tijd die dit kost en de spanning of de update slaagt. Zo bezien is de keuze om voort te borduren op Windows 10 een logische, met de stappen die Microsoft in het verleden heeft gemaakt om zijn belangrijkste software stabiel en veilig te maken. Ook zullen veel gebruikers ondanks de visuele wijzigingen de desktopomgeving als vertrouwd ervaren. Dat betekent niet dat er niet ook bij Windows 11 zaken kunnen misgaan. Kijk alleen maar naar de onduidelijkheid die de communicatie over de systeemvereisten oplevert. Op de Engelstalige supportpagina stelt Microsoft niet te garanderen dat systemen updates krijgen als ze niet aan de systeemvereisten voldoen; op de Nederlandse pagina staat onomwonden: "Apparaten die niet aan deze systeemvereisten voldoen, ontvangen geen updates meer, waaronder beveiligingsupdates."
De tijd van de blue screens tijdens presentaties en grote stabiliteitsproblemen is wel voorbij en ook wat gênante bugs en misbruik op grote schaal van beveiligingsgaten betreft is er veel verbeterd ten opzichte van vroeger. En dan zijn er vast nog heel veel gebreken geweest die we niet melden in dit artikel, maar ook Windows 11 zal weer een leermoment zijn voor Microsoft, met fouten en misstappen die we nu nog niet kunnen voorzien. Zo kunnen we over een aantal jaar vast weer een hoofdstuk aan dit artikel toevoegen, op weg naar Windows 12.
Afbeelding: Chris Farina/Getty Images.
:strip_icc():strip_exif()/i/2005690206.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2004936044.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004668466.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004451668.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004456064.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004430596.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/1153345840.gif?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004677808.jpeg?f=fpa)
/i/2004753068.png?f=fpa)
/i/2005184494.png?f=fpa)
/i/2004778134.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004611192.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/285051/teaglass_tweakers.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/136442/crop6198f3130240d.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/122857/Ed.jpg?f=community){kind=small}
/u/148738/crop56ff7585390b7_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/35680/crop59a884759c1cb_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/475916/Globalstripe%2520Avatar%252060x60.png?f=community){kind=avatar}
/u/381607/have%2520a%2520nice%2520day%2520-%2520small.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/140697/crop6180fb9103afa_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/13256/Reacher.jpg?f=community){kind=small}
/u/212961/Alfred%2520Max%2520Headroom.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/27233/crop5e7c602346933_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/277895/crop5eda5f3273e75_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/26472/crop63c11fd278212_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/102837/Windows%25208%2520logo.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/79614/Family-Guy-Victory-is-Ours.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/220376/twitchy_ava60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/74163/crop575da6d74ffa8.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/148466/crop67a9f8be8f987_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/195774/crop621fc0f672be3_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/2820/crop60efd54698630_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/357407/crop5614c78b48976_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/284473/crop598caffe294d9.gif?f=community){kind=small}
/u/67873/crop652ef71d3fd61_cropped.png?f=community){kind=small}
Maar je moest wel een beetje zoeken om je oude printer te installeren. Dus Windows 7 was een welkome verbetering in daadwerkelijk gebuik. Windows 8 was niet goed uitgewerkt, het menu was uitgekleed en ik miste altijd veel opties. Daarbij duurt het lang voordat instellingen en andere pagina's in het systeem geopend worden, wat met Windows 10 nog steeds een probleem is. Met het oude configuratie scherm is het klik en gaan! In de nieuwe settings op de een of andere manier altijd een loading spinner en eventjes wachten voordat er iets gebeurd, alsmede dat alle settings nog steeds niet bereikbaar zijn of zijn weggestopt.