Microsoft heeft de end-of-life-stempel op Windows XP geplakt. Daarmee eindigt de ondersteuning voor het besturingssysteem uit 2001. Wereldwijd draaien nog miljoenen systemen het OS, die daarmee kwetsbaar worden voor misbruik.
Microsoft heeft het aflopen van de ondersteuning in het verleden twee keer uitgesteld, maar op 8 april is het einde voor het OS dan toch gekomen: dinsdag komt de laatste beveiligingsupdate uit. Voor het einde van de levensduur van Windows XP is jarenlang gewaarschuwd. De end-of-life-status kreeg wereldwijd meer aandacht dan het pensioen van welke software dan ook, omdat er nog miljoenen systemen in gebruik zijn die het draaien. Nu er geen beveiligingsupdates meer komen, worden die systemen kwetsbaar voor malware-aanvallen doordat lekken niet meer worden gedicht.
Alleen al in Nederland zijn er nog een miljoen Windows XP-systemen; zelfs bij de overheid worden nog tienduizenden pc's met de verouderde software gebruikt. In de afgelopen maanden probeerde Microsoft gebruikers op diverse manieren bewust te maken van de noodzaak over te stappen, onder andere via pop-ups en Windows XP-servicepunten bij elektronicawinkels. Ook het ministerie van Veiligheid en Justitie waarschuwde gebruikers te stoppen met het gebruik.
Volgens het Team High Tech Crime van de politie hoeven gebruikers zich geen illusies te maken over hoe kwetsbaar de systemen worden, ook al draaien ze antivirussoftware en een firewall. Het team signaleert dat er op grote schaal aanvallen worden voorbereid: "De verwachting is dat kwaadwillenden deze willen uitvoeren nadat Windows XP de status end-of-life heeft bereikt." Op voorwaarde dat organisaties bezig zijn met overstappen, biedt Microsoft custom support die systemen toch nog moet beschermen; onder andere bij de overheidsorganisaties worden de XP-computers daardoor toch bestand tegen aanvallen.
Dat er meer dan 12 jaar na de introductie nog zoveel verstokte Windows XP-gebruikers zijn, toont het succes van het besturingssysteem aan. Succes was er direct na de release in oktober 2001 al, al was dat met een voorganger als Windows ME ook niet verwonderlijk. De positieve ontvangst was er ondanks dat XP relatief geruisloos op de markt kwam: Microsoft besloot af te zien van een introductie met veel tromgeroffel na de aanslagen op 11 september 2001.
Windows XP is opgetrokken rond het zakelijke Windows NT, in tegenstelling tot eerdere consumentenversies van Windows. Dat maakte dat de software veel stabieler draaide en veiliger was dan Windows 95 en 98(SE), die hun wortels nog in MS-DOS hadden. XP was daarmee ook Microsofts eerste volwaardige 32bit-besturingssysteem voor de massa: de voorgangers hadden een hybride vorm van 16bit en 32bit onder de motorkap.
Het OS combineerde daarmee de robuustheid van NT en Windows 2000 met de interface en consumentenfunctionaliteit van Windows 98 en 95. Het standaard-thema, met de naam Luna, kon niet iedere gebruiker waarderen. Vooral powerusers vonden het gekleurde thema te kinderachtig en schakelden over naar Classic-weergave. Naast Luna bepaalde de Bliss-achtergrond de standaardweergave van XP. Deze foto van groene heuvels met een blauwe lucht bleek overigens in 1996 gemaakt te zijn.
De stabiliteit van XP ten opzichte van bijvoorbeeld het geflopte Windows ME werd bejubeld en daarnaast was er ten tijde van de introductie lof voor het plug-and-play-systeem, de multimediacapaciteiten, de ingebouwde netwerkmogelijkheden, het uitgebreide startmenu, de nieuwe taakbalk-mogelijkheden en de ondersteuning voor ClearType. Minder te spreken was men over de introductie van Windows Product Activation, het activatiesysteem dat softwarepiraterij moest indammen, en de aanvankelijke driver-ondersteuning. Ook de systeemeisen werden bij de introductie als pittig beschouwd.
Microsoft bracht drie Service Packs uit voor Windows XP. Vooral Service Pack 2 was een belangrijke, die de veiligheid aanzienlijk verbeterde en ondersteuning voor wpa-beveiliging voor wifi en eenvoudiger verbinding met draadloze netwerken naar de software bracht. Na het verschijnen van het eerste Service Pack, probeerde Microsoft overigens organisaties te bewegen over te stappen op het nieuwe OS, omdat 73 procent van de pc's in 2002 nog oudere Windows-versies draaiden; niet bekend is om hoeveel Windows 95-systemen het ging, maar problemen van de omvang zoals nu bleven in ieder geval uit toen de support voor W95 eind 2002 stopte.
Met Windows XP wilde Microsoft de overstap naar andere apparaten dan desktops en laptops maken en daarvoor werden de Mediacenter Edition en Tablet Edition in stelling gebracht. Die laatste zou niet alleen de Tablet-PC's aan moeten drijven, maar ook bijvoorbeeld de Ultra-mobile PC's: Microsofts idee in 2006 over hoe een tablet zou moeten zijn.
Een nieuw type apparaat waar Windows XP uiteindelijk op terecht zou komen en dat wel succesvol was, zij het van korte duur, was de netbook. Microsoft hield zijn OS echter uit nood in leven voor de netbook, omdat er geen alternatief was. Windows Vista kon namelijk niet soepel draaien op de goedkope en niet bepaald krachtige schootcomputers. Hiermee wekte Microsoft zelf de indruk dat Windows XP nog wel een lang leven beschoren was, al waren veel gebruikers ook niet happig op een overstap op het kritisch ontvangen Vista.
Microsoft neemt afscheid van Windows XP, maar een massa koppige klanten niet. De reden dat het OS nog zoveel verstokte gebruikers kent, is waarschijnlijk dat hun computer het 'simpelweg doet'. De kans dat hun pc het op een dag niet meer doet, door bijvoorbeeld ransomware, neemt na 8 april echter enorm toe. Dat Windows XP bij zijn einde vooral bekend komt te staan als de software die als een magneet malware aantrekt, slachtoffers van identiteitsdiefstal maakt en voor uitbreiding van botnets zorgt, heeft het oude besturingssysteem niet verdiend.
Overigens eindigt ook de ondersteuning voor Office 2003 op dinsdag, waarmee Microsoft afscheid neemt van een iconisch karakter: de Office Assistant, oftewel Clippy.
De op een paperclip gebaseerde raadgever deed zijn intrede met Office 97 en Office 2003 was de laatste versie waarin hij bewonderd kon worden. De assistent was onderwerp van spot en kritiek, ook intern bij Microsoft zelf. Hoeveel gebruikers Office 2003 nog heeft, is niet bekend.