Het is vrijdag dertig jaar geleden dat Microsoft de eerste versie van Windows introduceerde. De opvolger van MS-DOS markeerde een omslag voor Microsoft waar het tot aan vandaag de vruchten van plukt, hoewel het besturingssysteem flink veranderd is.
Microsoft kondigde in 1983 aan dat het met een gebruikersinterface voor MS-DOS zou komen onder de codenaam Interface Manager. Het duurt twee jaar om de software gereed te krijgen, wat in die tijd zo'n lange aanloop is dat critici van vaporware spreken. Op 20 november 1985 is het dan toch zover en verschijnt de software. Niet onder de naam Interface Manager, waar nog even sprake van was, maar als Windows. Het pakket kost 99 dollar.
Microsoft noemt Windows 1.0 dan nog geen operating system, maar een operating environment en het is dan ook veeleer een 16bits grafische extensie van MS-DOS, waar Windows op draait, dan een opzichzelfstaand OS. Wel betekent het de grote stap van commandline-invoer naar het gebruik van de muis. In die tijd was de muis nog geen gemeengoed en om gebruikers eraan te laten wennen, levert Microsoft het spel Reversi mee.
Windows 1.0 bevatte ook een aantal programma's die nu nog steeds in Windows zitten, zoals Paint, Kladblok, Rekenmachine en een klok. Ook was Write aanwezig, dat later zou evolueren tot Wordpad. Verder zat er een agenda en kaartbestand in Windows 1.0.
Om Windows 1.0 te kunnen draaien was de aanwezigheid van 256 kilobyte geheugen, twee diskettestations voor dubbelzijdige floppy's en een grafische adapterkaart noodzakelijk. Aangeraden werd om 512 kilobyte ram en een harde schijf te hebben.
Volgens Bill Gates was Windows 1.0 "unieke software, ontworpen voor de serieuze pc-gebruiker", maar gebruikers zijn het niet met hem eens: de allereerste versie van Windows wordt geen succes. Uniek was het ook niet: in 1985 verschenen al eerder vergelijkbare venstermanagers voor DOS als IBM's TopView, DESQview en GEM Desktop. En uiteraard had Apple in 1984 al de grafische interface naar een groot publiek gebracht met de Macintosh.
Met de komst van Windows 2.0, op 9 december 1987, krijgt het OS bureaubladpictogrammen, een configuratiescherm en sneltoetsen. Ook kunnen vensters elkaar nu overlappen. Windows 2.0 is ontworpen voor de Intel 286-processor en ondersteunt meer geheugen, maar het concern komt ook met een geavanceerdere Windows/386-versie met een protected kernel mode. Desondanks wordt ook deze versie nog niet het succes waar Microsoft op hoopt.
Dat gebeurt pas met de komst van Windows 3.0 in 1990. Microsoft verkoopt tien miljoen exemplaren van de software. Deze versie gaat beter met geheugen om, mede dankzij ondersteuning van virtueel geheugen, en ziet er grafisch beter uit, met dank aan de komst van vga-kaarten. Bovendien verschijnt de Windows SDK, die het maken van programma's voor het OS een stuk makkelijker maakt. Met Windows 3.0 met Multimedia Extensions 1.0 komt er ondersteuning voor geluidskaarten en cdroms-drives, waarbij vooral Encarta populair wordt. Windows 3.1 volgt daarop, met ondersteuning voor Truetype-fonts. Ook maken Patience en Mijnenveger met Windows 3.0 respectievelijk 3.1 hun intrede.
Mede door het succes van Windows 3.x laat Microsoft het andere OS waar het aan werkt, OS/2, vallen. Aan die software werkt het bedrijf van Bill Gates samen met IBM, maar de culturele verschillen tussen de twee grootmachten en praktische problemen bij de ontwikkeling zorgen ervoor dat OS/2 een exclusief IBM-project wordt.
In de jaren negentig weet Microsoft zo de softwaremarkt in zijn greep te krijgen en door de steeds maar stijgende pc-verkopen groeit het bedrijf uit tot een miljoenenconcern. Bekend zijn de rijen voor winkels toen Windows 95 in de verkoop ging. De software is goed voor hardwareverkopen: vereist zijn minimaal een 386DX-processor en ten minste 4MB ram, maar 8MB is aanbevolen. Het OS zorgt voor 32bit-ondersteuning, zij het niet volledig, ondersteuning voor preemptive multitasking en lange bestandsnamen en de 'plug-and-play'-techniek. Voor gebruikers was de komst van de beroemde startknop een grote wijziging en met Windows 95 begon Microsoft de browser wars met Netscape, die uiteindelijk in het voordeel van Internet Explorer werden beslecht.
Vooral met Windows 98 SE weet Microsoft daarna nog beter in te spelen op het groeiende internetgebruik. Voor consumenten brengt Microsoft in 2000 Windows Millennium Edition uit, de laatste Windows-versie die op de Windows 9.x-kernel en MS-DOS gebaseerd is. Windows ME wordt echter als traag en vol bugs beschouwd en gebruikers blijven bij Windows 98 SE of stappen over naar het zakelijke Windows 2000, dat eveneens in 2000 uitgebracht wordt en op het veel stabielere Windows NT gebaseerd is.
Windows ME blijkt ook een kort leven beschoren te zijn, want in 2001 brengt Microsoft Windows XP uit, dat eveneens op Windows NT gebaseerd is. XP is ook Microsofts eerste volwaardige 32bit-besturingssysteem voor de massa: de voorgangers hadden een hybride vorm van 16bit en 32bit. Dankzij de stabiliteit en het plug-and-play-systeem, de multimediacapaciteiten, de ingebouwde netwerkmogelijkheden, het uitgebreide startmenu, de nieuwe taakbalkmogelijkheden en de ondersteuning voor ClearType, wordt XP zo populair dat het vandaag de dag nog altijd veelgebruikt wordt, ondanks dat de ondersteuning is gestopt en het gebruik dus onveilig is.
Wat mede zorgt voor verlengd gebruik van XP is dat de opvolger, Windows Vista, lang op zich laat wachten en al snel als een flop beschouwd wordt. Om de beveiligingsproblemen van XP het hoofd te bieden introduceert Microsoft bij Vista User Account Control, maar gebruikers zijn de waarschuwingen al snel beu en ook lopen ze tegen driverproblemen aan.
Met Windows 7 lost Microsoft een heleboel van de problemen die bij Vista spelen op. Windows 7 zorgt dan ook voor hernieuwd succes voor Microsoft, maar tegelijkertijd beginnen zich problemen op de achtergrond af te spelen. De dominantie van het Windows-besturingssysteem zorgt er in de jaren na 2000 voor dat de software steeds minder flexibel wordt. Het OS heeft zich zo in de computermarkt genesteld, dat grote veranderingen moeilijk te realiseren zijn, onder andere dankzij driverondersteuning en andere compatibiliteitsafhankelijkheid.
Microsoft weet met Windows niet goed in te spelen op de komst van smartphones en tablets, iets waar het bedrijf tot vandaag de dag nog hinder van ondervindt. De pc-verkopen dalen jaar op jaar en Microsoft speelt nauwelijks een rol bij smartphones, waar iOS en Android de dominantie op mobiel OS-gebied hebben overgenomen. De pogingen om met Windows 8 en 8.1 het 'oude' Windows te combineren met een nieuw voor touchscreens geoptimaliseerde omgeving, worden matig ontvangen. Met Windows 10 lijkt dat beter te gaan, maar of Microsoft met 'One Windows' voor allerlei apparaten het OS daadwerkelijk een tweede leven voor de komende decennia heeft weten te geven, moet nog blijken.