Terug in de tijd #9 - Dot-combubble, MSN, Crazybytes en byebye Dynabyte

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Voor deze negende editie van Terug in de Tijd stellen we de tijdmachine in op juni 2002, 2007 en 2012. Dat is respectievelijk twintig, vijftien en tien jaar geleden. Zo komen we onder andere uit bij de internetzeepbel, de cd's van Twilight en Crazybytes en het begin van het verdwijnen van computerwinkels uit het straatbeeld.

Twintig jaar geleden: ICQ, MSN, AOL en de internetzeepbel

Twintig jaar geleden waren er volgens onderzoek 41 miljoen internetgebruikers die regelmatig gebruikmaakten van instant messengers. Om snel een berichtje te sturen, moest je toen nog je pc aanslingeren, want smartphones waren er nog niet. ICQ, MSN, AOL Instant Messenger en Yahoo Messenger waren de vier grote spelers. Twintig jaar later zijn die allemaal uit beeld verdwenen.

ICQ is de enige van de vier instant messengers die nog bestaat, maar er is weinig van overgebleven. De van oorsprong Israëlische software werd in 2010 verkocht aan Mail.ru. In de hoogtijdagen waren er 100 miljoen gebruikers; anno 2022 zijn dat er nog maar zo'n 11 miljoen.

AOL Instant Messenger, ofwel AIM, gebruikte dezelfde protocollen als ICQ en was in de Verenigde Staten populair. Het was dan ook een programma van de Amerikaanse provider AOL. Rond 2011 verloor AIM aan populariteit door de opkomst van sociale media, sms'en en Facebook Messenger. In 2017 trok AOL de stekker eruit, toen er nog maar enkele miljoenen gebruikers over waren gebleven.

In Europa was MSN Messenger, kortweg MSN, populair. Dat bestond sinds 1999 en werd in 2005 hernoemd tot Windows Live Messenger. Rond 2009 piekte het programma met 330 miljoen gebruikers wereldwijd. Het chatprogramma werd enkele jaren later echter opgedoekt. Microsoft integreerde Live Messenger in Skype.

De berichtensoftware van vroeger speelt nu geen rol van betekenis meer, maar chatapps zijn populairder dan ooit. De opkomst van smartphones ging gepaard met de opkomst van apps als WhatsApp, Facebook Messenger en WeChat. Inmiddels maakt zo'n beetje de halve wereldbevolking gebruik van dergelijke apps. Wereldwijd zijn er meer dan drie miljard gebruikers van chatapps. Vooral WhatsApp is mateloos populair met twee miljard gebruikers. Slechts een enkeling blijft vasthouden aan sms'jes.

De beginjaren van het nieuwe millennium stonden ook in het teken van het knappen van de internetzeepbel. Vlak voor de millenniumwisseling ontstonden er tal van internetbedrijfjes die snel in beurswaarde stegen vanwege grote groeiverwachtingen. Begin 2000 stortten de beurskoersen in en knapte die bubbel. Diverse communicatiebedrijven waren daarbij betrokken, waaronder de Amerikaanse telecomgigant WorldCom. Om een idee te geven van de grootte: in 1999 poogde WorldCom nog om Sprint over te nemen voor 129 miljard dollar. Toezichthouders hebben die deal afgeketst omdat WorldCom daarmee een monopoliepositie zou krijgen. Het zou toen de grootste overname ooit zijn geweest.

In juni 2002 kwam naar buiten dat WorldCom voor miljarden had gefraudeerd in zijn boekhouding. Het bedrijf kwam in de financiële problemen en had een schuldenlast van 32,8 miljard dollar. Gevreesd werd dat een faillissement grote gevolgen zou kunnen hebben voor het wereldwijde internetverkeer. Bijna 50 procent van het verkeer verliep in die tijd over netwerken van WorldCom.

Het faillissement van WorldCom werd uiteindelijk zonder drama voor het wereldwijde internet afgerond. In 2004 herstructureerde het bedrijf en wijzigde het zijn naam in MCI. Dat bedrijf werd in 2006 ingelijfd door Verizon. De top van WorldCom kwam er minder goed vanaf. Oprichter Bernard Ebbers, die bekendstond als de 'telecomcowboy', werd tot 25 jaar cel veroordeeld voor zijn aandeel in de boekhoudfraude. Hij zat dertien jaar van die straf uit en kwam in december 2019 vrij vanwege zijn afnemende gezondheid. De telecomcowboy overleed begin 2020.

Vijftien jaar geleden: piraterij, weer meer HTTP dan P2P en iPhone-kritiek

Ook in juni 2007 werd er iemand veroordeeld: de Nederlandse maker van de Twilight- en Crazybytes-cd's. Volgens de rechtbank had de piraat tussen 1998 en 2001 bijna 3,7 miljoen gulden verdiend met de verkopen van cd's met gekopieerde software. De rechter veroordeelde de Nederlander tot het betalen van een boete van 1,5 miljoen euro wegens het 'beroepsmatig uitoefenen van opzettelijk inbreuk maken op het auteursrecht'.

Wie er precies achter de cd's zat en hoe het met deze man is afgelopen, is onbekend. Enkel de initialen B.G. zijn bekend. Volgens Stichting Brein had die persoon de bijnaam De Oorbel en stond hij samen met 'de inmiddels overleden mededader M.S. alias 'Idi'' aan het hoofd van de organisatie die de Crazybytes-, Twilight- en Moviebox-cd's en -dvd's uitbracht.

Volgens Brein waren 'Oorbel, Idi en een derde dader' in 2003 al eens veroordeeld tot gevangenisstraffen van vijf jaar wegens geweldsdelicten. De mannen hadden handlangers 'Flappie en een vriendje' ontvoerd, mishandeld en afgeperst omdat zij geprobeerd hadden buiten de organisatie om cd's en dvd's te verkopen.

In ander 'piraterijgerelateerd' nieuws kwam vijftien jaar geleden deze statistiek voorbij: HTTP had P2P weer ingehaald op de ranglijst van breedbandverbruik. HTTP was goed voor 46 procent en P2P had een aandeel van 37 procent. Peer-to-peer-protocollen voor het delen van bestanden waren de vier jaar daarvoor goed voor de koppositie op de lijst. HTTP-verkeer werd weer groter door de komst van YouTube. In juni 2007 was de videosite van Google volgens Ellacoya Networks goed voor 20 procent van al het HTTP-verkeer.

Met de opkomst van videostreamingdiensten werd het aandeel van P2P in de jaren die volgden steeds kleiner. Volgens het Global Internet Phenomena Report van Sandvine was video in 2021 goed voor 54 procent van al het internetverkeer, gevolgd door sociale netwerken met 13 procent en web met 10 procent. Filesharing staat op plek 7 met een aandeel van nog geen 4 procent. Het aandeel van YouTube blijft gigantisch. Volgens het onderzoeksbureau was de videosite van Google goed voor bijna 15 procent van al het internetverkeer in 2021.

In juni is het ook vijftien jaar geleden dat Apple zijn eerste iPhone uitbracht. Apple kondigde begin die maand aan dat het toestel vanaf 29 juni 2007 te koop zou zijn in de Verenigde Staten. Hoewel de iPhone niet direct in Nederland en België uitkwam, maakte de aankondiging wel de gemoederen los. Niet op de minste plaats die van voormalig Tweakers-eindredacteur René Wichers, die op de dag van de release een kritische redactieblog schreef over Apples smartphone, met quotes als:

De iPhone biedt in feite niets meer dan een aanraakscherm: alle andere features zijn ook in andere telefoons te krijgen, en daar hoeft geen absurd bedrag voor te worden neergeteld. Toch wordt de 'Jesusphone', zoals het glanzende gadget in de Amerikaanse pers wordt genoemd, overal aangekondigd als de beste uitvinding sinds het gesneden brood.

De 195 reacties zijn zowel lovend als kritisch, zowel over het artikel als over de Apple-telefoon. Hoe het met de iPhone is afgelopen hoeven we niemand uit te leggen. En wat die reacties betreft is er ook weinig veranderd. Het merk kan op Tweakers na al die jaren nog steeds op de nodige voorliefde en afkeur rekenen.

Tien jaar geleden: Dynabyte, politie-tld en doorverkopen van Steam-games

Decennialang was Dynabyte een van de bekendste computerwinkels in het Nederlandse straatbeeld. In juni 2012 kwam daar een einde aan: eigenaar BAS Group maakte bekend dat de winkels omgebouwd zouden worden naar MyCom- of Dixons-vestigingen. Daarmee verdwenen de 44 Dynabyte-winkels uit het straatbeeld.

Onder de nieuwe naam hebben de winkels het nog een aantal jaren volgehouden, maar niet zonder problemen. In 2015 gingen MyCom en Dixons al failliet. De MyCom-vestigingen werden overgenomen door een andere partij, maar in 2019 sloten die winkels ook hun deuren.

Door de opkomst van webshops kregen fysieke computerwinkels het steeds moeilijker. Niet alleen Dynabyte en MyCom, maar ook veel andere shops zijn daardoor uit het straatbeeld verdwenen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek waren er in 2012 nog 1340 'winkels in computers en software', anno 2022 is dat gedaald tot 845.

Iets wat niet daalde de afgelopen tien jaar, is het aantal gebruikers van mobiel internet. In juni 2012 was het nog nieuws dat de helft van de Nederlandse huishoudens beschikte over toegang tot internet via een mobiele telefoon. In de jaren daarna steeg dat percentage flink. In 2015 werd de laptop ingehaald door de smartphone als meest aanwezige apparaat voor internettoegang in huishoudens. Toen had 73 procent van de huishoudens een smartphone en 72 procent een laptop. De meest recente CBS-cijfers stammen uit 2019 en toen had 89 procent van de huishoudens een smartphone.

2012 was ook het jaar dat het mogelijk werd om topleveldomeinen aan te vragen bij de Icann. In juni bleek dat de Nederlandse overheid twee tld's had aangevraagd. Dat ging om .overheidnl en .politie. De tld's hadden een prijskaartje van 185.000 dollar per stuk en 17.000 dollar registratiekosten per jaar. Destijds zei een woordvoerder van het Ministerie van Binnenlandse Zaken dat de tld's waren aangevraagd omdat dit betere beveiliging van overheidswebsites mogelijk zou maken. Begin 2013 werd de reservering voor .overheidnl echter ingetrokken. De kosten voor migratie zouden te hoog zijn en het wijzigen van beveiligingscertificaten en domeinnamen werd als te complex ingeschat.

Het .politie-tld kwam er wel, maar de kans is groot dat je dit nog nergens bent tegengekomen. De Nederlandse politie gebruikt het topleveldomein 'vooral voor kennisvergaring op het terrein van domeinnaambeheer en voor interne diensten', aldus SIDN, dat het tld voor de politie beheert. Sinds 2016 is het .politie-tld actief en in 2020 werd het contract met beheerder SIDN nog eens verlengd met vier jaar. 'Op termijn' wil de politie het domein breder inzetten, maar wanneer en waarvoor, is inmiddels tien jaar na de registratie nog niet duidelijk.

We sluiten af met iets anders waar na tien jaar ook nog geen duidelijkheid over is: een belangrijke uitspraak van het Europese hof van Justitie. Dat bepaalde in juni 2012 dat gebruikers software inclusief licenties mogen doorverkopen en dat geldt zowel voor fysieke software als voor downloads. In de jaren daarna probeerden Duitse en Franse consumentenorganisaties met die uitspraak in de hand Valve ertoe te zetten de doorverkoop van games op Steam mogelijk te maken, maar vooralsnog heeft dat niets opgeleverd. Wel heeft een Franse rechter in 2019 bepaald dat het verbod op doorverkoop van games in de Steam-voorwaarden ongeldig is. Valve ging tegen die uitspraak in beroep en sindsdien is er geen nieuws meer over de zaak naar buitengekomen. Het tweedehands doorverkopen van digitaal gekochte software op platforms zoals Steam blijft vooralsnog een fantasie waarvan het de vraag is of die ooit uit zal komen.