Terug in de tijd #15 - Gespamde spammer, hersengolfgamen en een 4G-veiling

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Met deze veertiende editie van Terug in de tijd kijken we naar de Tweakers-archieven van december 2002, 2007 en 2012. We zien onder meer bedrijven die hun tijd vooruit waren en kopje onder gingen, technieken die zo ver hun tijd vooruit waren dat we ze nog steeds niet hebben en natuurlijk het begin van het einde van de smartphonetak van BlackBerry.

Twintig jaar geleden: boodschappen bestellen en spammers spammen

Het is nu normaler dan ooit om boodschappen te bestellen en aan huis te laten bezorgen. Dat bestond twintig jaar geleden ook al. Sterker nog: er was al een Nederlands bedrijf dat ermee stopte. MaxFoodMarket was meer dan een jaar in de weer geweest om genoeg klanten te trekken, maar dat lukte niet. Bovendien was 2002 vlak na het barsten van de internetbubbel, dus financierders stonden niet te springen om de portemonnee te trekken voor een experimentele start-up. Gevolg? MaxFoodMarket stopte ermee. Het idee is niet mee het graf in getrokken van dit bedrijf, want later zijn andere bedrijven geslaagd waar deze start-up faalde.

Hetzelfde geldt voor Liquid Audio, dat zichzelf leek op te heffen twintig jaar geleden. Het bedrijf richtte zich op het streamen van audio via internet met gebruik van drm en met medeweten en medewerking van auteursrechthebbenden. Het was een concurrent voor het veel bekendere RealAudio en verloor die strijd. Het had zijn drm-patenten al verkocht aan Microsoft.

De opheffing ging uiteindelijk niet door, want Anderson Media kocht Liquid Audio en het bedrijf bestond daarna nog een aantal jaar, maar een jaar of tien geleden sloot het doek alsnog voor deze audiopionier van het vroege internet.

IBM weet ook wat het is om vroeg te zijn met bepaalde technieken, want twintig jaar geleden onthulde het een 6nm-transistor. De Tweakers-auteur van dienst waarschuwde wel voor al te veel optimisme. "In de praktijk is de transistor echter nog lang niet toe te passen, want één transistor bouwen is natuurlijk makkelijk vergeleken bij de massaproductie van processors die uit vele miljoenen tot miljarden van dat soort schakelingen bestaan."

Dat is zeker waar, want 6nm-processors zijn er inmiddels dan wel, en we hebben ze zelfs volgens TSMC en Samsung al kleiner dan dat, maar dat is een relatief recente ontwikkeling. Als je nu een processor hebt met 6nm-transistors, dan is dat nog altijd niks om je voor te schamen.

Wie zich in 2002 al niet schaamde, was een bekende spammer uit die tijd. Hij was bekend omdat hij de media opzocht en interviews gaf. Hij is er ook voor veroordeeld in een rechtszaak in 2009. Alan Ralsky verstuurde veel ongewenste mails en toen internetters achter zijn adres in West Bloomfield kwamen, was het dus tijd voor een koekje van eigen deeg. Hij kreeg nu zelf veel spam, maar dan van het analoge soort. Internetters hadden hem ingeschreven voor elke catalogus die bezorgd kon worden. Ralsky zag de humor er niet van in. Hij maakt het twintigjarig jubileum van deze episode uit zijn leven niet meer mee, want hij overleed vorig jaar.

Vijftien jaar geleden: ads in je browser en gamen met je hersengolven

Over ongewenste reclame gesproken: je moet er toch niet aan denken dat je provider advertenties injecteert in webpagina's in je browser. Het was precies wat er vijftien jaar geleden gebeurde bij de Canadese internetprovider Rogers. Een grote balk verscheen bij klanten boven in beeld en verdween pas nadat ze klikten op een link.

Rogers noemde dat internet subscriber notification system, een onschuldig ogende naam voor een systeem om met JavaScript pagina's van andere bedrijven over te nemen voor het eigen belang.

Het was voor een activist de reden om op te roepen tot het vastleggen van netneutraliteit in de wet. Dat gebeurde niet in Canada en niet in 2007, maar een paar jaar daarna was het in Nederland wel raak. KPN wilde een chatheffing invoeren, een extra bedrag om te kunnen whatsappen via mobiel internet. Vervolgens was de Tweede Kamer daartegen en was netneutraliteit in no time verankerd in de wet. Europa nam dat een paar jaar later over en ook in de VS is er nu wettelijke netneutraliteit. En Canada? Daar zijn inmiddels ook regels die in lijn liggen met netneutraliteit.

Maar als er netneutraliteit is, betekent het niet dat je elke bit of byte over je internetverbinding mag binnentrekken. The Pirate Bay is een bekende site onder veel tweakers en auteursrechthebbenden proberen al sinds jaar en dag om die helemaal offline te krijgen. Vijftien jaar geleden rondde de Zweedse politie een onderzoek af naar de site.

De gangbare argumentatie was dat The Pirate Bay alleen verwees naar bestanden die illegaal zijn om te downloaden, maar ze niet zelf hostte. De rechter ging daar niet in mee en de zaak belandde een paar jaar later bij de hoogste rechtbank in Zweden. Ook die vond dat de oprichters schuldig waren. In Nederland wilde Stichting Brein de site onbeschikbaar maken door providers ertoe te dwingen de domeinen te blokkeren. Dat is gelukt, maar toch is voor de goede zoeker de site nog steeds op het wereldwijde web te raadplegen.

The Pirate Bay bestaat dus nog, maar dat geldt niet voor Palm. Het ging niet zo goed met de pda-fabrikant in 2007 en er moesten veel mensen weg. Palm probeerde zich te redden van de ondergang met de Pre, een smartphone met het nieuwe platform WebOS. De Amerikaanse provider Verizon Wireless ging erachter staan en WebOS leek een geduchte concurrent voor de toen nog best nieuwe iPhone te worden.

Maar na tegenvallende resultaten voor de Pre liet Verizon Palm vallen en ging de provider dat najaar in zee met Motorola en Google voor de Droid, een smartphone met, zoals je kunt raden, Android. Niet WebOS, maar Android werd de tegenhanger voor iPhone en Palm kon zichzelf niet redden. HP nam Palm over, maar na een paar jaar ging de stekker eruit. WebOS is niet dood: LG nam het over en zette het op tv's. Het lijkt in niks meer op het smartphonebesturingssysteem van weleer, maar het draagt nog wel dezelfde naam.

Smartphones bedien je met vingers op een touchscreen en tv's bedien je vaak met een afstandsbediening, maar wat nou als je zou kunnen gamen met hersengolven? Daarmee experimenteerde Sega in 2007 met NeuroSky. Het ThinkGear-systeem werkte met een koptelefoon die dankzij sensors hersengolven zou moeten opvangen om zo te kunnen gamen zonder controller. Het klonk vijftien jaar geleden als pure magie en toekomstmuziek, en dat is eigenlijk nog steeds zo.

Hoewel gamen met hersengolven niet echt mainstream is geworden, bestaat NeuroSky nog steeds. Het heeft zich meer gericht op nichetoepassingen, zoals het in de gaten houden van hersengolven tijdens studie of voor adhd. Er is weinig bekend over hoe succesvol het bedrijf is geworden, maar een bekende naam in tech is het in elk geval niet.

Je moet als bedrijf af en toe iets nieuws proberen, ook al leidt dat vaak niet tot groot succes. Neem nu Dell: Dell ging tablet-pc's maken in 2007. Er waren toen al jaren tablets, vaak uitgerust met Windows. Dat waren niet de populaire apparaten zoals ze nu in talloze huishoudens liggen. Dat gebeurde pas in 2010 met de komst van Apples iPad. De tablet-pc's van toen leven wel voort in apparaten zoals de Microsoft Surface, die ook alweer tien jaar oud is. Dat zijn tablets die ook dienst kunnen doen als laptop en die op Windows draaien. Ze waren er jaren voor de iPad er was en bestaan in zekere vorm dus nog steeds.

Tien jaar geleden

Een andere vorm waar Dell vroeg mee was, is de grote smartphone. Dell stopte tien jaar geleden met het maken van smartphones en is sindsdien ook niet weer begonnen. De smartphone die op Tweakers op de meeste aandacht kon rekenen, was de Streak. Dat was een grote smartphone met een voor die tijd gigantisch 5,0"-scherm, met 854x480 pixels. Met 15,2x7,9cm zou hij in de huidige smartphonemarkt niet misstaan: iets minder lang, maar een stukje breder dan de gemiddelde smartphone nu.

Dell had in de jaren ervoor meer smartphones gemaakt, maar was geen grote naam geworden in de smartphonemarkt. De fabrikant, vooral bekend van laptops en pc's, zou daarna nooit meer een poging wagen op de smartphonemarkt. Het afscheid bleek definitief.

Een smartphonemaker die tien jaar geleden het begin van het einde beleefde, was BlackBerry. In december lekten beelden uit van BlackBerry 10, het besturingssysteem dat de redding van de smartphonetak van het bedrijf had moeten betekenen.

Voor wie het is vergeten: BlackBerry maakte smartphones en providers verkochten een apart BlackBerry Internet Service-abonnement: alle verkeer van BlackBerry's verliep over servers van de fabrikant. Bedrijven konden een eigen server opzetten om zo zeker te zijn van beveiligde communicatie.

Dat werkte allemaal prima, tot iPhone en Android aan de poten kwamen zagen van BlackBerry. De fabrikant leunde op twee soorten publiek: zakelijke gebruikers en mensen die graag wilden pingen, vooral scholieren. Zakelijke gebruikers haakten af door de investering die de servers vroegen en omdat werknemers meer en meer gingen vragen om andere telefoons. Tieners haakten af, omdat 'gratis sms'en' ook kon met WhatsApp en vergelijkbare diensten; pingen was niet langer nodig.

Een lange storing bij BlackBerry in 2011 bleek het kantelpunt voor het bedrijf. Met BlackBerry 10, dat het bedrijf in 2013 zou presenteren, ging het roer om. Het aparte abonnement was niet langer nodig en BB10 was een modern besturingssysteem dat je moest bedienen met gebaren op een touchscreen. De killer-feature zou de Hub moeten worden, waarin berichten van alle berichtendiensten samenkwamen en van waar je direct kon antwoorden.

BB10 kreeg de nodige toegewijde fans en draaide op onderscheidende telefoons zoals de Passport, maar het bleek niet genoeg. Ook de overstap op marktleider Android kon BlackBerry niet redden en de telefoontak van BlackBerry vond in 2016 zijn Waterloo. TCL zette de naam daarna nog op telefoons met BlackBerry-software, maar ook dat bleek geen succes.

BlackBerry is nu een veel kleiner bedrijf dan dat het toen was: de omzet lag vorig jaar onder een miljard dollar, waar dat enkele jaren lang meer dan 15 miljard dollar is geweest. Het heeft zich gespecialiseerd in beveiligde software.

Tien jaar geleden was in Nederland het begin van een nieuw tijdperk, en dat gebeurde op een vrijdagavond. Toen liep de veiling van 4G-frequenties af en vier providers bleken frequenties te hebben bemachtigd. Dat waren bestaande providers KPN, Vodafone en T-Mobile en nieuwkomer Tele2. Dat een nieuwkomer frequenties zou krijgen, was vooraf al bepaald: de Tweede Kamer wilde zo concurrentie bevorderen.

Dat is precies wat er gebeurde. In 2012 was mobiel internet populair, maar er was geen enkele aantrekkelijke optie. Er was immers alleen 3G, dat simpelweg niet de capaciteit had om de grote toestroom van klanten met smartphones aan te kunnen. Het gevolg was dat het vaak niet of bijzonder traag werkte. Muziek streamen of video kijken onderweg was vaak geen realistische optie.

De tijd van onbeperkt mobiel internet voor een tientje was toen al voorbij. Providers vroegen veel geld voor relatief kleine databundels en dat zat publiek en politiek flink dwars. KPN had Telfort overgenomen, terwijl T-Mobile Orange had opgeslokt en dat zorgde voor een tekort aan concurrentie, zo concludeerde de politiek.

Met 4G kwam er veel beter mobiel internet en Tele2 bleek al snel in staat om de concurrentie op te voeren. Het gevolg was dat de databundels omhoog gingen, prijzen omlaag en dat we met 4G beter mobiel internet kregen. Binnen een paar jaar was de markt veranderd.

Inmiddels bestaat Tele2 niet meer als zelfstandige aanbieder. T-Mobile mocht Tele2 overnemen. De reden? T-Mobile betoogde succesvol dat de mobiele markt niet meer op zichzelf stond, maar dat het ging om het combineren van abonnementen voor thuis met mobiele abonnementen. Met de overname van Tele2 zou T-Mobile sterker staan tegenover KPN en Vodafone, dat inmiddels was samengegaan met Ziggo. T-Mobile is geen onderdeel meer van Telekom, maar is van investeringsmaatschappijen.