Terug in de tijd #25 - Dvd-innovatie, smartphonesector op de schop en GTA Online

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

In deze 25e editie van Terug in de tijd kijken we terug naar artikelen uit de maand oktober van 2003, 2008 en 2013. We kijken terug naar de innovaties op het gebied van de toen nog zeer relevante dvd en de grote verschuivingen die zich begonnen te manifesteren binnen de smartphone-industrie. Verder kijken we in retrospectief naar de hoogmoed van Microsoft op het gebied van de Windows Phone, de desastreuze release van Grand Theft Auto Online en de sjoemelsoftware van Android-smartphonefabrikanten.

Twintig jaar geleden: verdubbeling capaciteit dvd's, geflopte PSX en opkomst iTunes

Een dvd zal voor de meesten als een ouderwetse en onveranderde technologie klinken, maar in oktober van 2003 vonden er nog grote ontwikkelingen plaats rondom de zilverkleurige dataschijfjes. De dvd-rivalen Pioneer en Philips kondigden in die maand namelijk allebei een duallayer-dvd aan. Dankzij die technologie kon een dvd niet 4,7GB, maar 8,5GB aan data opslaan, bijna een verdubbeling van de datacapaciteit.

Dergelijke DL-schijven gebruiken twee dyelagen in plaats van één, allebei geplaatst aan dezelfde kant van de schijf. De leeslaser kan door de eerste semitransparante opslaglaag schijnen om de tweede dyelaag uit te lezen. Dankzij deze technologie kon bijna twee keer zoveel data geplaatst worden op wat op het oog eenzelfde schijf is. Pioneer en Philips gebruikten een soortgelijk principe en daarom waren de respectievelijke schijfjes compatibel met de meeste bestaande dvd-spelers.

Overigens vereist het branden van data op een DL-dvd wel een speciale drive. Dit heeft te maken met het feit dat een duallayer-dvd ter compensatie van een iets hoger leesfoutpercentage een 10 procent grotere markering voor digitale data gebruikt. Daarom moet de dvd 10 procent harder draaien en kan er 10 procent minder data per laag worden opgeslagen.

Na de introductie van de DVD-R door Pioneer in 1997, kwam Philips in samenwerking met Sony en HP in 2002 met de DVD+R. Op papier ontstond er een strijd tussen de DVD-R, gesteund door het DVD Forum, en de DVD+R van de DVD+RW Alliance. De innovatie van een duallayer-dvd onderstreepte deze aanhoudende concurrentiestrijd, al was dit in de praktijk niet zo'n groot probleem voor consumenten: veel fabrikanten gingen hybride dvd-spelers maken om beide conflicterende dvd-standaarden gewoon af te kunnen spelen.

Overigens ging Pioneer in 2003 al DVD±RW-combodrives maken die ook de concurrerende standaard ondersteunde. Ook Apple begon in deze periode met de ondersteuning van beide standaarden.

Om het belang van dvd's in 2003 verder te onderstrepen, moet de in de vergetelheid geraakte PSX-console even vermeld worden. Sony bracht dat jaar namelijk in thuisland Japan een PlayStation 2-console uit met een eigentijdse upgrade, namelijk een ingebouwd videorecordersysteem inclusief dvd-speler en -brander. In eerste instantie werd naast de gebruikelijke DVD-ROM van PlayStation- en PlayStation 2-games de DVD-RW-standaard ondersteund. Met een latere firmware gaf Sony de zogenoemde dvr ook ondersteuning voor DVD+RW. De 'console' had verder een tv-tuner en kon analoge televisie ontvangen.

De PSX werd niet zozeer als een gameconsole geadverteerd, maar meer als een multimediastation voor alle game-, tv- en muziekbehoeften van gebruikers. Het kastje werd in december van het betreffende jaar in Japan op de markt gebracht met een beperkt aantal functies, volgens Sony vanwege een krappe deadline. Met een update werd de PSX later voorzien van alle beloofde functies. Hoewel er een internationale release van de console verwacht werd, werd de PSX uiteindelijk nooit buiten Japan verkocht, naar verluidt omdat het apparaat niet naar verwachting verkocht werd. De PSX kostte omgerekend vanaf zo'n 700 euro, het dubbele van wat een Japanner voor de reguliere PlayStation 2 betaalde.

Wie geen universele dvd-speler had of zijn muziek liever niet van een PSX wilde spelen, kreeg er in oktober van 2003 nog een optie bij: iTunes. Althans, de muziekservice van Apple was al ruim twee jaar beschikbaar op Mac-computers, maar werd toen uitgebracht voor Windows-systemen. Dat was een grote stap voor Apple, aangezien veel Windows-gebruikers op de release van de software zaten te wachten.

Dat bleek onder meer uit het aantal downloads; iTunes werd binnen vier dagen een miljoen keer gedownload en via de service werden in diezelfde tijd een miljoen nummers gedownload. Bij de introductie van de dienst op Macs duurde diezelfde mijlpaal een week. Uiteraard was iTunes toen wel nieuw. Ondanks het succes van iTunes maakte Apple opvallend genoeg in deze periode geen winst met de dienst. Het idee was dat de service de verkoop van hardware, specifiek de iPod, zou aanwakkeren.

Vijftien jaar geleden: Nokia's antwoord op iPhone, Windows Phone vs. Android en een nieuwe Xbox 360-ervaring

2008 was in retrospectief een zeer interessant jaar voor de smartphone-industrie, omdat twee stromingen nog eventjes naast elkaar konden bestaan, terwijl het hele smartphonelandschap een drastische verandering doormaakte. De twee stromingen waren de traditionele mobieltjes, gerepresenteerd door het toentertijd dominante Nokia, en de nieuwe smartphone, een jaar eerder aangekondigd door Apple in de vorm van de iPhone.

In deze overgangsperiode schreef Tweakers regelmatig over Nokia, dat toen verreweg de grootste smartphonefabrikant was. Rond de aankondiging van de iPhone had het Finse bedrijf een marktaandeel van grofweg 40 procent. Kort daarna begon de macht van Nokia af te nemen. Dat was vermoedelijk reden genoeg voor het bedrijf om kritisch naar zijn line-up te kijken.

Enkele jaren eerder had Nokia namelijk de 7710 uitgebracht: zijn eerst touchscreensmartphone, die jarenlang niet opgevolgd werd. De grote populariteit van deze 'nieuwe' smartphonetechnologie zou er daarentegen toe leiden dat het bedrijf in oktober van 2008 de 5800 Xpressmusic aankondigde. Het toestel had een 3,2"-scherm met 640x360 pixels en ondersteunde bediening met zowel vingers als een meegeleverde stylus. Dit was Nokia's antwoord op de iPhone.

Ook elders in de smartphone-industrie begonnen verschuivingen plaats te vinden. Google zette eind oktober 2008 een grote stap door Android officieel open source te maken. Het besturingssysteem werd vanaf de oprichting in 2003 ingericht als een opensourceproject en was als zodanig voor ontwikkelaars beschikbaar. Met de daadwerkelijke openbaring van de broncode van het project was de transitie naar een opensoftwaremodel compleet. In diezelfde maand zouden de eerste klanten aan de slag kunnen gaan met de T-Mobile G1, ook bekend als HTC Dream. Dit was de eerste smartphone op basis van Android. EA ging tegelijk Android-games maken.

Android zou, zoals nu algemeen bekend is, verreweg het grootste besturingssysteem voor smartphones worden. Apple timmerde in deze periode nog hard aan de weg, terwijl onder meer Nokia, Samsung en Vodafone hun krachten bundelden tot de Symbian Foundation en het gelijknamige Symbian-besturingssysteem. Ook Microsoft was nog relevant met Windows Mobile.

Het laatstgenoemde bedrijf stelde in oktober van 2008 dan ook dat het niet vreesde voor iPhone of Android. De iPhone zou geen bedreiging vormen, omdat het slechts om één toestel ging, dat slechts door enkele providers ondersteund werd; Microsoft had naar eigen zeggen meer dan vijftig hardwarepartners. Daarnaast was Android geen concurrent te noemen, omdat weinig toestellen het besturingssysteem van Google gebruikten. Intussen voelt het statement van Microsoft wat ironisch aan, aangezien er nog maar twee mobiele ecosystemen zijn: iPhone en Android. Het concurrerende besturingssysteem van Microsoft werd na jaren van voorbereidende beslissingen vanaf 2019 definitief niet meer ondersteund.

Over Microsoft gesproken: in oktober van 2008 kondigde het bedrijf de Xbox Live Experience aan, een update aan het Xbox 360-ecosysteem waarbij de console de hoeksteen van een multimedia-installatie moest worden. Hiervoor werd de Xbox Live Marketplace naar voren geschoven, zodat klanten al hun films, tv-series en games gemakkelijk konden kopen en downloaden. Verder introduceerde deze update 3d-avatars. Gebruikers konden een personage maken en kleden, als evenbeeld of juist op basis van fantasie. Xbox biedt nu nog de mogelijkheid om een avatar te ontwikkelen en te gebruiken als profielfoto.

Overigens was de nieuwe interface niet alleen maar goed nieuws voor Xbox 360-gebruikers. De firmware-update nam 128MB opslagruimte in beslag, een luxe die sommige gebruikers niet hadden. De Xbox 360 Core en Arcade hadden namelijk respectievelijk geen en 256MB interne opslagruimte. Voor hen voerde Microsoft dan ook een regeling in waarbij opslagkaarten van 512MB gratis werden weggegeven. Het is niet duidelijk hoeveel gamers precies last hadden van het opslagruimtegebrek.

Tien jaar geleden: GTA Online maakt valse start, Samsung sjoemelt en Windows 8.1 moet Windows 8-fiasco oplossen

Tien jaar geleden, op 1 oktober 2013, kwam de intussen iconische Grand Theft Auto Online-modus voor de PlayStation 3 en Xbox 360 uit. Na de recordbrekende release van GTA V gaf Rockstar voor het eerst een online openwereldversie van de sandboxgame uit. De onlinegame was in eerste instantie niet zo'n succes als de basisgame, in ieder geval op technisch vlak.

De ontwikkelaar waarschuwde er al voor; er was geen bètatest geweest, dus gamers moesten rekening houden met bugs en serverproblemen. Dat hebben ze geweten, want de eerste dagen was GTA Online vanwege de immense drukte niet of nauwelijks speelbaar. Er werden zelfs problemen met de singleplayer, ofwel GTA V, ervaren na de kleine update waarmee Online beschikbaar werd gemaakt. Getroffenen meldden dat singleplayermissies soms onterecht overgeslagen werden en dat hun savebestanden in het ergste geval corrupt werden.

Vanwege de immense anticipatie en de daaropvolgende collectieve teleurstelling moest Rockstar aan schadebeperking gaan doen. Kort na de release van GTA Online werd de mogelijkheid tot het doen van microtransacties uit de game gehaald. Gamers konden dus tijdelijk geen GTA$ kopen met echt geld. Later kregen spelers enkele tonnen aan in-game geld om de pijn van de teleurstellende release te verzachten. Althans, daar moesten spelers geheel in stijl nog weken op wachten.

Een kleine week na de release van GTA Online bracht Rockstar de eerste patch uit, die problemen met de singleplayer en serverproblemen moest verhelpen. Toch kon menig speler niet of niet consistent de modus spelen. Een tweede update moest problemen met het opslaan van voortgang in Online verhelpen. Gedurende de maand oktober van 2013 werd de beschikbaarheid van Grand Theft Auto Online steeds beter en het spel zou Rockstar uiteindelijk miljarden dollars opleveren. Zelfs in 2023 wordt GTA Online nog regelmatig voorzien van nieuwe content. Sinds begin vorig jaar is er zelfs een abonnement op de game voor extra's.

De release van GTA Online verliep, op zijn zachtst gezegd, totaal niet soepel. Het tegenovergestelde gebeurde toen er benchmarksoftware op smartphones gebruikt werd in 2008; dan ging het toestel juist plots ontzettend goed presteren. In 2013 werd bekend dat verschillende fabrikanten van Android-toestellen valsspeelden wanneer er benchmarksoftware gedetecteerd werd. Onder meer HTC, ASUS, LG en Samsung bleken hun toestellen te 'optimaliseren' voor benchmarktests. Hierbij detecteerden smartphones de installatie van bekende benchmarksoftware, waarna de kloksnelheid van alle cores zo hoog mogelijk werd gemaakt.

In de praktijk bleken benchmarks om deze reden dus niet betrouwbaar. Bij normaal gebruik verhoogt een smartphone namelijk nooit de kloksnelheid van alle cores naar de hoogst mogelijke snelheid; dat is immers nergens voor nodig. Daarbij vindt er dan throttling plaats: de chip wordt te heet en gaat in de praktijk juist weer op een lagere kloksnelheid draaien.

Onder meer Samsung reageerde in die tijd op de ophef die ontstond. Het bedrijf zei dat het niet probeerde om benchmarkresultaten op te krikken, maar dat de betreffende Galaxy Note 3 kloksnelheden maximaliseert als dat nodig is. Overigens vonden journalisten in de broncode van deze Android-toestellen juist specifieke verwijzingen naar veelgebruikte benchmarksoftware.

Ook tegenwoordig worden fabrikanten regelmatig betrapt op het opkrikken van prestaties om testers en uiteindelijk consumenten te misleiden. Oppo deed in 2018 exact hetzelfde als de vermelde fabrikanten. En ook Samsung kwam in 2022 weer nadelig in het nieuws toen bleek dat het bedrijf de prestaties van veelgebruikte apps verminderde als er games gespeeld werden. Maar weer werden benchmarkapps dan niet gethrottled.

Tot slot bracht Microsoft in oktober van 2013 een belangrijke update uit: Windows 8.1. Deze vernieuwde versie van Windows 8 was een direct antwoord op de grote kritiek die het besturingssysteem uit 2012 te verduren kreeg. Windows 8 zette namelijk hevig in op het gebruik van een touchscreenapparaat en verloor daarmee veel functies waaraan desktopgebruikers de decennia daarvoor gewend waren geraakt.

Windows 8.1 was dus niet zozeer een update, maar eerder een volledige upgrade die veel desktopfuncties herintroduceerde. Zo werd het Start-menu weer makkelijk toegankelijk, werd OneDrive beter geïntegreerd en kwam er verbeterde toegang tot de Taakbalk en functiebalken van apps. Nog belangrijker: gebruikers konden kiezen of de gebruikelijke desktopversie bij het opstarten getoond werd, of de vernieuwde UI met tiles.

Toch was het besturingssysteem ook bedoeld voor tablets en pc's met een touchscreen, wat Microsoft veel kritiek opleverde. Windows 8.1 werd dan ook vrij snel opgevolgd door Windows 10. Ondersteuning van het OS liep nog vrij lang door, namelijk tot begin 2023. Het besturingssysteem was toen nauwelijks meer in gebruik. Om dat te kwantificeren: net voor het einde van de support voor Windows 7 en 8 gebruikte zo'n 0,7 procent van alle Windows-systemen nog Windows 8, ofwel maar net iets meer dan Windows XP. Windows 8.1 dreef 2,6 procent van alle Windows-systemen aan. Het geliefde Windows 7 stond op ruim 11,2 procent van alle Windows-systemen, aldus Starcounter.