Maandag sluit computerketen Paradigit de laatste overgebleven fysieke winkels in Eindhoven, Utrecht, Maastricht en Groningen. Na Dynabyte en MyCom verdwijnt daarmee nog een grote computerketen uit het Nederlandse straatbeeld: een einde van een tijdperk voor veel computerliefhebbers, zoals ook blijkt uit dit topic op GoT. Paradigit heeft in de afgelopen jaren volledig ingezet op online en vindt dat de fysieke winkels niet meer bij de strategie passen. Daar komt bij dat de winkels al jaren verlies maken. De coronacrisis gaf de doorslag. Met het verdwijnen van de winkels voegt Paradigit zich bij een inmiddels lange rij computerwinkels die de deuren sluiten. We kijken terug op ongeveer dertig jaar computerwinkels om de vraag te beantwoorden: hoe kan het dat computerwinkels niet meer passen in de Nederlandse winkelstraten?

Het verhaal van Paradigit begint net als dat van veel andere computerwinkels een kleine dertig jaar terug. In september 1992 besloot Arjen de Koning na jarenlang desktops gebouwd te hebben voor mensen in zijn omgeving, samen met zijn partner Noortje van Gennip een winkel te beginnen in Eindhoven: Paradigit. "Het volume werd hobbymatig zo groot dat hij moest uitwijken naar zijn eerste pand", vertelt Thom Rijsterborgh, commercieel directeur van Paradigit. Het werden een computerwinkel en computerfabrikant ineen, waar eigen systemen werden gebouwd, en computeronderdelen en kant-en-klare computers van de meeste grote merken werden verkocht. De winkel werd voor computerliefhebbers uit Eindhoven een icoon en een plek waar ze terechtkonden voor hun computeronderdelen.
In diezelfde tijd kwamen ook andere computerwinkels op. NoRRoD opende in 1994 zijn deuren en werd een bekende naam in Groningen. Met de fusie van het in 1985 in Zwolle geopende Byte en Megaworld ontstond in 1995 Dynabyte, dat op het hoogtepunt naast Paradigit een van de grootste computerwinkelketens van Nederland werd, met 44 winkels in het hele land. Menige computerliefhebber uit die tijd kent ook namen als MyCom, Alcco, Funprice en Vobis, waarvan een deel toen al tussen de tien en twintig jaar bestond.
De hoogtijdagen van begin jaren negentig
Het waren de hoogtijdagen van de computerwinkel, legt Jesse Weltevreden, lector Digital Commerce van de Hogeschool van Amsterdam uit. "In de jaren negentig, begin 2000 zijn die computerwinkels iconisch. Toen was online nog geen gemeengoed." Computerliefhebbers kwamen in de winkels voor onderdelen en computers, maar vooral ook om zich te informeren. "Consumenten weten in de jaren negentig weinig van computers, maar de hype was er wel. Dus ging iedereen naar de winkel om zich te laten informeren. Ik weet zelf ook nog goed dat ik als jongen bij MyCom kwam om mijn eerste game-pc samen te stellen."
"Die beginjaren waren het mooist", vertelt algemeen directeur René Axmacher van Paradigit, die toen nog als shopmanager bij computerconcern Escom werkte. "Ik heb toen Windows 95 werd geïntroduceerd, rijen met mensen voor de winkels zien staan. Net als toen de Voodoo 2-kaart uitkwam en mensen de Pentium 75 verruilden voor de Pentium 120. Klanten hadden je ook echt nodig, want voor computers had je kennis en kunde nodig. Je hielp ze met bluescreens of death of een jumpertje verzetten. Dat is veranderd; het product computer is volwassen geworden."
:strip_exif()/i/2004181790.jpeg?f=imagenormal)
In de jaren daarna groeide Paradigit met winkels door heel Nederland, mede door verschillende overnames, zoals van verschillende filialen van Vobis en van Funtronics in 2003, de overname van Dunnet Computers en Computerland in 2005, en in 2011 die van computerwinkel NoRRoD. Dat maakte van Paradigit naast Dynabyte een van de grootste winkelketens die zich specifiek richtten op computers. Je had in die tijd ook namen als Dixons, maar die richtten zich op bredere consumentenelektronica. Op het hoogtepunt had Paradigit 44 winkels, onder andere in Maastricht, Utrecht, Oss, Wageningen, Deventer en Arnhem.
Het waren goede tijden voor Paradigit, terwijl in die tijd veel kleine ketens leden onder de crisis van 2008. Axmacher: "In die tijd waren er veel kleine lokale computerketens die niet genoeg geld hadden om de dip van de crisis van 2008 en 2009 op te vangen. Dat is wat er ten grondslag lag aan de teloorgang van de winkels in die tijd." Niet alleen kleine winkels sloten hun deuren. Ook PC Megastore in Bergen op Zoom hield er toen mee op.
:strip_exif()/i/2004181868.jpeg?f=imagenormal)
Niet alleen de crisis was funest voor computerwinkels, ook de klant en het product computers veranderden, legt Weltrevreden uit. Waar in die beginjaren computers een raadsel waren voor veel gewone consumenten en zij advies nodig hadden, werden klanten kundiger en computers consumentvriendelijker. "Als computers meer gemeengoed worden en de consument er meer vanaf weet, met daarnaast winkels die online een veel scherpere prijs rekenen, zie je computerwinkels uit de winkelstraat verdwijnen. Er werd bezuinigd op gekwalificeerd personeel, terwijl de consument meer wist dan het personeel in de winkel, doordat specificaties goed gedocumenteerd en online te vinden waren, bijvoorbeeld op Tweakers. Daardoor hoefden consumenten eigenlijk niet meer naar een winkel te gaan."
Dat herkent Paradigit, vertelt Rijsterborgh. "De ontwikkeling van internet heeft ertoe geleid dat hoe hoogopgeleid je personeel ook is, een consument die een specifiek product zoekt, veel meer weet van het product dan het personeel, omdat hij dat allemaal online al heeft gevonden. De klant weet vaak meer dan de verkoper van heel specifieke producten, omdat de medewerker kennis moet hebben van alle producten in de winkel."

De eerste winkels verdwenen
Doordat klanten steeds minder de weg naar de winkels vonden en hun onderdelen online gingen kopen, werd het moeilijker voor Paradigit om de grote hoeveelheid winkels winstgevend te houden. De marge op computeronderdelen was zo klein, dat computerwinkels als Paradigit het vooral moesten hebben van service in de fysieke winkels. Voor het kopen vinden klanten de weg naar de webshop wel, was het idee. In toenemende mate gold dat ook voor service. Tussen 2012 en 2015 veranderde daarom de strategie van Paradigit: online werd belangrijker. Paradigit sloot de helft van de winkels tijdens die reorganisatie en investeerde flink in een nieuwe webshop, zodat deze volledig als digitale winkelruimte kon fungeren. Twaalf winkels bleven open, vooral voor de zichtbaarheid van Paradigit. Tegelijk investeerde Paradigit in vijf shops in V&D-vestigingen, kort voordat ook V&D uitstel van betaling aanvroeg. De investering bleek een slechte gok.
Daar kwam nog iets bij, vertelt Rijsterborgh. Fabrikanten zijn steeds minder bereid om te investeren in het tentoonstellen van computers en computeronderdelen in winkels. "Voor producten als koffiezetapparaten zijn fabrikanten nog wel bereid bij te dragen aan het uitstallen in winkels. Dat heeft zin omdat bijvoorbeeld Philips zes koffiezetapparaten van enig belang heeft. Voor laptops is dat allang niet meer zo. Er zijn tweehonderd verschillende Lenovo-laptops te koop. Het heeft geen zin om die in de winkel neer te zetten, want ze zien er allemaal hetzelfde uit. Fabrikanten vinden dat ze klanten online beter kunnen informeren over hun line-up. Neerzetten is weinig zinvol en daardoor zijn fabrikanten niet meer bereid in uitstallen in fysieke winkels te investeren."
:strip_exif()/i/2004186988.jpeg?f=imagenormal)
Winkeltak van Paradigit failliet
In 2016 gaat de fysieke winkeltak van Paradigit helemaal failliet; de website kan als losse onderneming doorgaan en draait volgens Rijsterborgh op dat moment ook goed genoeg. Alleen met de drie grootste winkels in Eindhoven, Utrecht en Maastricht, en met NoRRoD in Groningen kon een doorstart gemaakt worden, maar op dat moment was het einde van de fysieke winkeltak van Paradigit al in zicht. Waarom Paradigit dan toch nog vasthield aan die vier winkels? "Een stukje sentiment", zegt Axmacher. "En de zichtbaarheid van Paradigit. Als je alles in een keer sluit, ben je die zichtbaarheid kwijt. We wilden communiceren dat het bedrijf niet failliet was, alleen de winkels."
Ook MyCom, iCentre, Dixons en Dynabyte verdwenen rond die tijd uit het straatbeeld. Dynabyte ging failliet in 2012, waarna de 44 winkels werden omgebouwd tot MyCom, iCentre en Dixons-vestigingen. Het mocht niet baten; drie jaar later waren ook die ketens failliet. Door het hele land verdwenen er in die tijd computerwinkels. Van de 1685 fysieke computerwinkels in 2007 waren er in 2017 nog maar 975 over, volgens het CBS, een daling van 42 procent.
"Waarom we de winkels aanhielden? Een stukje sentiment"
Waarom de ene winkel wel bleef bestaan en de andere niet
Weltevreden zegt dat wat de computerwinkelbranche overkwam, niet uitzonderlijk is. "Je ziet andere sectoren opkomen en ondergaan. In de jaren zestig en zeventig waren het bontwinkels; die verdwenen na wetgeving. Daarna verdwenen cd-winkels en reisbureaus. Nu zijn het goudwisselkantoren, e-sigarettenwinkels en belwinkels. Er is altijd dynamiek in de winkelstraat."
Waarom kan een fysieke winkel als de MediaMarkt wel blijven bestaan en hoe kan Coolblue er zelfs winkels bij krijgen? "De marge op elektronica is heel klein", legt Weltevreden uit. "Er zijn een paar manieren om te overleven als fysieke computerwinkel. Je kunt net als de MediaMarkt inzetten op volume. Dus je stalt heel veel producten uit op een goedkope winkellocatie." Veel traditionele computerwinkels zaten op een A1-locatie in de winkelstraat en hadden een heel hoge huur in een relatief klein pand. Dan kom je niet uit met 'gewoon' computers en onderdelen uitstallen en verkopen.
Voor Coolblue is de strategie zelfs nog anders. De winkels ondersteunen de online verkoop, waarin Coolblue een enorme speler is. En ze zijn niet gericht op verkoop, maar op service. "Het is dus een aanvulling op de online strategie en levert online meer verkopen op." Dat betekent ook dat Coolblue niet aan de winkels hoeft te verdienen, in tegenstelling tot een traditionele speler als Paradigit. Toen Paradigit rond 2015 reorganiseerde om zich meer te richten op online, moesten de fysieke winkels ook winst blijven maken. Weltevreden voegt toe: "Paradigit is vele malen kleiner dan Coolblue. Het heeft minder vlees op de botten en kan zich dus minder permitteren om winkels aan te houden die geen winst maken. Axmacher: "Daar komt bij dat Coolblue een generalist is, net als bijvoorbeeld de MediaMarkt. Daar geldt dus ook voor dat ze afspraken kunnen maken met fabrikanten voor het uitstallen van bepaalde producten."
:strip_exif()/i/2004186982.jpeg?f=imagenormal)
Paradigit is net als andere computerwinkels geen generalist. Daarom sluit het evenals de meeste andere computerwinkels nu de deuren. Uitzonderingen daargelaten, zoals kleine reparatiezaken met een vaste, vooral oudere klantengroep, passen computerwinkels niet meer in de winkelstraat. "De keuze om de winkels te sluiten, is financieel gedreven", zegt Axmacher. "De winkels doen het slecht en waar ze een aantal jaren geleden konden draaien van enkel de service die we leverden, kunnen ze dat nu niet meer." Dat is echter niet het hele verhaal. Veranderende klanten, een volwassen geworden product en een enorm aanbod aan computers en laptops die online beter tentoongesteld kunnen worden, spelen volgens Paradigit ook een rol. "Winkels zijn meer sentiment dan noodzaak. Wij kijken naar de toekomst en denken dat we onze aandacht beter op online kunnen richten", zegt Axmacher. "Ook de service die we in de winkels leverden, is inmiddels naar online verplaatst."
Hoewel hij met weemoed terugkijkt naar vroegere tijden, is hij ook optimistisch. "Dat sentiment van vroeger is niet meer. Ik heb liefde voor computers; ze zijn mijn hele leven. Mijn werkkamer is betegeld met oude computers, laptops en onderdelen. Die liefde van vroeger, die is niet weg. Dat enthousiasme voor computers zit nu in prachtige game-pc's en mooie headsets. Zelfs een moederbord is mooi tegenwoordig. Daarmee herleven die oude tijden." Rijsterborgh voegt toe: "De winkels deden het slecht, we doen het online zo goed dat we ze ook open hadden kunnen houden. Er zit alleen geen verdienmodel in die winkels in de toekomst en we willen kunnen blijven investeren in online. Paradigit was voorheen een retailbedrijf met fysieke winkels. Nu zijn we een online bedrijf geworden."