Terug in de tijd #32 - Zoekmachines, Google Wave en de eerste metaverse

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Twintig jaar geleden: zoekmachines en PDA's

Denk je aan zoekmachines, dan denk je aan Google. Misschien kijken we over twintig jaar weer terug naar oude artikelen en denken we: 'O ja, Google, dat bestond toen nog', net zoals we dat nu denken over de tientallen zoekmachines die aan het begin van deze eeuw probeerden de grootste te worden. Daar schreven we in 2004 over: toen kwamen er plotseling twee nieuwe zoekmachines van Nederlandse makelij uit. Een daarvan was Zoeken.nl, een zustersite van Vinden.nl, een Startpagina-achtige indexsite die decennia geleden nog erg populair was. Zoeken.nl werd aanvankelijk overgenomen door Quote Media en later door een investeringsmaatschappij genaamd Orbys. Inmiddels is Zoeken.nl onderdeel van weer een ander bedrijf, Visymo, dat zoektechnologie maakt op basis van andere zoekmachines zoals Google, Bing en Yandex.

Opvallend genoeg bestaat Zoeken.nl nog steeds en werkt de zoekmachine naar behoren. Zoals de meeste alternatieve zoekmachines van vandaag de dag, is Zoeken.nl een aggregator, onder andere via Google-zoekresultaten. Dat is tegenwoordig de werkwijze van iedere zoekmachine, maar in 2004 lagen de kansen voor Google-alternatieven nog open. Zo schreven we eerder in mei van dat jaar dat het marktaandeel van Google 'amper meer steeg'. Toegegeven, de zoekmachine was toen met een marktaandeel van 56,4 procent al wel de grootste, maar Yahoo en MSN Search hadden toen nog ondenkbaar grote marktaandelen van 21,1 en 9,2 procent. Ook jullie waren toen nog hoopvol dat alternatieve zoekmachines een kans maakten. "Zoeken.nl ziet er goed uit", schreef TheEagle bijvoorbeeld. "Het mag nog niet zo goed zijn als Google, het is zeker een leuk alternatief. Aangezien Google steeds commerciëler gaat doen, is het nodig dat er een paar goede concurrenten komen. Want al die reclameplannen van Google zullen een negatieve impact hebben op de gebruiksvriendelijkheid van de zoekmachine."

Er verschenen in die jaren ook steeds vaker gespecialiseerde zoekmachines. Naast Zoeken.nl kwam ook Zoeknieuws.nl uit. Die is inmiddels wel ter ziele gegaan. Zoeknieuws.nl was specifiek bedoeld om nieuws te zoeken, gebaseerd op een eigen database waarin krantenkoppen en televisie- en radio-uitzendingen waren opgenomen. Het begon met 180.000 van zulke koppen. Een crawler scande vervolgens nieuwsbronnen en sloeg die informatie op, zodat er een nieuwsarchief ontstond. Ook waren er websites die specifiek op zoek gingen naar online muziek, zoals Zoekmp3.nl. Eén ding dat in die twintig jaar in ieder geval niet veranderd is, is de toorn van Stichting Brein onder leiding van Tim Kuik. Dat kreeg in mei 2004 ongelijk in een rechtszaak tegen Zoekmp3.nl, omdat de site 'gebruikers enkel doorverwees naar sites waar die bestanden zijn te vinden'. Inmiddels is het online discours en het precedent rondom het linken naar auteursrechtelijk beschermd materiaal wel wat veranderd, maar dat Brein nog steeds rechtszaken voert, is hetzelfde gebleven.

In de eerste jaren van deze eeuw was een maand zonder nieuwe pda een maand niet geleefd. Er waren toen meerdere personal digital assistants op komst. Die voorlopers van de smartphones waren er in die tijd al genoeg, maar het nieuws over toekomstige modellen bleef in die tijd maar binnenstromen. In dit nieuwsbericht schreven we over meerdere aankomende modellen van de pocket-pc's die werden uitgerust met Windows Mobile 2003, dat werd aangekondigd in juni van dat jaar. Bedrijven die tegenwoordig niet meer bekendstaan om hun mobiele kunsten, probeerden zich in 2004 in de markt voor zakcomputers te proppen. Zo bleek dat HP de iPAQ h6300 wilde uitbrengen, al kwamen daar destijds weinig geruchten over naar buiten, behalve dat dit model met het mobiele besturingssysteem zou draaien.

Er doken ook foto's op van Toshiba's e830-pda, die erg leek op het eerdere e800-model, maar een nieuwe XScale-processor kreeg met een kloksnelheid van maar liefst 520MHz, wat destijds erg snel was voor een zakcomputer. Ook verscheen er online een foto van ASUS' MyPal A730. Deze kreeg een vga-scherm van 3,7 inch en dezelfde Scale-processor.

Vijftien jaar geleden: Windows 7, Google Wave en foute voorspellingen over blauwe enveloppen

Als we op deze redactie heel eerlijk moeten zijn, dan vinden we Windows 7 misschien nog wel het beste besturingssysteem dat er is geweest. Althans, van de besturingssystemen van Microsoft dan. Windows 7 kwam in oktober van 2009 uit en dat betekende 15 jaar geleden dat we volop schreven over de nieuwe leaks, geruchten en ontdekkingen over het OS. Zo lekte Acer al snel de definitieve releasedatum uit, die op één dag na nog bleek te kloppen ook. Een paar dagen na de leaks bevestigde Microsoft al dat het OS nog dat jaar zou komen.

Natuurlijk kwam niet alles over het besturingssysteem als onverwacht nieuws. Zo was begin van de maand al duidelijk uit een Release Candidate van het OS dat de systeemeisen voor de 64bit-versie flink omhooggingen. Je had minimaal 2GB aan geheugen en 20GB aan schijfruimte nodig. Niet alleen die eisen gingen stevig omhoog vergeleken met het voorgaande Windows Vista: ook de eisen voor netbooks stegen flink, schreven we toen. De netbookmakers konden kiezen voor een Start-editie of een Starter for Small Notebook PC-editie.

Nog iets dat in Windows 7 mogelijk hoger zou worden: de prijs. Dell vermoedde zelfs dat de prijs van het besturingssysteem een drempel kon worden voor klanten die mogelijk wilden overstappen. Met Windows Vista waren die kosten al hoger dan bij Windows XP, maar met Windows 7 konden die mogelijk nog verder stijgen en zouden klanten misschien helemaal niet willen overstappen naar het OS. Dat bleek uiteindelijk geen groot probleem te zijn; Windows 7 veroverde snel marktaandeel en werd snel het populairste OS van Microsoft.

Mei 2009 was hoe dan ook een maand van foute voorspellingen, onder andere van Microsoft zelf. Met de kennis van nu leek het bedrijf destijds kinderlijk naïef toen het zei: "Android is geen bedreiging voor Windows Mobile." Het bedrijf zag Android namelijk niet als serieuze concurrent, omdat Microsoft zich met Windows Mobile vooral op zakelijke gebruikers richtte. "Wanneer we Windows Mobile 6.5 lanceren, gaan we concurreren met de Blackberry Storm en de T-Mobile G1", zei het bedrijf toen. "Als wij de markt van de Storm en G1 betreden, zijn we daarin een nieuwe speler." Dat bleek eerder andersom te gaan. Zakelijke gebruikers stapten juist in toenemende mate over op Android, naarmate daar meer en betere smartphones voor uitkwamen die goede ondersteuning hadden voor bijvoorbeeld e-mail. We weten hoe het geëindigd is met Windows Mobile. Microsoft evolueerde dat naar Windows Phone, maar wist daarmee nooit te kunnen concurreren met Android en iOS.

Een andere voorspelling die niet uit bleek te komen, was dat de Belastingdienst af wilde van de gevreesde blauwe envelop. "Alle burgers zouden hun fiscale zaken via internet moeten afhandelen", schreef de fiscus in 2009. In dat jaar leek het vertrouwen in het internet nog onbegrensd; de Belastingdienst zou 'accuratere aanslagen kunnen opleggen' en 'betere informatie kunnen geven over mogelijke toeslagen' door internet. Ook dat pakte in de praktijk anders uit. Sterker nog, de ict zorgt voor tientallen problemen bij de Belastingdienst, variërend van tips over fraude die blijven liggen tot aan de onmogelijkheid om btw-tarieven aan te passen.

Maar bovenal bestaat de blauwe envelop nog steeds, vijftien jaar na die eerste uitspraak. Dat heeft niet alleen te maken met de ict-problematiek. In de afgelopen jaren is het sentiment rondom digitalisering bij de overheid enigszins gekeerd en conservatiever geworden. De voorgaande kabinetten-Rutte hadden al harde eisen opgenomen over de digitale toegankelijkheid van de overheid, met daarbij de kanttekening dat communicatie ook altijd op de klassieke manier mogelijk moet blijven. Langskomen bij het loket, iemand bellen, een brief sturen: daarvoor maakte onder andere staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Digitalisering zich hard. Die blauwe envelop zal dus de komende jaren nog niet verdwijnen.

Wat in 2009 wel verscheen, was een van Googles revolutionairste producten ooit. Het bedrijf introduceerde Wave, een cloudcommunicatiedienst waarmee gebruikers in één werkveld samen aan documenten konden werken. De opvallendste functie was dat gebruikers in real time van elkaar konden zien wat ze deden, zoals teksten toevoegen of spreadsheets maken.

Wave werd al relatief snel toegevoegd aan de begraafplaats van afgeschreven Google-producten. Begin 2012, 2,5 jaar na de introductie van de bètaversie, zette Google Wave in de leesstand. Op 30 april 2012 trok Google de stekker er definitief uit. Maar waar veel Google-producten simpelweg achtergelaten werden, heeft Wave altijd veel impact gehad op het bedrijf. De technologieën erachter werden snel geïmplementeerd in de online kantoorsuite van Docs, Sheets en Slides. Google Wave liep, zodat Google Docs kon rennen.

Tien jaar geleden: Metaverse avant la lettre en vierkante BlackBerry's

In 2021 wijzigde Facebook zijn naam naar Meta en ging het bedrijf zich volledig richten op 'de metaverse'. Sindsdien is een van de grote vragen van analisten vooral wat een metaverse nou eigenlijk is. Moeten we het vergelijken met de wereld van Ready Player One? Is Fortnite een metaverse? Wie terugkijkt naar het nieuws uit 2014, ziet dat de discussie verder teruggaat dan Meta's naamswijziging. Toen kwam Oculus al met het idee voor een eigen metaverse, bleek tijdens een interview dat de toenmalige ceo destijds gaf. Dat was ongeveer twee maanden nadat Facebook Oculus had overgenomen, iets waarover we in de vorige Terug in de Tijd al schreven. Brenden Iribe zei in het interview dat hij een mmo wilde maken voor de Oculus Rift. Iribe had hoge ambities: hij verwachtte dat daar uiteindelijk 'een miljard spelers tegelijk in zouden kunnen spelen'. "Facebook is een goed begin, het kan goed een metaverse worden die zich aan kan sluiten bij andere virtuele werelden", zei Iribe. Een metaverse voordat het cool was, zo zag Oculus het toen al.

In tablets zit tegenwoordig niet meer zoveel vooruitgang als enkele jaren geleden, maar 2014 was misschien wel het hoogtepunt voor innovatie binnen deze productgroep, waar destijds nog de hoop was dat die de smartphone kon vervangen. Apple bracht de eerste iPad in 2010 uit, maar in 2014 begonnen de concurrenten ook momentum te krijgen. In mei van 2014 kwamen er nieuwe geruchten naar buiten over een opvolger van de Galaxy Tab S van Samsung, met als grootste verschil dat die een scherm van 13,3 inch zou krijgen. Dat zou de grootste tablet van het bedrijf tot dan toe worden en is zelfs vandaag de dag nog een flinke jongen. De huidige grootste tablet in de Galaxy Tab-serie is de Tab S9 Ultra met een display van 14,6 inch. Wel heeft Samsung inmiddels ook grotere tablets gemaakt, zoals de Galaxy View met een schermgrootte van 18,4 inch, maar dergelijke tablets worden in de praktijk steeds vaker gemaakt als laptops.

In 2014 kwamen ook de eerste geruchten naar buiten over een apparaat dat misschien een kleiner formaat had, maar wel een heel interessante formfactor. BlackBerry hintte toen naar een apparaat met een vierkant scherm. Er was in mei 2014 nog weinig over bekend, zo bleek uit een bericht dat we toen schreven, behalve dat het apparaat een scherm met een resolutie van 1440x1440 pixels en een beelddiagonaal van 4,5 inch zou krijgen.

We wisten toen inderdaad nog maar weinig over het toestel, maar later bleek het om de BlackBerry Passport te gaan, die we in november van 2014 in een review bespraken. Het vierkante scherm bleek een goede zet te zijn en maakte het makkelijk om dingen te lezen, maar het bleek vooral de software te zijn die problemen opleverde. Het apparaat draaide op BB OS 10.3 en ondersteunde ook Android-apps via een omweg, maar er waren te weinig native apps om het apparaat een echt succes te maken. De Passport werd een van BlackBerry's laatste pogingen op de markt voor consumentenhardware, maar het ooit zo iconische merk is daar inmiddels nagenoeg verdwenen.

2014 was ook het jaar dat Windows 7, waarover we eerder in dit artikel al schreven, niet onderdeed aan populariteit, maar dat was niet omdat Microsoft het niet probeerde. Microsoft zette Windows 8 stevig in de etalage. Het besturingssysteem zou de brug moeten gaan slaan tussen pc's en mobiele apparaten zoals smartphones; Windows 8 had een UI die uit tegels bestond die uiteindelijk ook op apparaten met Windows Mobile zouden moeten werken. Even leek het erop dat er een nieuw toestel van LG aan leek te komen; leaker Evan Blass toonde mogelijke renders van een LG-toestel met dat besturingssysteem, al bleek later dat het waarschijnlijk om een hoax ging.

Windows 8 was het besturingssysteem waarin Microsoft begon met grote updates die ook benoemd werden, zoals het nu met Windows 11 en zijn Moment-updates al doet. Windows 8.1 kreeg bijvoorbeeld een update die simpelweg Update 1 heette, wat wel eens problemen kon opleveren. Sommige gebruikers zagen er weinig nut in om te upgraden en deden dat dan ook niet. Windows 8.1 Update 1 kwam in april 2014 uit, maar een maand later had nog een groot deel van de gebruikers de update niet uitgevoerd en zag Microsoft zich gedwongen nog langer updates voor het oude besturingssysteem uit te brengen. In de jaren erna zou Microsoft steeds harder gaan pushen om gebruikers updates en upgrades te geven, tot op de dag van vandaag.