J5Create heeft op de CES-beurs een Thunderbolt 5-dock getoond met een egpu, geïntegreerd M.2-slot en GaN-adapter. In feite gaat het dus om een dockingstation, externe gpu, externe ssd en oplader in een.

Het dockingstation bevat een geïntegreerde GeForce RTX 3060- of Radeon RX 7600M-gpu in mxm-formaat. Er is daarnaast een adapter van galliumnitride ingebouwd die 240W kan leveren en er is een M.2-2280-ssd-aansluiting aanwezig. Via Thunderbolt 5 kan het dock tot 100W aan vermogen leveren aan aangesloten apparaten. Naast Thunderbolt 5 bevat het dock ook aansluitingen voor DisplayPort 2.0, HDMI 2.0, USB-A en ethernet.

J5Create meldt verder dat het dockingstation een 'geïntegreerde npu' heeft, al is het niet duidelijk of de fabrikant daarmee doelt op de gpu, die geschikt is voor AI-berekeningen, of ook echt een neural processing unit heeft ingebouwd. Het apparaat moet in het derde of vierde kwartaal van 2025 beschikbaar komen voor een prijs van ongeveer 1400 dollar.

Vorig jaar toonde de fabrikant al een prototype van zijn 'normale' Thunderbolt 5-dock. J5Create gaf toen aan dat het product in de zomer van 2024 op de markt moest komen, maar dat is niet gebeurd. Het bedrijf laat nu weten dat dit Dual 8K60 Display Docking Station in het tweede kwartaal van 2025 moet verschijnen voor een prijs van circa 500 dollar.

Seagate heeft op de CES-beurs zijn eerste Thunderbolt 5-ssd getoond. De externe schijf komt beschikbaar in 2TB- en 4TB-varianten en heeft een maximale snelheid van 6,7GB/s.

Seagate brengt zijn Thunderbolt 5 Rugged Pro5-ssd uit onder het merk LaCie. Net als andere Rugged-schijven die onder deze naam worden uitgebracht, bevindt deze ssd zich in een rubberen behuizing. Ook belooft de fabrikant een hoge mate van duurzaamheid. Zo heeft de ssd een IP68-certificering voor water- en stofbestendigheid en moet het apparaat een val van drie meter kunnen overleven.

De Pro5 heeft lees- en schrijfsnelheden van respectievelijk 6700MB/s en 5300MB/s. Er komen twee varianten beschikbaar: een met een opslagcapaciteit van 2TB voor 400 dollar en een 4TB-model voor 600 dollar. De draagbare ssd heeft een formaat van 17x65x98mm en een gewicht van 150 gram. Het product moet later deze maand in de VS beschikbaar komen. Er is nog niets bekend over Europese prijzen en beschikbaarheid.

Nvidia heeft kritiek geuit op vermeende nieuwe plannen van de VS om de export van AI-chips verder te beperken. Volgens de chipfabrikant zijn de plannen schadelijk voor de Amerikaanse economie, terwijl tegenstanders van de VS er voordeel uit halen.

"We willen president Biden aanmoedigen om geen beleid in te voeren dat de Amerikaanse economie beschadigt en Amerikaanse tegenstanders in de kaart zal spelen", zegt Nvidia-topman Ned Finkle in een reactie aan Reuters. Volgens de chipfabrikant leidt het nieuwe chipbeleid dat de VS naar verluidt op het punt staat om aan te kondigen, tot negatieve gevolgen voor computers wereldwijd 'en zal het de wereld aanzetten tot alternatieve technologieën'.

Het gaat om vermeende plannen waar Bloomberg eerder deze week over berichtte op basis van gesprekken met ingewijden. De regering-Biden zou in zijn laatste week nog van plan zijn om nieuwe regels bekend te maken die de export van in Amerika gemaakte AI-chips verder beperken. Momenteel mogen 'vijandige landen' als China en Rusland al geen geavanceerde Amerikaanse chips importeren, maar met de nieuwe regels krijgen ook andere landen restricties.

Niet-vijandige landen worden ingedeeld in twee 'tiers'. Verreweg de meeste landen bevinden zich in 'tier 2'. De beperkingen richten zich op de totale hoeveelheid rekenkracht binnen chips die zij tussen 2025 en 2027 mogen importeren van Amerikaanse bedrijven. Bloomberg schrijft niet om hoeveel rekenkracht het gaat, maar volgens het persbureau komt het neer op ongeveer 50.000 gpu's. Individuele bedrijven mogen die limieten echter overschrijden indien de VS ze daar specifiek een vergunning voor verleent.

In 'tier 1' bevinden zich achttien landen, waaronder Nederland en België. Tier 1-landen mogen zoveel chips importeren uit de VS als ze willen. Bedrijven waarvan het hoofdkwartier in een van deze landen staat, kunnen ook een vergunning krijgen om Amerikaanse chips naar andere delen van de wereld te mogen versturen. Minstens 75 procent van hun totale rekenkracht moet zich dan wel in tier 1-landen bevinden en ze mogen maximaal 7 procent van hun rekenkracht aan een enkel tier 2-land leveren.

Ook Amerikaanse bedrijven kunnen zo'n exportvergunning aanvragen, al moet dan wel minstens 50 procent van hun rekenkracht zich op Amerikaanse bodem bevinden. Volgens Bloomberg is het doel van de wetgeving om ervoor te zorgen dat de VS en tier 1-landen altijd meer AI-rekenkracht in bezit hebben dan andere delen van de wereld. Het persbureau schrijft dat de VS zijn plannen elk moment officieel bekend zou kunnen maken.

De Information Technology Industry Council uitte eerder al kritiek op de vermeende beleidswijziging. De organisatie, die techbedrijven als Microsoft, Meta en Amazon vertegenwoordigt, vindt dat de regels 'arbitraire beperkingen opleggen aan de mogelijkheid van Amerikaanse bedrijven om computersystemen aan het buitenland te verkopen'. Volgens de organisatie zorgen de strengere exportbeperkingen ervoor dat de koppositie van Amerika op de AI-markt in het geding komt.

Op de CES heeft LG de eerste Thunderbolt 5-monitors onthuld. De UltraFine 40U990A is een 40"-monitor met 5120x2160 pixels, de UltraFine 32U990A is een 32"-scherm met 6k-resolutie. Beide monitors hebben IPS Black-panelen en een breed kleurbereik.

Hoewel de UltraFine 6K Monitor 32U990A rondom de CES werd aangekondigd, was de monitor daar niet daadwerkelijk aanwezig. Er is daarmee weinig bekend over de monitor, zoals de precieze resolutie en de verdere aansluitingen behalve Thunderbolt 5, dat een 80Gbit/s-doorvoersnelheid mogelijk maakt. Het gebruik van een IPS Black-paneel duidt normaal gesproken op een contrast van 2000:1. Bekend is dat het scherm 99,5 procent van de Adobe RGB-kleurruimte moet kunnen weergeven en 98 procent van DCI-P3.

LG UltraFine 6K Monitor 32U990A en UltraFine 40U990A

De UltraFine 40U990A was wel te zien en over dat scherm is wat meer bekend. Deze '5k2k'-ultrawide heeft een IPS Black-paneel met 120Hz-refreshrate en Freesync Premium. Het kleurbereik omvat 99 procent van DCI-P3. Op het scherm zitten twee Thunderbolt 5-poorten, geschikt voor 96W power delivery naar de aangesloten laptop. Er zijn verder twee HDMI-poorten, een DisplayPort en een netwerkaansluiting aanwezig, plus vier USB-C-poorten en twee USB-A-poorten. De USB-hub heeft een tweede USB-C-hostpoort, waarmee een kvm-functie mogelijk wordt. Hoogteverstelling en ingebouwde 10W-speakers zijn aanwezig.

Het is nog niet bekend wat de twee schermen gaan kosten. Ook of en wanneer ze hier in de Benelux in de winkels liggen is nog niet duidelijk.

Update 23-1: Bij de 40"-monitor stond op de CES het typenummer 40WT95UF vermeld, maar LG laat weten dat dit scherm zal uitkomen als de 40U990A. Het bericht is daarop aangepast.

Minisforum heeft zijn eerste nas aangekondigd, de N5 Pro. Het product biedt ondersteuning voor vijf 3,5"-schijven en wordt uitgerust met een Ryzen AI 9 HX Pro-processor en 10Gbit/s-ethernet. Daarnaast toont de fabrikant zijn AI X1-mini-pc met ingebouwde voeding en uitbreidbare ram.

De N5 Pro heeft vijf bays voor 3,5"-SATA-drives die gebruikers kunnen verwisselen zonder dat ze het systeem hoeven uit te schakelen. Ook is er ruimte voor één M.2-NVMe-ssd en twee U.2-NVMe-ssd's. De nas is verder uitgerust met een 10Gbit/s-ethernetpoort en een 5GBit/s-aansluiting. Er zijn twee SO-DIMM-slots aanwezig die ondersteuning bieden voor in totaal 96GB aan DDR5-5600-ECC-ram. Daarnaast bevat de N5 Pro een OCuLink-aansluiting om een externe gpu te kunnen koppelen.

Het apparaat draait op de Ryzen AI 9 HX Pro 370-processor van AMD. Die heeft twaalf cores, 24 threads en een maximale kloksnelheid van 5,1GHz. De nas beschikt verder over twee USB4-poorten, drie USB 3.2 Gen 2-aansluitingen en USB 2.0. De machine komt niet geleverd met een besturingssysteem. Gebruikers kunnen zelf kiezen of ze Windows of Linux installeren. Het moederbord bevindt zich in de slede onderaan de nas en is dus eenvoudig bereikbaar.

Het product moet in maart beschikbaar komen. In eerste instantie is de nas alleen als barebone beschikbaar, maar Minisforum laat weten dat het ook varianten met voorgeïnstalleerd ECC-geheugen overweegt. Het is nog niet duidelijk wat de N5 Pro moet kosten.

AI X1-mini-pc

Naast de nas heeft Minisforum op CES ook een nieuwe mini-pc getoond. Deze AI X1 dient als opvolger van de Elitemini AI370. Net als laatstgenoemde draait de AI X1 op een Ryzen AI 9 HX Pro 370-cpu. Wel heeft het nieuwe systeem in tegenstelling tot de Elitemini een ingebouwde voeding en zijn er extra poorten toegevoegd, waaronder een OCuLink-aansluiting, een derde M.2-2280-slot voor PCIe 4.0 en twee USB4-poorten in plaats van één. Waar de AI370 32GB aan niet-uitbreidbaar Lpddr5x-7500-geheugen heeft, biedt de AI X1 ondersteuning voor maximaal 96GB aan uitbreidbare DDR5-5600-ram. De mini-pc moet ergens in maart beschikbaar komen voor een nog onbekende prijs.

Op de CES toont het merk Koorui 's werelds eerste gamingmonitor met een refreshrate van 750Hz. Het 24,5"-scherm heeft een full hd-resolutie en zou in de zomer van dit jaar beschikbaar moeten zijn voor een geschatte prijs van 1000 dollar.

Net als eerdere monitors met een hele hoge refreshrate, bijvoorbeeld de ASUS ROG Swift Pro PG248QP en AGON Pro AG246FK, heeft het 750Hz-scherm van Koorui een TN-paneel. De monitor heeft een quantumdotfilter en ondersteunt daarmee een DCI-P3-kleurbereik van 95 procent. De fabrikant belooft ook een Vesa DisplayHDR400-certificering, wat op het proefmodel op de beurs overigens nog niet was geïmplementeerd.

Het scherm rust op een hoogteverstelbare voet en beschikt over één DisplayPort 2.1-ingang, twee HDMI 2.1-ingangen en een 3,5mm-audiojack. Die moderne poorten zijn nodig vanwege de hoge refreshrate. Welke bandbreedte de poorten ondersteunen is niet precies bekend, maar zoals blijkt aan de hand van het demonstratiemodel op de beurs, kan het scherm via HDMI op zijn volledige resolutie en refreshrate worden aangestuurd.

Koorui is een gamingmerk van de Chinese lcd-paneelmaker HKC, verder bekend van bijvoorbeeld het merk Antgamer. De monitor die op de stand staat lijkt in China onder dat laatste merk uit te komen, gelet op het typenummer 'ANT255VF'. In andere landen gaat het 750Hz-scherm dus wel 'Koorui' heten, met een nog onbekend typenummer. Het kaartje naast de monitor vermeldt alleen de naam 'Koorui G7'.

Een medewerker op de stand noemt een prijs van ongeveer 1000 Amerikaanse dollar voor de 750Hz-monitor. Hij zou in juni of juli leverbaar moeten zijn en komt dan ook in Europa in de winkels te liggen.

Dat de nieuwe Ryzen 9 9900X3D en 9950X3D alleen op hun eerste ccd extra 3D V-Cache hebben, heeft geen technische reden, maar is een puur economisch besluit. Dat zegt Donny Woligroski, technisch marketingmanager voor processors bij AMD, in gesprek met Tweakers tijdens de CES.

Dat de verbeteringen van de 9800X3D ook in de nieuw aangekondigde modellen terecht zouden komen, lag voor de hand. Doordat de 3D V-Cache bij de 9000X3D's onder in plaats van boven de ccd's met processorcores zijn geplaatst, worden de cores minder warm en hoeven de kloksnelheden en overklokmogelijkheden niet zo beperkt te worden als bij voorgaande generaties.

Maar of AMD bij de 12- en 16-core-varianten nu ook beide ccd's zou gaan voorzien van de extra 3D V-Cache, was een vraag die tot het laatste moment boven de markt hing. AMD-manager Woligroski zegt dat de fabrikant er bewust voor heeft gekozen om dat niet te doen. Ze hebben erover nagedacht en prototypes gemaakt, maar daaruit bleek dat de prestatiewinst van een extra 3D V-Cache-chiplet op de tweede ccd minimaal zou zijn.

Toch krijgt Woligroski de vraag om een cpu met 3D V-Cache op beide ccd's vaker. "Het lijkt bijna een psychologisch vraagstuk. We weten dat het theoretisch en technisch kan, dus dan willen we het ook. Maar in de praktijk zou het de prestaties niet verbeteren, en de processor wel aanzienlijk duurder maken."

Het toevoegen van de 3D V-Cache aan het tweede ccd gaat echter niet alleen om de prestaties, maar ook om een meer homogene indeling van de processor. Omdat er nu maar één groep van zes (9900X3D) of acht (9950X3D) cores toegang heeft tot de extra cache, moeten drivers ervoor zorgen dat games alleen op die threads draaien. Dat werkt meestal prima, maar niet bij games die meer dan zes of acht cores nodig hebben, of als een game zich niet goed laat beperken tot de gewenste cores.

"In veel games zijn de prestaties van de X3D's met meer cores gewoon net zo goed als die van de 8-core-versie", bevestigt Woligroski. Zo'n 8-core-model heeft maar één ccd en daarbij kunnen alle cores dus per definitie bij de cache. "Als je een lijn tekent door een grafiek met de prestatieverschillen tussen beide processors, is die heel lang recht, maar gaat hij aan het einde opeens steil omlaag door games waarin het nu misgaat. Die analyseren we en we proberen de oorzaak op te lossen. De nieuwste versie van onze 3D V-Cache-driver bevatte een aantal belangrijke verbeteringen en ook bij de aankomende release zullen we weer met een verbeterde driver komen."

"De aanwezigheid van 3D V-Cache is bovendien niet de enige reden om te proberen games binnen één ccd te laten draaien", voegt Woligroski daar nog aan toe. "Met meer cache los je niet op dat de latencies hoger zijn tussen cores in verschillende ccd's, en ook daar zijn veel games gevoelig voor."

De AMD Ryzen 9 9900X en 9950X werden maandagavond aangekondigd en zullen in maart op de markt worden gebracht.