In maart vorig jaar kondigde de kersverse Intel-ceo Pat Gelsinger aan dat het bedrijf een compleet nieuwe strategie ging hanteren. Intel zou niet langer alleen voor zichzelf chips produceren, maar ook productiecapaciteit bieden aan andere bedrijven en zelf een deel van zijn productie uitbesteden. Het gaf toen aan dat het verschillende nieuwe chipfabrieken zou bouwen, onder meer in de VS en Europa.
Inmiddels zijn we een jaar verder en heeft Intel zijn uitbreidingsplannen voor Europa aangekondigd. Het wil een 'megafab' in Duitsland bouwen, waar uiteindelijk verschillende chipfabrieken gebouwd moeten worden die op Intels 'geavanceerdste productieprocessen' gaan werken. Ook wil het bedrijf een packagingfabriek in Italië bouwen, een r&d-hub in Frankrijk neerzetten en verder investeren in Polen en Spanje. Tijdens een eerste investeringsronde steekt Intel 33 miljard euro in die Europese uitbreidingen, maar in de komende tien jaar kan dat oplopen tot 80 miljard.
De plannen zijn een zegen voor de Europese Unie, die al langer aast op geavanceerde chipfabrieken in de hoop minder afhankelijk te worden van andere regio's, uit geopolitieke overwegingen. Intels plannen volgen deze ambities. De Europese Commissie presenteerde vorige maand namelijk een European Chips Act, die staatssteun voor de chipsector mogelijk moet maken: een eis van Intel.
In dit artikel gaan we verder in op Intels Europese plannen. We bespreken onder meer de aanleiding, het voortraject en de fabriek zelf. Ook gaan we in op wat voor chips er in de fabriek geproduceerd moeten worden en bespreken we de politieke overwegingen, de European Chips Act en de subsidies die Intel verwacht voor de uitbreidingsplannen.
Bannerfoto: Intel Corporation
Render van de beoogde Intel-fabriek in Maagdenburg
De aanleiding: IDM 2.0 en Intel Foundry Services
Intels uitbreidingsplannen in de EU zijn onderdeel van IDM 2.0, vertelt Maurits Tichelman, Intels Territory Manager voor onder meer Europa, aan Tweakers. IDM 2.0 is de nieuwe bedrijfsstrategie die ceo Pat Gelsinger vorig jaar heeft uitgestippeld om Intel 'terug aan de top' te krijgen. Voorheen was Intel uitsluitend een idm, oftewel een integrated device manufacturer. Dat wil zeggen dat het bedrijf zelf chips ontwierp en deze op eigen kracht produceerde, zonder hulp van andere chipfabrikanten en zonder chips te produceren voor andere bedrijven.
Met IDM 2.0 gooit Intel deze twee aspecten overboord. Het bedrijf gaf onder andere aan dat het een deel van zijn chips zou laten produceren bij andere fabrikanten. Dat gebeurt bijvoorbeeld met Intels komende Arc Alchemist-videokaarten, die het op 6nm laat produceren door TSMC. Het bedrijf gaf in maart ook aan dat het vanaf 2023 meer productie gaat uitbesteden voor compute-tiles, een soort chiplets. Die zullen ook gebruikt worden in producten die 'de kern vormen van Intels aanbod, zowel voor consumenten als voor het datacentersegment. Daarmee gaf Intel in feite aan dat het de productie van consumenten- en server-cpu's in de toekomst gedeeltelijk gaat uitbesteden aan andere chipfabrikanten.
Chipproductie voor andere bedrijven
Relevanter voor dit verhaal is het tweede aspect van IDM 2.0: de introductie van Intel Foundry Services. Waar Intels fabrieken eerder alleen chips produceerden voor Intel zelf, gaat het bedrijf nu ook capaciteit uit zijn productie- en packaging-fabs beschikbaar stellen aan andere bedrijven.
Intel wil daarmee een soortgelijke rol spelen als TSMC en Samsung Foundry in de chipsector. De techgigant gaat chips produceren voor fabless- en fablite-bedrijven. Fabless-bedrijven zijn partijen die chips ontwerpen, maar de productie daarvan volledig uitbesteden aan externe fabrikanten. Bekende voorbeelden zijn Nvidia, Qualcomm, MediaTek, Apple en AMD. Fablite-fabrikanten hebben eigen fabrieken, maar besteden nog steeds een deel van hun productie uit. Voorbeelden zijn Europese bedrijven als Bosch, NXP en Infineon.
Verschillende bedrijven hebben volgens Intel interesse getoond om hun chips te produceren en/of packagen bij het bedrijf. De eerdergenoemde chipontwerper Qualcomm meldde eerder al interesse te hebben om dat vanaf 2024 te doen.
Intel begint dit jaar met zijn Foundry Services-divisie, bijvoorbeeld op zijn 16nm-procedé. Dat meldde ceo Pat Gelsinger tijdens zijn Investor Meeting-keynote in februari. In de tweede helft van volgend jaar biedt het bedrijf Intel 3-capaciteit voor externe bedrijven en een jaar later wordt Intel 18A, oftewel 1,8nm, beschikbaar gesteld via Intel Foundry Services.
Het bedrijf stelt aan klanten van zijn Foundry Services ook onder licentie zijn 'IP-portfolio' beschikbaar. Daarmee kunnen klanten bijvoorbeeld semi-custom-chips bij Intel ontwerpen, op basis van de x86-cores en Xe-gpu's die Intel ontwerpt en gebruikt voor zijn eigen producten. Intel zal ook andere chips produceren, bijvoorbeeld op basis van Arm en RISC-V.
Intels eerdere investeringen in productiecapaciteit
Om voldoende productiecapaciteit te bieden aan externe bedrijven en tegelijk eigen chips te kunnen blijven produceren, wil Intel investeren in nieuwe chipfabrieken. Het is al begonnen aan de bouw van twee grote chipfabrieken in de Amerikaanse staat Arizona, die in 2024 volledig operationeel moeten zijn. Het bedrijf kondigde eind vorig jaar nóg een Amerikaanse productielocatie aan, die in Ohio komt.
Behalve in de VS, investeert Intel ook breder in Europese productiecapaciteit. Het is bijvoorbeeld bezig met het uitbreiden van zijn bestaande campus in het Ierse Leixlip, die momenteel onder andere 14nm-chips produceert. De uitbreidingen zijn onder andere bedoeld om deze locatie gereed te maken voor productie op 7nm, een procedé dat inmiddels is omgedoopt tot 'Intel 4'. De uitbreidingen moeten in 2023 afgerond zijn.
De chipgigant trok 12 miljard euro uit voor die verbouwing. Intel gaf eerder ook al aan dat het een deel van zijn productiecapaciteit in Ierland beschikbaar wil stellen aan andere bedrijven, bijvoorbeeld voor automotivechips. Dat moet gebeuren op 'Intel 16' en 'andere nodes', zei ceo Pat Gelsinger tijdens de IAA-autobeurs in Duitsland. Maurits Tichelman spreekt bijvoorbeeld ook over Intels 14nm-procedé.
Daarnaast is Intel bezig met de overname van de Israëlische chipfabrikant Tower Semiconductor. Dat is een pure externe foundry die zich op meer gespecialiseerde chipproductie richt. Tower produceert onder andere automotivechips, beeldsensoren, powermanagementchips en silicon photonicsop oudere procedés. Tower concurreert daarmee met chipfabrikanten als UMC en GlobalFoundries. Als onderdeel van Tower Semiconductor zou Intel toegang krijgen tot acht nieuwe chipfabrieken, waaronder een chipfabriek in Italië die wordt gedeeld met Europese chipmaker STMicroelectronics.
Uitbreidingen in Intels Ierse chipfabriek
Het voortraject en de keuze voor Duitsland
Naast de genoemde investeringen gaat Intel dus ook een geavanceerde 'megalocatie' bouwen in Duitsland, waarop het al langer hintte. Uiteindelijk duurde het voortraject voor de Europese megachipfabriek een jaar. Volgens Gelsinger heeft Intel 70 voorstellen voor locaties ontvangen en hield het na een voorselectie nog tien finalisten over, waaronder Nederland en België. Het Verenigd Koninkrijk werd aanvankelijk overwogen, maar viel af vanwege Brexit. Ook Frankrijk, Italië en Duitsland wilden de fabriek naar zich toe trekken.
Intel stelde verschillende eisen aan de fabriekslocatie. Maurits Tichelman vertelt Tweakers dat bij de beslissing onder meer de infrastructuur werd meegenomen. Ook naar de stroom werd gekeken, waarbij Tichelman vertelt dat de fabrieken moeten draaien op '100 procent hernieuwbare elektriciteit'. Daarnaast wilde Intel een groot stuk grond, dat een 'megafab' kan huisvesten.
Intel kondigt zijn uitbreidingsplannen in Europa aan.
'Megafab' is een term die Intel regelmatig laat vallen bij deze uitbreidingsplannen. Volgens Tichelman wordt daarmee gedoeld op een locatie die begint met twee fabrieken en op termijn kan uitgroeien tot een kleine stad met maximaal acht losse productiefaciliteiten. De locatie mocht verder niet te dicht bij een luchthaven of bij spoorwegen liggen, vanwege de mogelijke trillingen, vertelt Tichelman.
Op basis van die criteria, en vermoedelijk ook de aangeboden subsidie, werd uiteindelijk gekozen voor Maagdenburg, hoofdstad van Duitse deelstaat Saksen-Anhalt. Dat moet niet worden verward met Saksen, een andere Duitse deelstaat die in de running was en onder meer fabrieken van het eerdergenoemde Bosch, Infineon en GlobalFoundries huisvest.
De keuze voor Duitsland is, ook los van de eerdergenoemde criteria, niet gek. Duitsland is op het gebied van Europese chipproductie een relatief grote speler. Onder meer Infineon en Bosch zijn Duits en produceren chips in het land. Daarmee heeft het land een goede chipinfrastructuur. GlobalFoundries, een voormalig onderdeel van AMD, heeft ook fabs in Duitsland. De autosector is bovendien een Europese industrie die flink is getroffen door de chiptekorten en Duitsland telt relatief veel autofabrikanten, hoewel Intel tegen RTL zegt dat het niet per se voor de locatie heeft gekozen vanwege de aanwezigheid van autofabrikanten elders in Duitsland.
Wat gaat de Duitse chipfabriek produceren?
Zoals beschreven bouwt Intel in eerste instantie twee fabrieken op de locatie, maar moet dat in het komende decennium worden uitgebreid tot een kleine stad met 'maximaal' acht fabrieken. Op termijn zouden de investeringen in Europese uitbreidingen daarmee oplopen tot 80 miljard euro in de komende tien jaar, afhankelijk van subsidies en de vraag. Om die fabrieken te huisvesten, is een terrein van ongeveer 450 hectare vrijgemaakt in Maagdenburg. De fabriek komt op het Eulenburg-industrieterrein, bevestigt Intel aan Tweakers. De megafab moet 7000 banen opleveren tijdens de bouw en goed zijn voor 3000 permanente banen als hij af is.
Momenteel wordt de bouw van de fabrieken gepland, schrijft Intel. De bouw van de eerste twee chipfabrieken begint naar verwachting in 2023. Twee jaar later, in 2025, moeten de fabrieken voorzien worden van de benodigde apparatuur, zoals lithografiemachines van het Veldhovense ASML, vertelt Maurits Tichelman aan Tweakers. Nog eens twee jaar later, in 2027, moeten de eerste processors van de band rollen. Intel kon nog geen concreet tijdsbestek delen voor de bouw van de overige zes chipfabrieken in Duitsland; dat hangt mede af van hoe de economie zich ontwikkelt, zegt Intel.
Een render van de Intel-locatie in Maagdenburg, Duitsland. Bron: Intel Corporation
'Externe' en 'interne' productiecapaciteit
Intel geeft verder aan dat de Duitse fabrieken deels worden ingezet om chips te maken voor andere bedrijven, als onderdeel van zijn eerdergenoemde Intel Foundry Services-programma. Dat is ook een van de eisen vanuit Europa.
Intel meldt nog niet voor welke bedrijven het precies chips gaat produceren in Duitsland, maar het hoopt daar 'tegen het einde van dit jaar' meer over te kunnen delen. Tijdens de IAA gaf het bedrijf al wel aan dat zijn Foundry Services-divisie wordt 'gesteund' door verschillende Europese bedrijven. Daarbij werd een slide getoond met autofabrikanten als BMW, Volkswagen en Mercedes-moederbedrijf Daimler, maar ook bedrijven als Bosch, Nokia, Leonardo, Deutsche Telekom en Siemens.
De slide toonde bovendien SiPearl, een Frans bedrijf dat hpc-chips voor supercomputers ontwerpt en eerder aangaf met Intel samen te werken aan Europese exascalesystemen.SiPearl-ceo Philippe Notton zegt in een persbericht van Intel dat zijn bedrijf 'veel waarde ziet in in Europa gevestigde foundrydiensten van Intels kaliber'. Een woordvoerder van SiPearl vertelt Tweakers dat het 'uiteraard' geïnteresseerd is om in de toekomst zijn hpc-chips bij Intel te laten produceren.
Intel gaat overigens ook chips voor zichzelf produceren in Duitsland. Het bedrijf kon tegenover Tweakers niet bevestigen hoe de verdeling daarvoor wordt. "Dat hangt er helemaal van af welke klanten zich vastleggen voor 2027, maar er zijn meer dan 100 gegadigden die met ons willen praten over onze diensten: packaging, custom silicon of het produceren van hun zelfontworpen chips", vertelt Tichelman.
Ångströmproductie vanuit Duitse megafab
Intel zegt verder dat de productielocatie gebruik zal maken van Intels 'geavanceerdste' productieprocessen. Bij de aankondiging verduidelijkte Intel dat het om chips met ångströmtransistors gaat. Het bedrijf begint in 2024 met die ångströmnaamgeving, vanaf Intel 20A. Een ångström staat gelijk aan 0,1nm. In feite is Intel 20A dus een '2nm'-procedé en het geavanceerdere Intel 18A-procedé betreft een 1,8nm-node.
Daarmee gaat de Duitse chipfabriek in ieder geval 2nm-chips of kleiner produceren, wat overeenkomt met Europa's doelstellingen om voor 2030 geavanceerde chipproductiecapaciteit te hebben in de regio. Gelsinger vertelde aan de Financial Times dat er bij de onderhandelingen met Europa 'veel gevoeligheid' was om op of onder de twee nanometer te gaan.
De fab zal gebruikmaken van ASML-technologie die momenteel 'in ontwikkeling is', zo meldde Intel eerder al aan Fortune. Het bedrijf ging daarbij niet verder in op vragen van Tweakers. Naar alle waarschijnlijkheid betreffen het zogeheten High NA-euv-machines. Die worden momenteel nog ontwikkeld door ASML en de eerste modellen daarvan moeten gereed zijn tegen 2025, het moment waarop de Duitse Intel-chipfabrieken van productieapparatuur worden voorzien.
High NA-euv-machines hebben een grotere numerieke apertuur dan hun huidige euv-tegenhangers, wat het produceren van kleinere transistors en daarmee geavanceerdere procedés mogelijk maakt. Intel bevestigde eerder dat het bedrijf High NA deels gaat inzetten vanaf Intel 18A. Het heeft eerder ook aangegeven dat het zijn eerste Twinscan EXE:5200-High NA-euv-machines al heeft besteld bij ASML.
De eerste twee Duitse fabrieken zullen overigens in 2027 gereed zijn en de publieke chipproductieroadmap van Intel gaat momenteel nog niet verder dan 2025, twee jaar voor de verwachte opening van Intels Duitse fabrieken. Intel bevestigt opnieuw aan Tweakers dat het bedrijf 'zijn geavanceerdste productietechnieken' gaat inzetten in de Maagdenburgse megafab. Dat zal dan het geavanceerdste procedé zijn dat Intel in 2027 aanbiedt. Welke node dat precies zal zijn, is nog onbekend.
De Twinscan EXE:5000, een High NA-machine. Bron: ASML
Overige investeringen in Europa en subsidies
Naast de chipproductielocatie in Duitsland, wil Intel ook andere investeringen doen in Europa. Het gaf eerder al aan zijn chipfabriek in Ierland uit te breiden, zoals vermeld. Daarmee wil het onder meer zijn productiecapaciteit in dat land verdubbelen. De uitgebreide fab in Ierland moet in 2023 online zijn.
Ook wil Intel misschien een geavanceerde faciliteit voor 'back-end'-productie bouwen in Italië. Die fabriek moet tussen 2025 en 2027 operationeel zijn. Onder 'back-end' wordt bijvoorbeeld packaging verstaan. Dat is een van de laatste stappen van het chipproductieproces, waarbij chipdies en/of chiplets als het ware verpakt worden in een daadwerkelijk functionerende chip. De locatie in Italië moet 'state of the art' worden, dus het is aannemelijk dat die fabriek packagingtechnieken als EMIB en Foveros gaat inzetten voor het 2,5d- en 3d-'stapelen' van chips. Het bedrijf kon nog niet concreet ingaan op de specificaties van de mogelijke Italiaanse fab, aangezien de gesprekken daarover nog niet zijn afgerond.
Er gingen al berichten rond over de bouw van een packagingfabriek in Italië. Reuters schreef begin deze maand dat dat land 4 miljard euro wil uittrekken voor de chipsector. Daarvan kan een deel naar Intel gaan als het besluit een fabriek te bouwen in Italië. Intel geeft aan dat het in gesprek is met Italië en dat die fabriek 1500 Intel-banen moet opleveren, naast 3500 extra banen bij leveranciers en andere partnerbedrijven.
Verder heeft Intel plannen voor een r&d- en ontwerplocatie in Frankrijk. Die hub komt in Plateau de Saclay te staan, ongeveer 20km ten zuiden van Parijs. Intel zegt dat Frankrijk hiermee zijn 'Europese hoofdkwartier' wordt voor het ontwikkelen en ontwerpen van high-performance computing- en AI-chips. In Frankrijk komt ook een foundry-ontwerpcentrum, waar de fabrikant chipontwerpdiensten wil aanbieden aan Europese klanten. De Franse r&d-hub levert volgens Intel ook 1000 banen op.
Het bedrijf spreekt daarnaast over onderzoekscentra in Polen en Spanje. In Polen heeft Intel al een r&d-centrum, waarin het onderzoek doet naar producten voor deep neural networks, audio, graphics, datacenters en cloudcomputing. De fabrikant zegt zijn laboratoriumruimte in Polen met 50 procent te gaan vergroten. In Spanje werkt Intel al jaren samen met het Barcelona Super Computing Center. De twee partijen zijn naar eigen zeggen bezig met het ontwikkelen van een zettascale-architectuur en zijn van plan om gezamenlijke laboratoria voor onderzoek daarnaar op te zetten.
Intel geeft ook aan dat het blijft samenwerken met andere Europese bedrijven. Daarbij wordt bijvoorbeeld het Belgische imec genoemd. Dat Leuvense onderzoeksinstituut werkt met alle grote chipfabrikanten samen aan de ontwikkeling van toekomstige productieprocessen. Het toonde vorig jaar bijvoorbeeld al een transistortype dat sub-2nm-chips mogelijk moet maken. Intel noemt ook Nederlandse partijen: TU Delft, waarmee het samenwerkt aan quantumchips, en ASML, dat lithografiemachines levert voor de chipproductie.
Intels uitbreidingsplannen in Europa
Europese ambities en kritiek
Intels uitbreidingsplannen vallen samen met ambities van de EU, die wil dat de regio tegen 2030 zijn wereldwijde marktaandeel in chipproductie ruim verdubbelt. De Unie moet tegen die tijd ook in staat zijn om 2nm-chips te produceren en daarvoor wil ze samenwerken met partnerbedrijven. In de praktijk zijn dat chipproducenten uit andere regio's. De EU is daarom al langer in gesprek met topmensen van TSMC, Samsung en Intel.
Deze ambities worden overigens wisselend ontvangen door de chipsector. Volgens critici is er momenteel weinig vraag naar geavanceerde chipproductie in Europa en kan er beter geïnvesteerd worden in trailing-edge chipproductie. Op dit moment draait de Europese chipsector bijvoorbeeld voor een groot deel om automotive en dergelijke chips kunnen volgens critici van Europa's ambities prima op oudere procedés gemaakt worden. Andere partijen lijken het daarmee eens te zijn. De Taiwanese chipfabrikant TSMC overweegt bijvoorbeeld ook een fabriek in Duitsland, maar die zou bedoeld zijn voor minder geavanceerde chipproductie op oudere nodes.
Intel ziet dat anders. Het bedrijf liet al vanaf het begin geen gras groeien over zijn Europese uitbreidingswensen en gaf meermaals aan grote chipfabrieken in de regio te willen bouwen. Eamonn Simmott, vice-president bij het bedrijf, schreef vorig jaar in maart al: “We hebben een gedeelde ambitie met de EU om Europa te voorzien van geavanceerde halfgeleidertechnologie en een geografisch evenwichtigere productiecapaciteit te creëren.” Tichelman geeft bovendien aan dat Intel er wel degelijk van overtuigd is dat er vraag komt naar geavanceerde chipproductie in Europa, bijvoorbeeld voor edge computing, high-performance computing en netwerktechnologie als 5G.
Met de eerste twee chipfabrieken in Duitsland, samen met uitbreidingen in Ierland en mogelijke nieuwe locaties in Frankrijk, Italië en andere lidstaten, zouden de eerste investeringen volgens Intel neerkomen op ruim 33 miljard euro. Naarmate de productielocatie in Duitsland wordt uitgebreid, kunnen de totale kosten voor Intels productie-uitbreidingen in Europa oplopen tot 80 miljard euro, meldde de fabrikant vorig jaar al.
Een deel daarvan moet worden gefinancierd met staatssteun van Europese lidstaten. De Chips Act, die eerder dit jaar werd onthuld door de Europese Commissie, moet dat mogelijk maken. De EU heeft strenge regels voor staatssteun, maar de Chips Act moet deze regels versoepelen in het kader van chipproductie binnen de EU. Daarmee zouden lidstaten onder voorwaarden subsidie mogen verstrekken voor de bouw van nieuwe chipfabrieken. Als onderdeel van de Chips Act wordt dan ook 43 miljard euro uitgetrokken voor de Europese chipsector. Daarvan is 30 miljard afkomstig van individuele lidstaten, die hun bijdragen bijvoorbeeld kunnen inzetten als subsidie. Een deel daarvan zou naar Intel kunnen gaan.
'Kostenverschillen met Azië'
Maurits Tichelman zegt tegen Tweakers dat de subsidies vooral bedoeld zijn om de investeringen in Europa 'competitief' te maken in vergelijking met Azië. De topman zegt dat het kostennadeel van een fabriek in Europa '35 tot 50 procent' is ten opzichte van Aziatische landen als Zuid-Korea, Taiwan en China. Het bedrijf claimt dat dat bijvoorbeeld komt door de subsidies die daar worden aangeboden, maar ook door de lagere leveringskosten in die landen.
Het is niet bekend hoeveel subsidie het bedrijf precies hoopt te ontvangen. Er werd eerder gesproken over 40 procent subsidie voor die eerste twee fabrieken, wat zou neerkomen op 6,8 miljard euro. De Financial Times schrijft dat de Duitse fabriek op termijn 'miljarden' aan subsidie kan ontvangen, hoewel ceo Pat Gelsinger aan die krant vertelde dat het exacte bedrag nog niet is vastgesteld.
Het bedrijf kon dat ook niet bevestigen na vragen van Tweakers. Tichelman zegt tegen Tweakers dat het alleen het kostenverschil met Azië uitlicht, dat de subsidiebedragen besproken worden met de betrokken landen en dat die landen eventueel zelf verdere details kunnen delen. Een woordvoerder van het Duitse ministerie van Economische Zaken en Klimaat vertelt aan Tweakers: "Wij kunnen nog geen details of exacte bedragen geven. De Europese Commissie zal het project onderzoeken in het licht van de wetgeving inzake staatssteun en aan de hand van strikte criteria beslissen over het precieze bedrag van de mogelijke steun. Wij kunnen niet vooruitlopen op de uitkomst van dit proces."
Overigens staan de plannen van Intel nog niet volledig vast. De European Chips Act is aangenomen door de Europese Commissie, maar moet nog wel groen licht krijgen van het Europarlement en individuele lidstaten. "Als er geen subsidies zijn, zijn we niet van plan om deze investeringen te doen", vertelt Tichelman aan Tweakers." Intel hint er echter op dat het bedrijf verwacht dat de Europese chipwet wordt aangenomen. "De aankondiging van onze plannen zegt genoeg over het stadium waarin we verkeren met de EU en met lidstaten. Er zijn al duidelijke afspraken gemaakt, maar die moeten nog wel afgerond worden."
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, verwelkomt Intels uitbreidingsplannen in Europa.
Boeiend artikel, maar..., wat bij mij in eerste instantie wel boven komt drijven is hoe zich die waaier van in Europa te bouwen Amerikaanse fabrieken, met 40 % subsidie, verhoudt tot de zelfstandigheid die Europa zichzelf aangaande chipproductie toewenst.
China toont de afgelopen 20 jaar dat het nogal lang duurt om dit soort dingen met een eigen bedrijf bij nul te beginnen. Wellicht fijn om erbij te doen, maar dat levert pas over 30-40 jaar iets competitiefs op.
Strategisch worden we hierdoor niet direct onafhankelijk van de VS, maar het voordeel is wel dat als je productiemiddelen controleert (doordat ze op je grondgebied zitten) het in een geval van onvoorziene globale schaarste een stuk makkelijker is om goede allocaties te krijgen. Maar de kern opzet is hier (net als met de werving van TSMC die nog gaande is) dat het risico en de impact van een invasie van Taiwan door China wordt beperkt.
Het is niet onjuist wat je zegt, maar het heeft er wel de schijn van dat Intel (en wie nog meer volgt) een gretige markt ruikt, en afgezien vanwege het voordeel van de geografische spreiding en de veilige maatschappelijke context gefêteerd wordt met een subsidie van 40 %, die voor alle duidelijkheid maar vast geëist wordt. Geen wonder dat topman Tichelman dat gauw neutraliseert met het mislopen van de lagere kosten in andere regio's, maar hoe het daar zit met de politieke stabiliteit op langere termijn, daar gaat hij dan weer niet op in.
En nog iets, als ik al die plannen van Intel zie, hoe gretig maakt dat het bedrijfsleven in Europa om zich alsnog aan zo'n gigantische investering te wagen? Als er dan nog subsidie over is tenminste, want als Intels dromen waar worden blijft daar weinig van over. Of onderschat ik nu de groeikansen van de branche?
Het is niet aardig naar de Europolitici toe, maar onwillekeurig moet ik denken aan het gemeentebestuur van dat dorpje waar Meta zich aan gesubsidieerde groene stroom dacht te gaan verlustigen.
Meta's product is natuurlijk van precies nul strategisch belang voor een samenleving of economie. High-tech goederen als chips daarentegen zijn tegenwoordig van levensbelang. Niks in onze samenleving werkt nog zonder chips.
Gemeentes probeerden Meta aan te trekken omdat ze zelf niet voor de subsidies moesten opkomen maar wel de (op grote schaal natuurlijk zeer beperkte, maar voor een enkele gemeente toch enorme) economische voordelen konden oogsten. Bij een EU is er niemand die de subsidie voor hun betaalt. De gemeentes waren bezig met het uitbuiten van de landelijke samenleving ten voordelen van hun lokale bevolking. Dat is bij deze subsidies helemaal niet aan de orde.
Er is natuurlijk wel iets reactionairs in deze maatregelen om chipfabrikanten hier naar toe te trekken, maar iedereen met een beetje strategisch zicht moet toegeven dat we ons een afhankelijkheid van China voor chips nog minder kunnen permitteren dan een afhankelijkheid van Rusland voor gas en olie. En hoewel de Europese staten er dus eigenlijk net als bij gas en olie al 20 jaar geleden mee had moeten beginnen (zoals China) blijft het een kwestie van beter laat dan nooit. En falen van de EU is zeker in deze twee zaken in eerste linie een falen van de individuele lidstaten. De EU had hiervoor nooit de middelen of de bevoegdheden die nodig waren. Inmiddels is het beter maar de lidstaten hadden die natuurlijk zelf al 20 jaar kunnen (en moeten) aanpakken. Maar gebrek aan visie is kenmerkend voor veel van de landelijke overheden in de EU, allen vooraan ook altijd Nederland, dat al decennia wordt bestuurd door mensen met geen vonkje aan visie.
Goede ontwikkeling voor Europa, bizar dat Intel meteen een heel ecosysteem uit de grond stampt. Het lijkt er wel op dat Frankrijk de grote winnaar is en niet zozeer Duitsland. De 1000 R&D banen sluiten veel beter aan bij een kenniseconomie dan de 3000 banen bij de productielocatie in Duitsland. Daarnaast zorgt een R&D locatie dat veel Fransen bedrijven hun technologie makkelijker kunnen leveren aan de verschillende FAB's die Intel al heeft en nog ontwikkelt.
Veel van die R&D banen zullen worden gedaan voor expats vermoed ik zo. Sowieso is R&D een heel stuk makkelijker te verplaatsen in de toekomst dan een fab. En leuk hoor een kenniseconomie, maar je wil ook werk voor andere mensen. Om het er nog niet over te hebben dat veel werk in een fab ook gewoon een behoorlijke opleiding nodig heeft.
Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar de EU-plannen om de Europese chipindustrie te versterken worden met deze investeringen van Intel op indrukwekkende schaal omgezet in daden.
Volgens critici is er momenteel weinig vraag naar geavanceerde chipproductie in Europa en kan er beter geïnvesteerd worden in trailing-edge chipproductie. Op dit moment draait de Europese chipsector bijvoorbeeld voor een groot deel om automotive en dergelijke chips kunnen volgens critici van Europa's ambities prima op oudere procedés gemaakt worden. Andere partijen lijken het daarmee eens te zijn.
Als de EU deze stroming zou volgen, zou het de helemaal niets bijdragen aan de strategie waar de European Chips Act op gericht is: de vraaggestuurde Europese productie uitbreiden met producten waar - vanwege de wereldwijde verkrijgbaarheid - nu minder behoefte aan is, maar waar we wel van afhankelijk zijn. Mocht bijvoorbeeld ooit de levering van high-end chips vanuit Azië in gevaar komen, dan kan Europa de pijn enigszins verzachten met zijn eigen productie. De wijze les die de automobielindustrie de afgelopen twee jaar heeft geleerd is dat het keihard nodig is om de afhankelijkheid van het buitenland te verkleinen. Nu hebben we nog een beetje trailing-edge chipproductie in Europa, maar op het gebied van leading-edge chipproductie is het echt droevig gesteld. En laat dat nou net een van de gebieden zijn waarop Intel nu productiefaciliteiten gaat realiseren.