ESA heeft om 13.20 uur Nederlandse tijd succesvol de Ariane 5-raket gelanceerd met daarin de James Webb Space Telescope. Alle belangrijke stappen na de lancering zijn doorlopen. Voor de telescoop begint nu de spannende fase waarin de nodige onderdelen zich moeten uitvouwen.

De lancering is uitgevoerd door Arianespace vanaf de lanceerbasis in Kourou in Frans-Guyana, in bewolkte omstandigheden. Het lanceerwindow van 32 minuten begon op 13.20 uur Nederlandse tijd. Op exact dat moment werden de twee vaste raketmotoren en de cryogene hoofdraketmotor van de eerste trap ontstoken en koos Ariane 5 het luchtruim. Twee minuten en twintig seconden na het loskomen van het lanceerplatform werden de twee vaste raketboosters afgestoten en zo'n veertig seconden daarna werd de fairing of neuskegel afgeworpen, waarmee de in elkaar gevouwen telescoop zichtbaar werd.

Vervolgens was op bijna negen minuten na de lancering het main engine cut off-moment en werd de eerste rakettrap losgekoppeld. Na dat moment begon een fase waarin een speciale, zogeheten barbecue-rolmanoeuvre werd uitgevoerd, wat ook wel wordt vergeleken met het wiegen van een baby. Dit is gedaan om de telescoop tijdens deze fase van het traject te beschermen tegen de straling van de zon. Op 25 minuten na lancering werd de raketmotor van de tweede trap uitgeschakeld. En op 27 minuten na de lancering kwam het ruimtevaartuig los van de tweede trap. James Webb is hiermee in een direct traject gebracht op weg naar zijn bestemming; de telescoop gaat niet eerst in een baan om de aarde.

De James Webb-telescoop zal er nu een maand over doen om aan te komen op zijn bestemming: het tweede Lagrange-punt op 1,5 miljoen kilometer. De ruimtetelescoop zal daar met hetzelfde ritme als de aarde om de zon draaien. Omdat vanuit dat punt de aarde en de zon op hetzelfde punt staan, kan de telescoop heel goed al die straling blokkeren met zijn zonneschild. Dat is heel belangrijk, omdat de verschillende wetenschappelijke instrumenten tussen -233 en -266 graden Celsius moeten opereren. Voordat James Webb bij L2 aankomt, moeten de nodige cruciale stappen worden doorlopen, zoals het uitvouwen van de zonnepanelen, het zonneschild en de primaire spiegel. Met name het uitvouwen van het schild en het in positie brengen van de achttien hexagons van de spiegel zijn nagelbijtmomenten waarbij niets fout mag gaan.

Tweakers publiceerde onlangs vier artikelen over James Webb, waarbij de algemene achtergronden, de NIRSpec-spectrograaf, het mid-infraroodinstrument en het belang van datareductie aan bod kwamen. Er is ook nog een achtergrondverhaal waarin met name wordt ingezoomd op de onderscheidende factor van de James Webb-telescoop ten opzichte van Hubble, namelijk de focus op het infrarode deel van het spectrum. Daarmee zal de telescoop licht van de eerste generatie van sterrenstelsels detecteren, die vrij kort na de oerknal ontstonden. Daarnaast zal James Webb ook een belangrijke rol gaan spelen in het bestuderen van de samenstelling van atmosferen van ontdekte exoplaneten en de telescoop kan ook veel beter dan Hubble door stofwolken heen kijken om sterren en eventuele planeten te zien.

Er zijn vermoedelijke specificaties van een AMD Ryzen 9 6900HX-cpu voor laptops verschenen. De cpu zou acht Zen 3+-cores krijgen en over een geïntegreerde RDNA2-gpu beschikken, genaamd Radeon 680M. Een aankondiging wordt verwacht tijdens de CES.

Bronnen melden aan Wccftech dat de AMD Ryzen 9 6900HX beschikt over acht cores en zestien threads. De maximale turbofrequentie bedraagt volgens de website 4,6GHz, net als de huidige Ryzen 9 5900HX. De komende cpu moet gebaseerd worden op Zen 3+, een verbeterde versie worden van de huidige Zen 3-microarchitectuur. De processor wordt volgens de website door TSMC geproduceerd op 6nm, terwijl de huidige Ryzen-cpu's op 7nm worden gemaakt.

De techwebsite meldt verder dat de vermeende laptopprocessor gebruikt zal worden in laptops met losse laptop-gpu's van Nvidia, zoals de GeForce RTX 3070 Ti. De cpu krijgt volgens Wccftech echter ook een geïntegreerde RDNA2-gpu, zoals al langer wordt verwacht. De gpu zou 'Radeon 680M' heten, meldt de website. Het is niet bekend hoeveel compute units deze gpu krijgt. Eerdere geruchten stellen dat de aanstaande laptopprocessors maximaal twaalf RDNA2-cu's krijgen.

De processor krijgt verder ondersteuning voor DDR5-4800-geheugen, meldt Wccftech. Over DDR4-ondersteuning wordt niet gesproken. Daarnaast krijgt de cpu volgens Wccftech 4MB L2-cache en 16MB L3-cache. De website schrijft daarbij dat de komende laptop-cpu geen gebruikmaakt van AMD's gestapeld 3D V-Cache. Die techniek zou pas over een paar generaties geïntroduceerd worden in AMD's processors voor laptops.

Naar verwachting kondigt AMD zijn nieuwe laptopprocessors aan tijdens de CES. Het bedrijf houdt op 4 januari een presentatie. Ook worden de Threadripper PRO 5000-cpu's verwacht, op basis van Zen 3. Vermoedelijk toont AMD ook de Radeon RX 6500 XT en RX 6400. Die gpu's zouden op 6nm geproduceerd worden.

Google lijkt nieuwe gezondheidsfuncties uit te rollen naar de iOS-versie van Google Fit. De app krijgt de opties om via camera's de ademhaling en hartslag van gebruikers te meten. Die features zijn al beschikbaar voor enkele Android-telefoons.

De toevoeging aan de iOS-app werd opgemerkt door 9to5Google. Dat medium stuitte op 'cards' in het thuisscherm van de Google Fit-app voor iOS, die adverteren met de opties om hartslag en ademhalingsfrequentie te meten via de camera's van een toestel. De website zag die opties op een iPhone 7 en een iPad Pro. Google heeft zelf nog niet bevestigd dat de opties beschikbaar zijn voor iOS, ook niet in supportdocumenten. Tweakers heeft de functies zelf ook nog niet aangetroffen in de iOS-versie. Mogelijk betreft het dan ook een gefaseerde uitrol.

Google introduceerde de functies om hartslag en ademhaling te meten met smartphonecamera's eerder dit jaar al voor Android. De ademhalingsfunctie gebruikt de selfiecamera van een smartphone om onder andere borstbewegingen te meten. Voor hartslagmetingen moet de gebruiker zijn of haar vinger tegen de achtercamera houden. De app gebruikt 'subtiele kleurverschillen' in de vinger om de hartslag te bepalen. Google benadrukte bij de aankondiging dat de metingen niet bedoeld zijn voor medische diagnoses. In plaats daarvan zijn ze volgens het bedrijf bedoeld voor mensen die hun dagelijkse welzijn willen volgen en verbeteren. De functies kwamen als eerste beschikbaar voor Googles Pixel-telefoons en moeten ook beschikbaar komen voor andere Android-toestellen.

Microsoft neemt in januari niet fysiek deel aan de elektronicabeurs CES. Ook Google en Intel meldden de afgelopen paar dagen dat ze niet aanwezig zullen zijn bij de beurs in Las Vegas. De bedrijven zeggen hun fysieke deelnames af vanwege zorgen om het coronavirus

"Na de laatste gegevens over de snel evoluerende covid-omgeving bestudeerd te hebben, heeft Microsoft besloten om niet fysiek deel te nemen aan CES 2022", schrijft het bedrijf in een statement aan TechCrunch. De digitale deelname van het bedrijf gaat wel door met Microsofts Partner Innovation Experience en zijn Automotive Press Kit.

De afgelopen dagen meldden ook Intel en Google dat ze niet aanwezig zullen zijn bij de techbeurs in Las Vegas. Die bedrijven zullen ook virtueel aanwezig zijn bij de CES. Eerder gaven verschillende andere grote techbedrijven al aan niet fysiek deel te nemen aan de CES. Daaronder vielen Amazon, Lenovo, Meta, T-Mobile en Twitter.

Ook verschillende techmedia hebben al laten weten dat ze niet komen. Onder meer The Verge, CNET, Tom's Guide en TechCrunch zullen niet aanwezig zijn bij de beurs. De Tweakers-redactie zal ook niet afreizen naar Las Vegas voor de CES.

De CES gaat vooralsnog wel fysiek door. CTA, de organisator van de beurs, meldde dat vrijdag op Twitter. In een statement aan TechCrunch dat 'meer dan 2200 bedrijven fysiek deel zullen nemen aan CES 2022 in Las Vegas'. Eerder deze week zei de organisator dat de afzeggingen impact hadden op 'minder dan 7 procent van de beursvloer'. Onder andere grote bedrijven als Samsung, LG, Sony en Qualcomm hebben vooralsnog hun fysieke deelname aan de techbeurs niet afgezegd. De CES begint op 5 januari.

De Radeon RX 6500 XT en RX 6400 van AMD worden mogelijk de eerste gpu's die op 6nm worden geproduceerd. Dat vertelt een anonieme bron aan VideoCardz. De videokaarten worden naar verwachting op 19 januari uitgebracht. De RX 6400 zou alleen voor oem's zijn.

De informatie is afkomstig van Disclosuzen, schrijft VideoCardz. Die bron deelt vaker AMD-informatie met dat medium. De Radeon RX 6500 XT en RX 6400 zouden een Navi 24-gpu krijgen op basis van de RDNA2-architectuur. De bron deelt niet welke foundry de gpu's produceert op 6nm, maar het is aannemelijk dat dat TSMC betreft. De N6-node van die fabrikant is een verbeterde versie van diens 7nm-procedé, waarop de huidige Radeon RX 6000-videokaarten geproduceerd worden. TSMC meldde eerder dat chipontwerpen die nu op TSMC's 7nm-procedé gemaakt worden, eenvoudig overgeheveld kunnen worden naar zijn 6nm-node.

Verder zouden de geheugenbandbreedtes van de AMD Radeon RX 6500 XT en RX 6400 respectievelijk 232GB/s en 216GB/s bedragen wanneer Infinity Cache wordt meegerekend. Het is niet bekend wat de bandbreedtes bedragen zonder Infinity Cache, maar VideoCardz speculeert dat dat neerkomt op 128GB/s voor de RX 6500 XT en 112GB/s voor de RX6400. Verder krijgt de RX 6500 XT een dualslot-ontwerp met een total board power van 107W. Bij de RX 6400 bedraagt dit 53W. Die gpu krijgt volgens VideoCardz een dualslot-ontwerp.

Naar verwachting kondigt AMD de Radeon RX 6500 XT en RX 6400 aan tijdens de CES. Het bedrijf houdt op 4 januari een keynote. Ook nieuwe Threadripper PRO 5000-cpu's worden verwacht. Mogelijk deelt AMD op 4 januari ook meer informatie over de komende Ryzen-consumentenprocessors met 3D V-cache.

De scherpte, oftewel de pixeldichtheid van laptopschermen, steeg iets in 2021 ten opzichte van 2020, blijkt uit gegevens uit de Tweakers Pricewatch. Er werden meer laptops met hoge resoluties aangeboden, hoewel het aandeel van laptops met 1366x768-scherm ook steeg.

In januari 2021 schreef Tweakers al dat laptopschermen weer hoger zouden worden, doordat de 16:10-beeldverhouding terug zou komen. Dat kwam door een combinatie van tekorten aan de 'gewone' 16:9-panelen en de behoefte van fabrikanten om het aanbod te diversificeren. Aan het eind van het jaar is aan de hand van Pricewatch-gegevens de balans op te maken en te zien in hoeverre er inderdaad meer hoge schermen bij zijn gekomen. Daarbij is als peildatum 1 december genomen, om te kijken naar het aantal laptops dat in een periode van een jaar te koop is geweest, ongeacht de introductiedatum van die laptop.

Het aandeel 'hoge' schermen steeg inderdaad in 2021 en zorgde ervoor dat de 16:9 iets minder goed vertegenwoordigd was, hoewel met iets meer dan 85 procent veruit de meeste laptops die verhouding hebben. Opvallend is dat het aandeel 3:2-laptops nauwelijks veranderde en de groei van niet-16:9-schermen dan ook grotendeels toe te schrijven is aan de keuze van fabrikanten om meer laptops van een 16:10-scherm te voorzien.

Als we iets dieper in de data duiken, blijkt dat er het afgelopen jaar veel verschillende resoluties zijn bijgekomen en dat is ten koste gegaan van de 1920x1080-resolutie, waarvan het aandeel met zeven procentpunt slinkt. Ook het aandeel laptops met 4k-scherm werd kleiner in 2021. Het is de vraag of 4k-schermen al op hun retour zijn. Fabrikanten blijven voor de duurste modellen waarschijnlijk nog wel 4k-opties bieden, maar voorzien wellicht modellen die voorheen een 4k-scherm hadden gekregen nu van een paneel met 2560 pixels breed.

Opvallend is dat de trend niet alleen richting schermen met hogere resolutie gaat. De groep laptops met schermresolutie van 1366x768 pixels is namelijk ook gegroeid. In 2020 was die groep goed voor 4,9 procent van het totaal aantal laptops, terwijl dat in 2021 zes procent was. Vermoedelijk zijn fabrikanten uitgeweken naar deze lagere resolutie vanwege tekorten aan de 'gewone' full hd-panelen. In totaal waren er 25 verschillende laptopresoluties in 2021, terwijl dat er nog 22 waren in 2020.

Ondanks de groeiende groep laptops met 1366x768-scherm steeg de pixeldichtheid van de schermen gemiddeld wel. De pixeldichtheid ging van gemiddeld 159ppi op 1 december 2020 naar 161ppi een jaar later. Om een idee van die scherpte te geven; dat is dezelfde pixeldichtheid die je met 1920x1200 pixels op 14" haalt. Op een 13,3"-scherm bij 1920x1080 pixels is de dichtheid 165ppi.