De positie van techgiganten in de oorlog om Oekraïne

Het eerste slachtoffer in elke oorlog is misschien de waarheid, maar onpartijdigheid ligt vaak ook al snel begraven. Zaken blijven doen in beide landen die in oorlog zijn, is lastig. Techgiganten worden daardoor in toenemende mate gedwongen tot een keuze.

Dit artikel gaat niet over de digitale oorlogvoering in en rond Oekraïne. Hoewel dat volop gebeurt en de rol van hacks en hackersgroepen machtig interessant is, gaat dit over alleen de rol die techgiganten uit de VS en China spelen in de oorlog om Oekraïne. Ook kleinere bedrijven laten we buiten beschouwing, net als oproepen om Rusland af te sluiten van internet of het tld te blokkeren. De oorlog in Oekraïne levert stof op voor honderden verhalen, alleen al in tech. Dit is er eentje van, namelijk over welke positie techgiganten uit het Westen en het Oosten innemen.

Apple: een groot verschil met China

Techbedrijven hebben een grote financiële prikkel om zich apolitiek op te stellen. Ga maar na: de Chinese regering pleegt al jarenlang genocide op de Oeigoerse cultuur, maar techbedrijven blijken bereid om de Chinese overheid ter wille te zijn. Neem Apple daarbij als voorbeeld, hoewel andere bedrijven vaak hetzelfde patroon laten zien: Apple verwijderde ongewenste apps, verzwakte de iCloud-beveiliging in China, hielp de Chinese overheid bij de protesten in Hongkong en gaf vermoedelijk aanwijzingen om China niet negatief neer te zetten in Apple TV+-series.

Eind vorig jaar bleek dat het past in een groter plaatje. Apple-directeur Tim Cook zou in 2016 een geheime vijfjarige deal met de Chinese overheid hebben gesloten, ter waarde van 275 miljard dollar, meldde The Information een paar maanden geleden. Apple beloofde daarmee te investeren in de Chinese economie door samenwerkingen met bedrijven en universiteiten, en beloofde meer componenten van Chinese leveranciers en software van Chinese bedrijven af te nemen.

Rijen bij de metro in Moskou. Bron: Jason Corcoran.

Het is iets meer dan een week geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel en dat heeft al grote gevolgen voor Apple-gebruikers in Rusland. Het is niet meer mogelijk met Apple Pay te betalen, bijvoorbeeld in de metro in Moskou. Apple-producten zijn bovendien niet meer te koop in Rusland. RT en Sputnik zijn verdwenen uit de App Store buiten Rusland, iets wat de EU heeft opgelegd. Live verkeersinformatie is niet langer beschikbaar in Oekraïne, vermoedelijk iets waar de Oekraïense overheid om vroeg.

De fabrikant heeft een apart dochterbedrijf voor de Russische markt, Eppl Rus. Daar werken een paar honderd mensen en de omzet in het land komt uit op rond de 2,5 miljard euro per jaar. Apple verdiende vorig jaar in totaal ongeveer 275 miljard euro; minder dan 1 procent van de omzet komt dus uit Rusland.

En dat terwijl Apple de afgelopen jaren heeft laten zien wel degelijk concessies te willen doen aan het regime van president Vladimir Poetin. Zo hebben iPhones in Rusland een apart scherm in de set-up, voor de installatie van Russische apps. Het nieuwe 'appkeuzescherm' met Russische apps is een gevolg van een deal tussen Apple en het Russische Mintsifra, het ministerie voor digitale ontwikkeling en communicatie, en komt voort uit een Russische wetswijziging.

Google: veel kleine ingrepen

Apple is lang niet het enige techbedrijf dat stelling neemt. Google heeft de afgelopen week ook al opvallende beslissingen genomen. Zo heeft de zoekgigant de app van Russisch staatsmedium RT uit de Play Store gehaald en toegang tot YouTube-kanalen van RT en een ander staatsmedium, Sputnik, geblokkeerd in Europa, zoals de Europese Commissie vroeg. Ook zijn diverse beveiligingsmaatregelen ingesteld om Oekraïense gebruikers te beschermen, advertenties die misbruik maken van de oorlog geblokkeerd en Maps-informatie over drukte op wegen en plaatsen verborgen.

Google en Apple hebben een nog verregaander verzoek gekregen. De Oekraïense minister voor digitale zaken, Mykhailo Fedorov, heeft Google en Apple gevraagd om toegang tot de Play Store en App Store te blokkeren in Rusland.

Google Maps-verkeer, Oekraïne, februari 2022

Microsoft: vooral beveiliging

Microsoft zit diep in digitale beveiliging en zegt in zijn statement dat het de Oekraïense overheid, de EU en NAVO informeert over de zaken die het ziet. De Russische overheid krijgt geen informatie van Microsoft. Bovendien heeft het RT en Sputnik uit zijn nieuws-apps gehaald om de verspreiding van Russische propaganda te minimaliseren en staan zoekresultaten van RT en Sputnik in zoekmachine Bing lager dan voorheen.

Amazon: weinig gevolgen

Amazon heeft relatief weinig belangen in het gebied. De webwinkel is niet actief in Oekraïne en Rusland, al heeft het bedrijf wel Oekraïense verkopers op non-actief gezet om te voorkomen dat ze sancties krijgen als ze producten te laat leveren door de oorlog. Clouddienst AWS is ook niet actief in Rusland en Oekraïne. Wel zou er sinds anderhalf jaar een samenwerking zijn tussen AWS en de clouddienst van Mail.ru, schreef het Duitse Handelsblatt. Het is onbekend wat daarmee gebeurt.

Meta: bereik beperken

Ook Meta heeft actie ondernomen naar aanleiding van de inval in Oekraïne. Die actie richt zich grotendeels op propaganda van Russische staatsmedia als RT en Sputnik. De accounts blijven bestaan, maar op Facebook - en straks ook op Instagram - verschijnen ze minder snel in feeds van gebruikers. Ook komt er een label bij links die leiden naar Russische staatsmedia, om gebruikers te waarschuwen dat het gaat om uitingen van media die gelieerd zijn aan het huidige Russische regime.

Daarnaast heeft Meta de Oekraïense overheid geholpen bij het opzetten van een noodvoorziening op WhatsApp, zodat de overheid burgers kan bereiken met informatie, updates en waarschuwingen. Daarnaast kunnen gebruikers op Instagram en Facebook in Rusland en de Oekraïne wisselen naar versleutelde chats, in plaats van de standaard niet-versleutelde chatgesprekken.

Aan de andere kant van het gordijn

Apple, Microsoft, Meta, Amazon, Google; het zijn allemaal Amerikaanse bedrijven en de VS staat duidelijk aan de kant van Oekraïne. Er is nog een land met techgiganten, namelijk China. Dat is vaak een bondgenoot van Rusland, dus is het interessant om te kijken hoe de techgiganten uit dit land zich opstellen. China heeft niet alleen warme banden met Moskou, maar ook met Oekraïne. Dat maakt de positie van Chinese techgiganten in deze oorlog precair.

Taxidienst DiDi, vergelijkbaar met Uber in het westen, kondigde volgens het Russische persbureau Tass een paar dagen voor de invasie aan te stoppen met het aanbieden van zijn diensten in Rusland. Na de invasie zei het bedrijf op Weibo dat het niet zou stoppen in Rusland. Het is onduidelijk of DiDi zijn beslissing heeft herzien of dat het eerste bericht sowieso niet klopte, maar er verandert in de praktijk dus weinig. DiDi is niet actief in Oekraïne.

DiDi Rusland

Tencent is een Chinese techgigant die onder meer WeChat exploiteert. In een statement op Weixin, de Chineestalige versie van WeChat, zegt het bedrijf geen kant te kiezen. "Vrede komt niet zomaar. We moeten het leven respecteren en koesteren. Wechat roept hierbij op om een ​​objectieve en rationele houding te behouden."

Weibo, de Chinese evenknie van Twitter, is ook aan het modereren. Het platform verwijdert posts die de oorlog belachelijk maken. Net als Tencent lijkt Weibo erop aan te sturen om neutraal te blijven. "De website doet nogmaals een beroep op iedereen om objectief en rationeel te blijven, mee te discussiëren en op redelijke wijze meningen te publiceren."

De bewoordingen van Weibo en Tencent komen zó overeen dat het lijkt op afgesproken werk. Dat wekt de indruk dat de bedrijven het statement hebben geschreven op basis van aanwijzingen van een centrale macht. Vermoedelijk komt dat dus vanuit de Chinese overheid.

ByteDance heeft in TikTok een van de platforms waarop veel wordt gepost over de oorlog. De app met snelle video's die zich snel kunnen verspreiden, leent zich goed voor de verspreiding van filmpjes die de rauwe werkelijkheid laten zien, maar de app verspreidt even makkelijk desinformatie en propaganda. TikTok heeft de accounts van RT en Sputnik geblokkeerd in de EU, wat van de Europese Commissie moet. Verdere maatregelen zijn niet bekend. Het is onbekend hoe TikTok zich opstelt op het gebied van moderatie.

Sputnik News

Tot slot

Een van de idealen van het wereldwijde web in de jaren negentig was dat het de toevoer van informatie zou democratiseren. Het vroege web zat vol met idealisten en pacifisten, die zich wellicht niet konden voorstellen dat propaganda nog zou werken als iedereen met toegang tot internet de waarheid zou kunnen opzoeken. Die droom is lang vervlogen en de afgelopen week zette een dikke streep door techgiganten als politiek neutrale entiteiten.

Alle Westerse techgiganten zijn Amerikaans. Ze volgen de lijn van hun eigen overheid en die van andere Westerse landen, door partij te kiezen voor Oekraïne en Rusland tegen te werken. Dat zal ze zwaar zijn gevallen: de prikkel om winst te maken, leidt tot de conclusie dat techgiganten baat hebben bij een zo groot mogelijk publiek - en een groot land tegen de schenen schoppen of zelfs afsluiten helpt daar niet bij. De Chinese techgiganten claimen vooralsnog neutraal te blijven en hun acties lijken daarbij aan te sluiten, maar gezien de gelijkende bewoordingen is dat niet hun eigen keuze.

Uiteraard zijn de mensen die werken bij de techgiganten ook mensen die vermoedelijk de Oekraïners willen helpen omdat hen groot leed wordt aangedaan door de Russische inval. Techgiganten zijn onderdeel van de economische sancties tegen Rusland en daarmee economische wapens in deze oorlog geworden.

Dit artikel kun je gratis lezen zonder adblocker

Alle content op Tweakers is gratis voor iedereen toegankelijk. Het enige dat we van je vragen is dat je de advertenties niet blokkeert, zodat we de inkomsten hebben om in Tweakers te blijven investeren. Je hoeft hierbij niet bang te zijn dat je privacy of veiligheid in het geding komt, want ons advertentiesysteem werkt volledig zonder thirdpartytracking.

Bekijk onze uitleg hoe je voor Tweakers een uitzondering kunt maken in je adblocker.

Ben je abonnee? Log dan in.

Reacties (23)

Ik vind de rol van Telegram ook nog wel noemenswaardig in deze situatie. Telegram opgericht door twee Russen, die ook oprichters zijn van VK (Russische Facebook). En dat terwijl Oekraïne zich heeft gewend tot de app om berichten te kunnen delen met elkaar. Dus heeft de berichten-app ook een kant gekozen in deze oorlog of niet? Voor nu heeft oprichter Pavel Durov besloten de app toe te laten omdat het nu nog een belangrijk communicatiemiddel is, maar had wel intenties om de app in zowel Rusland als Oekraïne te beperken m.b.t. het gebruik van de app.

Leesmateriaal:
https://www.androidplanet.nl/thema/telegram/
https://www.wired.com/sto...e-russia-channels-signal/

Ik verbaasde me ook over de keuze voor Telegram in de oproep van Oekraïne bij het mobiliseren van (buitenlandse) hackers. Je zou verwachten dat ze zouden kiezen voor bijv. Signal, om volledig onafhankelijk van Rusland te opereren, maar kennelijk is dit toch geen doorslaggevend argument geweest.

Je gebruikt het communicatiekanaal dat gebruikt wordt door de groep die je wilt bereiken.

Net als je hier vaak kritiek op WhatsApp voorbij ziet komen, waarbij ook Signal als veel beter alternatief wordt aanbevolen. Wanneer ik van WhatsApp over zou stappen naar Signal, kan ik me de opslagruimte op mijn telefoon besparen door Signal niet te installeren, omdat ik daar toch niemand van mijn contacten mee kan bereiken.

[Reactie gewijzigd door CivLord op 4 maart 2022 09:15]

Bedrijven hebben zich aan de wet te houden, te verantwoorden naar aandeelhouders en moeten winst maken. Alles wat ze doen staat in het thema van die drie dingen - het beleid omtrent deze oorlog dus ook. Westerse bedrijven kunnen Rusland wel boycotten maar daarmee ligt Rusland niet opeens op z'n gat. Er ontstaat zo een vacuum waar Chinese bedrijven op kunnen inspringen, waar 'het westen' dus eigenlijk niks mee wint.
Westerse bedrijven willen doorgaans niet geassocieerd worden met een regime omdat regimes wel eens veranderen. Stel dat Apple heel pro VVD zou zijn en deze partij verliest in een verkiezing flink, dan is dat marketingstechnisch allemaal niet handig. Ook kan het voor scheve ogen zorgen zoals bij Houthoff.

Gezien de beperkte omvang van de Russische economie, is het voor mening bedrijf geen enkel probleem om Rusland te boycotten. En iets soortgelijks speelt met China: Wanneer een Chinees bedrijf moet kiezen tussen Rusland of de EU/VS, dan is die keuze vrij snel gemaakt: Rusland is een economische dwerg waar weinig valt te winnen. In de EU en de VS kun je omzet behalen, niet in Rusland. En wanneer de EU/VS jou de deur dichtgooien wanneer jij zaken doet in Rusland, dan is de keuze nog sneller gemaakt.

De enige die Rusland kan veranderen, zijn de Russen zelf. Een economische boycot zal helpen om voor een andere leider te kiezen, maar dat zal niet 1-2-3 gebeuren. De Sovjetunie heeft het tenslotte ook lang vol gehouden, toen het eind jaren '80 begin jaren '90 instortte. Rusland gaat weer diezelfde route op.

De Russische economie is inderdaad beperkt van omvang. Voor veel bedrijven nauwelijks de moeite waard om er tijd en energie in te steken om hun producten en diensten er voor aan te passen.
Maar Rusland is ook een groot en potentieel rijk land.

Rusland bevat veel grondstoffen. Er is een goede infrastructuur voor opleidingen aanwezig en al is het niveau niet overal om over naar huis te schrijven, zijn er opleidingsinstituten en universiteiten die zich met de subtop in de rest van de wereld kunnen meten. Er is een zeer weid verspreide industriële infrastructuur aanwezig. Veel daarvan in verouderd, maar veel producten komen op z'n minst in de buurt van westerse standaarden. En ze hebben geleerd het maximale te persen uit het minimum aan mogelijkheden. Een groot probleem is desinteresse en gebrek aan motivatie bij een groot deel van de beroepsbevolking waar productiviteit en kwaliteit zwaar onder te lijden hebben.
Met een regering die meer interesse heeft in het ontwikkelen van het land en minder in het vasthouden van de eigen macht, weelde en privileges en het volk hoop weet te geven, is er geen enkele reden waarom Rusland in een jaar of 20 geen bloeiende economische grootmacht kan worden.

De bedrijven die nu actief zijn in Rusland sorteren voor het grootste deel alvast voor op de situatie dat Rusland tot bloei komt. Wie nu een solide basis heeft, staat in de beste positie om met die bloei mee te liften.

[Reactie gewijzigd door CivLord op 4 maart 2022 08:24]

Rusland lijkt veel potentie te hebben en ik heb na de val van het communisme ook de hoop gehad dat het land zich zou ontwikkelen. De Sovjet-Unie is eind '91 gevallen, we zijn nu dus een 30 jaar verder maar Rusland (maar ook Belarus en anderen) zijn nauwelijks verder dan dat ze een 20-25 jaar geleden waren. Dus nu voorsorteren op de situatie dat Rusland tot bloei komt, ik heb niet de hoop dat dit de eerst komende 100 jaar het geval zal zijn: Rusland gaat juist terug in de tijd, terug naar hun gedrag van 1956 (inval Hongarije) en 1968 (Praagse Lente), en is niet bezig met de eigen economie. Die economie gaat dus vroeg of laat instorten. Komt nog bij dat ze al jaren last hebben van een krimpende bevolking (een miljoen per jaar) en een dalende levensverwachting. En die levensverwachting wordt niet beter wanneer je oorlogen begint en je soldaten van een jaar of 20 laat afschieten.

Putin, ex-KGB-er die terugverlangt naar het Sovjet-tijdperk. Hij zal nog wel een jaar of 10-20 meegaan, maar ik verwacht na zijn dood binnen enkele jaren de complete instorting van Rusland en alles wat ze in de tussentijd nog hebben veroverd. Dus weer dezelfde situatie als eind 1991.

Ik ben het met je analyse eens. Ik vind ook je voorspelling over het toekomstige leiderschap in Rusland waarschijnlijk.
Maar met het juiste leiderschap in de nabije toekomst zou die bloei kunnen ontstaan. Wil je daar als techbedrijf van mee kunnen profiteren, moet je daar nu al een basis hebben.
Rusland heeft nu al een bedrijf als Yandex, dat vergelijkbare diensten aanbiedt als Google en Uber. Wanneer je wacht met instappen in de Russische markt totdat die echt economisch begint te bloeien, sta je als bedrijf op een enorme achterstand. Dan moet je natuurlijk wel het risico incalculeren dat je de komende 10 tot 20 jaar misschien net uit de kosten komt of zelfs verlies leidt door op de Russische markt aanwezig te zijn.

En toch zijn er vele bedrijven voor wie de markt belangrijk genoeg is om hen niet te laten vallen.

Gisteren kwam ik een bericht tegen waarin verschillende autofabrikanten werden benoemd die geen auto's meer verkopen in Rusland maar werd er 1 fabrikant genoemd, namelijk Hyundai/Kia, dat nog wel wagens verkoopt. Krijg je in de comments eronder direct meerdere mensen die Hyundai/Kia beginnen te bekritiseren voor die beslissing.

Maar die mensen gaan direct voorbij aan 2 belangrijke dingen:
- De meeste bedrijven die de boycot onderschrijven doen dat omdat de Russische markt voor hen een zeer beperkte invloed heeft op hun jaarlijkse omzetcijfers. Sommige bedrijven steunen de boycot omdat het land van waaruit ze werken simpelweg verbied om nog te verkopen in Rusland op dit moment en sommige merken doen het puur omdat de sancties vanuit de overheid het onmogelijk maken om nog te verkopen (looking at you, Jaguar - Land Rover)
- Er werden slechts enkele bedrijven vernoemd. Er zijn zoveel meer fabrikanten die niet genoemd werden. Zo heeft Stellantis (Peugeot, Citroen, Opel, Fiat, Chrysler, ...) aangegeven niet te stoppen want de markt is te belangrijk voor hen, andere fabrikanten zijn niet gestopt maar communiceren er ook niet over zoals bijv. Renault voor wie de Russische markt de tweede grootste is.

En wat me in heel die discussie ook op valt is hoe snel we nu ineens partij kiezen voor deze bedrijven. We applaudiseren bedrijven die een boycot instellen op Rusland en vinden soms dat ze eigenlijk nog een stuk verder moeten gaan. Maar waarom eigenlijk? Waarom nu wel, maar aanvaarden we wel dat ze zaken blijven doen in landen waar mensenrechten al jarenlang niets waard zijn, waar oorlog schering en inslag is maar waar wel veel geld te rapen valt?

Naar mijn mening (voor wat dat waard is) onderschat je hoe evil Rusland is. We mogen graag wijzen naar Nazi-Duitsland als het land die de 2e wereldoorlog is gestart, maar zonder goedkeuring én medewerking van Rusland (cq Sovjet-Unie) zouden ze Polen niet zomaar zijn binnengevallen. De Holodomor had toen al plaatsgevonden, hadden de Russen al bereikt. Etnische zuiveringen zijn voor Rusland normaal, zie hun geschiedenis en zie waar ze nu weer mee bezig zijn. Een land al Georgië hoeft zich ook weinig illusies te maken, ook die zullen worden aangevallen.

Ik heb er geen behoefte aan om een land te helpen bij het doden van burgers en het platbombarderen van andere landen. Nou zou ik toch al geen nieuwe auto van Stellantis kopen, maar dat die zouden nu helemaal afvallen bij de keuze voor een andere auto. Het zelfde geldt voor Hyundai. Door de Russische bevolking geen auto's en andere producten meer te leveren, zullen zij zich bewust(-er) worden van hun doen en laten en welke gevolgen dat heeft. Hopelijk staan ze net zoals eind jaren '80, begin jaren '90 weer op tegen de machthebbers en kiezen ze voor een andere en vooral vreedzamere toekomst.

Ps. Sinds ik in 2004 met eigen ogen heb gezien hoe de samenleving van Bangladesh in elkaar steekt, weiger ik nog maar iets te kopen wat daar is gemaakt. Beestachtige omstandigheden die je jouw grootste vijand nog niet toewenst.

BlackBerry en 1password (Canadeze bedrijven) hebben alle business in Rusland gestopt voor bestaande en nieuwe klanten. Daarnaast hebben ze gezamelijk (en andere grote bedrijven zoals Air Canada) een open brief aan de Canadeze regering geschreven om deze aan te sporen meer humanitaire hulp te verlenen en een comitment gedaan om zoveel mogelijk business met Rusland te stoppen.

Lijkt er op dat Amazon de klantbeleving, omzet en eigen reputatie voorop zet.

We kunnen echt niet coulant gaan doen met sancties dus we blokkeren alle Oekraïense verkopers bij voorbaat, dan lopen ze geen risico op een sanctie,... zoals een geblokkeerd account?

Een MVP heeft me bevestigd dat Microsoft geen sancties neemt tegen mensen die Azure gebruiken om DDOS aanvallen te lanceren op bvb russische staatsmedia.
Heerlijk gewoon. Amazon lijkt hetzelfde te doen.

Totdat Rusland terugslaat naar Azure en andere gebruikers daar hinder van ondervinden.

Die kans acht ik relatief klein in.
Ze hebben al moeite genoeg om kremlin.ru live te krijgen

Ze hoeven Azure niet compleet plat te gooien. Speldenprikken op bepaalde servers waardoor gebruikers verstoringen ondervinden is genoeg.
De mogelijkheid daartoe staat compleet los van de mogelijkheid meerdere massale ddos-en af te slaan.

dat is een feit. maar stom gezegd: De russen hebben te veel aan hun hoofd op dit moment. Later misschien, maar nu zie ik het niet gebeuren. Mijn 750 vm's draaien iig overuren

Meten met twee maten zal in de toekomst grote gevolgen hebben voor het westen. Het westen is nog geen 20% van de wereld en die andere 80% is niet blind. Die houden de situatie heel goed in de gaten en dat zal de keuzes die ze maken in de toekomst zwaar beïnvloeden met wie ze zaken doen. Doen ze zaken met China of het westen? Wie is betrouwbaar en wie is neutraal. Geschiedenis(colonialisme) is niet in het voordeel van het westen en de situatie rondom Oekraine draagt daar niet aan bij. Ik ben bang dat het westen dit spel op de lange termijn zwaar verliest.

Die andere 80% is ook niet blind voor de werkwijze van China.
China is niet van het waarschuwende vingertje en het zal ze worst wezen of je mensenrechten schendt of het milieu verpest. Maar wanneer je met China in zee gaat, dan krijg je ook vaak te maken met wurgcontracten.
China leent graag geld uit voor het aanleggen van grote infrastructurele werken. Omdat die zelfde werken dan door China zelf worden uitgevoerd is het bedrag dat er voor nodig is vaak een fractie van wat een westers bedrijf er voor gerekend zou hebben. Dus dat is allemaal heel aantrekkelijk. Totdat je als land een betalingsdeadline mist. Dan blijkt er in de kleine lettertjes bv. te staan dat je de complete zeggenschap over een haven of een grondstof verliest.
China toont zich verre van betrouwbaarder of neutraler.

Geschiedenis(colonialisme) is niet in het voordeel van het westen en de situatie rondom Oekraine draagt daar niet aan bij.

Kolonialisme is een eigenschap van de mens, heeft niet zoveel met Oost of West te maken. En momenteel is Rusland een spelletje kolonialisme aan het spelen in de Ukraine. Het is niet dat de VS, Duitsland of Nederland de Ukraine met grof geweld aanvalt.

China heeft Tibet al onder de voet gelopen, leeft al jaren in onmin met India, bedreigt Taiwan en probeert zich de Chinese zee toe te eigenen. Met alle gevolgen voor Vietnam, Filippijnen en Thailand. In oa Afrika zijn ze druk bezig om leningen te verkopen die de landen nooit terug kunnen betalen, met alle gevolgen van dien. Zo heb je geen soldaten en een oorlog nodig om een land je wil op te leggen, maar je wordt nog steeds een koloniale overheerser.

Ik zie even niet waarom het Westen dan het spel zou moeten verliezen, wanneer Rusland met grof geweld bezig is om het spel te spelen en China met woekerleningen vrijwel hetzelfde doet.

Een artikel als dit hoort niet achter Plus te zitten. Alle informatie over deze oorlog die makkelijk een grote wereldoorlog kan worden, is van essentieel belang voor het voortbestaan van de mensheid.

Arnoud, dit moet je zo niet doen.

Admin-edit:

Bedankt voor je feedback. Commentaar voor de redactie hoort echter thuis in Geachte Redactie. Hier staat het de inhoudelijke discussie niet in de weg en kan de redactie het eenvoudig terugvinden.

[Reactie gewijzigd door Bor op 4 maart 2022 13:16]