Technologie in de verkiezingen 2021

Alle programma's doorgespit

VVD

VVD in het kort

• Grote techbedrijven in Europees verband opbreken
• Data belangrijker maken bij mededingingsrecht
• Meer datagebruik in de zorg mogelijk maken
• Privacy minder vaak een obstakel bij opsporing
• Offensieve cybercapaciteiten voor het leger
• Meer toezicht op algoritmes bij de overheid

Lees hier het verkiezingsprogramma van de VVD.

Alles wijst erop dat de VVD in maart opnieuw de grootste partij van het land gaat worden en daarmee ook flinke invloed krijgt op het regeerakkoord en het beleid van Nederland. Het is dan misschien goed nieuws dat de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie een van de uitgebreidste verkiezingsprogramma's heeft, met een flinke focus op technologie. In praktisch ieder onderwerp van het programma zijn wel techcomponenten te vinden, bijvoorbeeld op het gebied van media, onderwijs en de gezondheidszorg. Pak dus maar vast een extra kop koffie, want dit is gelijk de langste beschouwing van alle verkiezingsprogramma's.

Economie en tech zijn tegenwoordig nauw met elkaar verbonden en nergens blijkt dat beter uit dan uit het programma van de VVD. Die partij heeft zelfs een aparte sectie in het economiehoofdstuk die gaat over 'Aanpassingen aan nieuwe markten', met daarin verschillende beslissingen rondom bijvoorbeeld datahandel.

Zo wil de partij het belastingstelsel hervormen om 'nieuwe vormen van kapitaal, zoals data, te belasten'. Hoe dat er in de praktijk uit moet zien, is niet duidelijk. Ook wil de VVD subsidie voor 'sleuteltechnologieën zoals kunstmatige intelligentie' vrijgeven, bijvoorbeeld via het Invest-NL-fonds. Als voorbeelden worden ASML's chipfabricage en de subsidie van de afgelopen jaren genoemd.

Big tech

Tegelijk wil de VVD hard optreden tegen 'big tech'. Er moet een mogelijkheid komen, al dan niet in Europees verband, om grote bedrijven 'die hun marktmacht misbruiken', op te breken. Ook wil de anders zo liberale partij het Europese mededingingsrecht geschikt maken om grote bedrijven aan te pakken als die 'data als verdienmodel hebben'. "We vergroten de rol van ‘data’ en ‘gegevens’ binnen het mededingingsrecht", staat in het programma. De partij wil daarnaast dat data van Nederlanders in Europa wordt opgeslagen. Nederland moet daarvoor blijven investeren in 'een Europees alternatief voor opslag'. Dat zou Gaia-X kunnen zijn. De VVD toonde zich daar eerder al enthousiast over.

'Data moet persoonlijk eigendom worden'Opvallend is ook dat de VVD regels wil waarmee data persoonlijk eigendom wordt. Dat willen ook het CDA en D66. "Dat betekent dat bigtechbedrijven moeten betalen voor het gebruik van persoonlijke data", schrijft de VVD. "De data van kinderen worden op voorhand beter beschermd en kindermarketing wordt tegengegaan." Dat laatste is overigens al het geval onder de huidige AVG. Hetzelfde geldt voor de eis dat 'dominante platformbedrijven' hun data zo moeten indelen dat die kan worden meegenomen naar concurrerende diensten. Ook die interoperabiliteit is al sinds 2018 onderdeel van de AVG.

Onderwijs

De VVD wil het onderwijs op verschillende manieren digitaliseren. Zo moeten digitale vaardigheden onderdeel worden van het onderwijsprogramma en moeten alle hogescholen inclusief het mbo verplicht worden hoorcolleges online aan te bieden en digitale proefcolleges op te zetten voor oriënterende studenten. De partij wil bovendien dat zieke of gehandicapte óf hoogbegaafde kinderen digitaal onderwijs kunnen volgen.

Media

De VVD hekelt bigtechbedrijven ook als het gaat om hun invloed op het Nederlandse medialandschap. Daarom wil de partij ook daarvoor de mededingingsregels veranderen. Mediabedrijven moeten beter kunnen concurreren met techbedrijven. "Nu mag bijvoorbeeld een radiozender geen concurrenten overnemen als die daarmee een te groot deel van de advertentiemarkt voor radio inneemt, terwijl kijken of er een monopolie op de advertentiemarkt als geheel ontstaat, beter past bij de manier waarop consumenten digitaal verschillende media gebruiken", zegt de partij als voorbeeld.

De partij wil daarnaast de thuiskopieheffing afschaffen. "Steeds meer media worden via streamingsdiensten bekeken, waardoor de Europese richtlijn die zorgt voor een heffing op cd’s, dvd’s en harde schijven achterhaald is."

Gezondheidszorg

Ook in de zorg is volgens de VVD genoeg te digitaliseren. Zo wil de partij 'digitale zorg stimuleren'. Dat betekent dat zorg van een afstand kan worden geleverd, wat ook nog eens geld moet besparen. Ook moeten digitale zorg en ondersteuning worden ingezet in de gehandicaptenzorg.
'In de zorg moet meer data kunnen worden uitgewisseld'

De rest van de plannen van de VVD is wat controversiëler en heeft betrekking op het gebruik van data. Zorgverzekeraars moeten van de partij meer data kunnen gebruiken om ziektes beter te voorspellen en voorkomen. Dat moet bijvoorbeeld door gratis wearables weg te geven. Veel verzekeraars, zoals a.s.r, doen al zoiets in ruil voor korting op de premie. Uiteraard, zegt de VVD, alleen met toestemming. Niet alleen verzekeraars, maar ook onderzoekers moeten toegang kunnen krijgen tot medische data. Dat is vergelijkbaar met wat sommige ziekenhuizen zoals het Amsterdam UMC doen.

De VVD wil ook 'betrouwbare digitale gegevensuitwisseling tussen zorgverleners'. "Hiervoor kunnen lessen getrokken worden uit de coronacrisis. Het wetsvoorstel Elektronische Gegevensuitwisseling is een eerste stap, waarna we dit willen uitbreiden naar uitwisseling tussen alle organisaties en tussen zorgverlener en patiënt", schrijft de partij.

Verkeer

De VVD wil dat er in de toekomst 'meer rekening wordt gehouden' met zelfrijdende voertuigen bij het opzetten van infrastructuurprojecten, hoewel concrete voorbeelden uitblijven. Wel wil de VVD dat data over vervoersstromen kan worden gedeeld met private partijen, zij het alleen met toestemming van de automobilisten.

De partij wil daarnaast dat het met 'een app' mogelijk wordt om een deelauto, tram of taxi te plannen en te boeken, maar het is niet duidelijk of Nederland die zelf moet (laten) ontwikkelen. De partij wil ook dat betalen met smartphones in het ov makkelijker wordt, al zijn zowel de overheid als de vervoerspartijen daar al jaren mee bezig. Opvallend is ook dat uitgerekend autopartij VVD voor een kilometerheffing pleit, maar niet duidelijk is in welke vorm. Waarschijnlijk moet dat in de vorm van een registratie.

Veiligheid en defensie

De VVD blijft in Nederland toch een beetje de partij van law and order. Niet gek dus dat specifiek dat onderdeel van het verkiezingsprogramma veel aandacht krijgt, waaronder veel digitalisering. Het gaat bij slechts een klein deel over defensie. De partij pleit ervoor meer te investeren in het Defensie Cybercommando en de inlichtingendiensten: "Succesvolle operaties tegen de Russische inlichtingendiensten laten zien dat Nederland hier sterk in is, en zo met unieke kennis en vaardigheden kan bijdragen aan de veiligheid van bondgenoten." Ook moeten kunstmatige intelligentie en robotisering in het leger worden gebruikt 'waarbij de mens betekenisvolle controle over de inzet houdt'.Privacy is volgens de VVD vaak nog een obstakel bij misdaadbestrijding

Privacy als obstakel

Het overgrote deel van de digitaliseringsvoorstellen is voor de nationale veiligheid en opsporing. Opvallend is vooral dat de VVD vindt dat privacy vaak een te groot obstakel is. "We moeten goed kijken of politie en justitie extra bevoegdheden nodig hebben als kwaadwillenden zich verschuilen achter de vrijheid van meningsuiting, godsdienst of privacyregels. In de strijd tegen georganiseerde misdaad moet de staat zich nog te vaak aan te beperkte regels houden, terwijl voor criminelen alles lijkt toegestaan. Terwijl de overheid slechts beperkte middelen heeft en is gehouden aan bestaande opsporingsbevoegdheden en strikte privacywetgeving." Wat de partij daar precies tegen wil doen, is niet duidelijk. Daar staat niets over in het programma.

De problemen komen onder andere naar voren bij het tegengaan van georganiseerde misdaad, zegt de partij. De VVD wil dat er een 'aparte en beveiligde locatie' komt waar instanties zoals de recherche, de Belastingdienst en de douane informatie kunnen delen met elkaar. Ook moet de Financial Intelligence Unit toegang krijgen tot informatie van de douane en krijgen financiële instellingen de mogelijkheid om 'onderling bankgegevens te delen'. "Privacy-bezwaren mogen hier niet in de weg staan", schrijft de VVD.

De VVD wil ook een uitzondering op de privacywet, 'zodat het mogelijk wordt om zwarte lijsten van fraudeurs op te stellen'. Dat is al jaren een wens van de detailhandel, maar een pilot werd in 2017 afgestraft door de privacywaakhond.

Politie

Ook de politie moet digitaler worden. Er moeten meer cyberexperts komen, evenals meer hooggeschoolden en specialisten die onder andere cybercrime kunnen bestrijden. Ook wil de VVD bodycams tot standaarduitrusting van de politie maken, en moet het strafbaar worden om gegevens en beelden van politieagenten en andere hulpverleners openbaar te maken.

De VVD wil ook dat coldcaseteams makkelijker toegang krijgen tot politie- en dna-gegevens. De partij wil verder dat vrijwilligers mogen helpen politiedossiers te digitaliseren en dat er een spoedprocedure komt voor slachtoffers van specifieke digitale misdaden, zoals online bedreiging en wraakporno.

Meer geld en samenwerking voor cybercentra

Een heet hangijzer in de verkiezingen in het algemeen is de slagkracht van zowel de opsporingsdiensten als de beveiliging van Nederland. Daar wil ook de VVD meer aan doen, door de overheid en het bedrijfsleven meer te laten samenwerken om cyberaanvallen op vitale infrastructuur af te slaan. "Ook versterken we diensten zoals het Nationaal Cyber Security Centrum, het Defensie Cyber Security Centrum en de inlichtingendiensten om de digitale slagkracht en weerbaarheid te vergroten."

Offensieve capaciteiten

De VVD wil dat het leger offensieve capaciteiten krijgt om terug te hacken

De partij heeft daarnaast een speciaal kader over 'terughacken'. Dat komt in andere partijprogramma's ook terug. Nederland moet volgens de VVD 'offensieve cybercapaciteiten' krijgen om terug te hacken bij een aanval. Daarbij moet vooral de NAVO een rol krijgen. "Een hack die zware fysieke schade veroorzaakt, staat gelijk aan een militaire aanval en daartegen geldt het NAVO-principe van ‘allen voor een’. Maar als een land slachtoffer is van een lichtere illegale cyberaanval, mag het alleen zelf terugslaan. Om onze strategische autonomie te behouden, moeten we nadenken over manieren om samen op te trekken."

Overheid en democratie

Het verkiezingsprogramma bevat een lange sectie over het digitaliseren van de Nederlandse democratie. Daar staat, gelukkig, niets in over digitaal stemmen, maar wel wil de partij dat er 'één online identiteit voor iedere Nederlander' komt. Dat lijkt te verschillen van DigiD doordat dat niet alleen een inlog- en authenticatiemiddel moet zijn, maar ook een administratie waarin onder andere persoonsgegevens staan. De partij wil tegelijkertijd wel dat het altijd mogelijk blijft om ook per post contact met de overheid te houden.

Toezicht op algoritmes

De VVD lijkt in veel woorden te zeggen dat algoritmes bij de overheid een risico zijn. "Computermodellen en grote hoeveelheden data geven de mogelijkheid om beslissingen te nemen die verregaande en soms moeilijk te voorziene gevolgen hebben voor individuen of groepen mensen", schrijft de partij. "De menselijke maat kan verdwijnen als nog maar weinig mensen deze keuzes echt overzien en doorgronden. Het gevaar bestaat dat burgers worden gediscrimineerd en vervolgens nergens kunnen achterhalen waarop het voor hen nadelige besluit dan is gebaseerd." De partij wil daarom een toezichthouder aanstellen voor algoritmes. Die moet 'willekeur en discriminatie voorkomen' en toezien op transparantie.

Dit artikel kun je gratis lezen zonder adblocker

Alle content op Tweakers is gratis voor iedereen toegankelijk. Het enige dat we van je vragen is dat je de advertenties niet blokkeert, zodat we de inkomsten hebben om in Tweakers te blijven investeren. Je hoeft hierbij niet bang te zijn dat je privacy of veiligheid in het geding komt, want ons advertentiesysteem werkt volledig zonder thirdpartytracking.

Bekijk onze uitleg hoe je voor Tweakers een uitzondering kunt maken in je adblocker.

Ben je abonnee? Log dan in.

• Volgende pagina 4. CDA