Gebruiken Nederlandse partijen AI voor verkiezingsprogramma? Dat is onduidelijk

Het is in de meeste gevallen onduidelijk of Nederlandse politieke partijen AI-tools gebruiken voor het schrijven, redigeren of anderzijds vormen van hun verkiezingsprogramma. In aanloop naar de verkiezingen deed Tweakers meermaals een rondvraag bij alle momenteel zittende partijen. Slechts vier partijen gaven inhoudelijk antwoord, namelijk de VVD, Volt, het CDA en de SP.

Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 had de BoerBurgerBeweging vermoedelijk een primeur, door als eerste partij een versie van ChatGPT te gebruiken op basis van een eigen database. De BBB legde dat in detail uit. Tweakers was benieuwd of partijen enkele jaren later, met de bredere adoptie van chatbots en llm's, meer gebruikmaken van AI om te helpen bij het maken van de grote verkiezingsdocumenten.

Wat vinden partijen van AI?

De afgelopen jaren spitte Tweakers alle verkiezingsprogramma's door om te achterhalen wat de standpunten van partijen over digitalisering zijn. Ook dit jaar kwam daar een immense samenvatting van de meningen van de vijftien zittende Tweede Kamer-partijen uit voort. Dat is handwerk; we gebruiken daar nadrukkelijk geen AI voor. Je leest hier alles over de standpunten van partijen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2025.

Op basis van een rondvraag blijkt dat de VVD, Volt, het CDA en de SP de enige partijen zijn die daar inhoudelijk iets over kwijt willen. Alle overige partijen, waaronder de BBB, hebben geen antwoord op onze vragen gegeven. JA21 is de enige van die partijen die dit nadrukkelijk zegt: "Wij doen geen uitspraken over onze interne processen, werkwijze of de manier waarop wij onze campagne voeren."

VVD gebruikt geen AI

De VVD is de enige partij die zegt geen AI-tools te gebruiken voor het schrijven van het verkiezingsprogramma. Een woordvoerder stelt: "Ons partijprogramma is samengesteld en geschreven door een commissie die zich uitgebreid heeft verdiept in wat er speelt in de samenleving, waarna is overlegd met mensen die verstand hebben van de juiste oplossingen om de uitdagingen in die samenleving het hoofd te bieden. Dat hebben we niet aan kunstmatige intelligentie overgelaten."

Volt, CDA en SP gebruiken wel AI

Volt Nederland, het CDA en de SP zeggen nadrukkelijk wel AI te hebben gebruikt voor hun verkiezingsprogramma. In alle gevallen gaat het in ieder geval om het redigeren en controleren van door mensen geschreven teksten.

Volt gebruikte naar eigen zeggen Le Chat van Mistral en ChatGPT van OpenAI voor 'controle op stijl, eventuele taalfouten en grammatica'. De partij licht toe: "Dit was altijd ter controle, niet ter inspiratie. Hiervoor kregen de llm's duidelijke instructies en regels in de prompts, met het doel om generatie van additionele inhoud te voorkomen. De uiteindelijke redactionele controle ligt altijd bij een redactieteam bestaand uit leden van de partij."

ChatGPT

Het CDA gebruikte voor hetzelfde doel AI, namelijk om teksten voor standpunten en themapagina's voor zijn website op taalniveau te controleren. "Voor het schrijven en redigeren van ons verkiezingsprogramma is er geen gebruik gemaakt van AI. Achter ieder standpunt zit namelijk uitgebreide inhoudelijke discussie en een afweging van de input van leden en maatschappelijke organisaties. Wel hebben we AI gebruikt om een vergelijking te maken met ons vorige programma. Missen we nog onderwerpen? Waar maken we nu andere keuzes?"

Individuele programmacommissieleden van de SP gebruikten verder 'mogelijk hier en daar' AI om teksten te controleren, maar meer ook niet: "Voor het allergrootste deel is dit programma ‘met de hand’ geschreven. Het samenbrengen van de teksten van het programma, het redigeren en andere aanpassingen zijn met de hand gedaan. We willen zeker weten dat alles wat in het programma staat klopt en dat er niks mist. Dan is het handig om de teksten zelf te schrijven en uit te denken, in plaats van AI iets te laten maken."

Door Yannick Spinner

Redacteur

18-10-2025 • 06:00

78

Reacties (78)

Sorteer op:

Weergave:

De tijd van AI-schaamte is wel voorbij zou je zeggen. Sterker nog: het is belachelijk. Je zou ook niet trots zijn op een accountant die weigert Excel te gebruiken en koppig met pen en papier blijft rekenen. Of een timmerman die z'n elektrische zaag laat staan omdat "echte ambachtslieden handmatig zagen."

Laten we dat ook niet doen met schrijven. Doe niet alsof worstelen met zinnen en uren verspillen aan herformuleringen een ereteken is. Alsof inefficiëntie gelijk staat aan authenticiteit.

Het is echt geen schande om slimmer te werken. Het is eerder een schande om dat niet te doen.
Waar zie jij dan AI-schaamte? Op deze pagina dan... Of bedoel je meer in het algemeen?

Verder niks mis met AI gebruiken (of een llm want echte AI is het niet)... Maar je moet er wel een beetje slim en verantwoordelijk mee omgaan. Voorstellen doen hoe een tekst te herschrijven, checken op taalfouten, dat soort dingen is niks mis mee. Maar niet "schrijf een verkiezingsprogramma met punten a, b en c en schrijf het zo dat het aansprekend is voor veel mensen", even vluchtig de output doorlezen en online knallen.
Tweakers kan conservatief zijn bij het gebruik van nieuwe technologie. Nog niet zo lang geleden was het leveren van uitsluitend draadloze oordopjes (t.o.v. bedrade oordopjes) bij een nieuwe mobiel, reden genoeg om minpunten te krijgen bij een review.

Tegenwoordig wordt in het forum (bijna) alle artikelen gedeeltelijk geschreven in AI verwijderd door de moderatoren. Soms kan AI handig zijn om snel achtergrondinformatie mee te leveren om een probleem uit te leggen aan de lezers.
Ja omdat Tweakers de beperkingen van die techniek begrijpen lijkt me...

Die oortjes is niet zo'n goed voorbeeld, ik denk niet dat dat direct een waardeoordeel van de redactie was maar een weerspiegeling van dat veel bezoekers dat nog als nadelig zagen. Dat is ook alles wat die plus- en minpunten zijn, een samenvatting van wat veel mensen belangrijke informatie zullen vinden. Het staat je altijd vrij om zelf te bepalen of je dat belangrijk vindt of niet.

Wat betreft AI op het forum, ik weet niet of dat klopt wat je zegt, dat als er een gedeelte door AI geschreven bij staat dat het gelijk verwijderd wordt... Maar wat je soms wel ziet dat iemand een heel epistel op het forum kwakt wat overduidelijk AI brol is, ja alsjeblieft blijf dat verwijderen. Het forum is voor discussie tussen mensen, niet lappen tekst waar je je nog maar van af moet vragen of het klopt of dat de llm aan het hallucineren was en de poster niet de moeite nam het zelf te factchecken.
met het dopjes voorbeeld nam ik juist aan dat veel tweakers bang zijn voor verandering en daardoor negativiteit op iets stempelen terwijl deze nergens voor nodig is.

dat is wat ik eruit opnam, misschien iets te groot opgevat, maar mijn mening.
Die achtergrond informatie kan deels gehallucineerd zijn. Dat moet je niet will. Of je moet het zelf gaan verifiëren maar heb niet de indruk dat mensen dat doen
Maar niet "schrijf een verkiezingsprogramma met punten a, b en c en schrijf het zo dat het aansprekend is voor veel mensen", even vluchtig de output doorlezen en online knallen.
Ik heb handmatig geschreven partijprogramma’s gezien die er ongeveer zo uitzagen. De PVV was daar altijd notoir goed in. Niet heel veel meer dan een half A4 aan inhoud.
Verder niks mis met AI gebruiken (of een llm want echte AI is het niet)... Maar je moet er wel een beetje slim en verantwoordelijk mee omgaan. Voorstellen doen hoe een tekst te herschrijven, checken op taalfouten, dat soort dingen is niks mis mee.
Helemaal eens. Ik denk ook niet dat dit problematisch is in deze context. Zie het als een grammarly.

Zeker van politieke partijen verwachten we correct taalgebruik right?
Waarom is het geen AI? Het berekent toch een kans dat een bepaald woord komt? Hoe is het dan fundamenteel anders dan een Machine Learning algoritme?

LLMs zijn imo gewoon een onderdeel van het AI spectrum net zo goed als een ander machine learning algoritme dat ook is.
Tja, ok, dan ga je steggelen over wat de definitie van AI is... maar een van de problemen met LLM's is dat ze lang niet zo intelligent zijn als mensen denken. De term "AI" versterkt dat idee bij mensen dat de LLM ook maar enig idee zou hebben van de betekenis van de woordsoep die het uitspuugt. Uiteraard is dat ook precies waarom de AI bedrijven de term wél graag gebruiken.

Nu wordt er dan weer meer over AGI gesproken als je het over meer mensachtige kunstmatige intelligentie hebt, maar dat komt ook deels doordat de term AI uitgehold wordt. Net zoals raytracing vroeger gebruikt werd om aan te duiden wat nu pathtracing heet, maar omdat raytracing gebruikt werd voor iets wat het net niet was hadden we ineens weer een nieuwe term nodig om 'the real thing' aan te duiden.
Naja jij zegt heel stellig dat het geen AI is. Maar omdat het lang zo intelligent niet is als men denkt moet het geen AI heten? Dat is natuurlijk geen maatstaf. Dat de wiskundige probaliteit voor mensen moeilijk te begrijpen is daar kan ik in meegaan, maar leg een gemiddelde mens een ML algoritme uit dan zullen ze het net zo goed niet begrijpen. Ook maar geen AI dan?

Kortom, is je post dan niet een lang stuk text wat niet klopt? En hoe kunnen we dat dan factchecken? Ik heb in geen enkele definitie van AI kunnen vinden dat de algemene kennis een bepalende factor is ;)

Als je vraagt of het AGI is dan zeg ik ook nee. Maar ja, dat zeggen de AI bedrijven zelf ook niet. Die discussie wordt gewoon gevoerd. Sommige zeggen dat het met LLMs nooit gaat lukken en anderen zeggen dat niet.
Een lang stuk tekst wat niet klopt? Je hebt het over een paar woorden tussen haakjes wat verder niks verandert aan de essentie van mijn post. Je kunt dat stukje wegdenken als je dat leuker vindt, het was een losse opmerking tussendoor, niet de boodschap van mijn reactie. Ik heb meer het idee dat jij om een of andere reden helemaal fixeert op iets wat helemaal niet het punt was.
Dat was als knipoog naar hetgeen jezelf had geschreven, maar niet helemaal overgekomen :P
Maar je losse (of loze) opmerking is klein maar zoals de start van deze discussie over conservatieve tweakers tov nieuwe techniek, is dit juist een voorbeeld. In elk topic over LLMs wordt er veel laagdunkend geschreven. Deze techniek heeft bewezen capabiliteiten en potentie. Wordt het ook gebruikt om shit mee te creëren? Zeker! De eerste youtube filmpjes waren ook niet van het niveau van wat je nu kan vinden.

En dat vind ik interessant. Het is een techniek die we een paar jaar geleden nog niet hadden. Direct in het speelveld van tweakers.
AI is voor veel dingen niet betrouwbaar genoeg. Het gaat liegen met volle zelfverzekering alsof het echt waar is.
Als je het die vrijheid geeft dan ja.

Je moet wel bedenken dat de output die jij uit chatGPT krijgt al voorgeprogrammeerd is met een hele systemprompt. Daarin is dus niet opgenomen dat het geen dingen zelf moet gaan interpreteren en verzinnen.
Het LLM weet zelf niet of wat het zegt klopt. Het geeft gewoon het meest waarschijnlijke volgende woord. "Je mag niet liegen" werkt daarom niet.

[Reactie gewijzigd door _Pussycat_ op 19 oktober 2025 09:24]

Nee dus daarom moet je het geen extra dingen laten toevoegen. Als je zelf met het feitenrelaas komt dan is er verder niet zoveel om te “fact checken” zeg maar.

daarom is het dus belangrijk dat je het niet die vrijheid geeft om zogezegd te hallucineren, want dat is gewoon “interpreteer de tekst en voeg zelf dingen toe” maar wat het dan toevoegt …
Nee nee nee en nog eens nee.

Ik let sowieso altijd op dat ik geen gewenst antwoord trigger ("is het mogelijk om xyz" vragen, moet "hoe kan ik...") maar er komt toch onzin uit.

https://chatgpt.com/share/68f4ac9a-d1a8-8011-91dd-4b848071e0a9 is een voorbeeld waar hij keihard onzin uitkraamde tegen mij (zie mijn 2e vraag), ondanks het ontbreken van suggestieve vragen. En zo zijn er 1000 anderen.

[Reactie gewijzigd door _Pussycat_ op 19 oktober 2025 11:17]

Lol. Dit is dus precies zo’n kansloze set aan prompts waar je dus echt nooit een zin ig antwoord mee gaat vinden.

Dit is precies wat je niet moet doen.
maar er komt toch onzin uit
Ja. Gek he? Je stelt een aantal vragen achter elkaar, je hebt nul system prompt om gedrag te bepalen en guardrails te zetten, Je geeft geen structuur mee voor je output, je geeft geen voorbeelden en bovenal, je geeft niet zelf de documenten mee, maar laat GPT het zelf uitzoeken.

de context window van GPT is simpelweg veel te klein om hele websites mee te nemen dus er worden wat dingen en antwoorden uit verband gerukt om mee te werken.

Sorry, maar dit is dus precies wat ik aangaf dat je dus níet moet doen.
Natuurlijk geef ik niet zelf de documenten mee waar de antwoorden in staan. Als ik die had, zou ik de vraag niet stellen.

Trouwens liegt hij ook nog keihard over "everything checks out" terwijl hij compleet zijn standpunt omkeerde.

Zeker weten zou ik bij uitzondering in voetbal wel een antwoord kunnen vinden.

Hoe zou ik in dit geval het dan moeten vragen, als mijn prompts zo slecht zijn? Mocht je met de details van StarCraft niet bekend zijn, Spider mines raken voor zover ik dat weet altijd hun doel. Maar als het doelwit bv weg-geteleporteerd zou worden (Protoss recall) of ingevroren worden (Protoss stasis), zou ik me voor kunnen stellen dat ze hun doel kwijtraken. Ik zocht naar dit soort randgevallen.

[Reactie gewijzigd door _Pussycat_ op 19 oktober 2025 17:51]

Hoe zou ik in dit geval het dan moeten vragen
Oprecht, gebruik GPT om een goede prompt te formuleren. Heel eerlijk prompt engineering is ook gewoon een gebied waar veel andere AIs worden gebruikt om de vraag te kunnen stellen.
Natuurlijk geef ik niet zelf de documenten mee waar de antwoorden in staan. Als ik die had, zou ik de vraag niet stellen.
En dus is je gebruik anders dan wat hierboven besproken wordt. Je eigen afgebakende context leveren met de vraag om een samenvatting te maken of heldere standpunten te formuleren uit een bak met statements is iets heel anders dan “vind een antwoord op een hele niche vraag”

Het eerste kan een LLM heel goed, het tweede kan eigenlijk nog niet tenzij je er een deep search van maakt en nog steeds een goede systemprompt maakt.
Ik zocht naar dit soort randgevallen.
Je laat een taalmodel wat gebaseerd is op statistiek, een antwoord geven op een vraag die het eigenlijk niet kan beantwoorden, maar waar een antwoord Wel verwacht wordt.

Je zou het kunnen proberen met een prompt als dit:
Onderwerp

Spider Mine targeting edge cases in StarCraft: Brood War

Context

In StarCraft: Brood War gebruiken Terran Vultures zogeheten Spider Mines.

Deze eenheden graven zich in en activeren zodra een vijand binnen hun detectieradius komt, waarna ze een korte homing rush uitvoeren die doorgaans altijd het doel raakt.

Vraagstelling

Ik probeer te achterhalen of er uitzonderingen bestaan waarin de mijn zijn doel mist of geen schade aanricht.

Subvragen
  • Wat gebeurt er wanneer het doelwit weg-geteleporteerd wordt via Protoss Recall?
  • Wat gebeurt er wanneer het doelwit in stasis geplaatst wordt (Protoss Stasis Field) precies op het moment van activatie?
  • Reageert de mijn in die situaties door te ontploffen, te deactiveren, een nieuw doel te zoeken, of “zweeft” hij tijdelijk zonder effect?
Verwachting van het antwoord

Graag een korte, feitelijke uitleg gebaseerd op:
  • Game mechanics of engine-logica
  • Eventuele bugs of glitchgedrag die hier invloed op hebben
  • (optioneel) Canon/lore-uitleg over waarom dit zo werkt
Het model moet:
  • geen antwoord verzinnen als er geen bevestigde data of documentatie beschikbaar is
  • zijn analyse kort tonen, inclusief een indicatie van onzekerheid of ontbrekende informatie
Bronvermelding

Voeg waar mogelijk verwijzingen toe naar:
  • Patch notes of changelogs van Brood War
  • Bekende threads van TeamLiquid.net, Liquipedia, Reddit r/starcraft of SCBW mechanics wiki
  • Developer quotes of gameplaytests
Bronnen moeten zichtbaar zijn zodat ik de uitleg kan verifiëren of zelf kan testen.

Doel

Begrijpen hoe de game-engine omgaat met target loss, dus geen algemene beschrijving van Spider Mines, maar concrete randgevallen en technisch gedrag.
Ik ga in geen enkel geval garanderen dat hier ook een correct antwoord uit gaat komen, maar dit heeft in ieder geval wel veel meer structuur om wat nuttigs op te leveren waar je ook nog mee verder kunt.
Dat werkt inderdaad een stuk beter! Wel niet bepaald makkelijk.
Nee zeker niet makkelijk nee.

Daarom is het dus belangrijk dat je goed om leert gaan met tools. Daarom is het ook belangrijk om te zien in hoeverre politieke partijen AI gebruiken en hoe.

Als je dus bij een LLM zelf de feiten geeft (dus dit is de waarheid hier moet je het mee doen en niet anders) dan hoeft de LLM dus geen gekke dingen te verzinnen en dan kun je het gebruiken voor wat het is. Een taalmodel. Dat kan naar harte lust losgaan op semantiek van bepaalde zaken en dus prima een spellcheck doen en zinstructuren verbeteren.
Het probleem is dat de electrische zaag en exel hun betrouwbaarheid hebben bewezen. Zover zijn we met AI nog lang niet.
Maar dat hoeft ook niet, ik zie dit argument zo vaak, maar is alleen relevant wanneer jij zelf niet de moeite neem om het na te lezen.

Als jij de spellingscontrole toepas, dan laat je toch ook niet alles automatisch vervangen zonder dat je controleer of het juist is, of niet bijv een 'onbekende' naam wordt vervangen door een door een woord die er op lijkt. Als het goed is bekijk je al die mogelijke correcties en bepaal je dan of dit correct is.

AI gaat verder, en jij kan dan prima kijken of dit kloppend en beter is. Het lijkt nu net alsof je denkt dat ze AI vragen om hun programma taalkundig te verbeteren en dan rechtstreeks online gooien.
Je zou ook niet trots zijn op een accountant die weigert Excel te gebruiken
Ook niet als Excel af en toe wat cijfers bij zou verzinnen in die boekhouding?
It Took Many Years And Billions Of Dollars, But Microsoft Finally Invented A Calculator That Is Wrong Sometimes: https://defector.com/it-took-many-years-and-billions-of-dollars-but-microsoft-finally-invented-a-calculator-that-is-wrong-sometimes

(Ja dit gaat over de Copilot-formule in Excel :P )
Ik ben het volstrekt met je oneens. AI is fantastisch voor een heleboel zaken en dan met name patroonherkenning. Bijvoorbeeld het herkennen van melanoom op foto's. Dit soort specifieke toepassingen kosten niet belachelijk veel energie, hoeven niet elke drie maanden opnieuw getraind te worden en leveren ontzettend veel op.

Dan LLM's, waar het hier over gaat. Zoals anderen hier al terecht opmerken, kost het maken van dergelijke modellen (met tig miljard parameters), exorbitant veel energie. Daarnaast wordt er, wegens concurrentie, elke paar maanden een nieuw model getraind, door alle leveranciers en het resultaat is (en blijft!) onbetrouwbaar.

Ondertussen verleren we massaal om zelf na ter denken, kunnen we geen foutloos stukje meer op papier krijgen en moet je je werkelijk bij alles afvragen, of de informatie die je leest, wel klopt. Bedenk je ook dat het enige(!) doel van de makers van LLM's is, om exorbitant veel geld te verdienen. Het beter maken van de samenleving hoort daar absoluut niet bij. Dus per saldo stoppen we al onze kostbare resources, in een stel gewetenloze bedrijven, die als enige doel hebben: zelfverrijking.
Gezien de gigantische milieu impact die AI heeft vind ik het wel degelijk een schande. Dat is een veel te onder belicht onderwerp als het om AI gaat terwijl de bedrijven er achter intussen hele eigen nucleaire centrales kopen om het energie te geven. Dat is gestoord.
terwijl de bedrijven er achter intussen hele eigen nucleaire centrales kopen om het energie te geven. Dat is gestoord.
Hoezo? Eindelijk vooruitgang in nucleaire energie. Ik juich het wel toe hoor.
Hm…. Goed punt, al zou je dat moeten afwegen tegen de voordelen: als jou kankermedicijn door of met hulp van AI tot stand gekomen is ben je dan nog tegen? De energieverspilling is zeker een argument bij Bitcoins, maar hier staat er waarschijnlijk ook veel tegenover…
Er zijn vast use-cases te bedenken waardoor de milieu impact te verdedigen is, en ja een nieuw kanker medicijn is daar één van. Maar ik ben er vrij zeker van dat de grote, grote meerderheid van AI gebruik het niet waard zijn. Inclusief gebruik van politieke partijen voor partij programma's, inclusief collega's on hen te helpen programmeren, inclusief het gebruiken als zoek machine of het nieuwe Wikipedia, etc.
Het ontwikkelen van een nieuw kankermedicijn zal gaan met gespecialiseerde (machine learning) modellen. Niet de generieke plagiaatmachines die ze ons door de strot proberen te duwen.

[Reactie gewijzigd door vickypollard op 18 oktober 2025 13:30]

Ergens is ook dat andere zaken juist de omgekeerde richting omgaan, net als deekfakes van politici met video-gesprekken is het nodig een 'fysiek' of analoog bewijs (b.v. beveiligingssleutel) te hebben juist omdat AI soms zo krachtig is.

Ik denk verder dat partijen wel AI gebruiken bij advertenties etcetera, als je bij Funda het huizenaanbod leest lijkt dat ook meer AI-praat dan niet.
Alleen wil je AI eigenlijk geen rol geven in mensen te laten bepalen wat ze willen (wat politiek uiteindelijk is).
Het is eerder een schande dat we AI bedrijven die LLM's bouwen met geroofde data al 'innovatief' beschouwen in plaats van dat we de wetten die ze aan hun laars lappen gewoon gaan handhaven. Hier staat een overzichtje wat er aan de Big Tech AI modellen en de totstandkoming daarvan schort: https://eerlijkdigitaalonderwijs.nl/elf-redenen-om-verre-te-blijven-van-openai/

Gelukkig zijn er initiatieven om tot meer ethisch veranwoorde AI modellen te komen, die zijn alleen nog dun gezaaid. Recent is een model van het Fraunhofer instutuut gepubliceerd: https://www.iese.fraunhofer.de/de/loesung/open-source-llm.html . GTP-NL is nog steeds in de maak.
Is de vraag eigenlijk relevant?
Gaan mensen hun politieke keuze laten afhangen van het feit dat de partij AI wel of niet gebruikt? Ik denk het niet :-)
Ik vind de vraag of een partij hun beloftes aan de kiezer door AI laat selecteren, filteren of aanpassen zeer relevant. Het is niet zozeer belangrijk of mensen daar hun stem door laten beïnvloeden, maar wel dat partijen transparant zijn over hoe ze komen tot de beloftes die ze doen. Wat kiezers met de informatie doen, is volledig aan hen :D
Maar dit artikel gaat nu enkel over het redigeren van spelfouten.

Het valt me de laatste tijd vaker op dat er op Tweakers weinig controle lijkt over het nut van het plaatsen van een artikel. Ik snap dat jullie hier onderzoek naar doen, maar als er dan zoals nu helemaal niets uit komt dan moet je jezelf wel de vraag stellen wat het nut is van het dan nog plaatsen van een artikel of dan nog extra onderzoek gaan doen totdat je wel tot iets nieuwswaardigs bent gekomen.
Dat is het antwoord op de vraag: hoe gebruiken partijen AI voor hun partijprogramma. Dat is naar mijn mening een prima journalistieke vraag, dat antwoord plaatsen wij. Andere artikel ideen zijn ook altijd welkom uiteraard!
@YannickSpinner ik ben het eens met je reactie, enige politieke duiding zou overigens wel welkom zijn geweest, ik neem immers aan dat dit artikel tot stand kwam na beschuldigingen aan het adres van de BBB en de claim dat er ook inhoudelijk punten waren die mogelijk voortkwamen uit LLM-hallicunaties? Als dat inderdaad de aanleiding was dan zou het zeker belangrijk zijn om dat ook te vermelden en waar die aantijgingen vandaan kwamen - dat zou namelijk evengoed relevant kunnen zijn.
Nee, dit is niet gebaseerd op een beschuldiging of een vermoeden hoor. Gewoon nieuwsgierigheid! Ik ben geen dingen tegengekomen die kenmerkend AI lijken. Maar het zou me ook niet verbazen als die enorme pillen AI-geassisteerd zijn, dus vandaar dat we het even gecheckt hebben
maar als er dan zoals nu helemaal niets uit komt dan moet je jezelf wel de vraag stellen wat het nut is van het dan nog plaatsen van een artikel of dan nog extra onderzoek gaan doen totdat je wel tot iets nieuwswaardigs bent gekomen.
Nou dit is toch meer verslaglegging? Vind ik juist wel goed. Controle van betrouwbaarheid. En dan blijkt dus dat het wel nuttig wordt ingezet.

Wat nou als volgende week blijkt dat 1 van deze partijen hier niet eerlijk is geweest en het programma wel gegenereerd is? Dan ben je maar wat blij met een artikel als dit toch?
Als uit onderzoek blijkt dat er "geen" antwoord is, is dat alsnog een antwoord, of die dan wel of niet benoemenswaardig is, is een tweede kwestie..
Waarom zouden ze daar transparant over moeten zijn? Ook nu is vaak niet duidelijk wie er allemaal meegeholpen hebben aan het schrijven van partijprogramma's, een volledige lijst met welke input is gebruikt of juist is genegeerd, hoe het precies tot stand is gekomen en hebben keizers geen toegang tot eerdere versies. Daar is ook geen wet voor.
Dit dus... zelfs als hebben ze AI gebruikt om hun standpunten te kiezen. Als ze dit daarna zelf herlezen en daar achter staan, why not...?
Of dit nu door een volksbevraging is, AI, of een rondvraag op de school van de kleine. Maakt toch niet uit? Je kiest een partij voor zijn standpunten of voor zijn ideologie. En in dat laatste geval maakt het al helemaal niet uit... En er zijn er enorm veel die kiezen uit ideologie, nooit een stemtest doen, nooit de standpunten lezen zelfs. Ook niks mis mee, want dan kan je ook inschatten wat de partij zou doen bij nieuwe items die nog niet te sprake kwamen voor de verkiezingen zoals de oorlog in Gaza.
Dit dus... zelfs als hebben ze AI gebruikt om hun standpunten te kiezen. Als ze dit daarna zelf herlezen en daar achter staan, why not...?

omdat volgens gema 2b quantized naar 3gb gisteren tegen mij mij zei dat Almere in noordholland lag en dat onder andere rottedam, middelburg en nog een paar plaatsen waar ik nooit eerder van heb gehoord in Flevoland liggen. kortom klopte hier en daar geen bal van wat er gezegd werd.

voor je het weet verkondigd AI als feit dat joodse kindertjes .......... of moslim kindertjes als Geert het ding getraind heeft.
CHAT GPT:
>> bedenk 10 reden waarom Nederland geen stikstofbeperkingen zou moeten invoeren
Voedselzekerheid in gevaar
Door productie in eigen land te verminderen, wordt Nederland afhankelijker van voedselimport. Dit kan kwetsbaarheden veroorzaken in tijden van geopolitieke spanningen of logistieke problemen.

FUD: kijk maar eens waar je rundergehakt uit de supermarkt vandaan komt : niet uit nederland.


Oneerlijke lastenverdeling
De stikstofmaatregelen richten zich sterk op de landbouw, terwijl andere sectoren (zoals industrie en luchtvaart) relatief worden ontzien, wat als onrechtvaardig wordt ervaren.

whataboutisme: dus in plaats van pleiten voor eerlijkere verdeling pleit je voor afschaffen stikstof beleid?


Wetenschappelijke onzekerheden
Critici stellen dat de berekeningen over stikstofneerslag en de impact ervan op natuurgebieden niet altijd even betrouwbaar zijn, met modellen (zoals AERIUS) die gevoelig zijn voor aannames.

Blame gaming: dus omdat één tool mogelijk iets te streng rekent, ga je de hele zut maar ontkennen zonder dat je in eerste instantie überhaubt de moeite neemt om door te rekenen wat die schade dan wel is en waarom dat volgens jou wel binnen de rechtvaardiging valt. bovendien is er een reden dat er nu zo streng gerekend wordt (dat komt omdat er de afgelopen decenia niet gedaan is wat er gedaan moest worden mede door (u raad het al, de boeren en de industrie).


Schade aan cultureel erfgoed en plattelandsleven
Het Nederlandse platteland, met zijn boerderijen, tradities en gemeenschappen, staat onder druk door stikstofbeleid. Dit tast ook het sociale weefsel en cultureel erfgoed aan.

Toen we moesten stoppen met de heksenjachten en het verbranden van vrouwen of toen landheren hun heerlijk recht niet meer mochten opeisen: (het heerlijk recht van een landheer was, dat die de eerste nacht met de bruid mocht spenderen in plaats van haar nieuwe echtgenoot). ik wil direct beweren dat er ook toen geklaagd werd over: maar dat is traditie!


Internationale ongelijkheid
Nederland voert zeer streng beleid in vergelijking met buurlanden, wat leidt tot oneerlijke concurrentie en mogelijk verplaatsing van productie (en vervuiling) naar het buitenland.jj

Wat op termijn dan weer zorgt dat de boeren en industriën ergerns in de toekomst enorm in het voordeel gaan zijn, als boeren in frankrijk straks ineens nog veel hogere eisen gaan krijgen aan hun methodes omdat er nog meer achterstand weg te werken zal zijn. tegen die tijd zitten onze boeren lekker in hun hypermoderne stal te kijken en te lachen en hun centjes te tellen. immers vroeg of laat moet iedereen eraan geloven. ook in landen waar ze nu nog laks zijn.


Werkgelegenheid en economische impact
Tienduizenden banen kunnen verdwijnen in landbouw, toeleveringsbedrijven, transport, en verwerking. Ook bouwprojecten kunnen vertraging oplopen door stikstofregels.

Tienduizenden banen: bij hoeveel boerderijen werken er meer dan een vader zijn zoon en misschien nog anderhalve knecht. de meeste boeren teelten zijn met zulke moderne tractors en andere gereedschappen dat het nauwelijks nog 'arbeiders nodig heeft. dus tienduizenden banen is hoe dan ook onzin. mogelijk wél in de bouw maar dat is eigenlijk heel ander debat om te voeren en dat zou je niet mogen kopelen aan andere activiteiten. bouw van woningen (mits van een bepaalde duuurzaamheid) en projecten om reeds bestaande industrie te verduurzamen zouden uitgesloten moeten worden van stikstof metingen simpelweg omdat ze OFWEL te urgent zijn ofwel omdat het huidige model onvoldoende rekening kan houden met toekomstige besparingen.
Gebrek aan draagvlak
Veel Nederlanders voelen zich niet gehoord in het stikstofdebat. Beleidsmaatregelen zonder breed maatschappelijk draagvlak kunnen leiden tot protest, polarisatie en wantrouwen in de overheid.
Er zijn veel meer Nederlanders dan Marokanen, dus gewoon democratisch bepalen dat alle Marokanen het land uit moeten!
Er zijn ook meer witte dan zwarte mensen dus hetzelfde verhaal met mensen van kleur...?
met zulke argumenten kom je natuurlijk nergens...


Technologische oplossingen worden onderbenut
Er bestaan innovatieve technieken om stikstofuitstoot te beperken zonder drastische krimp van de veestapel. Tegenstanders vinden dat hier te weinig ruimte voor is in het beleid.

Zonder precies te noemen welke technische ontwikkelingen en rekenmodellen die voorspellen wat die tech dan zou opleveren is dit gewoon een fantasie-argmument "de technologie" "god" of "het spaghetiemonster' lost het wel even op!
Nederland als exportland wordt ondermijnd
De Nederlandse landbouw is een wereldspeler in voedselproductie en -export. Strenge stikstofbeperkingen kunnen deze concurrentiepositie ernstig verzwakken.
Grappig hoe het verdwijnen van Nederlandse landbouw eerst voor hongersnood zou zorgen terwijl er nu ineens gezegd wordt dat onze export naar de klote gaat... besef dat onze productie niet groot genoeg is om én het volk te voeden, én een substantieel deel van de export te vormen. het is 't één of het ander!


Misschien een saillant detail is wel dat veel van deze punten behoorlijk dicht bij de punten van de BBB komen. nu kan het natuurlijk ook dat GTP het van BBB heeft geleend maar andersom is zeker ook mogelijk gezien de geruchten.
Een punt dat ik met dit voorbeeld wil maken is dat GTP echt verdomd weinig bronnen vermeldt en toch een aantal (bijna feiten) benoemd die niet waar zijn of die compleet zonder context totaal niet te bewijzen zijn. Door daar dan je mening (en je stemgedrag) op te baseren is behoorlijk problematisch.
Merk ook op dat ik in deze post geen harde feiten over stikstof aanhaal {A} omdat ik geen expert ben op het gebied van stikstof {B} omdat alleen logica en begrip van academisch redeneren al voldoende is om deze 'feiten of stellingen' onderuit te halen. Als je al niet eens logisch kunt onderbouwen dan is er op inhoud niet te discussiëren.

[Reactie gewijzigd door i-chat op 18 oktober 2025 15:05]

Idd. Partijen moeten maar zelf weten of ze AI inzetten of niet. Neem aan dat niemand dat als factor meeweegt in het stemhokje.
Als een partij te lui is om haar eigen standpunten te verzinnen … waarom zou ik er dan op moeten vertrouwen dat ze wel voldoende energie hebben om ook die punten te verdedigen?
Dat je AI gebruikt wil niet zeggen dat je geen input levert aan de AI om tot een passend verkiezingsprogramma te komen. Hoe kom je daarbij?
Dat is dus precies wat dit artikel dus onderzoekt.

Dat je AI gebruikt is natuurlijk best, want dat je een TAALmodel gebruikt om te kijken naar je programma op een manier waar het model voor gemaakt is (dus semantiek, grammatica, spelling en eventueel verder specificeren van verwoording), is natuurlijk helemaal prima.


Maar er ook blind van uit gaan dat dát dan ook het enige gebruik is, is weer een beetje naïef nietwaar?

we zien nu al dat partijprogramma’s afwijken van wat er wordt ingediend bij het CBP ter doorrekening dus het programma kun je sowieso al niet meer op vanuit gaan.

Precies die ene partij die nu aangeeft “geen inzicht te verstrekken over interne processen en de campagne” hebben al een ander plan door laten rekenen dan wat ze aan het volk hebben voorgelegd in hun partijprogramma.

https://www.bnr.nl/nieuws/nieuws-politiek/10585097/ja21-liet-aangepast-programma-doorrekenen-plannen-die-geld-kosten-niet-volledig-doorgerekend

Dus ja. Ik neem dergelijke dingen wel degelijk mee in het stemhokje. Ik geloof niet dat politici goed om kunnen gaan met IT laat staan met LLMs. Misschien verder naar beneden in het campagne team wel wat mensen, maar voor het bedenken en opstellen van partijprogramma hoop ik dat de partij daar goed zelf over nadenkt en vergadert.
Ze mogen het gebruiken zoals ze zelf willen. Maar jij gaat ervan uit dat ze zelf geen standpunten hebben. Dat lijkt mij tamelijk vergezocht. Maar zelfs als dat al zo zou zijn, wat ik dus sterk betwijfel, dan nog staat dat ze geheel vrij. Hoeven ze ook geen openheid over te geven. Het is aan de kiezer om te bepalen of ze het hun stem waard vinden.

En dat is ook weer heel wat anders dan de streek die JA21 geleverd heeft. Heeft niets met elkaar te maken.
Het is aan de kiezer om te bepalen of ze het hun stem waard vinden.
Maar dan is die transparantie die tweakers hier zoekt toch juist nodig om daar een oordeel over te kunnen vellen?
Ze mogen het gebruiken zoals ze zelf willen.
Zeker, maar dat betekent ook dat er consequenties aan verbonden kunnen zijn. Zoals eigenlijk met alles
Maar jij gaat ervan uit dat ze zelf geen standpunten hebben.
Nee ik ga ervan uit dat ze in een campagne per definitie zullen proberen zoveel mogelijk mensen over te halen om op ze te stemmen en dat ze dus alles uit de kast zullen trekken om dat te doen. En laten wij wel eerlijk wezen, niet iedere politicus is daar zo ethisch in. als de stemmen eenmaal binnen zijn boeit het ook weinig zolang je de hoofdlijnen maar een beetje kunt proberen te verdedigen. In Nederland wordt het toch ergens in het midden geschipperd óf Dick vooruitgeschoofd naar de volgende club faalzanten.
[...]

Maar dan is die transparantie die tweakers hier zoekt toch juist nodig om daar een oordeel over te kunnen vellen?
Politieke partijen zijn niet transparant. Verre van zelfs. Die gaan dat ook nooit willen zijn.
En dat is precies waarom het wel een probleem is dat politieke partijen niet transparant willen zijn.

Als kiezer moet je kunnen zien wie er aan de touwtjes trekt, hoe campagnes tot stand komen en met welke middelen ze jouw stem proberen te winnen, want zonder die openheid wordt stemmen een kwestie van vertrouwen op “black box politics”. Je hoopt maar dat wat ze zeggen aan de voorkant ook is wat ze werkelijk bedoelen en doen aan de achterkant. En laten we heel eerlijk zijn, dat kunnen we al ter discussie stellen. Rutte is al met een aantal Trumpiaanse toestanden behoorlijk ongeschonden weggekomen en Dick Schoof heeft ook al zo zijn momentjes gehad dat je je afvroeg wat hij echt wilde bereiken

Maar als een partij als JA21 een ander programma laat doorrekenen dan wat ze publiek delen, en vervolgens zegt: “Wij doen geen uitspraken over onze interne processen, werkwijze of de manier waarop wij onze campagne voeren,” dan is dat niet zomaar terughoudendheid, dat is een direct risico voor de democratie.

Juist daarom is het goed dat media zoals Tweakers binnen hun eigen domeinen transparantie opeisen. Dat is geen bemoeizucht, maar precies de rol die onafhankelijke journalistiek hoort te spelen: controleren, bevragen en blootleggen hoe technologie en macht elkaar beïnvloeden.

Zeker nu AI steeds vaker wordt ingezet om meningen te vormen, moeten we niet accepteren dat partijen “nu eenmaal niet transparant zijn”. Integendeel, dit is hét moment om die transparantie juist actief af te dwingen.

Anders wordt “doe je eigen onderzoek” ook niet meer mogelijk.
En dat is precies waarom het wel een probleem is dat politieke partijen niet transparant willen zijn.
Het is vrij logisch dat ze niet transparant willen zijn. Net zoals bijvoorbeeld defensie of buitenlandse zaken en bedrijven over heel veel dingen niet transparant wil zijn.
Als kiezer moet je kunnen zien wie er aan de touwtjes trekt, hoe campagnes tot stand komen en met welke middelen ze jouw stem proberen te winnen, want zonder die openheid wordt stemmen een kwestie van vertrouwen op “black box politics”.
Moet? Dat is nu ook niet het geval. Er is geen wet die stelt dat dat moet. Het is ook geen politiek item om dat wel tot wetgeving te vormen.
Je hoopt maar dat wat ze zeggen aan de voorkant ook is wat ze werkelijk bedoelen en doen aan de achterkant. En laten we heel eerlijk zijn, dat kunnen we al ter discussie stellen. Rutte is al met een aantal Trumpiaanse toestanden behoorlijk ongeschonden weggekomen en Dick Schoof heeft ook al zo zijn momentjes gehad dat je je afvroeg wat hij echt wilde bereiken
Zeker kunnen we dat ter discussie stellen. Ga er maar vanuit dat politici nooit de gehele waarheid vertellen. Dat scheelt al een slok op een borrel.
Maar als een partij als JA21 een ander programma laat doorrekenen dan wat ze publiek delen, en vervolgens zegt: “Wij doen geen uitspraken over onze interne processen, werkwijze of de manier waarop wij onze campagne voeren,” dan is dat niet zomaar terughoudendheid, dat is een direct risico voor de democratie.
Heel vervelend, maar dat heeft niets met AI te maken. Het is ook geen risico voor de democratie. In elke campagne van elke partij komt zekere mate van misleiding voor. Het is zaak dat journalisten hier scherp op zijn, dat is hun taak. Daarnaast hebben doorberekeningen vrij weinig nut, het wordt tijd dat journalisten dat ook erkennen. Er is nog nooit een CPB doorberekening uitgekomen en een verkiezingsprogramma heeft het nog nooit tot regeringsprogramma geschopt.
Juist daarom is het goed dat media zoals Tweakers binnen hun eigen domeinen transparantie opeisen. Dat is geen bemoeizucht, maar precies de rol die onafhankelijke journalistiek hoort te spelen: controleren, bevragen en blootleggen hoe technologie en macht elkaar beïnvloeden.
Tweakers heeft geen enkele positie om wat dan ook te eisen. Ze kunnen er hooguit aandacht op vestigen in de vorm van een artikel. Net zoals alle andere journalistieke media. Niemand noemt dat bemoeizucht maar gewoon een primaire controlerende taak van de journalistiek.
Zeker nu AI steeds vaker wordt ingezet om meningen te vormen, moeten we niet accepteren dat partijen “nu eenmaal niet transparant zijn”. Integendeel, dit is hét moment om die transparantie juist actief af te dwingen.

Anders wordt “doe je eigen onderzoek” ook niet meer mogelijk.
Dat is al niet mogelijk. Jij wil een systeemverandering. En dat is prima, maar ik kan je garanderen dat die er niet gaat komen. Met of zonder AI, politieke partijen blijven hetzelfde.
Belg hier. Was een beetje cringe, ja.
"Schrijf een verkiezingsprogramma dat de meest populaire standpunten inneemt voor de items in het nieuws, en beloof ze alles wat ze willen (gratis vakantie, gratis drugs etc)"

Het maakt dan niet uit of dat intern conflicterende standpunten zijn etc, want de meeste mensen hebben daar toch niet voldoende tijd voor, en zijn alleen bezig met zichzelf.

Het leuke is dat er al films over zulke scenarios zijn gemaakt. IMDb: Idiocracy (2006), IMDb: "The Orville" Majority Rule (TV Episode 2017)

Ik ben het overigens wel eens met het statement "Je wordt niet vervangen door een AI, je wordt vervangen door een persoon die AI gebruikt".

[Reactie gewijzigd door Stangg op 18 oktober 2025 08:01]

Kon me niet herinneren dat er in Idiocracy AI voorkwam. Net copilot gevraagd. Het komt er idd niet in voor.

Dat de meeste mensen alleen bezig zijn met zichzelf geloof ik ook niet. De meeste mensen hebben werk, school, teamsport, gezin, familie enz enz. Allemaal zaken waarmee ze in verbinding staan met anderen en daarmee bezig zijn.
Dank je voor je reactie; fijn dat je gelooft in de mens, ik doe dat ook en houd daar aan vast, ondanks wat ik allemaal zie op TV en de top van mijn bedrijf. Uiteindelijk kunnen we wel invloed hebben op onze directe omgeving, en dus houd ik vol.

Wat ik bedoelde is dat een AI een (populistisch/opportunistisch en succesvol mbt stemmen oogsten) verkiezingsprogramma kan schrijven, dat leidt tot een regering die precies zo is als in de bijgevoegde film-voorbeelden.
Of AI het nou schrijft of een select gezelschap dat gekozen is door een partijtop. Het maakt geen verschil. De film Idiocracygaat over iets totaal anders.
Ach, dat men AI gebruikt om de eigen teksten beter leesbaar te maken en de tekst duidelijker te maken, om zo de stemmer beter te kunnen informeren, daar kan m.i. toch niemand op tegen zijn. Als men de teksten ( na het maken/bewerken met AI ) maar wel geheel controleert of alles wat er in staat nog correct is.
Ja, dat vind ik wel erg. Een politieke partij moet gewoon duidelijk kunnen maken waar ze voor staan. Politiek is mensen voor mensen, werken met mensen. Desnoods ga je met een paar mensen bij elkaar zitten, aan een buitenstaander vragen hoe de tekst overkomt.

Op mij komt het armoedig over. Dat er dan een AI overheen gaat voor de "leesbaarheid" en of een tekst "duidelijk" is. Als je voor een flyer of poster een spellingcontrole nodig hebt vraag ik mij af of dat campagne team wel uit vakmensen bestaat.
Nouja het is nu toch wel duidelijk dat AI ook gewoon een tool is zoals spellingscontrole of het gebruik van een rekenmachine? Maakt het leven gewoon makkelijker en is toch helemaal niet zo raar? Waarom zouden mensen in de politiek die tools niet mogen gebruiken en jij wel?

ik zie uw reactie graag per post tegemoet
Een verkiezing is slechts een deel van de carrière van een politicus. Politicus is een vak. Daarna begint het echte werk pas. Heel veel lezen, schrijven, bellen, vergaderen. Je moet een bodem hebben om je werk goed te kunnen doen. Goede uitdrukkingsvaardigheid, uithoudingsvermogen voor urenlange debatten, sterk geheugen, een zit-kont.

Als een postertje of flyer al teveel werk is om zonder AI te doen, vrees ik dat de rest van de carrière heel lastig zal worden. Dan ga je de mist in als die AI de plank mis slaat. Dan mis je die ene geweldige kans om je politieke tegenstander te vloeren omdat hij in paniek raakt wegens een uitvlucht. Die unieke kansen krijg je niet als jouw inbox door AI wordt samengevat, en de ander een AI tool gebruikt om zijn concepten te "verbeteren".

Om met je opmerking over de post af te sluiten, een brief is heel lastig te hacken. Elk hulpmiddel heeft zijn nut. Soms e-mail, soms post, soms bellen, soms Whatsappen, soms gewoon bij elkaar zijn.
Als een postertje of flyer al teveel werk is om zonder AI te doen, vrees ik dat de rest van de carrière heel lastig zal worden.
Als politicus maak je helemaal die flyer niet, misschien als klein partijtje, zo’n eenmens-partij. Daar zit veelal een campagneteam achter. Eigenlijk gewoon een marketingafdeling.
Voor redigeren en controleren lijkt het me een prima tool. En ook soms om de juiste woorden te zoeken. Taal is een communicatiemiddel. Als een LLM kan helpen dat communicatiemiddel effectiever in te zetten, dan lijkt me daar niets op tegen.
BBB gebruikt het ook voor andere dingen, dus zal mij niks verbazen.
Kijk eens naar hun campagnelied, denk niet dat hier enige twijfel over is. 8)7
YouTube: BBB: De partij met gezond verstand en een hart!

(Disclaimer: Dit is geen promotie van de hierboven genoemde partij. Deze advertentie deel ik alleen maar als bewijs om de context van dit artikel uit te breiden.)
Je doelt denk ik op deze?
YouTube: De hoogte- en dieptepunten van de campagnetijd | Het ambitieuze plan...

Voor degenen die geen zin hebben om te kijken, hierin vertelt Henk Vermeer (BBB-Kamerlid) zelf dat hij het met AI heeft gemaakt.

[Reactie gewijzigd door jdh009 op 18 oktober 2025 10:10]

Aaaah daar kende ik hem van inderdaad, dankjewel _/-\o_
Ze gebruiken dus een verbeterde spel/grammatica check.

Check.
Ik wil zo graag eens een "echte" politieke partij. Eentje die problemen oplost. Eentje met "echte" mensen met "echte" meningen. Die langer dan 4 maanden vooruit kijken. Die hun vak uitoefenen en ons centraal stellen. Fatsoenlijk met open vizier omgaan met andere politieke partijen.

Dus geen kunstjes type met een media training, die gescripte voice prompts roepen. Niet de luie route nemen van Kunstmatige Intelligentie.

On topic, ik kan mij voorstellen dat AI tijdbesparend kan zijn voor routine klusjes. Of om inspiratie op te doen bij een AI voorstel voor een poster of clip. Waar ik zo bang voor ben is dat AI gebruikt gaat worden om bochtjes af te snijden, mensen af te poeieren als ze een e-mail sturen.
De inzet van het CDA is intelligent lijkt me, zo gebruik ik AI ook vaak. Vragen stellen over grote lappen tekst.


Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn