Stemadviezen van AI-chatbots zijn onbetrouwbaar en duidelijk gekleurd, blijkt uit onderzoek van toezichthouder AP. Die waarschuwt Nederlanders nu tegen het gebruik van AI-chatbots om te bepalen op welke partij zij gaan stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) vergeleek vier bekende AI-chatbots: ChatGPT, Gemini, Mistral en Grok. De Nederlandse toezichthouder heeft die AI-bots getest op twee onlinestemhulpen: Kieskompas en StemWijzer. In tegenstelling tot die traditionele stemhulpen functioneren AI-chatbots niet neutraal. De chatbots komen volgens de AP opvallend vaak uit op dezelfde twee politieke partijen. Dat gebeurt 'ongeacht de vraag of opdracht van de gebruiker'.
"In ruim 56 procent van de gevallen staat de PVV of GroenLinks-PvdA bovenaan. Bij één chatbot is dat zelfs in meer dan 80 procent van de gevallen zo." De overige politieke partijen die nu meedoen aan de Kamerverkiezingen komen veel minder of zelfs nauwelijks naar voren als eerste keuzen. D66, SP, VVD en PvdD komen zelden boven en partijen als BBB, CDA, SGP en DENK bijna nooit. Die onderbelichte partijen komen ook niet naar voren 'wanneer de input van de gebruiker precies overeenkomt met de standpunten van een van deze partijen'.
De AP stelt dat AI-chatbots slimme hulpjes lijken te zijn, maar dat ze als stemhulp 'stelselmatig de plank misslaan'. "Hierdoor krijgen kiezers mogelijk – zonder het te weten – het advies om op een partij te stemmen die niet het beste bij hun voorkeuren past", aldus AP-vicevoorzitter Monique Verdier. "Dat raakt direct een hoeksteen van de democratie: de integriteit van vrije en eerlijke verkiezingen." De toezichthouder waarschuwt mensen dan ook om AI-chatbots niet te gebruiken voor stemadvies. De werking van die systemen is immers niet helder en controleerbaar.
Verder roept de AP de aanbieders van chatbots op te voorkomen dat hun systemen kunnen worden gebruikt voor het geven van stemadvies. De output die ze geven over verkiezingen is 'gebaseerd op niet-verifieerbare data waarmee ze zijn getraind en informatie van het internet, die fout of verouderd kan zijn'. Door de aard van die input kunnen chatbots een vertekend beeld geven van het politieke landschap, concludeert de AP, en kunnen ze kiezers beïnvloeden met onjuiste informatie.