Terug in de tijd #50 - Het einde van 'terug in de tijd'

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we voor de laatste keer hoe het verder ging.

In de 50e editie van Terug in de tijd blikken we voor het laatst terug, nu naar artikelen uit november 2000, 2005, 2010 en 2015. Voor het laatst? Oh jazeker. We merkten de laatste edities steeds vaker dat we onderwerpen en thema's aanstipten die we al vaker hadden besproken. De grabbelton met mooie onderwerpen uit het verleden raakt leeg. Daar komt bij dat we het steeds vaker bíjna vergaten. 'Oh help, we moeten nog een Terug in de tijd', riepen we dan tegen het einde van de maand. Kortom: het werd tijd om ermee te stoppen, en dat mag allemaal.

Terug in de tijd doet stapjes van vijf jaar, maar zal dus zelf de vijf jaar net niet halen: het blijft bij vier jaar en een maand. Dit was de eerste. In die tijd hebben we maar één ding gewijzigd aan het verhaal. We gaan nu in plaats van 20 jaar maximaal 25 jaar terug in de tijd. Dat kon destijds nog niet, want deze rubriek begon in 2021 en toen konden we met het Tweakers-archief maximaal 23 jaar terug in de tijd.

25 jaar geleden: koelblokjes en overklokken, Transmeta-chips en codeconversie, cd's branden via scsi

Veel tweakers zijn waarschijnlijk al jaren bekend met grote ventilators voor cpu's en gpu's, massieve koelblokken en heatpipes, koelvinnen op geheugenmodules en koelblokjes op moederbordchips, waterkoeling en worstelingen om pc's stiller te krijgen. Oudere tweakers − en zij die de geschiedenis kennen − weten dat lang, heel lang geleden kleine koelblokjes volstonden om processors en videokaarten niet te warm te laten worden. Iets minder lang geleden kwamen er ventilators van bescheiden omvang bovenop.

Vijfentwintig jaar geleden kwam Thermaltake met een 'schattige koeler', zoals Tweakers het omschreef. Het blauwe product voor het koelen van videokaarten en chipsets had een ronde vorm met ventilator erin. Deze Blue Orb koelde goed en wist op een GeForce2 Ultra de temperatuur 10 graden lager te krijgen dan de standaardkoeler bij die gpu. Die prestatie kostte je dan wel een PCI-slot, merkten we toen op, want de Blue Orb was voor die tijd best een forse koeler. Dat zien we nu heel anders.

Koeling was in 2000 niet per se alleen voor stilte, maar ook voor overklokken. Een tweaker wil immers het uiterste uit technologie halen en dat kan soms het best met een specifiek product. Zoals de cC0-uitvoering van Intels Celeron-processor. Die budget-cpu leende zich uitstekend voor het flink verhogen van de kloksnelheid. Twee Celerons op 600MHz haalden bij HardwareCentral wel 927 en 945MHz, 'dus een toename van 55 en 58 procent!', schreven we toen met een uitroepteken.

AMD gooide toen ook hoge ogen: instapprocessor Duron was van 600MHz te versnellen naar 904MHz. Daarmee was de Celeron cC0 een betere optie voor overklokkers. Voor gebruikers die zich niet aan overklokken waagden, was de Duron 600 toch de betere keuze, want die AMD-cpu was goedkoper en werkte op de standaardkloksnelheid wat efficiënter dan Intels Celeron.

Overklokkers hadden een hele Gigahertz in zicht, voor relatief weinig geld. Wie nogal wat meer te besteden had, kon natuurlijk met een Pentium 4 voorbij de grens van 1GHz gaan. En wie avontuurlijk was en zijn ramen opendeed om de kamertemperatuur te verlagen naar 5 graden kon bijna twéé Gigahertz halen. Zoals 'een wazige Japanner' deed, grapte Tweakers toen over de wazige foto's van een Japanse overklokker die een Pentium 4 van 1,5GHz met luchtkoeling − en een koude kamer − opkrikte naar 1,83GHz.

Intels toenmalige topprocessor voor consumenten stond wel bekend om zijn forse hitteafgifte. Dat werd aanvankelijk ook als reden opgegeven aan klanten toen de Amerikaanse winkelketen Best Buy alle HP-pc's met Pentium 4-processors terugriep. Hitteproductie en prestatieproblemen bleken echter niet aan de orde, een oude biosversie wel.

Voor veel mensen nu onvoorstelbaar, maar het was 25 jaar geleden niet alleen Intel en AMD wat de x86-klok sloeg. Chipveteraan Via Technologies speelde ook mee in de race naar 1GHz en nieuwkomer Transmeta was veelbelovend met zijn complexe technologie voor livevertaling van x86-software. Transmeta, waar Linux-schepper Linus Torvalds een tijdje werkte, had eind 2000 wel even te kampen met een terugroepactie. Niet vanwege hitte, wel vanwege prestaties. De energiezuinige Crusoe-processors van Transmeta hadden een productiefout in een paar honderd notebooks van NEC. De chips kregen kuren bij installatie van een nieuw besturingssysteem.

Uiteindelijk bleek Transmeta met zijn live transformatie van computercode − van bijvoorbeeld het veelgebruikte x86 naar de eigen onderliggende instructieset − zijn tijd te ver vooruit. Het bedrijf redde het niet en ging in 2009 definitief ten onder. Patenten op de geavanceerde technologie voor codetransformatie kwamen in handen van het bedrijf Intellectual Ventures, dat chipfabrikanten laat betalen voor licenties op dat intellectuele eigendom. Een zogeheten patenttrol dus. Tegenwoordig is codeconversie meer alledaags en gebeurt het door bijvoorbeeld Qualcomms energiezuinige Arm-processors in gewone laptops.

Een stukje 'engagement bait' dat laatst rondging op sociale media belichtte de kloof tussen muziekconsumptie toen en nu. Een op Threads gestelde 'vraag voor millennials' hoe het branden van cd's voor je geliefde in z'n werk ging. Of dat echt met vuur, rituelen en hekserij ging. Natuurlijk niet, maar er was wel sprake van duimen en mogelijk bidden voor een goed resultaat. Door trage datadoorvoer en krappe geheugenbuffers leverden cd-branders nogal eens onderzetters op, in plaats van gekopieerde gegevens.

Harde schijven en hun IDE-aansluitingen toen konden snelle branders niet altijd bijbenen. Dus kwam fabrikant Plextor vijfentwintig jaar geleden met de PlexWriter 12/10/32S, die op een snelle SCSI-aansluiting zat. "Zodat je geen gare cd's meer krijgt door buffer underruns", meldden we over dit opslagstation. De aangeprezen 'burnproof technologie' kwam grotendeels neer op de ingebouwde buffer van wel 4MB, die twee keer zo groot was als die in de IDE-uitvoering van deze optische drive.

"Het SCSI-model presteert ongeveer even goed als de IDE-versie", schreven we toen op basis van StorageReview.com. "Of een meerprijs van 200 gulden dan gerechtvaardigd is, zul je zelf moeten bepalen. Maar als je voor een SCSI-brander gaat, dan is de Plextor PlexWriter 12/10/32S de beste keus." Nu zijn optische drives, ook voor dvd's en Blu-ray‑schijven, steeds zeldzamer; veel pc‑behuizingen bieden allang niet meer de benodigde 5,25"-inbouwruimtes. Wat plek scheelt voor de omvang van de pc, maar ook voor de koeling van krachtige componenten − ook zónder overklokken.

20 jaar geleden: introductie Xbox 360, Amazon wint rechtszaak en MSN Messenger verdwijnt

Een van de meest memorabele momenten uit 2005 is natuurlijk de introductie van de Xbox 360. Microsoft bracht de console op 22 november 2005 uit in de Verenigde Staten. Microsoft gaf een groot feest in Los Angeles om het debuut van zijn console te vieren. Het Amerikaanse bedrijf was als eerste met de introductie van zijn zevendegeneratieconsole; later zouden nog de PlayStation 3 en de Nintendo Wii volgen.

Een vlekkeloze introductie werd het niet bepaald, want al na een dag kwamen de eerste meldingen naar buiten van Xbox 360-consoles die crashten. Het betrof geen specifieke game of foutmelding: tijdens verschillende games, Xbox Live-sessies of zelfs het opstartproces gaf de console een foutcode of liep hij volledig vast. Op fora kreeg de gloednieuwe Xbox 360 zelfs al de spottende bijnaam 'Crashbox 360' door het flinke aantal meldingen.

Een woordvoerder erkende een dag later dat er problemen waren, maar zei dat het ging om een uitermate klein aantal gevallen en dat het aantal meldingen in de lijn der verwachtingen lag. Problemen of niet, uiteindelijk werd de Xbox 360 een groot succes: de console ging volgens Microsoft meer dan 84 miljoen keer over de toonbank, waarmee het nog altijd de meestverkochte Microsoft-console tot nu toe is.

Wat ook succesvol was, was Amazons verweer in de patentrechtszaak tegen IPXL Holdings. Dat bedrijf vond dat Amazon zijn patent schond met het 1-clicksysteem, waarmee het voor terugkerende bezoekers mogelijk is om met één klik een product te kopen. IPXL verloor de rechtszaak in augustus al en viste in hoger beroep opnieuw achter het net. Het bedrijf eiste naar verluidt een schadevergoeding van 50 miljoen dollar.

Saillant detail is dat Amazon in 1999 zelf een rechtszaak over het 1-clickpatent van Barnes & Noble had gewonnen, waardoor de boekhandel aankopen met minimaal twee klikken moest laten plaatsvinden. Uiteindelijk sneuvelde dat patent grotendeels op een wel heel bijzondere manier: een klant was boos dat een besteld boek niet werd afgeleverd en besloot als 'wraak' het gehele patent te laten heronderzoeken door het Amerikaanse patentbureau USPTO. Van de 26 claims in het patent bleven er uiteindelijk slechts 5 overeind.

Wat ook niet overeind bleef, is de naam MSN Messenger. Die naam zal voor velen nostalgische herinneringen oproepen van allerlei hysterische geluidjes, namen die bijna niet te ontcijferen waren en eindeloos chatten met zes mensen tegelijkertijd. In november 2005 werd bekend dat de opvolger van MSN Messenger 7.5 Windows Live Messenger zou gaan heten, in lijn met de Live-diensten als Office Live. De uiteindelijke introductie van de 'nieuwe' chatapplicatie volgde in juni 2006.

In 2012 besloot Microsoft ook te stoppen met Live Messenger en te vervangen door Skype. Het bedrijf wilde Skype, dat het in 2011 voor 8,5 miljard dollar kocht, nauw integreren met zijn besturingssysteem en de uitfasering van Live Messenger leek daar een onderdeel van. Uiteindelijk nam het gebruik van Skype na de overname sterk af en in mei van dit jaar zette Microsoft definitief een streep door het programma. Gebruikers kunnen overstappen naar Teams, tot Microsoft dat mogelijk ook stopzet …

15 jaar geleden: privacyvriendelijker Facebook, Axl Rose vs. Guitar Hero en Website van het Jaar

Het is nu lastig voor te stellen, maar vijftien jaar geleden was HTC een van de grote namen van de smartphonemarkt en het leek erop dat de Taiwanese fabrikant lang aan de top van de markt zou kunnen blijven. Het was de eerste fabrikant met een Android-telefoon, de Dream, en Microsoft vond HTC duidelijk ook nog leuk, want in 2010 was het een van de fabrikanten die Windows Phone 7-telefoons uitbracht.

HTC was een paar jaar daarvoor een hardwaremaker geweest, een oem en odm. Providers gingen naar HTC toe om volgens vastgestelde specificaties een telefoon te bouwen. In 2010 was dat allang voorbij en had de fabrikant eigen ideeën. Met TouchFLO 3D op Windows Mobile en Sense op Android had het eigen software gemaakt en dat smaakte naar meer. De fabrikant dacht na over een eigen mobiel besturingssysteem.

De markt lag op dat moment nog open. Symbian, opensource maar in handen van Nokia, was nog marktleider maar het was duidelijk dat die over het hoogtepunt heen was. Apple was met iPhone een eigen plek op de markt aan het creëren. Android was in opkomst, maar dat het een duopolie zou worden was nog lang niet duidelijk.

HTC meldde zich uiteindelijk niet in die strijd om mobiele besturingssystemen. Samsung deed dat wel met Tizen, Nokia en Intel met MeeGo, BlackBerry met BlackBerry 10 en zo nog veel meer. Het heeft allemaal niet mogen baten. De mobiele markt werd een duopolie en HTC is geen schim meer van de grote fabrikant die het toen was.

Wat er nog wel is, is diaspora. Dat begon in november 2010 als privacyvriendelijk alternatief voor Facebook. Het is geen centrale dienst. Het maakt deel uit van de Fediverse met decentrale servers die pods heten. Iedereen kan een pod beginnen en communiceren met andere pods.

Omdat het decentraal is, is het lastig in te schatten hoe groot of hoe klein het is. Statistieken zijn opt-in en schattingen lopen uiteen, maar het gaat minimaal om honderdduizenden gebruikers. De Fediverse is sinds die tijd wel groter geworden, met diensten als Mastodon en Pixelfed. Diaspora heeft wel een eigen protocol, waardoor het niet standaard compatibel is met Mastodon en Pixelfed, die werken met ActivityPub.

Diaspora was relatief vroeg op de markt voor Fediverse-diensten, maar niet iedereen is overal vroeg bij. Zo was W. Axl Rose aan de late kant toen hij Activision aanklaagde op een ongetwijfeld regenachtige dag in november 2010. De frontman van Guns N' Roses was niet blij met Guitar Hero III, omdat die game gitarist Slash op de voorkant had en er liedjes op stonden van de nieuwe band van de befaamde gitarist. Rose eiste twintig miljoen dollar van de gamemaker en dacht dat die van hem konden zijn.

Waarom was die aanklacht pas na drie jaar? Had Rose gewoon veel patience? Nou, nee, volgens Rose liepen er onderhandelingen over een Guns N' Roses-versie van de game. Dat is plausibel, want er kwamen in die jaren Guitar Hero-games van Metallica en Aerosmith, en concurrent Rock Band had games met The Beatles en Green Day. Een eigen game zou ongetwijfeld een lief kind van Rose zijn, maar die is er nooit gekomen.

De rechtszaak voor Rose was geen warm welkom in de jungle van rechtbanken. De zaak bleef een paar jaar in leven, maar de rechter liet de aanklacht sterven in 2013 en gaf Rose geen gelijk. De zanger kon geen bewijs overleggen van de onderhandelingen over de eigen game, wat voor de rechter reden was om de bewering van Rose af te doen als een mondelinge afspraak. Hij ging voor zover bekend niet in beroep. Het genre van games om muziek na te spelen was toen ook al op zijn retour en hoewel er nog een groep liefhebbers is, hebben gameseries als Guitar Hero en Rock Band na een paar succesvolle jaren al snel op de hemelpoort geklopt.

Wat wel langer heeft gelopen, is de zaak van de Europese Commissie tegen Google om het bevoordelen van betaalde zoekresultaten. Dat onderzoek begon in november 2010. "Het is nog allerminst zeker dat de Commissie gaat concluderen dat Google schuldig is aan misbruik van zijn machtspositie: een onderzoek leidt niet altijd tot een veroordeling", schreef Tweakers toen. Dat gebeurde wel, in 2017. Google kreeg een boete van 2,4 miljard euro. Toen was het al zeven jaar later en Google bleef zich verzetten. De uitspraak van het EU-Hof kwam pas in 2024, vorig jaar dus. De conclusie? De boete was terecht. Volgende keer als we dus schrijven dat een dergelijke zaak jaren kan duren, weet je dus hoe lang dat kan zijn.

Dan nog een kleinigheid. November is ook de tijd van het jaar dat in Nederland de Website van het Jaar-verkiezingen plaatsvinden. Het publiek kan stemmen op websites in allerlei categorieën. Tweakers doet daar al lang niet meer aan mee, maar vijftien jaar geleden nog wel. In 2009 was Tweakers er met de hoofdprijs vandoor gegaan en de verwachtingen voor 2010 lagen dus hoog.

Maar helaas: de prijs ging naar online huishoudboekje Yunoo.nl. De winnaar werd berekend op basis van de waardering van stemmers. In de categorie Beste Prijsvergelijker won de Pricewatch wel met de meeste stemmen én de hoogste waardering. De beste waardering voor een community was voor Gathering of Tweakers, maar de meeste stemmen gingen toen naar Hyves.nl. De jaren erna was het wel weer raak. De overallprijs ging in 2011 en 2012 wel naar Tweakers.

10 jaar geleden: een mini-Raspberry Pi en geen onbeperkte OneDrive meer

Dat het internet onbegrensde mogelijkheden kende, leek tot 2015 wel even het geval. Maar dat veranderde in dat jaar op meerdere vlakken. Toen bleek namelijk dat grenzeloosheid en oneindigheid rekbare begrippen waren. Verschillende diensten die ooit pronkten met hoe oneindig hun diensten waren, stopten daar in november 2015 mee. T-Mobile bood namelijk abonnementen aan met 'onbeperkt beltegoed', maar trok daar tien jaar geleden de stekker uit. Het ging om twee abonnementen, Flex en Relax, waarmee gebruikers het beltegoed permanent konden behouden. Als abonnees aan het eind van de maand nog beltegoed over hadden, konden ze dat meenemen naar de maand erna. Maar niets dat mooi is blijft voor altijd goed en dus liet T-Mobile in november 2015 aan de 80.000 abonnees die nog op Flex of Relax zaten dat het die belminuten niet meer konden gebruiken. De klanten werden vanzelf overgezet naar een Stel Samen & Stel Bij-abonnement waarmee ze onbeperkt konden bellen en sms'en, en hoewel klanten korting kregen, telde de hoogte van het opgespaarde beltegoed niet mee in die korting. Tegenwoordig mag onbeperkt bellen dan de norm zijn (en sowieso, wie belt er nou nog?), maar in 2015 gingen er zo duizenden abonnees voor tientallen of soms honderden euro's het schip in.

Ook Microsoft had geen zin meer om iets langer onbeperkt aan te bieden. In 2015 stopte het bedrijf met de onbeperkte opslag die betalende klanten van Office 365, de voorloper van Microsoft 365. Abonnees met een Home-, Personal- of Family-pakket konden met dat abonnement tot die tijd onbeperkt data opslaan in OneDrive, iets dat Microsoft slechts een jaar daarvoor nog vol trots aankondigde. De pakketten gingen in het algemeen flink op de schop; gratis gebruikers kregen aanvankelijk 15GB opslag, maar dat werd teruggeschroefd naar 5GB. De reden zou misbruik zijn door een kleine groep gebruikers, zei Microsoft. Sommige gebruikers zouden 75TB aan gegevens hebben opgeslagen en die paar gebruikers zouden het verpesten voor de rest. Of je dat gelooft, is een tweede. Het duurde overigens tot afgelopen week voordat Microsoft meer opslag kon aanbieden dan de 1TB-limiet die het later instelde; het is nu mogelijk maximaal 10TB aan OneDrive-opslag te kopen.

2015 was het jaar dat je naast Android en iOS nog terecht kon bij Windows Mobile, als je een van die zeldzame pioniers was die dat aandurfde − of iemand die, zoals wij, groot fan was van de Lumia-smartphones. Maar echte nerds willen een stapje verder dan besturingssystemen van grote techconglomeraten. Die kijken naar Linux. En halverwege het vorige decennium leek het er heel eventjes op dat er naast Android, iOS en Windows nog een nieuw besturingssysteem op de markt zou komen voor mobiele apparaten. Ubuntu Touch zou het grote project van Canonical moeten worden waarmee 2015, of 2016, of in ieder geval een jaar, het 'jaar van Linux op de smartphone' zou moeten worden. Dat mocht niet zo zijn. In november van 2015 moest Canonical-eindbaas Mark Shuttleworth nog concluderen dat Ubuntu Touch nog lang niet klaar was voor het grote publiek. Ubuntu voor mobiele apparaten was vooral 'voor mensen die om Ubuntu geven en daaraan willen bijdragen', zei Shuttleworth. Nog heel even wachten, dan wordt Ubuntu echt groot, ook op smartphones. Echt waar.

Een product dat wél af bleek te zijn en ook nog eens succesvol werd, is de kleine Raspberry Pi Zero. Tot dan toe waren de Raspberry Pi's bekend als minicomputers die steeds veelzijdiger en krachtiger werden; meer USB-aansluitingen, krachtigere socs, meer geheugen en vooral veel meer mogelijkheden. De Raspberry Pi Zero keerde meer terug naar de basis. Het ging om een zeer kleine minicomputer met alleen twee micro-USB-poorten en een micro-HDMI-aansluiting, maar de Pi Zero leek niet bedoeld om te gebruiken met een desktopomgeving. De Broadcom BCM2835‑soc, met een ARMv6 ARM11-core, maakte het apparaat voornamelijk geschikt voor simpele toepassingen zoals het draaien van Pi‑hole. Wel liet de stichting achter het computertje de 40-pins-gpio-header intact. Zo bleek er toch heel wat mogelijk met de kleine Zero.

_{Redactie: Arnoud Wokke, Tijs Hofmans, Imre Himmelbauer, Jasper Bakker • Eindredactie: Monique van den Boomen}