Terug in de tijd #48 - Nvidia in de Xbox, Disney in VR en supplychainaanvallen

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

In de 48e editie van Terug in de tijd blikken we terug naar toen Nvidia nog een Nvidiaatje was en de Xbox een newbie op de gameconsolemarkt. We lezen hoe Steve Jobs klaagde over hebberigheid. We kijken naar Windows Phone 7 als uitdager en wat eerst 'de slechtste Windows ooit' was. We zien de tijd waarin VR de toekomst leek te zijn. We gaan terug naar vroege hackaanvallen op supplychains voor software. Veel van dat nieuws uit het verleden heeft een directe lijn naar het hier en nu.

25 jaar geleden: Xbox komt eraan, 10Gbps bij CERN en Windows ME

De in 2000 in aantocht zijnde gameconsole van nieuwkomer Microsoft had 'Nvidia inside'. Nieuwkomer op de gamesmarkt met eigen hardware dus: Microsoft was toen allang een techreus die zich ook met games bezighield. We schreven toen een preview over de nieuwe chip van Nvidia voor de Xbox, waarbij het duidelijk was dat Nvidia zich niet alleen meer richtte op gpu's voor videokaarten. De blik van de chipmaker werd breder met de MCPX (Media Communications Processor), die bijvoorbeeld ook FireWire (IEEE 1394) ondersteunde.

Terwijl het 25 jaar geleden nog een jaar wachten was op de komst van de Xbox, was de hype al in volle gang. Zo werd eind 2000 het officiële logo voor die gameconsole onthuld. Uiteindelijk kwam de Xbox uit en werd Microsoft een serieuze medespeler op de consolemarkt. Daarmee veroverde het bedrijf achter MS-DOS, Office en Windows een plek in het pantheon naast Sony en Nintendo, nadat SEGA was weggevallen. Sindsdien wisselden de gamegrootmachten stuivertje met hun opeenvolgende generaties gameconsoles. Daarbij wist AMD zich een dominante positie te verwerven in PlayStations en ook in Xboxen.

Xboxen, PlayStations en verschillende Nintendo-consoles waren telkens beter, sneller en voorzien van meer grafische pracht en praal. Zulke techvooruitgang is voor een deel te danken aan de wet van Moore (van Intels medeoprichter Gordon Moore). Prestatieverbeteringen gelden niet alleen voor cpu's, gpu's, optische drives en geheugenchips, die krachtiger maar ook goedkoper konden worden. Netwerkchips en netwerkverbindingen maken ook vooruitgang mee.

Zo haalde het Europese wetenschapsinstituut CERN 25 jaar geleden de verbijsterende snelheid van 10 gigabit per seconde op zijn netwerk. Op het moment van schrijven was de snelste ethernetverbinding nog 1Gbps. Het CERN-netwerk bestond toen uit computers van IBM, Compaq, SGI en Sun – wie kent al die namen nog? Naast de hoge snelheid was ook de heterogeniteit van de computers op het snelle netwerk bijzonder. Het gebruik van de verschillende computers in een dergelijk netwerk was mogelijk door de betere interfaces die toen op de markt waren, verklaarde CERN.

Een andere vorm van vooruitgang, of achteruitgang, valt te bespeuren in de evolutie van software die de krachtiger wordende hardware benut of bestuurt. Besturingssystemen volgen de stijgende lijn niet altijd. Vroeger was een nieuwe Windows-versie vaak reden voor enthousiasme. Mensen waren onder de indruk van Windows 95 en stonden 's nachts in de rij bij computerwinkels. Dat was anders bij de versie die in september 2000 in de schappen lag: Windows Millennium Edition (Me). Die opvolger van Windows 98 SE had een gelikte nieuwe gebruikersinterface, maar liet onder de motorkap wat te wensen over.

Microsoft wilde afstappen van de MS-DOS-ondergrond, alleen bleek die wens niet zo compatibel te zijn met bestaande applicaties, games, drivers, enzovoorts. Toch werd in de eerste vier dagen na de release de mijlpaal bereikt van een kwart miljoen verkochte Me-exemplaren in de Verenigde Staten. Later werd Windows Me wat betreft reputatie als 'slechtste Windows-versie ooit' gepasseerd door Windows Vista en Windows 8.

20 jaar geleden: mp3-spelers in het verkeer, toetsenbord met lcd-toetsen en kritiek van Steve Jobs

Soms is technologie z'n tijd ver of zelfs veel te ver vooruit. Soms lopen maatschappij en politiek er flink achteraan. Twintig jaar geleden wilde de brancheorganisatie van rijscholen, LBVI, een verbod op het gebruik van draagbare muziekspelers in het verkeer.

Het ging toen om mp3-spelers, die na flinke populariteit weer naar de achtergrond verdwenen. Hun functie werd overgenomen door smartphones, wat in 2005 al in zicht kwam. Sommige mobiele telefoons konden toen ook als Walkman dienen. Een verbod zoals de LBVI destijds wilde, kwam er uiteindelijk in een andere vorm: voor smartphones in het verkeer. Dat duurde wel tot 2019 en gold voor automobilisten en fietsers. Technisch detail: formeel gezien gaat het om vasthouden van het apparaat.

Over vasthouden gesproken: een beroemde wijsheid over fotocamera's gaat over wat je vasthoudt, of eigenlijk wat je binnen handbereik hebt. "De beste camera is de camera die je bij je hebt", is een citaat dat wordt toegeschreven aan de Amerikaanse fotograaf en kunstenaar Chase Jarvis. Voordat die 'beste camera' voor de meeste mensen een smartphone werd, zetten forsere fototoestellen de toon, zoals de Lumix DMC-FZ30 van Panasonic, die in 2005 een positieve review kreeg. Zulke camera's verdwenen niet helemaal door de opkomst van de smartphone, maar de markt veranderde wel fundamenteel.

Een markt in de tweakerswereld die weinig verandering leek door te maken, is die van het toetsenbord. De traditionele indeling van de tikplank bleef jarenlang ongewijzigd. Vernieuwingen werden vooral gezocht in veranderende diepte van de toetsaanslagen. Dit was in de tijd voordat mechanische toetsenborden aan hun opmars begonnen. Twintig jaar geleden kwam de Britse firma United Keys met een toetsenbord dat z'n tijd ver vooruit was.

Het 205Pro PC-keyboard van eind 2005 had programmeerbare lcd-toetsen voor speciale functies of favoriete applicaties. Het stak daarmee de Touch Bar op MacBooks de loef af. Die Apple-innovatie kwam pas eind 2016, maar zorgde niet voor een revolutie. Na zes jaar maakte Apple een einde aan de Touch Bar. Het veel eerder uitgekomen Britse pc-toetsenbord met minischermpjes veroverde de wereld evenmin.

Een man die tijdens zijn leven de wereld veroverde of in ieder geval transformeerde, was Steve Jobs. De grondlegger en voormalige hoogste baas van Apple bracht grafische interfaces naar de massa, deed diskettes in de ban, kwam weg met hoge prijzen voor zaken als geheugenupgrades en zette de muziekindustrie op z'n kop. Voordat dat laatste met iTunes en iPods was gerealiseerd, stuitte Jobs op weerstand van de muziekindustrie, die hij twintig jaar geleden ervan beschuldigde inhalig te zijn. Zulke kritiek viel anderzijds ook op Jobs en 'zijn' Apple te uiten.

15 jaar geleden: Windows Phone 7, Symbian en 46 miljoen subpixels

Voordat de smartphonemarkt uitkwam op het duopolie van Android en iOS, waren er voorgangers en uitdagers. Ooit bekende namen als Symbian, BlackBerry en Windows Phone probeerden een positie te behouden of te veroveren op de enorme groeimarkt van mobiele apparaten met constante internetverbinding. Vijftien jaar geleden doken de specificaties op van de HTC Mozart, een veelbelovend toestel met Windows Phone 7.

De Mozart zou een Snapdragon-processor met een kloksnelheid van wel 1GHz krijgen en een ruime geheugencapaciteit van 576MB. Dat zou genoeg moeten zijn voor iedereen, had je toen kunnen denken. Ongeacht het vermogen van de hardware was het de software die gebruikers moest overtuigen. Windows Phone had op dat vlak wel wat uitdagingen, maar was daarin niet uniek. Zo had Nokia problemen met het mobiele besturingssysteem Symbian en moest het daardoor de introductie van zijn N8-smartphone uitstellen.

Symbian, Windows Phone en zelfs Nokia wisten de strijd om de smartphonemarkt niet te winnen. HTC wist wél te overleven en technisch gezien kon ook Nokia doorgaan, maar in heel andere hoedanigheid. De Finse fabrikant die ooit begon als papierproducent en later overging op autobanden en rubberen laarzen, maakte na zijn gsm-hoogtijdagen een volgende transformatie door. Nokia stortte zich na de verkoop van zijn telefoonactiviteiten aan Microsoft geheel op telecomapparatuur. Vervolgens werd de bekende Nokia-naam nog in licentie gebruikt voor smartphones met Android, wat uiteindelijk toch eindig bleek te zijn.

Smartphones gingen gewone camera's verdringen, maar dat betekende niet dat cameramakers hun business zomaar gingen sluiten. Beperkingen voor smartphones, zoals dunheid en accuvermogen, plus vooruitgang voor lenzen en sensortechnologie gaven zeker nog ruimte voor verbeteringen op cameragebied. Zo kondigde Sigma in 2010 zijn SD1-dslr aan met een nieuwe Foveon X3-beeldsensor die in totaal 46 miljoen subpixels aankon. Dit leverde foto's op met een resolutie van 15,3 megapixels. Ter vergelijking: de daaraan voorafgaande Foveon-sensor bleef steken op 4,7 megapixels en de in september 2025 net uitgekomen iPhone 17 heeft een ultragroothoekcamera van 48 megapixel.

Nog een zaak die vijftien jaar geleden speelde, maar later in de vergetelheid raakte: er werd drie jaar celstraf opgelegd aan de twee oprichters van het Belgische spraaktechnologiebedrijf Lernout & Hauspie. Deze veroordeling kwam voort uit onthullingen van 25 jaar geleden over de zakenpraktijken van topmannen Jo Lernout en Pol Hauspie bij hun bedrijf, dat eind vorige eeuw succesvol was. Na het afkoelen van de hype rond spraaktechnologie ging L&H eind 2001 failliet, temidden van negatieve publiciteit.

10 jaar geleden: 4chan verkocht, VR-content van Disney en zwakke schakels in softwareketens

Tien jaar geleden was er veel nieuws dat jaren later nog nagalmde. Zo was er de verkoop van forumsite 4chan door oprichter Christopher Poole, alias moot, aan de Japanse internetondernemer Hiroyuki Nishimura. Daarna kwam 4chan nog vaak in het nieuws. Soms gebeurde dat vanwege serieuze zaken als verzet tegen Scientology, het ontstaan van hackerscollectief Anonymous en het bestrijden van internetcensuur tijdens de Arabische Lente van 2010 tot 2012.

Naast zulke principiële, positieve acties kwamen er ook humoristische zaken voort uit 4chan. "Wie heeft er niet gehoord van of gelachen om rickrolls, LOLcats, Rage Comics, Epic Fail Guy, de Doge-memes met Comic Sans, of Pedobear? Dan heb je gelachen om 4chan", aldus een kritische tweaker, die 4chan vergelijkt met 'internet of het irc van de vorige eeuw'.

Tegenover positieve en humorvolle zaken stonden ook duistere dingen. Tegenwoordig strijdt 4chan voor internetvrijheid tegen de Britse overheid, maar daarmee is de forumsite geen witte ridder. Het blazoen van het platform werd de afgelopen jaren bevlekt door controverses als Gamergate, naaktbeelden uit iCloud-hacks, aankondigingen van terroristische aanslagen, en de opkomst van 'alternatief rechts', ddos-aanvallen en mediamanipulatie met desinformatie.

Ander nieuws in 2015 dat jaren later nog echode, was Disney's investering van 65 miljoen dollar in de ontwikkeling van virtualrealitycontent. VR-werelden kwamen toen niet overtuigend van de grond, maar dat weerhield Facebook er niet van om in 2021 zijn koers en naam om te gooien voor zijn focus op virtual en augmented reality. In de jaren daarna zagen we echter geen grote impact van VR, AR, XR, metaverses en aanverwante zaken. Meta-ceo Mark Zuckerberg verloor zijn geloof hierin echter niet, ook niet nu in 2025.

Tot slot kwam op 21 september tien jaar geleden het nieuws dat Apples App Store tientallen geïnfecteerde apps bevatte door Xcode-malware. Het was een klassiek voorbeeld van een zogeheten supplychainaanval, waarbij kwaadwillenden zich sluw richtten op een schakel vooraan in een keten waarmee ze veel slachtoffers konden maken. In de jaren daarna kwamen zulke stiekeme aanvallen op toeleveringsketens voor software nog vaker voor.

Zo was er de Log4Shell-kwetsbaarheid in logginglibrary Log4j, die aanvallen op duizenden organisaties mogelijk maakte. Dat bracht paniek maar ook koortsachtig patchwerk op gang. Ook vonden er succesvolle wereldwijde hacks plaats na het compromitteren van leveranciers van IT-beheersoftware, zoals SolarWinds en Kaseya. Zeer recent nog werd er malware geïnjecteerd in populaire npm-packages met meer dan twee miljard wekelijkse downloads. Supplychainaanvallen zijn dus oud en nieuw nieuws.

_{Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Marger Verschuur}