Een bekende internetmeme gaat over het hartzeer als de ergste persoon die je kent een goed punt heeft. Dit kan ook gelden voor de ergste onlinefora, zoals het beruchte 4chan dat zich nu verzet tegen Britse vrijheidsbeperking. Die strijd voor de goede zaak wist eerdere controverses echter niet uit. We werpen een blik op het zwarte verleden van 4chan.
Goed nieuws voor veel voorvechters van internetvrijheid: een grote onlinespeler verzet zich tegen omstreden Britse wetgeving, die wereldwijd gevolgen dreigt te hebben. Slecht nieuws voor veel voorvechters van internetveiligheid: het is de beruchte forumsite 4chan die dit verzet nu pleegt. 4chan heeft de Britse toezichthouder Ofcom aangeklaagd vanwege de Online Safety Act.
Het forum voor anonieme gebruikers wil afdwingen dat het niet hoeft te voldoen aan deze 'censuurwet', die onlineplatformen verplicht om Britse burgers te beschermen tegen illegale content. Deze rechtszaak spant 4chan aan samen met Kiwi Farms, een ander controversieel internetforum van Amerikaanse oorsprong. De twee fora met minimale moderatie staan in het vizier van de Ofcom, die onderzoekt of ze wel voldoende maatregelen nemen tegen illegale content die gepost wordt.
4chan en Kiwi Farms beroemen zich op hun extreme streven naar internetvrijheid, waardoor in forumsecties en -posts nagenoeg alles is toegestaan. 4chan en Kiwi Farms zouden als plek voor vrije meningsuiting ook een veilige haven zijn voor extremisten en terroristen.
De twee beruchte websites zijn dan ook praktijkvoorbeelden van de paradox van tolerantie. Dat filosofische concept van wetenschapsfilosoof Karl Popper stelt dat een samenleving die onbegrensd tolerant is uiteindelijk haar tolerante karakter zal kwijtraken onder invloed van de intoleranten.
Volgens 4chan en Kiwi Farms is de Britse wetgever hier de intolerante, maar veel doelwitten van onlinehaat en lastercampagnes zien dit heel anders. Zij menen dat internetforums die alles maar toelaten gebruikers de mogelijkheid geven om intolerantie te uiten en verspreiden. Feit is dat vrijheid van meningsuiting op gespannen voet kan staan met wet- en regelgeving over discriminatie.
Verschillen tussen landen spelen daarbij een belangrijke rol. De internationale aard van het internet doorkruist dat, maar heft het niet op. 4chan en Kiwi Farms stellen dat Britse wetgeving niet kan worden toegepast in de Verenigde Staten, waar zij zijn gevestigd. De Britse toezichthouder reageert dat het gaat om Britse burgers, die vanuit het Verenigd Koninkrijk toegang hebben tot de Amerikaanse sites.
Hoe ver reikt de arm der wet? In wezen is dat tot de landsgrenzen, wat een beperking kan zijn voor wetgevers en een verplichting voor aanbieders zoals 4chan. Beide partijen lijken de grenzen verder te willen leggen, in tegengestelde richtingen. Het gaat dus om een principiële kwestie die van groot belang is voor internetvrijheid, waar 4chan nu voor strijdt. De beruchte forumsite heeft echter geen onbevlekt blazoen.
Gamergate
Een van de grote controverses rond 4chan was Gamergate. Die naam is een samenvoeging van gamer en het afsluitende woord gate, dat in het Amerikaans in het algemeen staat voor 'schandaal', afkomstig van het oorspronkelijke Watergate-schandaal. Gamergate was een onlinehetze die vanaf 2014 werd gevoerd tegen vrouwelijke gameontwikkelaars en mediacritici.
Het begon met een negatieve blogpost van een man over zijn ex-vriendin, Zoë Quinn. Hij beschuldigde die gameontwikkelaar van het aanknopen van een relatie met een gamejournalist om lovende recensies te krijgen. Deze beschuldigingen werden breed opgepakt onder het mom van 'een discussie over ethiek in de gamejournalistiek'. Massaal aangemaakte anonieme accounts lieten de groep Gamergaters veel groter lijken en hun mening veel wijdverbreider.
Het bleef niet bij meningen, discussies en beschuldigingen: er werden treitercampagnes opgezet en zo barstte misogynie in de gamingwereld los. 4chan diende als een van de platformen waarop Gamergaters zich anoniem konden uiten, hun acties konden coördineren en hun ontdekkingen – al dan niet uit hacks – met elkaar konden delen. Daaruit kwamen hacking, doxing, doodsbedreigingen en meer voort. Forumsite Reddit en sociaal netwerk Twitter vervulden hierbij ook zulke rollen.
Naaktbeelden uit iCloud-hacks
Een controverse rond 4chan die in 2014 het grote publiek bereikte, ging om privacy, security en naaktfoto's. Kwaadwillenden hadden met spearphishing- en bruteforceaanvallen de iCloud-accounts van Amerikaanse beroemdheden gehackt. De slachtoffers waren vooral vrouwen en zij zagen hun privéfoto's, inclusief naaktbeelden, online verspreid worden. 4chan was een van de voornaamste platformen waar deze illegaal verkregen bestanden werden gedeeld en verkocht.
Deze datadiefstal werd Celebgate en The Fappening genoemd. Die laatste benaming verwijst naar internettaal voor masturbatie. Na publicatie en verspreiding op 4chan werden de beelden ook verspreid op andere onlinemedia. Algemene media informeerden in hun berichtgeving over deze hacks het grote publiek over 4chan. In 2017 volgde nog een tweede editie van deze privacyschendende datadiefstal.
Aanslagen aankondigen en alternatief rechts
Een recentere controverse rond 4chan draait om het feit dat extremisten en terroristen de forumsite gebruiken om plannen voor aanslagen aan te kondigen en te bespreken. Het bespreken van dit soort daden is niet per definitie illegaal. Oproepen tot haat, discriminatie of geweld is in Nederland wél strafbaar en hetzelfde geldt voor het voorbereiden van een aanslag.
Het demissionaire kabinet van Nederland, van vóór de recente tweede val door vertrek van politieke partij NSC, vindt dat het verheerlijken van terrorisme strafbaar moet zijn. Het gaat daarbij om zaken als het prijzen van een terroristische aanslag in een toespraak of tekst, het verspreiden van videobeelden waarin terroristisch geweld wordt verheerlijkt en het tonen van vlaggen of afbeeldingen van verboden terroristische organisaties.
4chan en Gamergate zijn al gelinkt aan de latere opkomst van extreemrechts in de Verenigde Staten onder de verzachtende naam 'alternatief rechts'. Jaren eerder, in 2008, maakten 4chan-gebruikers een hakenkruis als trending topic in Google zichtbaar voor gewone Google-gebruikers. Dit deden ze door massaal zoekopdrachten in te voeren op het Unicode-teken voor dat nazisymbool. 4chan zou een voedingsbodem voor extreem rechts zijn en mensen radicaliseren.
Wetenschappers zien verbanden tussen de forumsite en diverse terroristische acties en aanslagen, zoals het bloedbad dat een extreemrechtse Australiër in maart 2019 aanrichtte in de Nieuw-Zeelandse stad Christchurch. De schutter, die eenenvijftig mensen doodschoot tijdens hun gebed in twee moskeeën, had zijn aanvallen een jaar van tevoren al uiteengezet op 4chan. Dit blijkt uit onderzoek door een overheidscommissie in Nieuw-Zeeland.
Na die terroristische aanslag volgde een golf aan extreemrechtse aanslagen in diverse landen. Verschillende overheden en wetshandhavende organisaties houden 4chan dan ook in de gaten. De overheidscommissie schreef in het rapport over de aanslag in Christchurch echter ook dat YouTube een grotere radicaliserende invloed had op deze 28-jarige man.
Ddos-aanvallen
Een digitalere controverse rond 4chan betreft het opzetten en coördineren van ddos-aanvallen. Daarbij worden websites en onlinediensten bestookt met grote hoeveelheden dataverkeer, waardoor de site of dienst onbereikbaar wordt voor gewone gebruikers. Effectief is zo'n doelwit dan niet meer te gebruiken.
In 2010 voerde het anarchistische hackerscollectief Anonymous via 4chan massale ddos-aanvallen uit. De doelwitten waren organisaties en bedrijven die strijden tegen onlinepiraterij van films en muziek. Deze zogeheten Operation Payback kreeg in de loop van meerdere weken wereldwijd diverse sites offline.
Daarna werd nog een soort vervolgoperatie opgezet om wraak te nemen voor sancties tegen klokkenluiderssite Wikileaks. Met Operation Avenge Assange, vernoemd naar de omstreden Wikileaks-oprichter Julian Assange, werden ddos-aanvallen uitgevoerd op betalingsbedrijven. Daaronder bevonden zich Amazon, PayPal, Bank of America, PostFinance, MasterCard en Visa.
Niet al die doelwitten gingen echter offline: sommige konden de aanvallen afslaan dankzij ddos-afwerende maatregelen. 4chan zelf was eind 2011 dagen onbereikbaar door ddos-aanvallen. Daarna ging de forumsite ertoe over om ddos-bescherming te gebruiken van Cloudflare, een bedrijf dat diensten biedt voor contentdistributie en loadbalancing. Latere aanvallen op 4chan maakten gebruik van vpn-diensten als Hola en kwetsbaarheden in sites als Imgur. Daardoor werden bezoekers van dat sociale netwerk en afbeeldingenverzamelplatform ongemerkt deelnemer aan de ddos-aanval op 4chan.
Apple-aandelen en Steve Jobs' gezondheid
Een oudere, ogenschijnlijk minder schadelijke controverse rond 4chan ging niet over strafbare zaken zoals doodsbedreigingen, datadiefstal of ddos-aanvallen. Het nepnieuws op de forumsite eind 2008 dat Steve Jobs was overleden aan een hartaanval had echter wél grote gevolgen. De massale verspreiding van dit verzonnen bericht gaf de beurskoers van Apple een flinke klap. Het aandeel Apple daalde maar liefst tien procent. Dat kwam neer op een waardeverlies van vijf miljard dollar.
Overigens waren reguliere media zoals CNN medeschuldig aan deze controverse. Zo stond de meldingsdienst iReport van de Amerikaanse nieuwszender CNN open voor tips van wie dan ook. 4chan-gebruikers die actief meededen aan deze prank maakten daarvan gretig gebruik. De leugen van Jobs' dood werd ook massaal gepost op sites als MacRumors, Digg en Silicon Alley Insider.
Irrelevant geworden?
Bovenstaande is geen compleet overzicht van controverses rond 4chan. Die beruchte forumsite strijdt nu voor internetvrijheid tegen de Britse overheid, net als het eveneens beruchte Kiwi Farms, maar ook de bekende internetencyclopedie Wikipedia. Hierbij is niet automatisch sprake van 'de vijand van mijn vijand is mijn vriend'; de diverse tegenstanders van de Britse Online Safety Act voeren veelal ieder hun eigen strijd.
Ondertussen is 4chan zelf minder uniek geworden in de onlinewereld – en ook in de fysieke wereld. De forumsite met shockerende secties en opruiende posts is als het ware ingehaald: online door sociale media als Elon Musks X en Donald Trumps Truth Social, en in de fysieke wereld doordat het publieke discours de afgelopen jaren is gepolariseerd en verhevigd. Daarbij komen nog de al jaren slepende financiële problemen bij 4chan plus de verregaande hack vorig jaar; kan de forumsite wellicht als irrelevant gezien worden? De Britse toezichthouder Ofcom meent van niet en 4chan zelf natuurlijk ook niet.
Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Marger Verschuur