Interview met financiële topman ASML

'Ook zonder China raken we onze machines kwijt'

Interview

Deze week presenteerde ASML zijn jaarcijfers. De chipmachinemaker boekte vorig jaar een miljardenwinst en heeft een grotere orderbacklog dan ooit tevoren. Daarbovenop verwacht het bedrijf komend jaar zelfs een nog grotere groei door te maken. Dat terwijl in de chipsector momenteel een hoop onzekerheden spelen, op zowel financieel als geopolitiek gebied. Tweakers sprak met Roger Dassen, chief financial officer van het Veldhovense bedrijf, over de jaarresultaten en ASML's vooruitzichten.

Groei, ondanks onzekerheid in de chipsector

Roger Dassen

ASML kijkt terug op een goed jaar, vertelt Dassen. De vraag naar ASML's lithografiemachines overschrijdt nog altijd het aanbod en het Veldhovense bedrijf heeft momenteel een recordbedrag van 40 miljard euro aan uitstaande bestellingen van klanten. Hoewel de nettowinst iets afnam door inflatie, steeg ook de omzet van het bedrijf gestaag door in 2022. "Het was een jaar waarin we ook wel onze uitdagingen hebben gehad, bijvoorbeeld met de toeleveringsketen, maar de vraag is gedurende het hele jaar sterk gebleven en we hebben flink wat kunnen produceren."

De vraag naar ASML's machines blijft hoog, maar de chipsector heeft het financieel zwaar. Door economische onzekerheden, inflatie en dalend consumentenvertrouwen, krijgen grote chipproducenten de komende tijd vrijwel unaniem te maken met een dalende vraag en daarmee lagere omzet. Grote chipmakers maken zich op voor een aantal zware kwartalen en verlagen hun omzetverwachtingen. Diezelfde fabrikanten gebruiken de lithografiemachines van ASML.

ASML verwacht daarentegen dat zijn verkopen dit jaar met 25 procent groeien, een nog grotere stijging dan die van afgelopen jaar. Dat klanten van ASML op dit moment in economisch zwaar weer zitten, verandert daar niets aan. Hoe dat komt? "Het belangrijkste is de lead times: het feit dat de levertijd van onze machines zo lang is", vertelt Dassen. "Het kost van begin tot eind achttien maanden om een euv-machine te bouwen." Daarom is het voor chipmakers noodzakelijk om ver van tevoren bestellingen voor deze machines te plaatsen. De klanten van ASML hebben de afgelopen paar jaar voor honderden miljarden dollars aan capaciteitsuitbreidingen aangekondigd, en die langetermijnplannen blijven ook nu dus overeind.

"De verwachting is dat de situatie in de tweede helft van dit jaar verbetert. Daarom laten klanten die bestelling van een machine gewoon staan, en gaan ze die niet doorschuiven naar een concurrent. Want dadelijk wordt de markt weer beter en hebben ze nieuwe machines nodig", vertelt de topman. "Soms vraagt een klant wel of we bijvoorbeeld een halfjaar later kunnen leveren. Dat doet zich af en toe wel voor. Maar dan zijn er genoeg andere klanten die wachten op een machine en hem eerder willen hebben. Dan wordt er wat geschoven en dat gaat prima. Dat zorgt ervoor dat wij gewoon onze planning kunnen aanhouden."

De kans dat ASML op termijn toch met onverkochte machines blijft zitten, acht Dassen dan ook klein. "Het kan, maar eigenlijk alleen als je in een hele diepe en langdurige recessie zit. Als iedereen denkt dat het twee jaar lang misère wordt, dan gaan wij dat zeker merken. Maar zolang die overtuiging er niet is, kijken klanten ook naar elkaar. Ze annuleren niet snel een order, want dan krijgt een concurrent de machine en staan ze zelf weer achteraan in de rij. Je moet de overtuiging hebben dat niet alleen jij, maar ook alle anderen denken dat dit lang gaat duren. Dat voorzien we nu niet en daarom zien wij een flinke groei voor ons."

Daarbij blijven ook de langetermijnvooruitzichten van het Veldhovense bedrijf goed. De chipmachinemaker zegt voor het einde van dit decennium te verdubbelen naar 40.000 medewerkers en ook zijn productiecapaciteit voorlopig uit te blijven breiden. ASML is van plan om tegen 2025 en 2026 ieder jaar 90 euv-machines te kunnen produceren, terwijl het bedrijf er dit jaar 54 leverde.

Daar bovenop komt nog High-NA, de volgende generatie euv-machines die met een hogere numerieke apertuur nog kleine transistors moet kunnen printen. Die techniek moet tegen 2025 klaar zijn voor massaproductie. Dit jaar moet de eerste testmachine verscheept worden naar een klant. "Ik verwacht dat wij die eerste machine voor testproductie dit jaar exporteren", zegt Dassen. "Maar daar zullen we nog geen omzet van zien. Het kan nog even duren voordat die machine helemaal is opgebouwd en draait zoals de klant het wil. We gaan pas vanaf 2025 zien dat High-NA wezenlijk gaat bijdragen aan onze omzet. En vanaf 2026 zullen we zien dat die machine op dat gebied goed begint te draaien."

ASML-cleanroom voor euv

Geopolitiek en exportrestricties

Tegelijkertijd zit er mogelijk een exportverbod op duv-lithografiemachines naar China aan te komen. Amerikaanse president Joe Biden introduceerde vorig jaar vergaande restricties op de export van chiptechnologie naar China, en is in gesprek met Nederland en Japan om soortgelijke maatregelen door te voeren. Premier Rutte was onlangs in de VS om te spreken met president Joe Biden, waarbij ook chipexport op de agenda stond. De twee kwamen nog niet tot een akkoord, maar volgens bronnen van onder meer Bloomberg is een deal waarbij Nederland en Japan chipexportrestricties naar China opleggen nabij. Reuters stelt op donderdag dat Nederlandse ambtenaren op vrijdag naar Washington afreizen, en dat de twee landen mogelijk deze maand nog tot een akkoord komen. Bloomberg schreef zelfs dat dat wellicht deze week nog gebeurt.

ASML zegt dat er op dit moment nog niets is veranderd en dat het nog geen weet heeft van concrete afspraken. Het bedrijf houdt afstand van politieke discussies. "Het is geopolitiek, niet geobusiness", zei ceo Peter Wennink op woensdag tijdens de presentatie van de jaarcijfers. ASML stelt politici vooral te informeren over hoe de chipsector werkt en wat de consequenties van handelsmaatregelen kunnen zijn.

"Politici moeten eigen afwegingen maken", vindt ook Dassen. "We willen wel dat ze zich realiseren wat de onbedoelde consequenties van die beslissingen kunnen zijn. Dat zien wij als onze verantwoordelijkheid. We informeren politici over verschillende scenario's, hoe wij daar tegenaan kijken en wat voor bijvoorbeeld Europa de consequenties zouden zijn, maar uiteindelijk hebben politici eigen verantwoordelijkheden bij het nemen van die beslissingen. Het is niet aan ons, maar aan hen, om die afwegingen te maken."

Een vrachtcontainer van ASML aan boord van een Boeing 747

Toch valt niet te ontkennen dat ASML wordt meegesleurd in een geopolitieke chipwedloop. De VS wil graag de vorderingen van China beperken, omdat dat land die technologie volgens de Amerikanen zou kunnen gebruiken voor militaire doeleinden. Het bedrijf mag al jaren geen euv-lithografiemachines leveren aan China, maar momenteel vallen de minder geavanceerde duv-machines van ASML nog buiten schot. Als duv-export toch aan de banden wordt gelegd, dan zou dat invloed hebben op een aanzienlijk deel van ASML's export; het land is momenteel goed voor ongeveer 15 procent van ASML's totaalomzet.

Een TwinScan NXT:1980Di-
duv-machine

"Op de korte termijn maken we ons daar niet zoveel zorgen over", zegt Dassen echter. "We hebben zoveel extra vraag, dat er genoeg andere bedrijven in de rij staan om de machines af te nemen als onze export naar China wegvalt. Maar het is voor ons ook een langetermijnspel. Hoe je het ook wendt of keert; China is nu al een belangrijk stuk van de wereldmarkt en dat zou normaal gesproken alleen maar toenemen. Als zo'n verbod er zou komen, dan zou een belangrijk stuk van de markt niet langer voor ons toegankelijk zijn. Daar zit de voornaamste zorg voor ons en het hele ecosysteem."

"Zulke restricties kunnen ook andere gevolgen hebben op de korte termijn", vervolgt de topman. Daarmee doelt hij niet alleen op gevolgen voor ASML, maar op gevolgen voor de hele chipsector. "Als je ervoor zorgt dat de Chinese halfgeleiderindustrie op zijn knieën gaat en dat ertoe leidt dat een aantal fabrieken daar tot stilstand komt, en dat kan zomaar het geval zijn als je geen onderhoud meer mag uitvoeren aan de machines daar, dan gaan we daar in de rest van het ecosysteem de consequenties van zien. Bijvoorbeeld bij bedrijven die geen chips meer kunnen krijgen voor automotive en industriële applicaties. Er zijn in die markten nog altijd tekorten. Als de capaciteit in China dan ook verstoord wordt, dan hebben veel industrieën daar last van."

Chipwetten met miljardensubsidies

Dat ASML een voorstander is van een wereldwijde, diverse halfgeleiderketen met onderlinge samenwerking tussen bedrijven van over de hele wereld, is dan ook geen geheim. De chipsector is altijd een goed geoliede machine geweest, waarbij bedrijven van over de hele wereld samenwerken en onderling afhankelijk zijn van elkaar.

De markt beweegt echter een andere kant op. Chips worden steeds belangrijker en tegelijkertijd lopen geopolitieke spanningen op, onder meer tussen China, Taiwan en de VS. Landen investeren flink in hun chipsectoren, met als doel om chipproductie op eigen bodem te krijgen en zo minder afhankelijk te worden van andere regio's.

Dat is te zien aan de chipwetten die wereldwijd geïntroduceerd worden. Europa werkt momenteel aan een Chips Act, die 45 miljard euro moet vrijmaken voor de chipsector, bijvoorbeeld voor de bouw van nieuwe fabrieken binnen de EU. De VS trekt ruim 50 miljard euro uit voor datzelfde doel. Taiwan, Zuid-Korea en Japan investeren ook grote bedragen in hun halfgeleiderketens, bijvoorbeeld in de vorm van belastingvoordelen voor chipmakers. Fabrikanten doen daar beroep op voor de bouw van nieuwe fabrieken in die regio's. TSMC bouwt bijvoorbeeld nieuwe fabrieken in Azië en de VS; Intel in de VS en Europa.

Kunnen er zo geen subsidieraces ontstaan? "Dat kan zeker. Sterker nog, ik denk dat dat zich al voordoet", vertelt Dassen. "Maar uiteindelijk zorgt het er natuurlijk voor dat de industrie daarmee flink geholpen wordt. Het is een flinke boost." Op de korte termijn is het dan ook begrijpelijk dat landen miljardensteun voor de chipsector introduceren, vindt Dassen. Politici willen chipfabrieken op eigen grond. De bouw daarvan kost miljarden, en pas jaren nadat de eerste cheques daarvoor zijn uitgeschreven, zien fabrikanten daar de eerste omzet voor terug. Maar op de lange termijn moet de sector investeringen zelf kunnen doen. "Het zou denk ik niet goed zijn, en ook niet nodig zijn, als deze industrie uiteindelijk aan elkaar hangt van de subsidies. Ik snap de steun heel goed in de opstartfase, maar uiteindelijk moet deze industrie absoluut op eigen benen kunnen staan."

Reacties (95)

[ZTM]

ASML moet gewoon blijven leveren aan China. 1, De VS gaat helemaal niet over bedrijven buiten de VS en 2 de VS is niet de “baas” in de wereld, de VS mag niet gaan bepalen welk land wel of geen vooruitgang mag boeken. Dit geldt overigens ook voor de EU.

[The Zep Man]

ASML moet gewoon blijven leveren aan China. 1, De VS gaat helemaal niet over bedrijven buiten de VS

ASML is geen bedrijf buiten de VS.

Een bedrijf kan internationaal zijn en zich richten op meerdere markten. Voor elke land waar het actief is en voor elke markt waar die zich op richt, hoort die zich te houden aan de lokale wet- en regelgevingen. Als twee landen over elkaar zeggen dat de organisatie niet met het andere land mag handelen, dan moet de organisatie de keuze maken over waar die actief is.

ASML is actief in de VS en wil (waarschijnlijk) daar actief blijven, en moet zich daarom houden aan handelsbeperkingen van de VS.

2 de VS is niet de “baas” in de wereld, de VS mag niet gaan bepalen welk land wel of geen vooruitgang mag boeken.

De VS mag de voorwaarden stellen waaraan iedereen zich moet houden om handel te drijven met/in de VS. Eén van die voorwaarden is conformeren aan handelsbeperkingen die de VS oplegt. Als je het daar niet mee eens bent, moet je daar niet actief zijn.

Dit geldt overigens ook voor de EU.

De EU heeft vergelijkbare voorwaarden. Als de EU een handelsbeperking oplegt (zie Rusland), dan moeten alle bedrijven die in de EU actief zijn zich daaraan houden. Je mag als bedrijf ook besluiten om niet actief te zijn in de EU. Dan kan je mogelijk wel handel drijven met Rusland (mits dat niet geblokkeerd wordt door andere regio's waar je actief bent).

De populistische uitspraak 'als het je niet bevalt dan ga je maar weg' is bijzonder van toepassing op organisaties.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 17:58]

[Caelorum]

Een belangrijk component van de machines wordt zelfs in de VS gemaakt. Zonder dat gaat er niets naar China. De VS heeft er dus prima wat over te zeggen en heeft de middelen om dat ook door te voeren als ze willen.

[Nas T]

Zoals ik het begrijp is de voornaamste reden dat ASML geen EUV aan China mag verkopen, het Wassenaar verdrag. Daarin worden handelsbeperkingen opgelegd aan strategische technologieën, waar je EUV onder kan scharen.
Stel dat een Amerikaans bedrijf onderdelen maakt voor ASML, kan ASML kiezen deze producten door een niet Amerikaans bedrijf te laten maken om zodoende toch aan China te leveren, maar nee, want Wassenaar verdrag.

EUV is de lijn van de meest geavanceerde machines van ASML, met als uitblinker daarin high-NA machines. Daaronder zit DUV ("Deep" UV, waar EUV "Extreme" UV betekent).
Nu wil de VS dus ook DUV verkopen naar China blokkeren. Wereldwijd, want de VS lobbyt ook bij Japan, zodat Canon/Nikon (de andere grote spelers) ook geen lithografische machines mogen leveren aan China.

Dit gaat China hard raken, chips worden steeds meer gemeengoed in producten. Chips zullen op korte termijn geïmporteerd moeten worden, misschien tegen extra kosten en misschien mag/kan dat niet eens als er meer handelsbeperkingen komen.
Moeten we dit willen? Ik denk dat het voor ASML weinig uitmaakt op dit moment, behalve dat ze nu (zo goed als?) zijn uitverkocht, is de trend ook dat er (buiten China) meer chipfabrieken worden opgezet, die gevuld dienen te worden met machines.

Het is een beetje de vraag hoe dit op termijn uit gaat pakken. Het kan zijn dat de verhoudingen tussen China/westen gespannen blijven, waardoor er nu meer machines verkocht worden om werelddelen minder afhankelijk van andermans chipproductie te maken en dit stabiliseert.
Maar als de betrekkingen verbeteren, dan kan de chipproductie zich weer centreren. En dat kan denk ik leiden tot een stagnerende verkoop, want dan blijkt dat er wereldwijd meer dan genoeg machines beschikbaar zijn.

Ik ben er niet heel blij mee, al is het onacceptabel wat China met de Oeigoeren doet. Er wordt zelfs over genocide gesproken. Waar ik bewust kan, vermijd ik ook aankopen uit China. Ook het streven om Taiwan in te lijven, verdient geen schoonheidsprijs.
Maar de impact van chipproductie op ons leven is groot en groeiende. Er is steeds meer elektronica voorhanden en dit wordt ook geavanceerder. Waar we ooit met hout ons huis verwarmden, kunnen we nu een regelsysteem aanleggen die de vloerverwarming op dynamische prijzen aan en uit laat gaan en "moeten" onze lampen en stopcontacten verbinding maken met wifi, willen we mesh-netwerken i.p.v. één wifipunt, gebruiken we een Raspberry Pi en een NAS en kan onze (elektrische) fiets doorgeven hoeveel accucapaciteit er nog over is.

Dus door China te raken met een handelsverbod op "reguliere" chipmachines ... dat is wel heftig, al vind ik het wel gerechtvaardigd naar de Oeigoeren toe.
Maar misschien wordt het geen verbod, maar een beperking. China hoeft misschien niet volledig uitgesloten te worden in de chipmarkt en dan is het duidelijk dat het wel kán en dat de kraan ook nog verder dicht kán, als we dat nodig vinden.

[360Degreez]

Leuk detail; Ik kan me uit een podcast en/of interview bij BNR herinneren dat ASML een keer een machine heeft verscheept naar China, deze aldaar compleet binnenstebuiten is gekeerd om vervolgens nooit meer te werken.

Toch moeten we verschrikkelijk oppassen met China. De overheid en grote corpo's hebben lak aan mensenrechten en zijn nu vooral in Afrika en India bezig met het opkopen van vastgoed en het financieren van kritische infrastructuur. Dat doen ze niet omdat ze die landen progressie gunnen, dat doen ze om de landen financieel afhankelijk te maken met een hostile takeover als doel. Veel van die landen kunnen dat moois nooit terugbetalen.

China is straks overal, en dan wil je niet dat ze ook nog eens technologisch leidend zijn. Dan gaan we een onvoorstelbaar conflict in met als mogelijke uitkomst het moeten leren van een nieuwe taal.

[Remzi1993]

Inderdaad, alleen was een link naar een bron wel gewest hier.Zie bronnen: https://nl.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement (Artikel in het Nederlands) en https://en.wikipedia.org/wiki/Wassenaar_Arrangement (Artikel in het Engels)

[The Zep Man]

Een belangrijk component van de machines wordt zelfs in de VS gemaakt. Zonder dat gaat er niets naar China. De VS heeft er dus prima wat over te zeggen en heeft de middelen om dat ook door te voeren als ze willen.

Als jij als bedrijf al enkel een postbus in de VS hebt (die nodig is omdat je met/binnen de VS handel drijft), dan hoor je je al aan de lokale wet- en regelgeving te houden.

Wat je noemt helpt wel in de handhaving.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 17:58]

[raro007]

En niet vergeten China doet hetzelfde.
Zij waren de enige die qualcomm hadden tegen gehouden met een overname dus moeten ze zelf ook niet zo zeuren...

[KoffieAnanas]

Toch interessant wat er zou gebeuren als ASML wel blijft leveren aan China. Het is namelijk niet zo dat Amerika (/Intel, IBM, AMD, etc) om ASML heen kunnen. Wat dat betreft heeft ASML zelf ook een sterke troef in handen. Amerika kan de export van componenten/halffabrikaten vanuit Amerika naar ASML in Veldhoven blokkeren, maar daar heeft Amerika ook zichzelf mee. Ik denk dat dit een kwestie van armpje drukken is, waarbij ASML zelf ook een hele sterke arm heeft.

[Caelorum]

Daarom ook dat het allemaal in overleg gebeurd met af en toe wat hardere taal, maar het blijft allemaal best gemoedelijk. De VS staat eigenlijk zeldzaam zwak in deze kwestie en dat zie je ook terug in hoe ze er mee omgaan.

[Remzi1993]

Nee, de VS staat helemaal niet zwak. Zie mijn reactie hieronder:

[Caelorum]

Ze staan wel degelijk zeldzaam zwak. Zonder ASML kan de VS ook niets. Dat is een afhankelijkheid die ze zelden hebben in deze mate. Omgekeerd staat de EU/NL ook zwak, want die afhankelijkheid de andere kant op geldt net zo hard.
Eigenlijk kan niemand hier echt iets veranderen aan de situatie, en dus blijft het min of meer bij wat het al was. Wat jouw conclusie uiteindelijk ook is. Maar dat 1 partij zwak staat wil niet zeggen dat de andere wel sterk staat

[Remzi1993]

Zonder bepaalde Amerikaanse technieken en technologieën kan ASML de machines niet eens maken/bouwen! Dus dat is onzin. Ik ga niet een welles nietes spelletje hier spelen. Iemand heeft al ergens in de reacties aangegeven welke technologieën deze zijn.

[Caelorum]

Ik ga er verder ook niet meer op in. Je leest niet eens wat ik zeg. (Tip: ik spreek je niet tegen )

[Remzi1993]

Dan krijgt ASML geen technologieën vanuit Amerika die ASML dus ook nodig heeft in die machines. Dit is één van de redenen waarom Amerika invloed kan uitoefenen op ASML, en een andere reden is omdat ASML ook kantoren en/of fabrieken in de VS heeft en aan Amerikaanse klanten levert. Dit kan dus allemaal onderbroken worden door Amerika als ASML zich niet aan de Amerikaanse voorwarden houd. Dat zijn dus de potentiële consequenties.

Consequenties even samengevat: ASML heeft dan geen toegang tot Amerikaanse technologieën die in de ASML machines worden gebruikt, ASML's fabrieken in de VS kunnen stopgezet worden, Amerikaanse klanten kunnen dan geen ASML machines aanschaffen en zelfs klanten die zelf geen Amerikaanse bedrijven zijn maar wel Amerikaanse technologieën gebruiken kunnen dan ook geen ASML machines aanschaffen (want die kunnen precies dezelfde consequenties verwachten), kortom ASML gaat dan failliet want bijna niemand behalve Chinese en Russische bedrijven kunnen dan ASML machines aanschaffen.

Bijna iedereen in de chip industrie is afhankelijk van elkaar.

[F.Scheltens]

Toch interessant wat er zou gebeuren als ASML wel blijft leveren aan China. Het is namelijk niet zo dat Amerika (/Intel, IBM, AMD, etc) om ASML heen kunnen. Wat dat betreft heeft ASML zelf ook een sterke troef in handen. Amerika kan de export van componenten/halffabrikaten vanuit Amerika naar ASML in Veldhoven blokkeren, maar daar heeft Amerika ook zichzelf mee. Ik denk dat dit een kwestie van armpje drukken is, waarbij ASML zelf ook een hele sterke arm heeft.

Toch interessant wat er zou gebeuren als ASML wel blijft leveren aan China. Het is namelijk niet zo dat Amerika (/Intel, IBM, AMD, etc) om ASML heen kunnen. Wat dat betreft heeft ASML zelf ook een sterke troef in handen. Amerika kan de export van componenten/halffabrikaten vanuit Amerika naar ASML in Veldhoven blokkeren, maar daar heeft Amerika ook zichzelf mee. Ik denk dat dit een kwestie van armpje drukken is, waarbij ASML zelf ook een hele sterke arm heeft.

[Kevinp]

Grotendeels mee eens, maar we zijn wel hypocriet zeg. We willen wel al jaren chips hebben uit Shenzen. Maar nu ineens niet meer omdat ze te groot worden?

Omdat ze (net als alle landen) spioneren?

Geen enkel land is heilig en laten we vooral niet doen alsof wij echt beter zijn.

[Countess]

Geen enkel land is heilig en laten we vooral niet doen alsof wij echt beter zijn.

Democratie vs totalitaire dictatuur. We zijn verre van perfect, maar toch echt wel beter.

[Kevinp]

Tja, leuk, maar dat is niet veranderd. Dus waarom daar zoveel al doen?

[Countess]

Wat wel veranderd is is china's leiderschap.
De nieuwe president is veel minder vrijheid gezind, veel aggressive in taal gebruik en acties (de acties voorlopig nog vooral intern) en heeft openlijk het doel gesteld aan het Chinese leger dat ze vanaf 2027 in staat moeten zijn om Taiwan aan te vallen.
Genoeg reden tot extra zorgen dus.

[Kevinp]

Ik zie nu al ruim 10 + jaar vooral richting Honk kong dat de beloftes niet worden nagekomen. Het is dus niet perse iets nieuws.

Een zorgelijke onwikkeling de huidige oorlogsmentaliteit in de hele wereld. Iets wat we eigenlijk zsm moeten voorkomen.

[Verwijderd]

De beste manier om oorlogen te voorkomen is dictators die de wereldorde willen veranderen tot de orde roepen zodat ze binnen hun grenzen blijven. Putin en Pooh kunnen dus maar best goed opletten welke gebieden ze willen inlijven.

en 10+ jaar is inderdaad de tijd dat Winnie aan de macht is daar.

[Kevinp]

En hoe ga je dat doen door oorlog te voeren?

[Verwijderd]

Wie niet horen wil zal voelen ja.

[Kevinp]

En met welke rationele reden zijn dictators slechter dan onze democratie?

Omdat wij een andere mening hebben?

En nu niet zeggen rechten van de mens want dat soort regels zijn door westerse landen opgesteld.

[Verwijderd]

Kan jij enkele "goede" dictators opnoemen dan? Die niet gedefenestreerd en gevierendeeld aan hun einde zijn gekomen?

Lijkt me toch dat het pad "dictator" geen goede carriëreplanning is.

En van zodra je een buur binnenvalt en begint te verkrachten en uit te moorden ben je slechter dan onze democratie ja. Nogal wiedes.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 22 juli 2024 17:58]

[Henkie-Jan]

-

[Reactie gewijzigd door Henkie-Jan op 22 juli 2024 17:58]

[Dunky555]

Omdat de verhoudingen schijnbaar dermate verschoven zijn dat de VS de (hete) adem van China begint te voelen op technologisch/militair vlak, of zich op zijn minst zorgen begint te maken.
Als een land als China daarin net zo hard vooruit gaat als in het verleden met de productie en daarmee de welvaart in het land, moet je de handrem echt aan gaan trekken. China is (in mijn opinie) veel enger dan Rusland.

Doen we dit nu niet dan zegt men wellicht over 10-20 jaar (noem maar wat), wanneer er met China een oorlog uitbreekt, tja daar hadden ze in het verleden een stokje voor moeten steken...de prutsers! Wanneer doe je het goed? Dat weet niemand op voorhand zeker.

En dat icm de perikelen rond Taiwan en Japan.

[Reactie gewijzigd door Dunky555 op 22 juli 2024 17:58]

[fommes]

probleem is nog wat gaat dit voor gevolgen hebben, schaart china zich (nog) verder achter rusland? we creeëren nu zelf een tweedeling, ik weet niet of je het chinese leger wel eens gezien hebt, maar dat is echt gigantisch groot.

[cyble]

Als je het daar niet mee eens bent, moet je daar niet actief zijn.

Je weet dat de hele industrie en dus economie daar op z'n gat ligt wanneer ASML besluit niet meer actief te zijn in de VS.

Veel techindustrie van amerikaanse origine, welke door de america-first mentaliteit (en zelfs wetten door een niet nader te noemen president) een marktleider is daar, maken hun eigen chips. Met machines van ASML. Die alleen maar kunnen werken wanneer ASML daar onderhoud op blijft uitvoeren. Waarvan enkel ASML die kennis en onderdelen heeft.

De kettingreactie die dat zou veroorzaken is ongekend. Vandaar dat politieke invloed ook zo'n enorme grote factor is waarin dat gezekerd is.

[Remzi1993]

Inderdaad, en kleine toevoeging. ASML koet zich ook aan de voorwaarden van de VS houden omdat er ook Amerikaanse technologie in de machines worden verwerk en als ASML zich dan niet aan de Amerikaanse sancties houd kunnen andere Amerikaanse bedrijven dus ook geen dingen leveren aan ASML. Het heeft eigenlijk geen keuze.

[Darthpaulx]

Ik ben met je eens.
Als ik mijn broodje frikandel verkoop, mag ik toch bepalen aan wie ik het verkoop en niet 1 van mijne kopers die bepaald.
Je weet dat als het om China gaat, dat je heel veel haat krijgt.
Helemaal niet voor nodig.
Dat zijn ook gewoon mensen.
En we leven allemaal op 1 planeet.

[Kees]

Tot de persoon die de helft van je frikandelbroodjes koopt je vraagt om niet meer aan zijn buurman te verkopen, of hij stopt met het kopen van jouw broodjes.

Die buurman koopt sowieso een stuk minder broodjes, en de broodjes die hij koopt haalt hij soms uit elkaar om achter je recept te komen zodat hij zelf goedkopere broodjes kan maken en met jou kan concureren. Owh, en die buurman heb je ook al eens betrapt terwijl hij door het raampje van de keuken stond te gluren om te zien welk vlees jij allemaal in je frikandellen stopte.

[The Zep Man]

Owh, en die buurman heb je ook al eens betrapt terwijl hij door het raampje van de keuken stond te gluren om te zien welk vlees jij allemaal in je frikandellen stopte.

En je hebt die buurman er wel eens op betrapt dat hij zich als jou voordeed terwijl die zijn eigen (namaak)broodjes verkocht. Door de slechte kwaliteit broodjes kost het jou je naam, waardoor je minder broodjes verkoopt.

[dylan111111]

Plus dat diezelfde buurman letterlijk miljoenen mensen in concentratie kampen heeft zitten in zijn achtertuin. Klein detail*

[The Zep Man]

'Wat die buurman doet in zijn eigen achtertuin kan ik niets over zeggen. Ik verkoop enkel broodjes (en niet in de achtertuin van de buurman).'

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 17:58]

[Darthpaulx]

Ik verkoop mijne broodjes op de achtertuin van mijne buurman. hahaha

[dmantione]

De persoon die de helft van de frikandelbroodjes koopt verhongert als hij stopt met het kopen van jouw broodjes, want er is niemand anders die die broodjes kan leveren. Intel kan dan direct op zoek naar een goede curator.

[Reactie gewijzigd door dmantione op 22 juli 2024 17:58]

[Kees]

Dat is dus het machtsspel wat nu aan de gang is. Elk ander bedrijf was allang gestopt met het leveren naar China, maar ASML kan wel degelijk enig gewicht in de schaal leggen.

Blijft natuurlijk de vraag of je je relatie met je grootste afnemer zo op scherp wil zetten, maar ze hebben in ieder geval iets in de melk te brokkelen.

[Milanobrotchen]

Wat een stalker die buurman

[Remzi1993]

De rest van de wereld heeft geen hekel aan de Chinezen, maar aan de Chinese overheid. De Chinese overheid is het probleem.

[Danny Phantom]

Daar gaat de VS wel over. Aangezien ze prima meer economische druk kunnen zetten. Doormiddel van verbod op gebruik van producten uit de VS. Of door bedrijven in de VS te verbieden met anderen zaken te doen. En nog veel meer natuurlijk. Dus dan is de vraag wat is voordeliger. Niet aan China leveren of de consequenties van Amerikaanse sancties.

[Kevinp]

Als China genoeg betaald heeft de VS een probleem als ze zelf niks meer krijgen.

[Zoop]

Klopt, maar dat is hoogstonwaarschijnlijk

[FreddyT]

Het is zelfs niet alleen de VS die er over gaat, aangezien Nederland het Wassenaar arrangement ondertekend heeft:
Wassenaar Arrangement
Het Wassenaar Arrangement is een akkoord over de beperking van de export van conventionele wapens en van technologieën die ook voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt. De afspraken werden op 19 december 1995 in Wassenaar uitgewerkt en op 12 mei 1996 werd in Wenen het akkoord door 33 landen ondertekend. Wikipedia

[Alain46]

Als je het over geopolitiek hebt is het geen kwestie van wat wel of niet mag, maar waar landen wel of niet mee weg kunnen komen.

[Lapjespoes]

Dit zou alleen kloppen als ASML geen zaken doet in de VS, maar dat doen ze dus wel. Ze hebben zich aan die wetten te houden. Als wetten van meerdere landen met elkaar conflicteren, moeten er keuzes gemaakt worden. ASML gaat China niet verkiezen boven de VS en zullen zich dus aan handelsrestricties houden om hun activiteiten in de VS gaande te kunnen houden.

Dit geldt overigens voor alle bedrijven in welke sector dan ook. Geloof het of niet, maar als je zaken doet in een land hoor je je aan de wetgeving ervan te houden.

[deregtx]

Nadat de Chinezen via het Amerikaanse Xtal technologie van ASML heeft gestolen? En de dief Zongchang Yu die nu nationale held is in China...

[Remzi1993]

Inderdaad, hier een goede bron en een korte interessante artikel: https://www.bloomberg.com...logy-now-thrives-in-china

[Henkie-Jan]

-

[Reactie gewijzigd door Henkie-Jan op 22 juli 2024 17:58]

[Xbeek]

De zelf toegeëigende rol als "baas van de wereld" hebben we wel al decennia geaccepteerd.
Europa is na WOII met behulp van het Marshallplan weer opgebouwd. En omdat de VS de afgelopen decennia zijn verantwoordelijkheid genomen heeft door waar nodig in te grijpen hebben we het ze in zekere zin ook indirect gegeven.
Doordat de VS 12 keer zoveel investeert in defensie als de EU #1 (GB) en wij ons niet houden aan de NAVO afspraken (2% bbp), accepteren we die positie impliciet wel...

Volgens mij zijn we op dit moment een groot deel van ons militair materieel aan het schenken aan de Oekraïne, ik vraag me af of we militair gezien ons grondgebied kunnen verdedigen...
Ja we kunnen niet zonder onze handhaver de VS, we hebben deze wereld politie hard nodig.

Ps.
Ik hoop dat we in de EU wakker worden en gaan investeren om onze eigen broek op te houden.

[ZTM]

Denk dat je je toch even wat meer mag verdiepen in de VS wat betreft oorlogvoering, ze zijn verschillende landen illegaal binnengevallen zeer recent nog Irak en Afghanistan onder het mom van “massavernietigingswapens”, waar tot op de dag van vandaag de VS nog steeds geen antwoorden heeft gegeven op de VN.
Dus wat betreft Oekraïne/Rusland is de VS wel de allerlaatste die iets mag zeggen daarover, maar dat zijn mensen altijd zeer snel weer vergeten want VS….

[Xbeek]

Ik zeg zeker niet dat ik het altijd eens ben met de VS, alleen maar dat wij in de EU onze verantwoordelijkheid niet genomen hebben.
decennia lang hebben we bezuinigd op defensie uitgaven vertrouwende op de VS dat ze ons wel zullen helpen als het nodig is....

[BadRespawn]

de VS mag niet gaan bepalen welk land wel of geen vooruitgang mag boeken. Dit geldt overigens ook voor de EU.

De VS bepaalt niet, de VS heeft een mening en heeft daarom overleg met bondgenoten. De mening vd VS weegt wel zwaar, omdat het een voorname bondgenoot is. Mooie bondgenoot? Nog altijd een stuk beter dan China.

[vanaalten]

Het kost van begin tot eind achttien maanden om een euv-machine te bouwen.

Nou ben ik wel nieuwsgierig waarom het zo lang moet duren. Ik realiseer mij echt wel dat het een complex en groot apparaat is, maar desondanks: wat maakt die tijd zo lang? Valt er niet nog wat te winnen door onderdelen parallel aan elkaar te produceren?

(mijn theorie, zonder enig verstand van zaken: er zitten EUV lenzen in het apparaat en die moeten vast heel nauwkeurig geslepen worden en dat slijpen zal vast veel tijd per lens kosten... maar dan nog, 18 maanden?)

[Groningerkoek]

Maatwerk en complexiteit.

En je zit met toeleveranciers, de hele keten is hierop ingericht en kan niet zomaar de snelheid verdubbelen want waar halen zij de mensen en machines vandaan.

[Skyrunner]

Komt bij dat 2 man op een 1-man klus niet automatisch betekent dat het werk 2x zo snel gaat.

Veelgemaakte inschattingsfout in heel veel sectoren.

[Groningerkoek]

LOL, ja. zag ik vroeger in de bouw wel. Opleverdatum met boeteclausule en de laatste week van 20 naar 60 mensen en maar denken dat het werk nu 3x zo snel gaat

[Skyrunner]

Klopt.

Ik heb vroegâh geïntegreerde brugsystemen op schepen in bedrijf gesteld en daar was het altijd vechten om een plekje om je werk te doen: teveel mensen op 1 plek, en dat vertraagde het werk juist.

Oplossing was trouwens simpel: flink wat knoflook de dag ervoor eten.

[Timoo.vanEsch]

Standaard vergelijk: Een zwangerschap duurt 9 maanden.
Het is niet dat je met 9 vrouwen die zwangerschap kunt terugbrengen tot 1 maand.

[Skyrunner]

Nee, maar je kunt wel de opbrengst verdubbelen met een tweeling wat feitelijk betekent 20 weken productietijd per unit ;-)

[Timoo.vanEsch]

Feit, die parallelisatie is wellicht mogelijk.

[Skyrunner]

LOL.

[Clifdon]

12 maanden voor de lenzen inderdaad heb ik begrepen.

Als ik zie wat een moeite wij hebben om een van de onderdelen aan de maat geproduceerd te krijgen. Dan denk ik dat 18 maanden al erg ambitieus is.

Btw de nieuwe machine is gigantisch groot.

[Blokmeister]

Het vervelende aan zo'n complex apparaat is dat je niet heel veel dingen parallel kan doen. Er zijn ontiegelijk veel afhankelijkheden wat betekent dat je echt stapje voor stapje verder kan. Natuurlijk kan je alle frames tegelijk frezen, maar als je daar je modules in wil gaan bouwen, moet eerst het frame af zijn. Als je die module wil calibreren ten opzichte van een andere module, dan moet die andere module ook tot een bepaald niveau klaar zijn. Er zijn ontelbaar veel van dat soort afhankelijkheden waarbij sommige stappen makkelijk uren kunnen duren.

Over het slijpen van de lenzen, ik weet niet precies hoe het zit, maar ik dank dat Zeiss in hun handjes zou knijpen als ze één lenselement in 18 maanden kunnen polijsten en coaten. Ik kan me voorstellen dat dat twee keer zo lang duurt.

[PentaClover]

Een verbod op de export van DUV litho machines naar China zal natuurlijk wel extra motivatie zijn (lees noodzaak) voor China om zelf zoiets te ontwikkelen.

Ze zouden ze nu ook wel willen kunnen bouwen, maar zolang deze machines gewoon gekocht kunnen worden door China, is het geen noodzaak voor ze, en dat is een wezenlijk verschil in hoeveel resources China aan de ontwikkeling van zo'n machine zal willen besteden.

[Iblies]

Nou is het zelfs een tikkeltje erger dan dat,

de grootste uitdaging is om die chips zuinig te hebben/houden en dat kan je ook op 14nm doen.


Op dit moment is de VS heel hard allerlei verbodjes aan de wereld aan het opleggen en je ziet steeds meer landen afhaken en een lange neus trekken en meer naar landen als China maar ook Rusland trekken en dat zijn niet de kleinste.

India, maar ook landen als Indonesië, Pakistan, Brazilië, India zijn steeds minder bereid om te afhankelijk te raken van de VS.
En op papier lijkt het relatief klein, maar in aantallen zijn het enorm.

[Countess]

De landen die je noemt zijn eerder concurrenten van china als bondgenoten.

[Iblies]

Duitsland en Nederland zijn ook concurrenten?

Dat betekent niet dat ze niet samenwerken.

[Timoo.vanEsch]

Enkel in India leeft er actieve weerstand tegen China.
Die andere landen zijn (of worden) gewoon afhankelijk van China.

[aicaramba]

Die extra motivatie hebben ze echt niet nodig. Ze investeren enorm veel om zelf zulke machines te maken.

[Jasphur]

Leuk artikel om te lezen. Interessant bedrijf.

Toevallig had BNR De Technoloog deze week een podcast over ASML. Ook interessant.

[vargo]

ja die podcast heb ik ook geluisterd: echt een aanrader.
En de VPRO heeft met Tegenlicht ook nog een docu aflevering gemaakt afgelopen zomer: "het geheim van ASML"

[deniz280]

ASML is een grote klant van ons.. hopelijk gaan ze niet inperken qua opdrachten voor China want dat zou automatisch ook betekenen dat wij minder omzet maken als bedrijf

[blissard]

Heb je de omzet verwachtingen gelezen van Dassen / ASML? En het beperkte deel dat China daar van uitmaakt?

[mrbullet]

Maw, we zijn totaal niet afhankelijk van China. China is afhankelijk van ons. Zelfs voor voedsel zijn ze van ons afhankelijk.

ASML kan dit uiteraard niet hardop zeggen, maar vind het niet erg als de regeringen het niet leveren voor hen besluiten.
Nieuwe chip fabrieken is nl ook goed nieuws voor ASML.

[RuudBernsen]

Wij zijn wel degelijk afhankelijk van China. Als China stopt met de uitvoer van zeldzame aardmetalen dan heeft de rest van de wereld een probleem. Zonder deze metalen kunnen wij bijvoorbeeld niet vergroenen en kunnen wij geen geavanceerde chips bakken. China importeert voedsel, klopt maar dat is denk ik een stuk sneller te vervangen dan onze vraag naar zeldzame aardmetalen.

Uiteindelijk zal China een export verbod zelf ook voelen maar het is een flink drukmiddel. Zelfs al even afknijpen zal voor flinke vertragingen en kosten zorgen.

[mrbullet]

De naam zeldzame metalen wil niet zeggen dat ze echt zeldzaam zijn. Die metalen zijn wereldwijd onder de grond te vinden.
China heeft besloten om eigen milieu en leefomgeving te verpesten bij het winnen van die metalen in ruil voor geld. En wij hebben gezegd, liever bij jullie dan bij ons en zijn toen bij de Chinezen gaan kopen.

Probleem met voedsel is dat het juist niet is te vervangen door China. Zonder aanvoer houden ze geen week vol.
Dat is juist de reden waarom ze als beesten tekeer gaan in de land van Oeigoeren en straat van Malakka. Daarom hebben ze dat land geannaxeerd en proberen ze de wateren tot in Indonesie in te pikken.

[dmantione]

Dat zeldzame aardmetalen niet zo zeldzaam zijn als de naam suggereert, maakt de situatie niet anders. De V.S. delft sinds kort weer zeldzame aardmetalen. Die worden evenwel direct naar China versleept, omdat de Amerikanen ze niet kunnen raffineren.

[mrbullet]

Nogmaals moet ik je corrigeren van alweer onjuiste informatie, het is niet een kwestie van kunnen.

Het is een kwestie van niet willen. Zolang het niet nodig is hebben we liever dat China eigen milieu en leefomgeving verpest tegen minimale betaling.

[dmantione]

Laat ik het dan zo zeggen: Er zijn geen faciliteiten in de V.S. om zeldzame aardmetalen te verwerken en de V.S. beschikt niet over de technologie om de metalen tegen enigszins acceptabele milieuschade te verwerken. De enige buiten China die dat wel kan is het Australische Lynas, maar ook Lynas heeft serieuze problemen met afval waar ze niet van afkomen. De raffinaderij van Lynas staat in Maleisië en de Maleisische overheid staat vanwege milieukwesties alleen import van erts uit Australië toe.

Dit betekent dat V.S. geen andere keus hebben dan de erts die ze (sinds vrij recent) weer delven aan de Chinezen te verkopen.

[mrbullet]

Je bent nu aan het herhalen van wat ik zeg.
Wij in het westen willen de leefomgeving niet aantasten.
Chinezen hebben geen probleem om duizenden hectares grond, rivieren en leefomgeving op te offeren tegen minimale vergoeding. Alle vormen van milieuschade is daar acceptabel.
Dat is enkel hun toegevoegde waarde.

Maar als we hen toegang tot onze markten zouden afschermen, kunnen we het best wel zelf voor iets meer geld.
Maar die luxe hebben de Chinezen niet met voedsel.

[dmantione]

Als het enkel een kwestie van iets meer geld was, was het al lang gebeurd. Het is ook een kwestie van technologie en ja, daar loopt China voor. Ze hebben in China veel vervuiling geaccepteerd, maar al werkend met het goedje ontstaat ook expertise hoe je het minder vervuilend kunt maken.

[mrbullet]

Als het enkel een kwestie van iets meer geld was, was het al lang gebeurd. Het is ook een kwestie van technologie en ja, daar loopt China voor.

Ik moet je alweer corrigeren. Zo werken de markten niet.
We kunnen bv prima zonnepanelen produceren of iphones in elkaar zetten, maar we doen het niet volgens de gelden wetten van economie. Zij de lasten wij de lusten in de vorm van goedkope producten.

Er is werkelijk geen noemens waardig technologie waar China op voorloopt.

[dmantione]

Ik vind het redelijk gedurfd om op belerende toon iemand te corrigeren die zich heeft ingelezen in zeldzame aardmetalen, terwijl je zelf duidelijk niet die achtergrondkennis hebt. Dus ik stel voor dat je je eerst in de materie gaat inlezen.

[RuudBernsen]

Het is inderdaad niet zeldzaam, maar dat is nou eenmaal de term die gebruikt wordt.

Voordat het westen ook maar de capaciteit heeft om de hoeveelheden te verwerken die nodig zijn, zijn we 10-15 jaar verder. Tot die tijd zijn wij afhankelijk.

Wat betreft voedsel, ik ben er geen expert op maar er is genoeg voedsel, alleen de verdeling is krom. China en Rusland delen een grens, Rusland zal vast wel voedsel leveren voor producten die zij nodig hebben, chips, wapens? Of Rusland alles kan opvangen weet ik niet, ze produceren wel veel. Met een flinke investering van China zal veel mogelijk zijn binnen 1-2 jaar.

(edit: toevoeging over voedsel)

[Reactie gewijzigd door RuudBernsen op 22 juli 2024 17:58]

[marcieking]

Maw, we zijn totaal niet afhankelijk van China. China is afhankelijk van ons.

M.a.w., geopolitiek is iets complexer dan een afhankelijkheid in één richting.

[UraniumBullet]

het wat met die grote bedrijven

[fib3rlight]

tikkeltje clickbait titel... alsof ASML in zwaar weer zit.. en iemand hun Machines 'jat'

[marcieking]

https://tweakers.net/zoeken/?keyword=chip+subsidie

Die subsidie gaat naar chipfabrikanten die fabrieken neerzetten in de regio's die de subsidie geven. Dat doen onder meer de VS, de EU en Taiwan.

Datzelfde doen overigens regio's met autofabrieken, medicijnagentschappen, universiteiten, en andere activiteiten waarvan de regio denkt dat de toegenomen investeringen en werkgelegenheid meer waard zijn dan de subsidie (soms overigens belasting-korting, dus dan kost het up-front ook nog eens geen geld).

Die chipfabrikanten moeten machines hebben, dus dan gaat het geld naar ASML, maar dat is niet echt te voorkomen.

[doomtech]

Sterker nog, bedrijven als ASML maken momenteel al aanspraak op significante subsidies, zoals de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk en de Innovatiebox.