Vorige week kondigde het demissionaire kabinet een investering van ruim 2,5 miljard euro in de Brainport Eindhoven-regio aan. Die investering, vooral gericht op techbedrijven als ASML, moet ervoor zorgen dat dergelijke bedrijven hun groeiplannen binnen Nederland uitvoeren, en niet in het buitenland.
De investeringsplannen van Nederland komen niet uit de lucht vallen; de NOS meldde begin maart al dat het demissionaire kabinet werkte aan een geheim plan om te voorkomen dat techbedrijven als ASML vertrekken naar het buitenland. Dat volgt op klachten van bedrijven uit de regio Eindhoven. Voorop stond ASML, verreweg het grootste bedrijf in Nederland en een belangrijke exporteur van geavanceerde chipproductiemachines. Maar ook andere Eindhovense techbedrijven maken zich al langer zorgen over het Nederlandse vestigingsklimaat.
De zorgen van de Nederlandse chipbedrijven
Al in januari sprak onder andere ASML-topman Peter Wennink zich hiertegen uit. De zorgen van bedrijven als ASML hebben meerdere facetten. Het bedrijfsleven hekelt onder meer recente belastingwijzigingen. Die draaien bijvoorbeeld om de belasting op het terugkopen van eigen aandelen. Voorheen was dat mogelijk zonder dividendbelasting te betalen, maar die regeling werd in december afgeschaft.
De bedrijven maken zich ook zorgen over het woningtekort en de infrastructuur. Daarnaast maakt ASML zich zorgen over migratie. Van de 23.000 werknemers die ASML in Nederland heeft, is veertig procent niet afkomstig uit Nederland. Het bedrijf is dus erg afhankelijk van technisch geschoolde expats.
Enerzijds verminderde het parlement vorig jaar de belastingvoordelen voor expats, wat het moeilijker maakt voor bedrijven om buitenlands personeel naar Nederland te halen. Tijdens de Tweede Kamer-verkiezingen hebben enkele (centrum)rechtse partijen bovendien veel zetels gewonnen. De vier partijen die momenteel een coalitie proberen te vormen, PVV, VVD, NSC en BBB, hebben vrijwel unaniem de wens om immigratie in verschillende mate te beperken. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld kennis- en studiemigratie, wat schuurt met de wensen en behoeften van de chipsector.
:strip_exif()/i/2006608618.jpeg?f=imagenormal)
De partijen verschillen onderling in de mate waarin ze dat willen. De BBB-fractie laat aan Tweakers weten dat Nederland 'moet blijven werken aan een goed investerings- en vestigingsklimaat voor bedrijven in Nederland'. Die partij erkent ook dat 'hoogtechnologische bedrijven' niet zonder expats en kennismigranten kunnen, hoewel de voordeelregelingen voor dergelijke migranten volgens hen wel versoberd moeten worden om die eerlijker te maken ten opzichte van andere werknemers.
De overige drie formerende partijen reageerden niet op vragen van Tweakers over kennismigratie voor de techsector, hoewel zij in hun partijprogramma's wel ingaan op arbeidsmigratie. De VVD heeft als lid van het demissionaire kabinet natuurlijk wel meegewerkt aan de nieuwe Project Beethoven-plannen, die vermoedelijk dus op steun van de partij kunnen rekenen. In zijn verkiezingsprogramma spreekt de VVD wel over een te hoge instroom van studie- en arbeidsmigranten.
NSC en PVV zitten niet in het huidige kabinet. Die partijen zijn in het verleden altijd kritisch geweest op deze kwestie. De eerdergenoemde versobering van belastingvoordelen voor expats kwam er op initiatief van NSC. De PVV staat bekend om zijn strenge asielstandpunten en heeft in zijn verkiezingsprogramma staan dat de instroom van arbeids- en studiemigranten 'fors' moet worden beperkt.
Waar gaat het geld van Project Beethoven naartoe?
ASML liet mede door dit migratievraagstuk doorschemeren dat het bedrijf mogelijk in het buitenland zou doorgroeien als het vestigingsklimaat in Nederland niet verbetert. Vertrekkend ASML-topman Peter Wennink zei in januari bijvoorbeeld dat ASML 'zal gaan waar het bedrijf kan groeien', waarmee hij suggereert dat ASML toekomstige uitbreidingen zal richten op het buitenland als de situatie in Nederland niet verbetert. Chipbedrijf NXP hintte ook op een gedeeltelijk vertrek naar het buitenland.
Vorige week kondigde het demissionaire kabinet officieel Project Beethoven aan, in de hoop dat te voorkomen. Het gaat in totaal om een investering van 2,51 miljard euro, waarvan 1,73 miljard euro afkomstig is van het Rijk. Ongeveer een kwart daarvan komt uit het Nationaal Groeifonds. De rest van het bedrag wordt bijgedragen door de regio. Het geld wordt geïnvesteerd in verschillende facetten die het aantrekkelijker moeten maken om uitbreidingen in Nederland te doen. Zo gaat er geld naar onderwijs, kennis en infrastructuur, bijvoorbeeld voor de beschikbaarheid van talent, voldoende ruimte, bereikbaarheid en betaalbare woonruimte in de regio.
:strip_exif()/i/2006608622.jpeg?f=imagenormal)
Concreet trekt het demissionaire kabinet onder meer geld uit voor talentontwikkeling, om de beschikbaarheid van 'zeer goed opgeleid talent met een mbo-, hbo- of wo-diploma' te bevorderen en snel technici op te leiden voor de chipsector. Tot en met 2030 steekt de overheid daar 450 miljoen euro in. Daarna wordt jaarlijks 80 miljoen euro vrijgemaakt voor talentontwikkeling. Dit geld moet concreet gebruikt worden voor het werven en toelaten van studenten, naast het om- en bijscholen van mensen. Mbo's, hbo's en universiteiten uit Groningen, Enschede, Delft en Eindhoven moeten 'op korte termijn' samen met de chipsector met een uitgewerkt plan komen om dit te bewerkstelligen.
Verder volgen ook 'forse investeringen in infrastructuur' in de Brainport Eindhoven-regio, waar veel techbedrijven en onderwijsinstellingen zijn gevestigd. Daarnaast wordt er extra geïnvesteerd in station Eindhoven, waar meer ruimte moet komen voor treinen, bussen, fietsen en woningbouw. Er komen ook maatregelen die ervoor moeten zorgen dat er meer snelbussen rijden, bijvoorbeeld tussen Eindhoven en ASML-thuisbasis Veldhoven. Verder wordt geld gereserveerd voor de wegen rondom EIndhoven en komen er kortetermijnmaatregelen voor bijvoorbeeld hubs en fietsverbindingen.
Daarnaast verkent het demissionaire kabinet de tekorten op het stroomnet in de regio en zet het Rijk en de regio in op bijna 20.000 extra woningen tot en met 2030. Eerder was al afgesproken om 45.000 woningen bij te bouwen. Voor deze woningen wordt een investering van 425 miljoen euro gedaan.
Verder stuurt het kabinet aan op meer Europese coördinatie op het gebied van chipmachines. Vermoedelijk doelt het daarmee op de exportrestricties naar China die van toepassing zijn op bepaalde duv-machines van ASML. Het demissionaire kabinet presenteert binnenkort ook 'alternatieven voor een aantal belastingmaatregelen voor ondernemers', hoewel daarover nog gestemd moet worden in de Tweede en Eerste Kamer.
Groeiplannen ASML
De Rijksoverheid geeft aan ervan uit te gaan dat deze maatregelen ervoor zorgen dat ASML 'verdere investeringen in Nederland doet', hoewel demissionair minister Micky Adriaansens moest bekennen dat ASML geen harde garanties heeft gegeven dat het blijft doorgroeien in Nederland.
ASML heeft echter al langer grote groeiplannen, ook in Nederland. Momenteel heeft ASML bijna 23.000 werknemers in Nederland. Dat Nederlandse personeelsbestand groeit volgens eerdere verwachtingen tegen het einde van dit decennium uit tot 40.000. ASML zegt de komende jaren onder andere zijn productiecapaciteit te willen verhogen. Vorig jaar leverde de chipmachinemaker 42 euv-machines, maar tegen 2026 moet het bedrijf in staat zijn om jaarlijks 90 euv-machines af te leveren.
Die groeiplannen zijn volgens ASML ook hard nodig. Naar verwachting verdubbelt de totaalwaarde van de chipsector dit decennium tot een biljoen dollar. "Als het hele chipecosysteem wil groeien en ASML niet meedoet, heeft het ecosysteem een probleem", zei ASML-cfo Roger Dassen eerder dit jaar in een interview met Tweakers. "We moeten groeien; dat is geen keuze, maar een morele verantwoordelijkheid", grapte de topman toen, waarschijnlijk doeldend op het belang van ASML's machines voor grote chipfabrikanten.
Het Veldhovense bedrijf heeft in het verleden al de voorkeur uitgesproken om een groot deel van zijn toekomstige uitbreidingsplannen in Nederland te realiseren. Het bedrijf heeft de afgelopen jaren een hoop grondgebied opgekocht in de regio, met zijn uitbreidingsplannen in het achterhoofd. Dit jaar nam het bedrijf het hoofdkantoor van ict-dienstverlener Simac over. Dit zit gevestigd aan De Run, op fietsafstand van de huidige ASML-campus. Vorig jaar kocht het bedrijf een halve straat in Veldhoven en gaf het miljoenen uit aan percelen op een industrieterrein naast het bestaande terrein van ASML.
ASML verwelkomt Project Beethoven, maar werkt nog aan uitbreidingsplannen
ASML heeft nog steeds de voorkeur voor groei binnen Nederland. Het bedrijf benadrukt tegenover Tweakers nogmaals dat een volledig vertrek uit Nederland niet aan de orde is. “De beslissing die we moeten nemen is niet of we blijven, maar waar we [verder] groeien”, vertelt Monique Mols, woordvoerder van ASML. De chipmachinemaker geeft daarnaast aan ‘de stappen en snelle actie’ van het demissionaire kabinet te verwelkomen. Volgens het bedrijf zullen de voornemens een goed effect hebben op het vestigingsklimaat in Nederland.
“Zoals we eerder hebben gezegd, hebben wij er de voorkeur aan om een aanzienlijk deel van onze uitbreidingsplannen in Nederland te realiseren, op voorwaarde dat de uitbreidingsplannen worden ondersteund door gunstige bedrijfsomstandigheden zoals de beschikbaarheid van hoogwaardig talent, infrastructuur, huisvesting en door een sterk algemeen ondernemingsklimaat”, vertelt Mols aan Tweakers.
“Wij zijn van mening dat de gepresenteerde plannen, als ze door het parlement worden gesteund, deze omstandigheden krachtig ondersteunen, en zullen met de Nederlandse regering blijven samenwerken om de besluitvorming over onze expansie af te ronden.” Het bedrijf zegt nog geen concrete beslissingen genomen te hebben over verdere expansie. ASML is bezig met het finaliseren van de besluiten over de locaties voor toekomstige uitbreidingen, aldus Mols.
ASML is niet de enige. Afgelopen week spraken vertegenwoordigers van acht Nederlandse techbedrijven tegenover het parlement hun steun uit voor de Project Beethoven-plannen, schrijft ook persbureau Reuters. Ze klaagden onder meer over de nieuwe belastingmaatregelen, buitensporige bureaucratie, inconsistente beleidsvorming en maatregelen die gericht zijn op het terugdringen van immigratie. Naast ASML, ging dat bijvoorbeeld ook om chipfabrikant NXP en machinemakers ASM International en Besi. Zij vroegen het Nederlandse parlement om Project Beethoven te steunen en zeiden dat de maatregelen breder ingezet moeten worden.
Project Beethoven is een stap in de goede richting, zoveel is duidelijk uit de reacties van ASML en andere techbedrijven. Tegelijkertijd is de kou hiermee niet uit de lucht, mede door het onzekere politieke speelveld. De tijd zal leren waar ASML groeit en of, en zo ja hoelang, Nederland het belangrijkste land blijft voor ASML.
Bannerfoto: NurPhoto / Getty Images