Als je het aan de laptopredactie van Tweakers vraagt, is het jaar voorbijgevlogen. Het ene moment stonden we ons te vergapen aan gamelaptops met 3080Ti-videokaarten, helaas niet ter plaatse op de CES-beurs, en het volgende moment keken we alweer vooruit naar laptops met Intel-processors van de dertiende generatie en misschien wel met 24 cores.
In dit artikel blikken we terug op 2022, dat een raar jaar is geweest. Het begon met het staartje van de coronacrisis, waarin laptops maandenlang niet aan te slepen waren, wat de prijzen opdreef. Dat sloeg om in een periode waarin de prijzen juist als een baksteen zakten. De coronamaatregelen werden opgeheven en mensen gingen hun vakantiegeld ineens weer gebruiken waarvoor het bedoeld is. Ze kochten er geen laptops meer voor, wat fabrikanten met bergen oude voorraad liet zitten. Ondanks dat zag Intel een gat in de markt en begon het met het uitbrengen van dedicated videokaarten om de concurrentie aan te gaan met Nvidia en een heel klein beetje AMD.
Het was ook het jaar waarin er meer focus kwam te liggen op de repareerbaarheid van tech. Er zijn Europese regels bijgekomen en de right-to-repairbeweging uit de Verenigde Staten kwam flink op stoom. Steeds meer laptopfabrikanten reageren daarop. Een erfenis van de coronatijd, het thuiswerken, is gebleven. Fabrikanten begonnen de resoluties van webcams te verhogen, wat ook gebeurde met de gemiddelde schermresolutie, terwijl de randjes toch nog weer wat smaller bleken te kunnen.
De belangrijkste ontwikkelingen in het laptopland van 2022 hebben we in dit artikel op een rijtje gezet, voorzien van benchmarks en data die we uit de Pricewatch hebben gepeuterd. Veel leesplezier en tot volgend jaar!
Processors: waar bleven Alder Lake en Rembrandt?
In het budget- en midrangesegment komen continu nieuwe laptops uit, maar in het hogere segment worden modellen niet zo snel ververst. Nieuwe laptops komen daar vooral uit als een van de drie fabrikanten van de belangrijkste laptoponderdelen met nieuwe hardware komt: processors van AMD of Intel, videokaarten van Nvidia of AMD.
Apple: M2 zet kleine stap, Pro en Ultra pas later
Apple is een van de weinige fabrikanten die níet gebruikmaken van een processor van Intel of AMD. In 2020 stapte het merk over op de eigen M1 Arm-processor voor nieuwe notebooks. In 2022 kwam Apple met opvolger M2. Dat bleek uit onze reviews van de MacBook Pro en Air 2022 niet zo'n revolutie als de M1 destijds. De cpu-prestaties zijn iets beter, de gpu-prestaties een stuk beter, maar de chip werkt minder zuinig. Alsnog kan de M2 zich meten met de beste Ultrabook-processors van Intel en AMD op het gebied van rekenkracht en prestaties per watt. Het wachten is nog op varianten van de M2 voor krachtigere notebooks, zoals er Pro- en Ultra-versies waren van de M1.
Om met processors te beginnen: 2022 was nog maar enkele dagen oud toen beide partijen hun nieuwste modellen presenteerden. AMD kwam met zijn Ryzen 6000-serie, codenaam Rembrandt, terwijl Intels nieuwe Alder Lake-serie begint met nummer 12. Op voorhand leken de nieuwe processors interessant te worden. De Ryzen 6000-serie bevat zowel nieuwe cpu- als nieuwe gpu-cores. De processorkernen hebben een upgrade gekregen naar Zen 3+, dezelfde als bij de Ryzen 5000-desktopprocessors. Dankzij TSMC's 6nm-proces werken ze iets efficiënter dan de reguliere Zen 3-kernen in sommige Ryzen 5000-laptopprocessors, gebakken op 7nm. Zowel de processors uit de H-serie (45W tdp) als die uit de U-serie (15-28W) hebben nog altijd maximaal acht cores met smt voor zestien threads.
Een die shot van de Rembrandt-chip voor de Ryzen 6000-laptopprocessors
Met Intels Alder Lake-serie deed het big.Little-principe zijn intrede voor laptopprocessors. In tegenstelling tot bij Intels oudere processors en alle chips van AMD zitten er verschillende soorten cpu-cores door elkaar op de processor. Dat is vergelijkbaar met hoe het al jaren werkt bij processors voor smartphones en tablets. De coreconfiguratie verschilt met het stroomverbruik. Wat daarbij opvalt, is dat het maximumaantal zuinige E-cores constant blijft op acht, maar de zuinigere series wel over steeds minder P-cores beschikken: acht voor de topmodellen met het hoogste stroomverbruik, zes voor de 'modale' H-seriesprocessor en vier of minder voor de zuinige U- of P-seriesprocessors voor Ultrabooks. In combinatie met de E-cores bieden dat soort chips alsnog twaalf cores en zestien threads.
Omdat AMD-processors al langer veel kernen hadden, schuift het gemiddeld aantal processorkernen van de nieuwe laptops dit jaar flink op. Het aantal nieuwe laptops met quadcore- en dualcoreprocessors is gehalveerd, waarbij laptops met tien of meer kernen doodnormaal zijn.
Kijkend naar de cpu-prestaties van de laptops die we dit jaar hebben gereviewd, blijken de snelste Intel-processors krachtiger dan die van AMD, maar wel tegen een fors hoger stroomverbruik. In Ultrabooks krijgen processors niet zoveel ruimte om heel veel hitte te produceren, dus in dat segment kunnen AMD's Ultrabookprocessors nog altijd krachtiger zijn. Vanwege de gebrekkige beschikbaarheid (zie onder) is dat een beetje een pyrrusoverwinning. Intel-processors in alle segmenten bieden net als vorige jaren hogere singlecoreprestaties dan die van AMD, wat opnieuw te maken heeft met het hoge piekverbruik dat Intel toestaat. De opgegeven tdp is meer een richtlijn dan een echte limiet, zoals bij AMD. Dat pakt vooral voor gaminglaptops gunstig uit. We zien modellen met een Alder Lake-processor flink hogere framerates noteren in scenario's waarin de gpu niet volledig wordt belast, zoals bij full-hd-gaming.
AMD kan een beetje terugkomen als het gaat om de igpu. Waar het grafische gedeelte in AMD's eerdere laptopprocessors gebaseerd was op de sterk verouderde Vega-architectuur, zit in de Ryzen 6000-chips een nieuwe igpu op basis van dezelfde RDNA2-architectuur als in AMD's courante desktopvideokaarten. Dat levert daadwerkelijk de snelste gpu-prestaties op, zoals blijkt uit de grafiek hieronder. De geïntegreerde Xe-gpu's van Intels 12-serie maken immers geen grote sprong.
Nieuwe en snellere laptopprocessors zijn leuk en aardig, maar helaas liep het dit jaar niet zo'n vaart met de beschikbaarheid van nieuwe laptops op basis van zo'n chip. We hebben dat geïnventariseerd aan de hand van de populairste laptopprocessors voor Ultrabooks van Intel en AMD in de afgelopen jaren, volgens de gegevens uit onze Pricewatch. We tellen cumulatief alle laptops met een bepaalde processor bij elkaar op vanaf het moment waarop de fabrikant een bepaalde cpu introduceerde, zodat je de ontwikkelingen door de tijd beter met elkaar kunt vergelijken. Beginnend bij Intel is te zien dat de adoptie van de Core i5-1235U achterloopt bij die van de populairste i5-cpu's uit het verleden, met name de directe voorganger: de Core i5-1135G7. Tien maanden na de introductie waren er al meer dan twee keer zoveel laptops op de markt gekomen met de eerdere processor. Kijkend naar de afgelopen zes maanden zien we dat er nog steeds meer laptops op de markt zijn gekomen met de Core i5 van de vorige generatie dan met het courante exemplaar.
Laptops met AMD Ryzen 6000U-processor waren in het afgelopen jaar zo slecht verkrijgbaar dat je haast van een paper launch kunt spreken. Bijna exact een jaar na de feestelijke introductie op CES 2022 kun je nu uit enkele tientallen laptops kiezen met een processor uit de Rembrandt-serie. De meeste daarvan hebben een Ryzen 5 6600U aan boord. Zoals blijkt uit de grafiek hieronder, is het aantal laptops met deze processor in de afgelopen maanden zelfs gestagneerd; er komen geen nieuwe opties meer bij. Dat terwijl het aantal laptops met Ryzen 5500U-processor nog altijd toeneemt, met in de afgelopen drie maanden ruim 30 nieuwe modellen. Saillant genoeg is dat nog meer dan het totale aantal laptops met alle Ryzen 6000U-cpu's dat in heel 2022 uitkwam, althans de uitvoeringen die wij in de Pricewatch hebben geïndexeerd.
Productieproblemen speelden de beschikbaarheid van nieuwe hardware in de afgelopen jaren parten. Bij Intel was dat bijvoorbeeld aan de hand in de tiende generatie laptopprocessors, toen voor chips als de 1035G1 (Ice Lake) werd overgestapt op een nieuw procedé dat nog niet uitontwikkeld was. Om toch voldoende laptopprocessors te kunnen leveren, kwam het merk met een alternatieve tiende generatie op basis van het stokoude 14nm-proces (Comet Lake). Zoals hierboven te zien is bij de Core i5-10210U, werden die nog in meer laptops toegepast. Bij AMD was iets soortgelijks aan de hand in de Ryzen 5000U-generatie, die bestond uit een mix van echt nieuwe Zen 3-processors, zoals de Ryzen 5 5600U, en 'stiekem' omgestickerde Zen 2+-chips, zoals de Ryzen 5 5500U. De oudere processor kwam sneller in veel meer laptops terecht.
Qualcomm: vooral voor de low-end
Arm-laptopprocessors komen niet alleen van Apple, ook Qualcomm heeft er een paar. Uit onze review van de Xiaomi Book S 12,4" bleek dat Windows intussen behoorlijk op een Arm-processor is voorbereid, maar het meeste zie je ze in Chromebooks zoals de Acer Chromebook Spin 513. Dat is logisch, want laptops met een Qualcomm-processor die je nu in de Pricewatch vindt, zijn over het algemeen gebaseerd op oudere ontwerpen, zoals de 8cx Gen 2 en 7c. Die zijn daardoor alleen geschikt voor simpele taken.
Meer nog dan aanvoer- of productieproblemen bij de chipleveranciers, lijkt dit jaar een ander soort voorraadprobleem roet in het eten te gooien. Na een sterke stijging van de vraag volgend op de coronacrisis, ging de wereld in 2022 weer open en nam de vraag even snel weer af. Consumenten kochten minder laptops dan verwacht, waardoor de voorraad bij winkels en vervolgens fabrikanten is toegenomen. De hoeveelheid onverkochte hardware zou bij sommige bedrijven tientallen miljoenen euro's waard zijn en bij bepaalde bedrijven tot wel 60 procent groter zijn dan normaal, schreven we in augustus op gezag van analist Dan Nysted. Met magazijnen vol oude laptops en een lading oude processors op voorraad, keken fabrikanten wel uit om nieuwe modellen met nieuwe cpu's te introduceren. Merken die dat wel deden, hadden soms geen ouder model dat eerst nog moest worden uitverkocht. Dat geldt bijvoorbeeld voor Samsung, dat dit jaar met de Galaxy Book2 Pro kwam, een van de eerste Alder Lake-laptops die we hebben gereviewd. In Europa lagen Samsung-laptops in de acht jaar daarvoor niet in de winkels.
Samsung Galaxy Book2 Pro
Voor de meeste andere fabrikanten stond 2022 dus vooral in het teken van voorraden wegwerken. Dat had prettige gevolgen voor de beschikbaarheid van laptops met relatief snelle processors voor een relatief laag bedrag. In 2021 leek het schier onmogelijk om een budgetlaptop te vinden met een snelle cpu, waarbij zelfs de dualcore-i3 eventjes uit het zicht raakte. In de laptop-BBG's van de afgelopen maanden konden we echter modellen vinden met een quadcore-cpu voor minder dan 500 euro, die ook op andere gebieden (scherm, behuizing, accuduur) niet door het ijs zakten. Dat levert voor de gemiddelde laptopkoper van het afgelopen jaar toch een positieve conclusie op; misschien kreeg hij of zij op processorgebied niet de latest and greatest, maar wel iets beters dan verwacht.
Videokaarten: een nieuwe speler en tgp's
Bij videokaarten op de desktop is Nvidia al jaren marktleider en wat voor desktops geldt, is bij laptops nog eens extra het geval. AMD brengt wel videokaarten voor laptops uit, maar die kom je uiteindelijk maar in een handvol laptops tegen. Van alle laptops met een losse videokaart die we dit jaar aan de Pricewatch hebben toegevoegd, had 97 procent een Nvidia-kaart aan boord. Slechts 26 stuks hadden een AMD-videokaart, maar er is nog een derde speler bijgekomen: Intel.
Intel bracht in 2022 vijf verschillende videokaarten voor laptops uit. In oplopende snelheid zijn dat de A350M, A370M, A550M, A730M en A770M. De A550M en de A770M zijn we nog niet in laptops in de Pricewatch tegengekomen, maar die andere drie wel. Wie de Arc-videokaarten een beetje gevolgd heeft, zal weten dat we nog niet superenthousiast zijn over de nieuwe gpu's. Het sleutelwoord is 'nog', want Intels grootste zwakte op dit moment zit aan de kant van de drivers. In sommige games, waarvoor de drivers al wel goed geoptimaliseerd zijn, zagen we de A730M de mobiele RTX 3070 voorbijgaan, maar in andere gevallen is de Arc-videokaart teleurstellend traag. Intel brengt echter regelmatig driverupdates uit, waardoor de prestaties er in steeds meer games op vooruitgaan. De A350M hebben we trouwens ook gereviewd en die videokaart bleek nauwelijks sneller te zijn dan de Intel Xe-gpu, die in de processor is geïntegreerd.
AMD
In 2022 zijn slechts 26 laptops met een AMD-videokaart toegevoegd aan de Pricewatch en als je wat dieper de data in duikt, blijken die videokaarten in slechts negen verschillende laptopmodellen te zitten, waarbij er verschillende configuraties met AMD-videokaart bestaan.
Zijn de AMD-videokaarten dan zo slecht? Helemaal niet, net als Nvidia maakt AMD al twintig jaar drivers voor high-end videokaarten en heeft het dus niet hetzelfde nadeel als Intel. De RX6800M en de in 2022 uitgebrachte RX6800S zijn bovendien prima presterende videokaarten. Dat is echter een relatief nieuwe ontwikkeling, want AMD heeft in de afgelopen jaren voornamelijk midrange-gpu's voor laptops gebouwd en het lijkt erop dat fabrikanten voor de snelle videokaarten daardoor naar Nvidia grijpen.
Nvidia
De oplettende lezer heeft in de bovenstaande grafiek gezien dat Nvidia-kaarten veel voorkomen, maar dat de prestaties niet consistent lijken te zijn. De RTX 3070 in de HP Omen 16 staat op plek vier in de grafiek, terwijl de langzaamste videokaart ook een RTX 3070 is. Wat is hier aan de hand? In één woord: tgp's.
De tgp, oftewel het maximale verbruik van de gpu, staat in het laatste regeltje van het bovenstaande screenshot. Hoe hoger dat maximum, hoe verder de kloksnelheden van de gpu kunnen oplopen en hoe sneller de gpu is. Wat niet in het bovenstaande screenshot staat, is de Dynamic Boost, wat een extra 15W vermogen betekent, mits de koeling het aankan. Die limiet werd door Nvidia begin 2022 zelfs opgeschroefd naar 25W. Je kunt je voorstellen dat het bij een RTX 3070 nogal uitmaakt of hij maximaal 80W mag verbruiken of tot 150W kan gaan.
Het leek ons leuk om eens te kijken hoe die maximale tgp verdeeld is over de laptops. Proberen de meeste mensen het maximale uit de videokaart te persen of configureren ze op een lagere tgp, bijvoorbeeld omdat de laptop niet genoeg ruimte heeft voor de koeling of omdat een snellere RTX 3060 tot gevolg kan hebben dat een duurdere laptop met langzame RTX 3070 niet meer interessant is?
Helaas blijkt dat veel fabrikanten, ondanks de eis van Nvidia, de maximale tgp niet zo goed communiceren dat die bij ons in de Pricewatch belandt. Van de in 2022 geïntroduceerde laptops met een RTX 3070, zijn er maar 32 voorzien van een maximum-tgp-aanduiding en 92 niet. Ook voor de RTX 3060 geldt dat de meerderheid van de videokaarten geen maximum-tgp-aanduiding heeft.
RTX 3060
RTX 3070
Heel veel harde data valt er dus niet af te leiden uit de grafieken, behalve misschien dat fabrikanten de videokaarten daadwerkelijk op een bepaalde tgp afstellen en niet 'gewoon' voor het maximum of minimum kiezen. Het loont dus de moeite om bij het kopen van een Nvidia-laptop goed te kijken op welke tgp de gpu is afgesteld.
Behuizing: foldable formfactors en meer duurzaamheid
Laptops zijn in de afgelopen jaren slanker geworden als je kijkt naar de vormgeving van bijvoorbeeld de randen rondom het scherm. Het gemiddelde gewicht daalt echter nog maar nauwelijks. Met een laptop van ongeveer 2kg, het gemiddelde gewicht van alle laptops die dit jaar aan de Pricewatch zijn toegevoegd, stelt de gemiddelde gebruiker zich kennelijk tevreden. Dat wil niet zeggen dat je geen veel lichtere reisgenoot kunt kiezen. Zo was de HP Pavilion Aero 13 met slechts 1kg meermaals aanrader in onze BBG's.
Kijkend naar de verhouding tussen convertibles en 'normale' laptops, zien we dit jaar wel een kleine trendbreuk. Waar het aandeel convertibles in de voorgaande jaren rond de 11 procent schommelde, kan maar 8 procent van de in 2022 toegevoegde apparaten transformeren tot tablet. De meeste laptop-tablethybrides zijn nog steeds voorzien van een omklapscherm dat een rondje maakt rondom het toetsenbordgedeelte, maar daar niet vanaf kan worden genomen. Detachables, dat wil zeggen apparaten waarbij de hardware in het scherm is geïntegreerd en het toetsenbordje een los onderdeel vormt, blijven zeldzaam. De Microsoft Surface-lijn kreeg dit jaar wel concurrentie van Xiaomi en ook van Dell in de vorm van de nieuwe XPS 13 2-in-1, maar verder waagt bijna niemand zich daar nog aan. Dat Microsoft er niet vies van is om aparte conceptapparaten uit te brengen, bleek ook in mei. De Surface Laptop Studio heeft een scherm dat op de toetsen kan rusten als een soort tekentableau. Eerder probeerde Acer het al eens met die formfactor.
Microsoft Surface Laptop Studio
Het lijkt er al met al op dat de convertible ook in 2022 nog niet is uitontwikkeld en designers kregen er een nieuwe optie bij met de komst van relatief grote, opvouwbare rgb-oledschermen. Voeg een los toetsenbordje toe en je kunt er een apparaat mee maken dat van een soortement laptop verandert in een digitaal notitieblok, een enorme tablet of een groot mobiel scherm voor op je bureau. In 2020 al kwam de eerste 'foldable laptop' op de markt, in de vorm van de Lenovo Thinkpad X1 Fold, maar die had nog een relatief kleine 13,3"-display. De apparaten die dit jaar werden geïntroduceerd, de tweedegeneratie-Thinkpad X1 Fold en de ASUS Zenbook 17 Fold, hebben een bruikbaardere schermdiagonaal van 16" en 17". Het opstaande schermdeel in laptopmodus is daarmee even groot als dat van een 12,5"-laptop.
Lenovo Thinkpad X1 Fold (2022, 16")
We konden de definitieve winkelversie van de Zenbook 17 Fold zeer onlangs testen en daaruit bleek de foldable laptop nog een echt eerstegeneratieproduct. De behuizing sluit niet overal even goed aan, het vouwbare scherm heeft een zichtbare plooi, de hardware hapert en het ding is bovendien nog peperduur met een adviesprijs van meer dan 3000 euro.
Duurzaamheid en repareerbaarheid
Het is anekdotisch; als laptopredacteurs wonen we regelmatig presentaties bij van fabrikanten en in die sessies is er steeds meer aandacht voor de duurzaamheid van de producten. Wat enkele jaren geleden begon met een terloopse mededeling aan het begin of eind, krijgt nu een veel prominentere plek van de meeste fabrikanten. Diverse partijen hebben zich voor de toekomst een duurzaamheidsdoel gesteld, bijvoorbeeld om voor 2050 geen broeikasgassen meer uit te stoten. ASUS, Samsung en Lenovo hebben zich daaraan bijvoorbeeld gecommitteerd, terwijl Acer al in 2035 volledig over wil op groene stroom.
Duurzaamheid zien we ook in de praktijk in de producten die we testen. Verpakkingen bestaan vaker uit karton, met minder plastic en piepschuim; schalen van herbruikbare papierpulp dienen nu als schokbrekers. In laptopbehuizingen zelf worden ook vaker gerecyclede materialen verwerkt. Bij de Samsung Galaxy Book2 Pro zijn bepaalde onderdelen van plastic uit weggegooide visnetten, terwijl ook HP plastic uit de oceaan gebruikt voor de luidsprekers in de nieuwe Victus-gaminglaptops. Bij Razer is de behuizing van de nieuwe Blade-laptops gemaakt van gerecycled aluminium.
Acer Aspire Vero AV15-51-574G
Er zijn ook fabrikanten die een speciale, extra duurzame serie producten hebben geïntroduceerd. Acer presenteerde in 2022 bijvoorbeeld uitbreidingen op zijn Vero-laptopserie, die behalve het consumentenmodel dat je hiernaast ziet, inmiddels ook een zakelijk model en een Chromebook omvat. De laptops zijn gemaakt van gerecycled, ongeverfd plastic en worden geleverd in een verpakking die vrijwel geheel is gemaakt van hergebruikte materialen. HP heeft op zijn beurt al enige jaren de Elitebook DragonFly, ooit de eerste laptop waarin oceaanplastic verwerkt was.
Duurzaamheid kan ook betekenen dat een laptop beter repareerbaar is, zodat hij in theorie langer meegaat. Wat dat betreft is de trend van de afgelopen jaren eerder negatief dan positief. Apparaten werden steeds dunner en daarmee zijn losse uitbreidingsslots voor bijvoorbeeld een ssd of werkgeheugen verdwenen. Van de laatste hebben we ook data uit de Pricewatch voor 2022, waarin we nu bijhouden of een apparaat gesoldeerd geheugen, losse SO-DIMM's of een combinatie van beide gebruikt. 21 procent van de in het afgelopen jaar toegevoegde laptops heeft gesoldeerde geheugenchips, terwijl bij nog eens 12 procent van de apparaten een deel van het geheugen niet kan worden vervangen. Daarbij moet worden aangetekend dat we het van 17 procent niet weten, dus dat percentage kan in de praktijk nog iets lager of hoger liggen.
Framework was het er niet mee eens dat laptops zich steeds minder gemakkelijk laten repareren. De Framework Laptop, die dit voorjaar uitkwam, was het ultieme bewijs dat repareerbare producten niet per se dikker, lelijker, minder robuust of duurder hoeven te zijn. Het ontwerp dat is gemaakt om geopend te worden en reparatiehandleidingen voor iedere component, te vinden via de QR-code die erop is afgedrukt, maken het uiterst gemakkelijk om nieuwe onderdelen te monteren. Dat kan zelfs een geheel nieuw moederbord zijn, bleek later dit jaar toen Framework kwam met een nieuwe printplaat met een twaalfdegeneratie-Intel-processor. Daarmee hebben we ons reviewmodel geüpgraded van vier naar veertien cores.
Framework Laptop
Apple kondigde eind 2021 al een reparatieprogramma voor zijn apparaten aan, dat deze maand officieel van start is gegaan in België. In Nederland is de dienst nog steeds niet beschikbaar. Belgen en inwoners van een aantal andere Europese landen kunnen bij Apple reparatiegereedschap en reserveonderdelen bestellen. De fabrikant stelt ook handleidingen beschikbaar. Critici zijn overigens niet onverdeeld tevreden over Apples reparatieprogramma. Ze hekelen de prijs van de beschikbare gereedschappen, dat onderdelen moeten worden geregistreerd voor gebruik in een specifiek apparaat voordat je ze kunt kopen, en dat veel oudere apparaten, zoals alle Intel-MacBooks, niet worden ondersteund.
Dell CAMM: geheugen verwisselen, maar tegen welke prijs?
Een in het kader van repareerbaarheid interessante, maar tegelijk controversiële ontwikkeling is Dells nieuwe CAMM-geheugenmodule, te vinden in de dit najaar uitgebrachte Precision 7670-workstationlaptop. De Compression Attached Memory Module moet de klassieke SO-DIMM vervangen, sinds jaar en dag de formfactor voor verwisselbare geheugenreepjes in laptops. SO-DIMM's beginnen namelijk tegen beperkingen aan te lopen. De maximale capaciteit per reepje is 32GB, het geheugen kan niet zo hoog worden geklokt als gesoldeerde chips en de vele benodigde traces voor de geheugenslots maken het moederbordontwerp complex. Logisch dus dat veel laptopfabrikanten de laatste jaren kiezen voor gesoldeerd geheugen, waarbij die beperkingen niet gelden en het systeem bovendien dunner kan zijn. CAMM moet in de toekomst laptops met verwisselbaar geheugen mogelijk blijven maken. Het is dan wel te hopen dat het uitgroeit tot standaard, zoals Dell graag wil. Op geheugenmodules die alleen in een handvol systemen werken, zit in het kader van repareerbaarheid niemand te wachten. Voordat andere fabrikanten zich daaraan wagen, moet standaardenorganisatie Jedec CAMM eerst goedkeuren. Een nadeel aan CAMM ten opzichte van SO-DIMM's is dat het hele werkgeheugen zich op één module bevindt. Een extra reepje toevoegen is er dus niet bij.
Webcams: op naar full hd
Nu we toch herinneringen aan het afgelopen jaar aan het ophalen zijn: herinneren we ons de coronapandemie nog? Twee jaar lang hebben de meeste mensen vanuit huis gewerkt en daarbij werd voor velen de webcam in één klap een van de belangrijkste onderdelen van de laptop. Sommige fabrikanten, zoals ASUS, brachten zelfs in 2022 nog laptops zonder webcam uit, maar veruit de meeste laptops zijn van een camera voorzien. Doordat de camera belangrijker werd, probeerden fabrikanten kopers te trekken door laptopcamera's met een hoge resolutie uit te brengen. En als er één schaap over de dam is, volgen er natuurlijk meer. Als je tegenwoordig daarom een high-end laptop uitbrengt, kun je eigenlijk niet meer aankomen met een 'gewone' webcam met een 1280x720-pixelresolutie.
Het merendeel blijft dus nog op 1280x720 pixels hangen, maar al meer dan 10 procent zit op 1920x1080 pixels. Op zijn minst zes laptops - het kunnen er meer zijn, want van 708 stuks weten we niet wat voor camera erin zit - hebben een camera met een resolutie van 640x480 pixels, in de volksmond ook wel een 'aardappel' genoemd. Ben je van plan om een wat goedkopere uitvoering van de Acer Aspire 3 of Lenovo IdeaPad 3 aan te schaffen, check dan dus even wat voor camera erin zit.
Voorlopig zijn de 1920x1080-pixelcamera's vooral in de dure laptops terug te vinden, dus laptops met een vlotte processor vanaf Core i5. Er zijn echter uitzonderingen. We komen drie laptops met Core i3-processor en een met Ryzen 3-processor tegen die al een full-hd-webcam hebben. Acer verkoopt zelfs een 17,3"-Chromebook met Pentium-processor die voorzien is van een camera met een 1920x1080-resolutie.
Van alle laptops met een full-hd-camera is driekwart voorzien van een Core i7- of Ryzen 7-processor, of sneller. Een kwart van de laptops heeft een Core i5- of Ryzen 5-cpu en bij langzamere, lees goedkopere, laptops is de kans dat je een camera met hoge resolutie treft nihil. Ter referentie, normaal gesproken beslaan laptops met Core i3- of Ryzen 3-processors en langzamer bijna 16 procent van het geheel.
Hopelijk en waarschijnlijk zullen we in 2023 meer goedkopere laptops met een goede camera zien. Onze diepste camerawens is echter is dat volgend jaar de 640x480-pixelaardappelcamera's helemaal worden uitgefaseerd.
Schermen: meer hoogte, minder rand
Laptopschermen zijn in de afgelopen jaren steeds beter geworden en dat werd tijd. De beeldkwaliteit van budgetlaptops was abominabel in vergelijking met die van andere apparaten waar een scherm in zit, zoals smartphones, televisies, tablets en losse monitors. Al te vaak boden de schermen in apparaten onder de 500 euro slechte kijkhoeken, een laag contrast, en fletse en verkeerd afgestelde kleuren. Terugdenkend aan de apparaten die we in het afgelopen jaar voor de BBG hebben bekeken in de goedkoopste prijsklasse, zien we een stijgende lijn. De Lenovo ThinkBook 14 was bijvoorbeeld de eerste laptop die we in deze prijscategorie tegenkwamen, die het hele sRGB-spectrum weergeeft. Daardoor zien kleuren er een stuk mooier uit, vergelijkbaar met duurdere laptops.
Notch of niet?
Vorig jaar introduceerde Apple al de MacBook Pro 14" en 16" met aan de bovenkant van het scherm een uitsparing voor de camera. Hetzelfde ontwerp werd dit jaar doorgetrokken naar de MacBook Air M2. Bij smartphones was een hapje uit het scherm voor de camera een paar jaar heel populair, maar laptops hebben vrijwel altijd nog een scherm zonder uitsparing.
Wat voor 500 euro of minder nog niet mogelijk was in 2022, was een oledscherm in je laptop, maar veel scheelt het niet meer. De goedkoopste opties kosten nu iets meer dan 500 euro. We zagen al begin dit jaar dat oledschermen in Windows-laptops gebruikelijker zijn geworden, aan de hand van onze review van ASUS' Vivobook 14- en 15-series. Samsung, dat het overgrote deel van de laptop-oledpanelen levert, heeft de productie al in 2021 opgevoerd, wat dit jaar zijn vruchten heeft afgeworpen. Als je nu naar de Pricewatch gaat, kun je uit meer dan 100 oledlaptops kiezen. Die zijn vooral afkomstig van ASUS, dat vol heeft ingezet op de vernieuwende schermtechnologie, met zijn uitstekende contrast, brede kleurbereik en dito kijkhoeken.
Als we kijken naar de data uit de Pricewatch, valt op dat erg lage schermresoluties steeds meer verdwijnen. Dat kan ook komen doordat er dit jaar minder nieuwe budgetlaptops zijn verschenen, omdat fabrikanten met voorraadoverschotten van oude modellen zaten. Hoe het ook zij, het aantal nieuwe laptopmodellen met de jarenlang voor budgetmodellen gebruikelijke 1366x768 pixels, is gedaald van om en nabij de 200 in de afgelopen jaren tot minder dan 100 in 2022.
De populairste schermresolutie bij nieuwe laptops is weinig verrassend: 1920x1080 beeldpunten, ofwel full hd. In 2020 en 2021 had meer dan driekwart van de nieuwe laptops deze schermresolutie, maar in 2022 is dat aandeel weer gedaald naar twee derde. We hebben fabrikanten in 2022 vaker zien overstappen naar een scherm met een 16:10-beeldverhouding, waarbij resoluties van 1920x1200, 2560x1600 en 3840x2400 pixels passen. Alle drie zijn in populariteit gestegen. Die ontwikkeling juichen we toe; een 'hoger' beeldscherm is prettig voor dagelijkse werkzaamheden, zoals internetten, tekstverwerken en 'excellen', omdat je minder hoeft te scrollen. Dat gaat bovendien niet ten koste van een toename van het formaat van de laptop. We zagen de zijranden van het scherm in de afgelopen jaren al smaller worden, maar vaak was de onderste rand nog vrij breed. Met een 16:10-scherm wordt die loze ruimte ook weer beter opgevuld.
Update 28-12: Een eerdere versie van de bovenstaande grafiek bevatte verkeerde data voor 2021 en 2022, die nu is gecorrigeerd.
Kleinere schermranden maken dus een groter scherm binnen dezelfde maat behuizing mogelijk. Zoals te verwachten zie je dat terug in de data die we hebben over de schermdiagonaal van de laptops in de Pricewatch. De categorie 16"-laptops is in de afgelopen jaren snel gegroeid, ten koste van modellen met een 15"- tot 15,6"-scherm, die nog steeds veruit het populairst blijken. De populariteit van laptops met kleinere schermen van 14" en 13" lijkt in 2022 wat te dalen.
Vooruitblik op 2023
De processors, videokaarten, behuizingen, webcams en beeldschermen van 2022 zijn allemaal de revue gepasseerd, maar de grote vraag is natuurlijk: wat heeft 2023 voor ons in petto? Voor een aantal dingen is die vraag niet zo moeilijk te beantwoorden.
Intel zal hoogstwaarschijnlijk op de CES in de eerste week van januari laptopprocessors van de dertiende generatie aankondigen, met codenaam Raptor Lake. Dat bleek al uit deze aankondiging van Lenovo en uit resultaten van een Core i7-1370P- en 13700H-processor die in de database van Geekbench verschenen. Het lijkt er vooralsnog op dat niet alle nieuwe laptopprocessors meer cores krijgen, maar wel sneller worden dankzij hogere kloksnelheden en grotere caches.
De nieuwe Lenovo ThinkPad X1 Carbon met Raptor Lake-processor zal op de CES van 2023 worden getoond
Ook van AMD verwachten we, zoals ieder jaar, nieuwe laptopprocessors te zien op de CES. Op de desktop zijn we ondertussen bij de Zen 4-architectuur aangeland en ook AMD zal een keynotepresentatie verzorgen tijdens de beurs. Volgens een roadmap die het bedrijf in mei al deelde, gaat het in eerste instantie om processors met een tdp vanaf 35W, bedoeld voor gamelaptops.
AMD's grootste concurrent op gpu-gebied, Nvidia, zal ook op de CES aanwezig zijn. Nvidia heeft in het najaar een nieuwe generatie desktop-gpu's geïntroduceerd. In de afgelopen jaren presenteerde Nvidia op de beurs iedere keer nieuwe high-end laptopvideokaarten en daarom verwachten we dat er op CES 2023 mobiele versies van de RTX 4000-kaarten zullen verschijnen.
En zullen de laptops van buiten dramatisch veranderen? Dat is een kwestie van afwachten natuurlijk. Aan de ene kant zal de trend waarbij fabrikanten meer nadruk op duurzaamheid leggen, niet snel tot nieuwe formfactors leiden. Het blijkt al moeilijk genoeg om een klassieke laptop makkelijk repareerbaar te krijgen. Aan de andere kant zijn de eerste twee laptops met vouwbare beeldschermen ondertussen op de markt, maar Apple werkt volgens de geruchten ook aan een vouwbare laptop of tablet, terwijl Samsung en HP eveneens vouwbare laptops in de pijplijn hebben. Een ding is zeker, met de nieuwe hardware worden de laptops volgend jaar sneller en hoe ze eruit gaan zien, komen we binnenkort al te weten, want in de eerste week van januari is het alweer tijd voor een van de grootste elektronicabeurzen van het jaar: de CES.
Ben vooral ook benieuwd hoe regelgeving omtrent duurzaamheid en repareerbaarheid gaat uitwerken. Dat wordt nog wel een uitdaging. Als je ziet hoe klein sommige onderdelen zijn en alles bij elkaar gehouden wordt met lijm vaak omdat schroeven simpelweg niet meer werken met de geringe ruimte die er is.
Wel een goede ontwikkeling dat meer wordt ingezet op duurzaamheid. Laptops e.d. zouden toch best een jaartje of 7 moeten kunnen meegaan/ voorzien kunnen worden van software-updates en reserve onderdelen.Ik koop zelf steeds bewuster apparaten die langer meegaan en vermijd winkels als bijvoorbeeld de Action. Laatst hier op Tweakers een artikel over Action toetsenborden: voor mij totaal onbegrijpelijk dat zo'n rommel überhaupt verkocht mag worden: het werkt vanaf dag 1 niet naar behoren en is doorgaans binnen een jaar al stuk en is het elektra-schroot. Dat dat soort producten worden geweerd vind ik niet meer dan billijk.
[Reactie gewijzigd door Buntuhein op 22 juli 2024 23:07]
Waar ik bij laptops op let is de mogelijkheid tot vervangen van geheugen en harde schijf. Dat het geheugen bij bijvoorbeeld de Ideapad 5 pro en de meeste Vivobook modellen is vastgelast is voor mij dan een dealbreaker
Gesoldeerd bedoel je. Vastlassen is een beetje overkill.
Ik let hier trouwens ook op. Bij de meeste modellen kun je natuurlijk de NVMe SSD vrij gemakkelijk vervangen. Het basisgeheugen is tegenwoordig steeds vaker op het moederbord gesoldeerd. Dan zit er meestal wel een extra bankje bij voor geheugenuitbreiding.
De keren dat ik een laptop koop is er vaak veel veranderd aangezien ik dit maar een keer in de vijf of zes jaar doe. Ik heb nu een Asus TUF A15 en daar is alles vrij gemakkelijk te vervangen of te upgraden. Die voldoet voor mij voor de meeste dingen prima. Enige nadeel is dat het beeldscherm vrij matig is. Maar dat went op den duur ook wel als je je niet meer al te druk maakt om de specs.
Ik vind die vervangbaarheid van geheugen wel interessant, omdat ik niet goed weet of dit beter voor het milieu is of juist niet. Hoeveel mensen zouden dit gebruiken en hoeveel extra materiaal(kostbare metalen) kost het om een module en connector te maken? Vroeger (ik heb nog desktop PCs gebouwd) kon je tot de geluidskaart aan toe alles vervangen, maar weinigen deden dat. Vaak was het moederbord te langzaam en kocht je alles nieuw en ging de computer naar een oom of ander familielid...
Als het geheugen kapot gaat moet je vaak de hele laptop weggooien omdat vervangen van een chip gewoon te duur is. En geheugen gaat nog best wel eens kapot.
Een tweede argument is dat je de levensduur van je laptop kan verlengen, nu is 8gb misschien nog genoeg. Maar wie zegt dat over 5 jaar nog steeds zo is.
Als je ziet hoe klein sommige onderdelen zijn en alles bij elkaar gehouden wordt met lijm vaak omdat schroeven simpelweg niet meer werken met de geringe ruimte die er is.
Die geringe ruimte doen ze toch zelf? Het wordt tijd dat de onzinnige race naar het dunste, meest fragiele en niet-repareerbare apparareten eens stopt. Totaal geen probleem als een laptop of smartphone weer wat dikker wordt. Vooral omdat je tegenwoordig een hoesje/sleeve eromheen moet doen of tas met padding omdat ze te fragiel zijn om gewoon los mee te nemen.
Maar dat is wel waar ze in de reviews op worden afgerekend. Model x is 4mm dunner en 100gram lichter dan model Y. Dus model Y word aangeraden, en de fabrikant kan er nog een mooie sticker met "de lichste laptop op !!"
En consumenten reageren daar ook op !
Dat je dat verschil als klant totaal niet meer merkt als je hem in je laptoptas gooit doet daar verder niks aan af.
Qua reviews heb je gelijk, dat is ook de reden dat je die meestal met een korrel zout moet nemen. Het is goed om te beseffen dat de meeste reviews niet geschreven worden door techneuten, maar door creatives.
Schrijven is een creatief beroep en hetzelfde voor de Youtubers. Die maken zich meestal meer druk om dikte, bezels, design etc. Tweakers helaas ook de laatste jaren.
Je ziet dat helaas bij bijna alles. Social media hebben daar een flink steentje aan bijgedragen (helaas). Een puur technische review wordt niet zo snel gelezen. Een schreeuwerig artikel of filmpje dan weer wel. The best, the worst ever.... Apple got it totally wrong, Samsung lost it... en al dit soort schreeuwerige titels die ons verleiden om te klikken. Gelukkig dat hier op tweakers wel nog wat meer diepgaande artikelen verschijnen.
Ik vraag me toch sterk af of de manier van assembleren met lijm, pcbs en andere complexiteiten niet meer het gevolg zijn van de wensen van de consument die een steeds dunner gebruiksobject wilt. Producten die makkelijker te repareren zijn, zijn snel bulkier en hoewel tweakers dit misschien niet boeit voor heel veel mensen wel.
Ook de leeftijd van laptops is toch wel heel afhankelijk van hoe men met hun laptop omgaat. Zo zie ik sommige toch echt wel een laptop afraggen en is het niet verwonderlijk dat die na een jaar of drie op is.
Ik ben dan ook meer voor open repair manuals en de vrijheid om (third party) onderdelen te bestellen. Tegelijkertijd hoe moeilijk het ook maf zijn, heb ik liever een compacte en misschien minder repareerbare laptop. Ieder zo zijn vrijheid.
De vraag is of de consument steeds dunner wilt, of dit de consument wordt aangepraat door marketing mensen. Consumenten zullen zich bewust moeten worden van de milieu-implicaties (e-waste) en overheden zullen hier ook op sturen naar mijn mening.
Repareerbaar betekent ook weer niet dat we met laptops van 5 kilo weer moeten gaan slepen. De componenten zelf zijn al heel klein (ssd/ wifi-module/ ram etc). Als je in elk geval maar redelijk makkelijk de belangrijkste componenten kunt vervangen zodat een kapot ramchipje niet betekent dat je de hele laptop kunt weggooien.
En het gekke is dat de goede hardware die zoveel jaren meegaat zonder doorgaans stuk te gaan tegenwoordig ook helemaal niet meer zoveel duurder en soms zelfs net zo duur als de "troep" is. Vroeger kon ik nog begrijpen waarom je bijvoorbeeld een Acer laptop kocht. Die waren dusdanig goedkoper dat het zich loonde om er eentje te kopen. Tegenwoordig heb je zoveel keuze in het lagere prijs segment dat ik het met je eens ben dat zulke schroothappige producten best geweerd mogen worden uit de markt.
Ik koop eens in de 7-10 jaar een nieuwe laptop voor mijn vader met een prijskaartje van rond de 500 euro (ik kijk voor hem vaak naar overjarige modellen, want zoveel eisen heeft hij niet). Zijn huidige laptop is nu 8 jaar oud en begint langzaam aan vervanging toe te zijn. Die laptop is hardwarematig nog prima, maar begint hem iets te traag te worden. Volgend jaar kopen we dus weer gewoon een nieuwe laptop van rond die prijs.
Meestal kijken we naar mensen in de buurt die het niet zo breed hebben en doneren we zijn oude laptop dan aan zo'n persoon. Die mensen zijn er vaak blij mee en doen er dan ook nog wel een paar jaar mee. Zodra de laptop dan hardwarematige kuren begint te geven ben je vaak dus wel 2-3 jaar verder en heeft 'ie geen schuld meer. Je komt hiermee (in combinatie met gewoon voorzichtig zijn met je spullen) al zelf heel ver in duurzaamheid.
Acer... brr rillingen krijg ik er nog van. Ooit eentje gekocht en daar stond als toefje slagroom ook nog Windows Vista op. Dat ding heeft het nog geen 2 jaar uitgehouden. Daarna een Dell XPS gehad en die is na 8 jaar nog steeds up and running (wordt nog door mijn dochtertje gebruikt).
Ik ben vooral benieuwd wat de prijzen in 2023 gaan doen. Het is dat ik een screenshot heb gemaakt anders zou ik het zelf niet eens geloven. Een prijsstijging van bijna 50%. Nu zijn het momentopnames van wellicht een dal en piekmoment, maar als het zo blijft dan sla ik mooi een jaar over.
Dell xps 9520
i7-12700h
Win11 pro
Nvidia 3050ti
32GB mem
1 TB nvme
15,6 full hd
1878,98 ex btw (juli 2022)
2738,98 ex btw (december 2022)
Waarschijnlijk heeft dat (al dan niet onder meer) iets te maken met de te grote voorraad die in het artikel genoemd werd, doordat mensen hun vakantiegeld minder uitgaven aan laptops. Dat zal in juli de prijzen flink onderuit hebben geschopt, wat zich rond nu wel weer hersteld zou moeten hebben.
Jammer dat de prestatie scores van de laptop CPUs in ideale omstandigheden zijn gedraaid. Daar bedoel ik mee dat dit de scores zijn van een nog niet opgewarmde laptop, ik zou liever een vergelijking zien tussen de laatste cinebench scores na een paar uur (2+) ononderbroken multi- en single-threaded runs.
Ook zou het fijn zijn om te zien hoe de CPUs met en zonder netstroom adapter presteren. Bij Intel CPUs dalen de prestaties aanzienlijk zodra ze van het netstroom af zijn.
[Reactie gewijzigd door codeneos op 22 juli 2024 23:07]
Vraag is wel hoe relevant dat is, en dan vooral de eerste vraag, immers zijn laptops geen machines die constant hoog in het gebruik horen te zitten. Daar worden ze ook niet voor ontwikkeld. Laptops worden juist primair ontwikkeld voor 'spikey' workloads.
Wij hebben bijvoorbeeld voor diverse klanten in laptop advies trajecten wel eens 'traces' gemaakt om te bekijken hoe laptops gebruikt werden binnen hun bedrijf binnen de verschillende functies om ze zo beter te kunnen adviseren bij vervanging. Het zal je denk ik niet verbazen dat daar geen enkele situatie bij zat waar dat gebruik gelijk was aan enkele uren cinebench draaien zoals jij voorstelt. Dat lijkt dus ook geen heel realistisch gebruiksscenario te zijn. Zelfs tijdens gaming zie je geen cinebench achtige belastingen, maar ook daar is de load veel meer spikey dan je waarschijnlijk op voorhand zou verwachten.
Wat je wel veel veel ziet is dat het gebruik bij vrijwel alle functies (van verkoper tot developer tot directielid tot field engineer) heel spikey is. Dus over het algemeen enkele seconden vol aan de bak, dan weer rustig, dan weer een spike, weer naar idle en weer een spike en ga zo maar door de werkdag lang. Dat soort scenario's zullen veel realistischer zijn als je daadwerkelijk wil weten welke performance een gebruiker over het algemeen zal ervaren. Cinebench scores na 2-3 uur uitvoeren van 100% runs zullen voor de meeste, zo niet alle gebruikers juist weinig interessant zijn, want dat is geen scenario dat ze zelf zullen tegenkomen (hoge uitzonderingen die de regel bevestigen daargelaten). Over het algemeen zie je bij laptop gebruik (en ook desktop trouwens) juist heel veel variatie in de load gedurende de werkdagen waarop de traces zijn opgenomen. En dat is juist iets waar de hoge turbo's van laptops tegenwoordig op inspelen. Immers door de spikey workloads is het 'turbo budget' bijna altijd volledig beschikbaar tijdens de spikes. Waardoor de laptops van beide spelers enorm performant aanvoelen in dagelijks gebruik.
Prestaties met en zonder netstroom is dan wel weer een goede, daar wil inderdaad nog wel eens verschil in zitten. Echter niet alleen bij Intel, mijn Elitebook met AMD 5850U gaat ook minder presteren op bepaalde vlakken wanneer deze van de stroom af is.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 23:07]
Scans van beveiligingssoftware wil wel eens meer constant zijn en een laptop nagenoeg onbruikbaar maken. Nou zal niet iedereen zoveel rommel draaien als dat mijn bedrijf doet, of zoveel bestanden hebben als ik, maar toch...
Dat was 15 jaar geleden misschien zo, maar heden ten dage mag dat echt niet. Als je dat soort zaken nog wel tegenkomt dan zou ik eens gaan klagen bij de partij die de configuratie doet, want daar is dan iets volledig mis aan het gaan.
Tegenwoordig zie je over het algemeen realtime scanning en dat kost bij een goede inrichting echt bijna niets aan performance, maar ook een geplande 100% scan horen tegenwoordig een moderne laptop echt niet meer van de wijs te brengen.
Ook zou het fijn zijn om te zien hoe de CPUs met en zonder netstroom adapter presteren. Bij Intel CPUs dalen de prestaties aanzienlijk zodra ze van het netstroom af zijn.
Zeer goed punt, op dat punt is Apple met zijn M1 en M2 MacBooks echt ongeëvenaard. Je ziet dat bijvoorbeeld terug op het YouTube kanaal MaxTech. Daar worden regelmatig vergelijkingen gemaakt met de nieuwste Windows laptops en dan zie je bijvoorbeeld dat ze het niet eens een werkdag volhouden als je een beetje intensieve taken doet.
kost wat, maar dan heb je ook wat. Dat is tenminste mijn ervaring. Ik heb een laptop (of zoals ik nu werk mijn macbook) met name nodig voor mobiel te kunnen werken en ik heb dan ook niet altijd de beschikking over een stopcontact. Voor mij is een lichte machine met veel accuduur van belang.
Dat geldt natuurlijk weer niet voor iedereen: er zijn best veel kantoorwerkers die een laptop hebben, maar grotendeels aan hun eigen bureau zitten te werken en dan hun laptop hebben ingeprikt. De momenten dat ze dan eens niet achter hun bureau zitten zijn dan weer kort genoeg om met een standaard Windows laptop van rond de 700 euro je goed te kunnen redden. Je hoeft je dan ook niet een ander platform eigen te maken. Voor medewerkers die echt heel veel performance nodig hebben, daarvoor is eigenlijk alleen een desktop geschikt.
Bottom line zul je kritisch moeten kijken naar de use case.
Dat kunnen inderdaad wel aardige vergelijkingen zijn, nu ken ik dit kanaal niet, dus ik ga niet oordelen over deze tests, maar ik zie bijvoorbeeld wel dat zulke vergelijkingen relatief vaak verkeerd uitgevoerd worden.
Als je immers wil weten hoe lang een laptop mee gaat tijdens een bepaalde workload met een bepaald prestatie niveau moet je er bijv. wel voor zorgen dat alle laptops tijdens de test ook gelijk presteren. Iets wat vaak vergeten wordt (of ze normaliseren niet naar batterij grootte) of ze testen met verschillende software versie's. Anders zie je vaak dat de meest zuinige laptop het langst doet met de batterij (logisch), of de unit met de grootste batterij wint, terwijl de best performende laptop eerder door de lading is (wat ook vaak logisch is). Dit soort vergelijkingen zijn dus vaak erg lastig echt goed te maken als je appels met peren goed wil vergelijken
Daarnaast zijn dat vergelijkingen vaak ook niet heel relevant omdat ze bijvoorbeeld niet een 'werkdag' simuleren (maar vaak een veel te zware workload die je in de werkelijkheid nooit zal zien), als in meet wat een gebruiker in functie X (of jezelf als je voor jezelf wil gaan shoppen) daadwerkelijk op een werkdag doet (qua systeem belasting), en verwerk dat in een test die uitgevoerd wordt op de laptops die wil vergelijken.
Wat natuurlijk niet wegneemt dat Apple laptops met M-Sku's het normaliter erg goed doen in tests met metrics met performance en verbruik gecombineerd.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 23:07]
[...]
op dat punt is Apple met zijn M1 en M2 MacBooks echt ongeëvenaard. [...] de nieuwste Windows laptops [...] niet eens een werkdag volhouden als je een beetje intensieve taken doet.
Mijn ervaring na een jaar Apple M1 Pro is dat die het ook zeker geen werkdag vol weet te houden zonder dat 'ie op 100% CPU aan het stampen is of zelfs maar (hoorbaar) gaat koelen.
En dan doe ik volgens mij nog geen eens heel gekke dingen. Er draait een full stack dev omgeving, soms inclusief wat docker containers. Verder is er een vpn tunnel aktief en heb ik heel veel browser tabs open staan.
4k scherm maakt overigens wel fors uit, ik gok dat de GPU redelijk energie nodig heeft om dat ding aan te sturen.
Dat kanaal MaxTech is wel heel erg pro-apple. Tests waarbij Apple verliest van PC laten ze niet zien. Apple is daar blijkbaar het beste wat er is.
Eén van hun laatste video's heet "Why ALL M1 Chip-Killers have FAILED". Dat terwijl een PC de M1 op vele gebieden verslaat in snelheid.
Komt dat prestatieverschil zonder netstroom niet gewoon door de energiebeheer-instellingen?
Bij mij staat 'Maximale processorstatus / Op batterij' op 80%. Volgens mij is dat de standaard instelling.
Allereerst - Wat een fijn artikel, heerlijk om zo het jaar mee af te sluiten. Chapeau!
Ik vraag me af waarom er nog steeds (relatief) weinig laptops zijn met webcams met 1080p-resolutie.
Technisch lijkt me niet dat het zoveel voeten in de aarde zou moeten hebben, het apparaat wordt gewoon op dezelfde manier op het moederbord aangesloten. Misschien is de camera iets groter?
Of zal het voornamelijk een kosten-issue zijn? Ook dat kan ik me maar moeilijk voorstellen, als je die modules in bulk inkoopt... en als fabrikant verdisconteer je dat natuurlijk gewoon in de prijs.
Als je honderd duizenden of misschien wel een miljoen laptops maakt een je kunt op een onderdeel 1 of 2 euro besparen omdat de klant het vaak niet uitmaakt. Dan heb je dus veel geld bespaard een dat geldt voor elk onderdeel op die manier.
Het zal mij verder ook niet uitmaken. Ik maak er geen foto's of filmpjes mee en met 720p zien ze mij aan de andere kant scherp genoeg.
En de mensen die hun inkomen halen uit voor de webcam zitten kopen er wel 1 op usb om direct beter te kunnen positioneren.
[Reactie gewijzigd door jongetje op 22 juli 2024 23:07]
Tsja, als het voor één op de honderd klanten wél wat uitmaakt, en die koopt daardoor het product niet, is al je winst al weer door de gootsteen.
Een ander voorbeeld: je productiekosten zijn 900 euro, je verkoopprijs 1000 euro. Je verkoopt 1000 stuks en maakt 100.000 winst.
Nu maak je het product DUURDER, door een beter LCD scherm te gebruiken, de productiekosten gaan naar 960 euro, je houdt de verkoopprijs GELIJK, Tweakers beoordeelt je product als de beste in de categorie en je verkoopt 10.000 stuks. Nu heb je 400.000 winst terwijl je je productiekosten hebt verhoogd.
Het is een mythe dat goedkopere componenten voor meer winst zorgen.
Zo werkt productie natuurlijk niet, voordat je begint met assembleren zijn er al afspraken gemaakt met leveranciers voor de benodigde hardware qua kosten en hoeveelheden, even een ander LCD scherm erin bestellen is niet altijd zomaar mogelijk. Daarnaast hebben de productiekosten enorm veel invloed op de uiteindelijke verkoopprijs omdat de marge relatief laag zijn op laptop, een schermupdate zou zomaar een miljoenenverlies kunnen opleveren
Het is ook niet zo dat als Tweakers iets goed beoordeeld je opeens van 1000 naar 10.000 een factor 10 meer verkoopt.
"Het is een mythe dat goedkopere componenten voor meer winst zorgen. " Dat klopt het is een Feit goedkopere componenten voor meer winst zorgen.
[Reactie gewijzigd door Anoniem: 361276 op 22 juli 2024 23:07]
Onzinnig feit, waarom maken de fabrikanten dan componenten niet nog goedkoper dan? Er kan altijd wat vanaf. 420p? B speakers? Matig toetsenbord? Celeron processor?
Als jij beweert dat goedkopere componenten voor meer winst zorgen, vraag ik me af waarom je niet alle componenten wegbezuinigt?
Simpelweg omdat elk component waarde geeft aan het product en het de marktplaatsing bepaalt.
Het lijkt alsof veel mensen de basisprincipes van economie niet begrijpen.
Dat een kleine aanpassing weinig consequentie heeft op individueel niveau betekent alles behalve dat het ook geen consequentie heeft op macroniveau.
[Reactie gewijzigd door unglaublich op 22 juli 2024 23:07]
Onzinnig feit, waarom maken de fabrikanten dan componenten niet nog goedkoper dan? Er kan altijd wat vanaf. 420p? B speakers? Matig toetsenbord? Celeron processor?
Je haalt hier een paar dingen door elkaar "goedkoper" wil niet automatisch zeggen lagere kwaliteit, een fabrikant die geheugen zoekt en graag een laptop wil met 16GB zal rondkijken bij wie hij dit het goedkoopst kan leveren, niet wie 2GB kan leveren.
Mocht je de aller goedkoopste laptop willen bouwen dan is de allerlaagste prijs belangrijk maar wil je een mid-range laptop maken dan moet je concessies doen koop ik een beter scherm of een betere accu ect. alles zomaar een update geven is financieel niet mogelijk. Je zou jouw stelling ook andersom kunnen stellen als het niet uitmaakt waarom dan niet overal betere componenten.
Als jij beweert dat goedkopere componenten voor meer winst zorgen, vraag ik me af waarom je niet alle componenten wegbezuinigt?
Zie hierboven je haalt dingen door elkaar, optimalisatie is extreem belangrijk en als iets goedkoper kan moet je dat zeker niet nalaten, bedrijven zoals FexEd,Toyota ect zijn hier heer en meester in en daardoor zo gigantisch groot geworden.
Het lijkt alsof veel mensen de basisprincipes van economie niet begrijpen.
Dat klopt ik kan je Lean Six Sigma sterk aanbevelen hierin gaat het ook veel over optimalisatie en kostenbesparing in elke stap waar het kan.
"Als" vind ik gevaarlijk in je zin -> weet jij de verkoopaantallen van de fabrikanten? Dan zou het specifieker zijn. Het is namelijk een belangrijk onderdeel van je stelling.
"denk" Gedachten zijn geen feiten! Voor een deel kunnen ze wel overeenkomen.
Waar is dat denken op gebaseerd? Heb je bronnen met verkoopcijfers?
deel 2: "een (en) je kunt op een onderdeel 1 of 2 euro "-> weet je dat of denk je dat? Heb je daar bronnen van?
Anderen hebben volgens mij ook gaten geschoten in je redenatie en op basis van je teksten zie ik je niet als een betrouwbare bron. Kan zijn dat je deels gelijk hebt maar dat ondersteun je niet met betrouwbare bronnen.
Allemaal geen ramp en toch vind ik het de moeite om te reageren.
Nou bedankt dan voor het reageren. Los van of ze 1 of een triljoen laptops verkopen. Mijn boodschap is wel duidelijk toch? Snap niet dat je de precieze aantallen wilt weten om mijn stelling te bekrachtigen.
Dit gebeurd in de hele industrie. Als je op elk onderdeel een paar cent tot een paar euro kunt besparen. Bespaar je op een compleet product een relatief groot bedrag wat met hogere productie aantallen alleen maar groter wordt.
Dit vroeg ik me nou ook af. Ter vergelijk, voor luttele euro’s koop je van die ip camera’s bij de action die haarscherp 1080p weergeven. Daar zullen best andere zaken weer iets minder aan zijn maar ik kan me haast niet voorstellen dat een HD module zo veel duurder is dan een 720p geval.
Het enige wat ik me voor kan stellen is dat er een verschil in formaat in zit of althans, dat even grote 1080p modules wél aardig duurder zijn maar zelfs dan.
Het is ook een kwestie van voorraden. CMOS camera's kon je redelijk risicoloos in grote bulk inslaan, dus het was niet vreemd als je voor jarenlang 640x800 camera's aan voorraad had ingeslagen omdat de webcam toendertijd toch niet de meest belangrijke feature was.
Pas bij het thuiswerken werd de webcam echt belangrijk voor de grote massa. Ik vermoed dat er echter nog behoorlijke voorraden aan lagere resolutie-webcams gesleten moest worden.
Het maakt ook geen barst uit als de cams dezelfde kwaliteit hebben als de FHD cam in mijn nieuwe laptop. Eigenlijk is alles goed aan het nieuwe apparaat, behalve de webcam. Het ding gaat slecht om met weinig omgevingslicht en beweging. En dan natuurlijk met max 30 FPS. Echt zelden zulke rommel gezien.
Dit ding is dan ook een miniatuur webcam; zeker niet groter en geen lens om over te schrijven. Dus de camera zal over het algemeen niet groter hoeven te zijn. Nou ja, behalve als je kwaliteit wil hebben. Mazzel dat het een persoonlijke laptop is, voor bedrijven had dit een deal breaker kunnen zijn.
Is het niet zo dat ze het voor een groot deel voor de high-end laptops lieten? Er zijn best veel consumenten die het beste willen en niet al te veel om prijs geven, en geen idee hebben dat het verschil in sensor kosten voor de fabrikant maar een paar euro is. Die zien bij de mediamarkt gewoon een veel betere cam bij de feature lijst staan voor die dure laptop vergeleken met de goedkopere laptops er naast. Nou zullen weinig mensen voor een veel duurdere laptop gaan specifiek vanwege die betere cam, maar het is wel een voor de fabrikant goedkope manier om wat meer flair aan de flagships te geven.
Vroeger was dat al niet zo (tenzij je puur keek naar bouwkwaliteit), maar ze draaiden zeker wel mee in de top. Nu verwacht ik niet meer, tenzij er inmiddels een native M-cpu windows versie is. Ik heb daar de laatste tijd niet meer naar gekeken, maar bij release van de nieuwe Apple met M-Sku's hadden ze dat nog niet, waardoor je Windows alleen in een VM kon draaien.
Daar ga ik niet in mee. Ik had een iMac full out en die heeft jarenlang via Bootcamp Windows 10 gedraaid. Een betere (of stillere) of stabiele Windows pc heb ik nooit gehad. Echt geen enkel probleem en zelfs onder high load slechts wat geruis ipv een lawaaibak. Voor mij was het de beste Windows machine te samen met de Surface Book 2, al maakte die dus wel behoorlijk wat lawaai vanwege onvoldoende koeling.
We spreken hier overigens wel van 2015-2020 periode.
Punt was dat in die tijd veel Apple laptops last hadden van throttling op temperatuur, wat ze vaak niet minder stabiel was (dat was wel op orde), maar andere Windows laptops konden daarvoor wel bij eenzelfde stabiliteit meer prestaties uit de zelfde hardware halen.
Daarnaast heb jij het over een desktop PC, de discussie gaat hier over laptops Hoe goed een Imac onder Windows presteert ten opzichte van de concurrentie (denk aan HP / Dell desktops en workstations, geen idee, ik heb nooit bij een klant Imacs met Windows hoeven te plaatsen, daar hebben wij nooit vraag naar gezien in ieder geval. Waar dat bij Macbooks wel eens anders was.
[Reactie gewijzigd door Dennism op 22 juli 2024 23:07]
Tijdens het intel tijdperk had je de luxe om 2 systemen op 1 Apple computer te gebruiken. Echter hangt aan dit ook een serieuze negatief punt. Je hangt vast aan de hardware en er valt niets te upgraden. Buiten die extreme stabiliteit is het een dure pc. Bootcamp was voor mij een reden om een extra Windows laptop of desktop uit te sparen. Omdat je alles op 1 computer deed. Nu op Apple silicon kan je nog steeds Windows draaien. Parallels draait Windows on arm op je Mac OS. Linux is ook mogelijk. Met deze vm kan je alle software en games draaien op Mac OS. Je hoeft echt niets te missen zolang Microsoft Windows on arm aanbiedt in het dev kanaal.
De trend waar ik toch wel de grootste hekel aan heb is het verdwijnen van de numpad.
Er zijn op dit moment maar weinig dunne, nieuwe 15" laptops te vinden een numpad.
En als je dan ook nog een AMD processor wil is het al helemaal een ramp om er een te vinden.
Veel gehoorde klacht, zelf gebruik de numpad zelden. Inplaats van de numpad heb ik liever grotere toetsen met meer spacing en een dedicated F-keys row.
In mei komt ook de Ryzen 7000HS serie beschikbaar, met Zen 4 core, RDNA 3 graphics en 4 nm proces. Hopelijk is die dan beter verkrijgbaar dan de 6000 serie bij introductie.
AMD kennende helaas niet. vrijwel al hun Ryzen laptop generaties hebben te kampen gehad met zeer lage verkrijgbaarheid. De 6000 serie was/is daarin extreem (nog steeds niet goed verkrijgbaar in volume), maar ook de 5000 serie was niet veel beter, ook daar hebben wij veel projecten met Intel based laptops moeten doen omdat de AMD alternatieven niet leverbaar waren in het gewenste volume binnen de periode waarin de relatie ze wilde hebben.
Op zich natuurlijk logisch, immers AMD verdiende destijds meer meer door de wafer capaciteit voor andere producten in te zetten. Al zou dat voor de 6nm 6000 serie eigenlijk geen excuus meer mogen zijn.
Ik hoop dat het dit keer anders is, en AMD een betere start van leveringen kent, maar ik ben er bang voor.
Dat Raptor Lake nog niet uit is, is logisch. Intel (en AMD ook) kondigen eigenlijk altijd jaarlijks hun nieuwe mobile cpu's aan op of rondom CES, met dan soms nog een 2de golf release rondom bijv. Computex in Q2.
Januari 2022 was het Alder Lake op CES, en dus ga je komende januari logischerwijs Raptor Lake mobile voorgesteld zien worden. Net als het in de lijn der verwachtingen ligt dat AMD hun Phoenix en Dragonrange Sku's gaan presenteren in hun keynote.
Bij Intel zie je de laatste tijd over het algemeen eerst de overklokbare desktop varianten (vaak September / Oktober) uitkomen en dan de mobile en de nieut overklokbare desktop varianten op / rond CES.
HP en MS (en nog een paar anderen) hebben inmiddels ook ARM gebaseerde SoC in Laptops. Zal de komende jaren nog veel meer worden als MS in staat is een snel en goed geïntegreerd windows voor ARM te maken.
Niet als die SoC's het prestatieniveau, zelfs met native software, van een mobiele i3 niet overstijgen en ook nauwelijks zuiniger zijn.
10 jaar geleden de eerste Surface(ARM - Tegra 3) gekocht waarvan ik toen al wist dat het geen concurrerend device was, maarja...wel leuk, want ARM.
10 jaar later is er maar weinig veranderd alhoewel e.e.a. wel iets meer gepolijst is geworden met b.v. de Surface Pro 9 op Windows 11.
Maar het blijft eigenlijk 1) nauwelijks zuiniger 2) aanzienlijk trager 3) meer (compatibiliteits) issues
Edit:
Als er nu hardware op het niveau Apple M beschikbaar zou komen, dán gaat ARM interessant worden. Maar nu zie ik de business case gewoon helemaal niet.
[Reactie gewijzigd door YoMarK op 22 juli 2024 23:07]
Ik gebruik al jaren 16:10 voor m'n monitoren en laptops. Bij het shoppen voor een nieuwe laptop viel het mij al op dat er dit jaar veel meer aanbod was -- niet alleen meer de extreme high-end (€ 2500+) laptops, zeg maar.
De volgende stap die vaker voor zou mogen komen in mijn optiek is grote touchpads + numpad. Puur voor onderweg; een draadloos toetsenbord en muis lost dit natuurlijk op op kantoor.
En USB-c met oplaad + display functie (ben de exacte term ervoor ff kwijt) mag wat mij betreft standaard erin zitten -- zeker bij de high-end modellen. Zo kwam ik er dit jaar achter dat MSI dat niet bij al z'n high-end modellen toevoegd. Onnodige besparing, wat mij betreft.
PD en Alt-DP voor Power Delivery en Display Port. Twee letters, je hoeft alleen de volgorde maar te onthouden. Ze zijn meestal aanwezig als je USB-4 hebt of Thunderbolt (beiden gebruiken altijd USB-C) maar ze kunnen ook onderdeel zijn van USB-3. Voor PD, het chargen, heb je dan wel USB-C nodig; Alt-DP gaat meestal ook over USB-C maar da's niet verplicht.
PD wordt meestal aangegeven met een bliksemschichtje, Display Port met het DP logo hoewel dat vaak mist.
[Reactie gewijzigd door uiltje op 22 juli 2024 23:07]
:strip_exif()/i/2005088528.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2005109444.jpeg?f=imagegallery)
/i/2005530644.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005121818.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005324634.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005324636.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005324638.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005532238.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2005035016.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005035022.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005035020.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005035018.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005035014.jpeg?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006310586.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005571984.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005532126.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005529716.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005442206.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002792698.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2006335902.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004742824.jpeg?f=fpa)
/i/2005553340.png?f=fpa)
/i/2004692272.png?f=fpa)
/i/2004911352.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005085718.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004902908.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005152448.jpeg?f=fpa)
/i/2004611214.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/156227/joschka.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/3287/crop6274f828ec8f4.gif?f=community){kind=small}
/u/40481/crop63f777c898038_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/142042/_igp0404-60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/347463/crop63dd20785b307.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/371767/crop60474b91d94e9_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/208684/crop5d9c7a25578e1.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/285020/crop6085b8acc4f0d_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/52072/crop5de51ebf91960_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/272509/60x60-Project.png?f=community){kind=small}
/u/375226/crop62effc38c6e6e.png?f=community){kind=small}
Gedachten zijn geen feiten! Voor een deel kunnen ze wel overeenkomen.:strip_icc():strip_exif()/u/71325/blablaleet.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/262645/Waldorf.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/119419/candc-60px.gif?f=community){kind=small}