Samengevat
De Zenbook 17 Fold is echt een eerstegeneratieproduct. Het vouwbare oledscherm zorgt ervoor dat je hem het ene moment kunt gebruiken als 12,5"-laptop en vervolgens vouw je hem in een handomdraai uit tot een 17,3"-scherm. Dat is mooi, maar de constructie voelt bijzonder kwetsbaar aan en het is zeer de vraag hoe lang een Fold 17 in de praktijk meegaat. Daar komt bij dat de prijs voor dit unieke product erg hoog is.
/i/2005521064.png?f=imagemedium)
Het is geen toekomstbeeld meer. Na de vouwbare smartphones, kun je nu ook gewoon naar de winkel gaan en een laptop met een vouwbaar scherm kopen. Lenovo was de eerste met de X1 Fold, maar die kostte meer dan 4000 euro, kwam pas na lang wachten beschikbaar, en was toen ook snel uitverkocht. Dat zou niet het geval moeten zijn met ASUS' eerste vouwbare laptop, de Zenbook 17 Fold OLED UX9702. De adviesprijs is met 3700 euro iets goedkoper dan die eerste X1 Fold van Lenovo, en hij is op het moment van schrijven al voor minder dan 3300 euro te krijgen. Het is nog steeds veel geld, maar misschien niet duur voor zo'n uniek apparaat. Of de prijs terecht is, ga ik in deze review onderzoeken.
Vouwen maar
Als je de Fold 17 uit de doos haalt, zit je eigenlijk met een groot vouwbaar scherm in je hand, met een los toetsenbordje erbij. Je kunt het zien als een grote tablet, die je in verschillende posities kunt gebruiken. Volgens ASUS zijn er zes verschillende standen, maar in de praktijk zijn er maar twee standen bruikbaar te noemen. Om te beginnen kun je de Fold neerzetten, alsof het een laptop is, maar dan zonder toetsenbordje. Je hebt dan een groot doorlopend touchscreen. Dit is stand nummer 1. Je kunt ook het losse toetsenbordje erbij pakken. Dat is stand nummer 2.
Door de verschillende kijkhoeken die je onvermijdelijk op het liggende en rechtopstaande deel van het scherm hebt, zien de kleuren er verschillend uit en bovendien zie je de vouw goed zitten als je de laptop zo neerzet. Doordat het scherm gebogen is, weet het altijd wel een lichtbron te reflecteren. Kortom, deze positionering gebruik je om op Tweakers een paar keer omhoog en omlaag te scrollen en dan is de aardigheid er gauw af.
Je kunt de Fold 17 ook gebruiken als tablet (stand 3), of als je hem half dichtvouwt als een soort boek (stand 4). Ik voelde me met de Fold 17 in de hand net een preacher uit Populous: the Beginning. Verder hebben stand 3 en 4 weinig praktisch nut, want de Fold 17 weegt iets meer dan anderhalve kilogram en dat is gewoon te zwaar om voor lange tijd vast te houden.
De eerste stand waarin de Fold 17 wel goed werkt, is als een gewone laptop. Het toetsenbordje 'plakt' magnetisch op de ene helft van het scherm en op de andere helft heb je beeld. Dit is de positie die het makkelijkst te gebruiken is als je de Fold even uit je tas haalt om er snel iets op te doen. Als dat toetsenbordje op de Fold ligt, dan schakelt die helft van het scherm zichzelf uit, wat je een 12,5"-scherm met een resolutie van 1920x1440 pixels oplevert. Als het goed is tenminste, want halverwege de reviewprocedure werkte die functie bij mij niet meer en bleef het scherm gewoon aan staan als je het toetsenbordje erop legde. Het lukt met geen mogelijkheid om dat recht te zetten en het toetsenbordje werkte na een volledige herinstallatie en een reeks updates pas weer naar behoren.
Het toetsenbordje communiceert via bluetooth. Dat is logisch, want je moet hem ook los kunnen gebruiken, maar het brengt wel wat nadelen met zich mee. Iedere keer dat je hem een tijdje niet gebruikt hebt, moet hij opnieuw verbinding maken met de Fold, waardoor hij de eerste seconde niet lijkt te reageren. Het is ook belangrijk dat je het toetsenbordje uitschakelt als je klaar bent, want anders loopt de accu leeg. Ik vergat dat nog wel eens en kon steeds op zoek naar een USB-kabel om het toetsenbordje op te laden, alvorens aan de slag te gaan. Het laatste irritatiepuntje aan het toetsenbordje is de afwezigheid van achtergrondverlichting. Dat kost natuurlijk wat meer energie, maar wat mij betreft is dat een iets groter volume wel waard.
Heb je de ruimte, dan moet je hem zeker uitvouwen en recht voor je neerzetten, want dan kan je van het volledige 17,3"-oledscherm genieten. Dat neerzetten doe je met behulp van de kickstand, die aan de achterkant uitklapt. Dat is een wat gammel standaardje, waardoor het geheel een beetje wiebelig staat. Als je er verder vanaf blijft, dan blijft het wel staan, maar als je er per ongeluk tegenaan stoot, ligt de boel omver.
Dat scherm heeft een 4:3-verhouding en heeft dus veel ruimte in de hoogte. In de breedte heb je 2560 pixels, dus je kan op die manier prettig werken met twee hoge vensters naast elkaar. Volgens ASUS kan het grote scherm een extern beeldscherm vervangen, maar dat ben ik niet met het bedrijf eens. Als de Fold op tafel staat, zit je namelijk toch een beetje omlaag te gluren. Bovendien klinkt een 17,3"-scherm met 4:3-verhouding heel groot, maar het is maar ietsje breder dan een 15,6"-laptopscherm. In de hoogte win je wel veel ruimte, maar het voelde voor mij als een verademing als ik na een paar uur werken een gewoon desktopscherm, dat op een normale hoogte staat, aan de Fold koppelde.
Het scharnier en de vouw
De hamvraag bij vouwbare schermen is altijd: hoe veel merk je van de vouw? In eerste instantie had ik bij de Fold 17 niet het gevoel dat ik veel last had van de vouw. Hij zit in het midden van het scherm; je kunt hem voelen, maar je moet je best doen om hem te zien. Nadat ik de Fold 17 een tijdje in verschillende standen en op verschillende plekken gebruikt had, begon de vouw me toch steeds meer te storen. Dat komt doordat vouwbare schermen niet perfect vlak zijn. Bij gewone laptops kijk je naar een vlakke glasplaat, al dan niet voorzien van antireflecterende coating, maar bij de Fold is dat buigbaar plastic. Die plastic laag reflecteert licht en doordat hij niet helemaal vlak is, zie je op verschillende plekken van het scherm reflecties, waardoor je de vouw weer extra goed ziet.
:strip_exif()/i/2005529696.jpeg?f=imagemedium)
Bovendien ontstond er na een weekje werken op de fold een lichte 'vlek' in het scherm, net links van het midden, en dat terwijl ik netjes met het apparaat ben omgegaan. Het kan toeval zijn; het kan zijn dat ik nóg voorzichtiger had moeten doen, maar ergens verbaasde het me niet heel erg.
De Fold 17 voelt namelijk echt als een eerstegeneratieproduct. Je ziet het aan de rubbertjes die halverwege het scherm zitten, waarvan de rechter, toen ik de Fold uit de doos haalde, al een beetje omhoog stond. Dat is een plek waar troep en stof de behuizing binnen kan dringen. Daarnaast zie je dat de behuizing niet overal even goed sluit, bijvoorbeeld aan de bovenrand. En als je het scherm open of dicht klapt, dan komt er best veel kracht op de twee helften van de behuizing te staan en als je goed kijkt, dan zie je ze ook een beetje meebuigen.
Aan de achterkant van de Fold zit voor een groot gedeelte kunstleer op de behuizing, dat eroverheen beweegt als je het scherm openklapt en dat op die manier het scharnier moet beschermen. In dichtgeklapte toestand zit dat er redelijk strak omheen, maar ik zou de Fold alsnog niet los in een tas gooien. Gelukkig levert ASUS een hoes mee om de Fold veilig in te vervoeren.
Camera, geluid en aansluitingen
Van de constructie van de Fold ben ik dus niet onder de indruk, maar er zijn andere dingen die ASUS wel goed uitgewerkt heeft. Er zit bijvoorbeeld een prima camera met een resolutie van vijf megapixel ingebouwd en die kun je ook gebruiken om met behulp van gezichtsherkenning in te loggen. Het maakt daarbij niet uit hoe je de Fold gespositioneerd hebt.
Wat ook niet uitmaakt voor de positionering, is het geluid. Rondom de behuizing zijn de speakers gemonteerd en die leveren altijd stereogeluid. Draai je de Fold, dan draait het geluid dus met de oriëntatie van het beeld mee.
Verder zitten er twee Thunderbolt 4-aansluitingen op de behuizing, waarmee je de Fold kunt opladen of waarop je randapparatuur kunt aansluiten. ASUS levert een verloopkabeltje van USB-C naar USB-A mee, zodat je de meeste apparaten kunt aansluiten.
ASUS verkoopt de Fold 17 in Nederland en België, met dezelfde onderstaande specificaties. Het enige verschil is de toetsenbordindeling; de Belgische variant heeft een azerty-indeling.
| |
ASUS Fold 17 UX9702A |
| Processor |
Core i7-1250U |
| Cores/threads |
10 (8E + 2P) / 12 threads |
| Max. klokfrequentie |
3,5GHz (E-cores) 4,7GHz (P-cores) |
| Gpu |
Intel Iris Xe 96eu |
| Werkgeheugen |
16GB lpddr5-5200 |
| Ssd |
Samsung PM9A1 1TB |
| Wifi |
Intel Wi-Fi 6E AX211 160MHz |
| Scherm |
2560x1920 pixels, oled, touch |
| Schermpaneel |
BOE 9C40 |
| Gewicht |
1520 gram (tablet) 310 gram (toetsenbord) |
| Accu |
75Wh |
| Besturingssysteem |
Windows 11 |
De processor is een Core i7 van de Alder Lake-generatie, die is gekoppeld aan 16GB werkgeheugen. Er is verder een ssd van 1TB aanwezig en een draadlozenetwerkkaart van Intel, die Wi-Fi 6E ondersteunt.
:strip_exif()/i/2005324700.jpeg?f=imagearticlefull)
We hebben de Fold 17 niet uit elkaar gehaald. De bovenstaande foto is gemaakt tijdens de IFA, waar ASUS de Fold 17 introduceerde en het binnenwerk liet zien. Het lijkt erop dat je, om toegang tot het binnenwerk te krijgen, het vouwbare oledscherm kunt demonteren en dan is dit wat je ziet. Ik zou dat risico niet nemen, maar als je het wel doet, dan blijkt dat de ssd upgradebaar is, want die steekt in een M.2-slot, aan de bovenkant van de foto. Het is mooi om te zien is dat de speakers relatief veel ruimte innemen. Het zijn er vier, te herkennen aan de grijze metalen 'rechthoekjes' aan de linker en rechterkant van de behuizing. Het zwarte plastic eromheen vormt de klankkast.
Benchmarks
De Fold 17 heeft een Core i7-1250U-processor aan boord. Die cpu is van tien cores voorzien. Twee snelle P-cores en acht zuinige E-cores. We testen de Fold 17, net als alle andere laptops, in de prestatiemodus. Dat levert een ongeveer 15 procent hogere score op dan wanneer je hem op de standaardinstelling laat staan. Die prestatiemodus brengt wel behoorlijk wat extra fangeluid met zich mee.
Tijdens het testen gebeurde iets opvallends. Bij het draaien van een benchmark die het systeem zwaar belastte, bijvoorbeeld Cinebench of DaVinci Resolve, begon de bluetoothverbinding te haperen. Het toetsenbordje verbindt via bluetooth en dat maakt de Fold onbruikbaar tijdens zware belasting. Hopelijk kan een driverupdate dit verbeteren.
- Cinebench 23 - Multi
- Cinebench 23 - Single
In Cinebench 23 blijkt de Fold 17 opvallend goed te presteren, als je je bedenkt dat dit eigenlijk een tablet is met maar beperkte ruimte voor koeling. Hij doet het, wanneer alle cores aangesproken worden, beter dan de HP Envy, die over dezelfde processor beschikt.
- 3DMark Night Raid
- 3DMark Night Raid - Graphics
- 3DMark Night Raid - Cpu
Ook in 3DMark Night Raid, waarbij naast de cpu de gpu moet presteren, presteert de Fold op het niveau van de Envy x360. Hij is dus zeker niet langzaam voor een convertible.
Die snelheid weet de processor niet continu vol te houden, want bij een langdurige belasting klokt de processor zich terug. Dat zie je bijvoorbeeld bij het renderen van een video in DaVinci Resolve. In Cinebench is de Fold bijvoorbeeld sneller dan de Pavilion Aero, maar daar is in Resolve geen sprake meer van.
In Blender zie je visueel mooi hoe de processor zichzelf terugklokt. Bij het herhaaldelijk renderen van dezelfde afbeelding, is duidelijk te zien dat de rendertijd na de derde afbeelding omhoogschiet. Het stabiliseert wel weer, dus er is geen sprake van oververhitting. Dit is gewoon hoe de processor is afgesteld. Hij mag wel veel energie gebruiken en hoge kloksnelheden halen, maar niet te lang. De Envy x360, met dezelfde processor, mag dat wel en die is op de lange duur dan ook sneller dan de Fold.
Het belangrijkste onderdeel van de Fold 17 is natuurlijk het scherm. Zonder het vouwbare oledpaneel had de hele convertible nooit bestaan. ASUS koopt zijn platte oledschermen voornamelijk in bij Samsung, maar dit buigbare scherm wordt door BOE gemaakt. De resolutie is 2560x1920 pixels. Op het 17,3"-scherm levert dat een pixeldichtheid op van 184ppi. Ter vergelijking: een 15,6"-scherm met een resolutie van 2560x1440 pixels heeft een pixeldichtheid van 188ppi.
Over de ervaring van de beeldkwaliteit ging het eerder in dit artikel al. De plastic laag op het scherm is niet perfect vlak en bij ons testexemplaar ontstond na een tijdje al een lichte vlek. Dat zijn de dingen die je met het blote oog kunt zien, maar hoe presteert het scherm als we er een colorimeter op zetten? Met behulp van de CalMAN-software kijken we hoe helder het scherm is en hoe goed het is gekalibreerd.
- Helderheid wit
- sRGB-dekking
- DCI-P3-dekking
Als we naar de helderheid kijken, dan komen we uit op 300cd/m², een niet zo indrukwekkende score. Dat is het maximum in sdr-modus. In hdr-modus kan het scherm de 500cd/m² aantikken. Net als de meeste oleds heeft het scherm van de Fold 17 een breder kleurbereik dan het standaard sRGB. In de bijgeleverde MyASUS-software kun je hem wel op sRGB zetten, maar ook op het bredere P3.
Beide kleurruimtes zijn doorgemeten en ze worden beide behoorlijk netjes weergegeven. Het is niet helemaal perfect en eigenlijk zien we het liefste ΔE-waarden onder de 3. Dat wordt niet gehaald bij de grijswaardenmeting van de P3-weergave, door de te hoge kleurtemperatuur en de lichte afwijking op de gammacurve. Al met al is het echter een prima presterend scherm en zullen alleen de fijnproevers die afwijking merken.
Accutest
De Fold 17 heeft een accu van 75Wh groot. Dat is flink: de meeste compacte laptops zitten een stuk lager. Toch is die dikke accu geen overbodige luxe, want het scherm is groot en bovendien is het een oledpaneel. Oled heeft als voordeel dat de leds helemaal uit kunnen bij het weergeven van zwart, maar ze gebruiken veel energie bij het weergeven van lichte kleuren, zoals websites die vaak een witte achtergrond hebben.
- Accutest browsen 2013 (180cd/m²)
- PCMark 10 - Accu - Tijd
- PCMark 10 - Accu - Digital
- PCMark 10 Accu Essentials
- PCMark 10 Accu Productivity
Als je het volledige scherm gebruikt, kom je in onze browsetest uit op een accuduur van een uur of zeven. Dat is niet zo veel, als je bedenkt dat we de test bij een helderheid van 180cd/m² doen en met één tabblad browsen. Met een hogere helderheid, of meerdere programma's of tabbladen open, zal de accuduur nog korter uitvallen. Een manier om de accuduur te verlengen, is door het toetsenbordje op de Fold te leggen. De helft van het scherm gaat dan uit en de accuduur gaat er flink op vooruit, naar bijna tien uur.
In de PCMark-test, die een stuk zwaarder is dan de browsetest, scoort de Zenbook opvallend goed, met een accuduur van 5,5 uur. Dat komt wel doordat de processor zo is getuned dat hij weinig energie verbruikt, met bijbehorende lage testresultaten.
Ik heb iets langer dan een week op de Fold 17 van ASUS gewerkt. Tijdens die week heb ik veel gevouwen, verschillende posities geprobeerd en geïnteresseerde collega's verteld dat ik de Fold, ondanks dat grote oledscherm, niet zou aanraden als volgende laptop, tablet of convertible.
Het komt er namelijk op neer dat de Fold 17 echt een eerstegeneratieproduct is. Het is mooi om te zien dat we nu vouwbare schermen hebben, die nieuwe mogelijkheden opleveren, maar er zitten nog te veel foutjes in. De behuizing sluit niet overal even mooi aan, de bluetoothverbinding hapert bij zware belasting, de rubbertjes rondom blijven niet op hun plek zitten en je ziet dat de behuizing het zwaar heeft als je de Zenbook openvouwt.
Het doet me een beetje denken aan de conclusie die collega Arnoud Wokke trok in zijn review van de eerste generatie Galaxy Fold-smartphone: "[Hij is] te duur, te kwetsbaar en te experimenteel. Het is een fantastisch ding om te gebruiken, maar ik heb geen idee of hij op de lange termijn heel blijft."
Daar komt het bij de Fold 17 ook op neer. Natuurlijk is het een mooi apparaat, is het cool om te kunnen vouwen en in een handomdraai een 12,5"-laptop om te toveren in een 17,3"-scherm. Maar ik zou er geen 3300 euro aan durven uitgeven.
Wil je toch binnenkort een vouwbare laptop kopen? Wacht dan nog even, want Lenovo's X1 Fold van de tweede generatie komt er ook aan en als we hem kunnen krijgen, zul je de review uiteraard hier vinden.
:fill(white):strip_exif()/i/2005229664.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005529690.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529688.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529710.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529712.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529698.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529702.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529706.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529700.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529704.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529696.jpeg?f=imagegallery)
Bovendien ontstond er na een weekje werken op de fold een lichte 'vlek' in het scherm, net links van het midden, en dat terwijl ik netjes met het apparaat ben omgegaan. Het kan toeval zijn; het kan zijn dat ik nóg voorzichtiger had moeten doen, maar ergens verbaasde het me niet heel erg.:strip_exif()/i/2005529692.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529694.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005529708.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005324700.jpeg?f=imagegallery)
/i/2005519774.png?f=imagegallery)
/i/2005519776.png?f=imagegallery)
/i/2005519778.png?f=imagegallery)
/i/2005519780.png?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2005229664.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005659488.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005529738.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005322870.jpeg?f=fpa_thumb)
/u/502133/crop63230156ad849_cropped.png?f=community)
:strip_exif()/i/2004972018.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006343540.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004968920.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/u/467778/crop5d7a5dd1f296a.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/376402/crop6053bacb2712b_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/214632/crop6371f178b5904_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/128550/alien_dj_avatar_picture_56147.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/140697/crop6180fb9103afa_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/56898/crop5ef3050d326b8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/111174/sachiel-small.png?f=community){kind=small}
/u/48718/crop619e5ed546e66_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/450695/crop64b92b627ebdf.png?f=community){kind=small}
/u/38782/crop6146c7a29805d_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/218264/crop591b1af1cf6d6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/14375/crop5b37355e6e78c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/44155/marzman.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/2060/crop5f441ab454be9_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/233767/crop5db03cbc075aa.jpeg?f=community){kind=small}
