In de glasvezelmarkt zijn opengestelde netwerken doodnormaal. Er zijn meerdere grote bedrijven in Nederland die een landelijk glasvezelnetwerk uitrollen, maar er zijn veel meer virtuele providers waar je dat abonnement dan kan afsluiten. Voor de kabel geldt dit niet. Als je internet wil op Ziggo's netwerk, dan kan je alleen bij VodafoneZiggo aankloppen. De ACM wilde dit vijf jaar geleden anders, met een flink onderzoek, een officieel besluit en rechtszaken vanuit KPN en Ziggo tot gevolg. Het besluit werd toen teruggedraaid, maar in de jaren daarna gaf de ACM aan de markt nogmaals te onderzoeken. Op zaterdag 8 juli gaf de toezichthouder een ander signaal dan voorheen: er is nu 'voldoende concurrentie' op de markt voor snel internet.
Wat houdt dit besluit in en wat zijn hier de gevolgen van? Waarom moet glasvezel in de praktijk open zijn, maar coax niet? En waarom zegt de ACM dat de huidige situatie prima is, terwijl de toezichthouder recent strijd voerde om de markt te veranderen? Het is belangrijk om eerst te benoemen dat het onderzoek van de ACM een analyse is van de concurrentiesituatie tot en met 2028. De vraag is dus niet alleen of er nu voldoende concurrentie is, maar ook of die concurrentie op relatief korte termijn er wel zal zijn.
Onderzoek naar concurrentie op glasvezel
:fill(white):strip_exif()/i/2005965210.jpeg?f=imagemedium)
drie deelgebieden liggen glasvezelnetwerken, coax en koper. In
het vierde deelgebied ligt coax en koper. In het vijfde deelgebied
ligt alleen koper. Bron: ACM
De ACM kwam tot zijn besluit na onderzoek van de vastinternetmarkt, waarbij dit artikel inzoomt op de drie belangrijkste markten: regio's met glasvezel, coax en koper, regio's met alleen coax en koper, en regio's met alleen koper. Bij elke markt onderzocht de toezichthouder of er genoeg concurrentie is. Bij de markten waar glasvezel actief is, is het oordeel vrij eenvoudig. De drie grote glasvezelaansluiters, KPN, T-Mobile, Delta en hun partners, sluiten namelijk 'open' netwerken aan. Virtuele providers kunnen hierbij wholesaletoegang krijgen tot dat netwerk en hier hun eigen abonnementen op aanbieden. Deze situatie is vergelijkbaar met virtuele providers zoals Youfone en Simpel die de mobiele netwerken van KPN, Vodafone of T-Mobile gebruiken om daar diensten op aan te bieden.
KPN is op de glasvezelmarkt veruit de grootste partij. In augustus vorig jaar sprak KPN af de wholesaletarieven tot vijftig procent te verlagen, om zo de concurrentie voor de virtuele providers te stimuleren. Tegelijkertijd houdt KPN met deze tarieven genoeg geld over om te kunnen investeren in het netwerk. KPN maakte deze afspraak niet per se vrijwillig; de ACM kondigde aan de glasvezelmarkt en specifiek KPN's gedrag te onderzoeken en sprak over regulering. KPN stelde daarop de tarieven te verlagen, na wat onderhandelen werden verder verlaagde tarieven in augustus vorig jaar door de ACM bindend verklaard. Tot 2030 is KPN daardoor beperkt in wat het aan wholesaletarieven kan vragen aan virtuele providers, waardoor deze glasvezelmarkt concurrerend is, waarmee volgens ACM ook dit deel van de 'snelvastinternetmarkt' concurrerend is.
Er zijn tweakers die stellen dat coax geen 'snel internet' is, vanwege de relatief langzame uploadsnelheid ten opzichte van glasvezel. Naar de uploadsnelheid heeft de ACM niet gekeken, alleen naar de downloadsnelheid. Alles boven 200Mbit/s is onderdeel van de snelinternetmarkt, of dat nou via de kabel gaat of met glasvezel.
Naast KPN en Glaspoort zijn er ook aanbieders als Delta Fiber en T-Mobile-aansluiter Open Dutch Fiber die glasvezelnetwerken aanleggen in Nederland. Deze partijen bieden volgens de ACM vergelijkbare voorwaarden en tarieven aan virtuele providers als KPN. Waar glasvezel ligt, kunnen (virtuele) providers dus voldoende concurreren, concludeert de ACM. Deze glasvezelmarkt is overigens de grootste van de drie markten, met zo'n 5,24 miljoen aansluitingen. Het gaat hier niet om het aantal klanten dat daadwerkelijk een glasvezelabonnement heeft; ook huizen die een koper- of kabelabonnement hebben, maar wel een glasvezelabonnement kunnen afnemen, worden hierbij opgeteld.
In de markt waar er alleen KPN-koper is, vaak in buitengebieden, ziet de toezichthouder ook geen grote problemen. KPN is immers van plan om de komende jaren vrijwel heel Nederland te verglazen. 'De concurrentiesituatie op deze markt zal daarmee tenderen naar de concurrentiesituatie' op de eerder genoemde glasvezelmarkt, aldus de ACM. Zoals gezegd kijkt de toezichthouder niet alleen naar de situatie nu, maar ook naar de markt tot 2028. Tot die tijd zal heel Nederland glasvezel krijgen, verwacht de toezichthouder. KPN heeft bovendien toegezegd ook dat kopernetwerk tot 2030 te blijven leveren 'tegen redelijke voorwaarden' tot er ergens glasvezel is. Dit is de kleinste markt, met ongeveer 167 duizend actieve aansluitingen.
Potentiële problemen op de kabelmarkt
ACM: 'Op de kabelmarkt zijn indicaties die duiden op een minder concurrerende markt.'
Maar de laatste markt, waar er alleen KPN-koper en Ziggo-coax ligt, daar ziet de ACM potentiële problemen. Hier zijn zo'n 2,7 miljoen actieve aansluitingen. In deze markt 'concludeert de ACM dat er in de actuele concurrentiesituatie indicaties zijn die duiden op een minder concurrerende markt door het ontbreken van glasvezelalternatieven'. "Hierdoor blijft de afzet van 1Gbit/s-diensten achter bij de rest van Nederland en stappen relatief weinig kabelklanten over", schrijft de toezichthouder. VodafoneZiggo heeft hier een 'licht stijgend marktaandeel' van meer dan vijftig procent. Dit is tevens de enige markt waar VodafoneZiggo marktleider is; bij de andere markten is het KPN of een combinatie van KPN en Glaspoort.
:fill(white):strip_exif()/i/2005982306.jpeg?f=imagemedium)
prijsvergelijken.nl, d.d. 14-6-2023
De relatief lage afname van het aantal 1Gbit/s-diensten komt vermoedelijk niet alleen door het gebrek aan alternatieven, maar ook door VodafoneZiggo's reguliere maandprijzen. Die liggen namelijk hoger bij Ziggo dan bij andere concurrenten. Dit effect is ook deels terug te zien in de regio's waar KPN, Ziggo, T-Mobile en Delta 1Gbit/s-diensten aanbieden. T-Mobile is hier marktleider, gevolgd door Delta, KPN en tot slot Ziggo. Hoge prijzen, weinig alternatieven... De aankondiging van maatregelen op deze kabelmarkt ligt op de loer, zou je kunnen denken. Toch stelt de ACM anders, en dit heeft alles te maken met glasvezel.
Sinds 2020 groeit het aantal glasvezelaansluitingen namelijk fors. En die groei neemt alleen maar toe, bleek uit de recentste Telecommonitor van de ACM. Op basis van de plannen van glasvezelaansluiters die met de ACM zijn gedeeld, verwacht de toezichthouder dat eind 2025 'bijna heel Nederland, 96 procent, zal zijn verglaasd met één of meer glasvezelnetwerken'. Zelfs als die glasvezeluitrol in een 'worstcasescenario substantieel terugloopt', zal 95 tot 98 procent van Nederland in 2027 zijn verglaasd, zegt de ACM. Die glasvezeluitrol kan bijvoorbeeld teruglopen omdat investeerders achter sommige glasvezelaansluiters minder geld beschikbaar willen stellen, of omdat er niet genoeg aannemers zijn.
Deze cijfers zijn belangrijk. VodafoneZiggo heeft nu namelijk concurrentievoordelen, zoveel is uit het onderzoek duidelijk. Maar de concurrentieanalyse kijkt niet alleen naar de bestaande concurrentie, maar ook of een eventueel gebrek aan concurrentie blijvend is, in ieder geval voor de komende vijf jaar. En die concurrentievoordelen van Ziggo 'nemen snel af door de grootschalige uitrol van glasvezelnetwerken in Nederland', aldus de ACM. Daardoor zal deze markt binnen de komende paar jaar verschuiven naar die eerste glasvezelmarkt, waar er volgens de ACM genoeg concurrentie is. "De verwachting is dan ook dat het marktaandeel van VodafoneZiggo in deze markten zal dalen."
2023 | 2024-2025 | 2026-2027 |
---|---|---|
1.309.000 | 2.269.000 | 1.393.000 |
De uitrolplanning van KPN, Glaspoort, Open Dutch Fiber en Delta Fiber, volgens de ACM. Een deel hiervan zullen dubbele aansluitingen zijn, waarbij een huis dat al een glasvezelaansluiting heeft, er nog eentje van een alternatieve aansluiter krijgt. Deze cijfers zijn dan ook niet zomaar op te tellen bij de ftth-glasvezelaansluitingen. In 2022 had 4 procent van alle Nederlandse adressen twee of meer glasvezelaansluitingen.
Vermoedelijk blijft een deel van Nederland glasvezelloos, in ieder geval tot 2028. Denk bijvoorbeeld aan buitengebieden waar het niet loont om een glasvezellijn naar toe te trekken. De ACM verwacht dat Ziggo's marktaandeel hier gelijk blijft, of in de toekomst zelfs stijgt 'indien de vraag naar hogere snelheden in de toekomst toeneemt'. Dit zal naar verwachting geen grote markt zijn; de ACM heeft het over 1 tot 5 procent van de huidige coaxmarkt. Dit komt neer op zo'n 27.000 tot 135.000 aansluitingen. Hierbij worden niet alleen huishoudens opgeteld, maar ook zakelijke aansluitingen. Die markt is zo klein, dat Ziggo 'hier geen voordeel aan heeft'. De ACM concludeert daarom dat VodafoneZiggo binnen de termijn van het besluit geen voordelen zal hebben uit een eigen kabelnetwerk. Regulering is wat de toezichthouder betreft dus niet nodig.
:strip_exif()/i/2005967074.jpeg?f=imagenormal)
Wat bij ACM's oordeel meespeelt, is dat de meeste klanten op dit moment eigenlijk nog geen snel internet willen. De ACM ziet alle downloadsnelheden boven 200Mbit/s als 'snel internet'; koper kan hier niet boven zitten. "In de gehele markt neemt circa 70 procent van de klanten een internetdienst af tot een snelheid van 200Mbit/s", schrijft de toezichthouder. Voor het gros van de klanten is koper dus nog een prima alternatief. De toezichthouder verwacht dat deze vraag in de toekomst zal toenemen, maar naar verwachting is het gros van deze markt dan glasvezel. Wanneer de vraag er is, zal de concurrentie er dus ook zijn.
Glasvezel dus wel open, maar kabel niet?
Na jaren van onrust lijkt de juridische strijd zo te zijn gekalmeerd. Toch blijven er vragen over. Zo is een situatie ontstaan waarin in feite KPN en andere glasvezelaansluiters een open netwerk moeten hebben, maar dat VodafoneZiggo dit niet verplicht is. Deze situatie lijkt vergelijkbaar met die in 2018, toen VodafoneZiggo van de ACM zijn kabelnetwerk open moest stellen. Toen was KPN's netwerk al opengesteld voor virtuele aanbieders, maar Ziggo's netwerk nog niet. Wat maakt de situatie van toen anders dan de situatie van nu? Overigens kwam dat openstellen van Ziggo's netwerk er uiteindelijk niet van; in 2020 werd de ACM teruggefloten door het College van Beroep voor het bedrijfsleven, een beroep dat door de provider werd gewonnen.
Volgens de ACM is de huidige situatie niet vergelijkbaar met die van vijf jaar geleden. "Bij dat besluit was coax van VodafoneZiggo de enige vorm van een hoogwaardig landelijk netwerk waarop hoge snelheden mogelijk waren. KPN had dat niet." De glasvezeluitrol lag toen bij lange na niet op het niveau van nu, terwijl Ziggo toen aan het experimenteren was met 1Gbit/s-docsis 3.0-coaxinternet, dat inmiddels landelijk is uitgerold. Ziggo had toen dus de beste kaarten in de handen, althans, op het vlak van download. Nu zijn die kaarten anders geschud, waardoor glasvezel op papier de betere techniek is, zeker voor wie op zoek is naar symmetrische snelheden.
Een andere vraag gaat over de glazen bol van ACM. Het besluit is vooral gebaseerd op toekomstscenario's en een situatie waarin een groot deel van Nederland is verglaasd. Maar wat als de verglazing tegenvalt en we tóch in een worstcasescenario terechtkomen? Dan is vijf procent van Nederland niet verglaasd. Dat komt neer op 405.000 huishoudens en ruim 850.000 mensen. Deze mensen kunnen in dit scenario alleen kiezen uit relatief dure kabeldiensten of uit langzamer koper.
Toch is er ook in dit scenario nog geen sprake van misbruik van een oneerlijke concurrentiepositie, legt de ACM uit aan Tweakers. "VodafoneZiggo heeft in heel Nederland dezelfde prijzen en promoties", zegt een woordvoerder. "Het is dus niet zo dat VodafoneZiggo in gebieden waar alleen coax is, hogere prijzen vraagt dan in regio's waar ook glasvezel ligt." De toezichthouder merkt daarnaast op dat hoewel Ziggo's prijzen 'veruit' de hoogste zijn, ze dankzij kortingen alsnog in lijn zitten met de concurrentie. Dit effect is groter bij tripleplay, dus met tv en telefonie. Bij tripleplay-1Gbit/s is Ziggo zelfs goedkoper dan KPN en T-Mobile, gekeken naar een heel jaar. "Er zijn dan ook geen aanwijzingen dat VodafoneZiggo misbruik maakt van zijn positie." De toezichthouder kan namelijk niet alleen ingrijpen omdat een provider een belangrijke positie heeft, maar pas als er daadwerkelijk misbruik wordt gemaakt van deze positie. Ziggo doet dat nu niet, aldus de ACM.
Snelheid | VodafoneZiggo | KPN | T-Mobile | Online | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Alleen internet | Tripleplay | Alleen internet | Tripleplay | Alleen internet | Tripleplay | Alleen internet | Tripleplay | |
50Mbit/s DSL/coax | 380 euro | 444 euro | N.v.t. | N.v.t. | 375 euro | 486 euro | N.v.t. | N.v.t. |
100Mbit/s DSL | N.v.t. | N.v.t. | 407,50 euro | 544 euro | 390 euro | 495 euro | 324 euro | 374 euro |
100Mbit/s ftth/coax | 411,50 euro | 471 euro | 407,50 euro | 544 euro |
390 euro |
495 euro | 366 euro | 410 euro |
200Mbit/s DSL | N.v.t. | N.v.t. | 475 euro | 611,50 euro | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. |
200Mbit/s ftth/coax | 458,75 euro | 511 euro | 475 euro | 611,50 euro | N.v.t. | N.v.t. | 414 euro | 458 euro |
400Mbit/s ftth/coax | 516,50 euro | 606 euro | N.v.t. | N.v.t. | 420 euro | 525 euro | N.v.t. | N.v.t. |
500Mbit/s ftth | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. | N.v.t. | 510 euro | 554 euro |
1Gbit/s ftth/coax | 518 euro | 510 euro | 497,50 euro | 634 euro | 450 euro | 555 euro | N.v.t. | N.v.t. |
De jaarprijzen inclusief kortingen. Dikgedrukt de laagste prijzen per snelheid en per pakket. Bron: ACM en prijsvergelijken.nl, d.d. 26-4-2023
De kanttekening is dat kortingen van tijdelijke aard zijn, zoals een halfjaar, en dat de consument in principe daarna weer het volle pond betaalt. Een tweede kanttekening is dat een provider vrij makkelijk kan stoppen met kortingen en dat prijsverhogingen ook gewoon mogelijk zijn. De ACM zegt de markt dan ook in de gaten te blijven houden om er zeker van te zijn dat misbruik uitblijft.
Wisselende reacties van providers
Tweakers heeft providers vragen gesteld over het besluit van de ACM; VodafoneZiggo zegt ACM's conclusie te delen dat de markt concurrerend is en toegangsregulering daarom niet nodig is. KPN zegt iets soortgelijks en zegt dat er nu een basis ligt voor 'een zeer concurrerende markt'. "KPN voert al meer dan twintig jaar een opennetwerkbeleid. Op dat netwerk zijn veel aanbieders actief en deze aanbieders zijn allemaal in concurrentie met elkaar. Wat ons betreft zijn er geen aanvullende maatregelen nodig." Ook Delta Fiber spreekt over een 'competitieve markt' waarin veel concurrentie is.
T-Mobile zegt dat hoewel de bindende afspraak met KPN voor de verlaagde glasvezeltarieven 'een aantal grote zorgen heeft weggenomen', er 'een aantal problemen onopgelost' blijven. Ondanks deze afspraak, liggen de inkoopprijzen bij KPN en Glaspoort voor T-Mobile 'tot wel vijftig procent hoger' dan bij andere glasvezelaanbieders. Dit is opvallend, omdat de ACM zegt dat andere glasvezelaansluiters juist vergelijkbare tarieven en voorwaarden hanteren. T-Mobile stelt dat klanten door deze prijsverschillen 'te veel betalen' voor internet- en tv-diensten. Dit bedrijf 'blijft zich daarom onverminderd inzetten voor een opentoegangsmodel dat snel en betaalbaar internet mogelijk moet maken voor iedereen'.
Deze provider heeft daarnaast zorgen om internetsnelheden boven de 1Gbit/s. KPN kan met het huidige netwerk snelheden van maximaal 8Gbit/s aanbieden en experimenteert met 20Gbit/s-glasvezel. Deze provider kan volgens T-Mobile besluiten 'welke snelheid wanneer aangeboden wordt' en kan de prijzen volgens T-Mobile daarbij zelf bepalen. "Omdat concurrentie op deze tarieven uitblijft, zullen kunstmatig hoge prijzen voor supersnel internet het onvermijdelijke gevolg zijn." T-Mobile wil dat de ACM deze ontwikkelingen in de gaten blijft houden. Overigens vallen ook internetdiensten met hogere snelheden onder de bindende afspraken tussen KPN en ACM.
'Dit besluit zal leiden tot een duopolie van glasvezel en kabel.'
YouCa, een virtuele provider die al meer dan tien jaar toegang wil tot Ziggo's Amsterdamse kabelnetwerk, is harder over de conclusies van het ACM-onderzoek. In een reactie zegt het bedrijf dat dit besluit zal leiden tot een 'duopolie' waarbij Nederland twee netwerken heeft, het glasvezelnetwerk van KPN en Ziggo's kabelnetwerk, en waarbij 'op elk netwerk één dominante aanbieder actief is'. Daarbij wijst YouCa naar 'de voorspelde consolidatie' met KPN's overname van de Nederlandse activiteiten van Youfone en het glasvezelnetwerk van Primevest Capital, een relatief kleine aansluiter die T-Mobile als hoofdhuurder heeft. YouCa spreekt met dit besluit van de ACM over 'een fout' en roept de politiek op om in te grijpen. Daarnaast spreekt de provider over 'nieuwe juridische stappen'. De provider kan bijvoorbeeld in beroep gaan tegen het besluit bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven, net als VodafoneZiggo en KPN jaren geleden deden.
De ACM wijst erop dat zijn concurrentieconclusie niet is gebaseerd op het aantal glasvezelnetwerken in een gebied, maar op de aanwezigheid van open glasvezelnetwerken. "Op basis van toegang tot deze glasvezelnetwerken kunnen verschillende aanbieders retaildiensten aanbieden, hetgeen tot effectieve concurrentie leidt", aldus de ACM. Zeventig procent van de Amsterdamse huishoudens heeft op dit moment nog geen glasvezelaansluiting, maar KPN en ODF willen op korte termijn glasvezel uitrollen in Amsterdam. Zo moet eind 2024 ongeveer negentig procent van de Amsterdamse huishoudens een glasvezelaansluiting hebben. Daardoor ontstaat er snel een concurrerende situatie, dus ziet de ACM geen aanleiding om Ziggo te verplichten het kabelnetwerk open te stellen.
Rooskleurige horizon, met wat wolken
De versnelde opkomst van glasvezel heeft het internetlandschap veranderd, zoveel is wel duidelijk uit het ACM-onderzoek. Ja, Ziggo is een relatief dure partij en ja, in een groot deel van Nederland is deze provider de enige aanbieder van snel internet. Maar: dankzij kortingen valt dat dure in sommige situaties mee en die dominantie is binnen enkele jaren weg. Zo ontstaat er uiteindelijk een situatie waarin vrijwel iedereen de keuze heeft uit snel internet via coax én glasvezel, waarbij laatstgenoemde bovendien een open netwerk is met enigszins gereguleerde prijzen. En dat open netwerk lijkt te werken; T-Mobile heeft de meeste 1Gbit/s-glasvezelklanten, terwijl KPN een groter netwerk heeft.
Sommige klanten zullen zelfs de keuze hebben uit meerdere glasvezelnetwerken. KPN wil namelijk het hele kopernetwerk verglazen en zal dus ook glasvezel aanleggen in straten waar concurrenten al glasvezelnetwerken hebben aangelegd. Andere partijen hebben aangegeven dit niet te gaan doen, maar alleen te focussen op regio's waar nog geen glasvezel ligt.
De horizon lijkt dus rooskleurig voor de Nederlander die snel internet wil tegen concurrerende prijzen, al zijn er wat wolken aan de lucht. De glasvezelaanleg kan nog tegenvallen en Ziggo zou zijn prijzen verder kunnen verhogen, of bestaande kortingen kunnen schrappen. Daarnaast is het de vraag wat de tarieven voor nog sneller internet gaan doen, en of er niet weer rechtszaken komen, bijvoorbeeld vanuit YouCa. Als consument moet je bovendien bereid zijn om over te stappen en je apparatuur te wisselen, of te bellen met je provider om te kijken of die korting toch ook niet voor jou geldt. Maar volgens de ACM is de markt tot 2028 zo concurrerend genoeg, iets waar KPN en VodafoneZiggo het deze keer wél mee eens zijn.
Bannerafbeelding: FactoryTh / Getty Images