Donderdagavond is het zover: de Digital Markets Act gaat in, de belangrijkste Europese wetgeving tot nu toe om de macht van grote techbedrijven in de Europese Unie in te perken. De DMA volgt op de introductie van de DSA vorig jaar. Waar die vooral ging over modereren van content en transparantie naar gebruikers, gaat de DMA vooral over dominante diensten in het digitale domein. Denk aan WhatsApp, de App Store op iOS en Chrome als browser.
Foto bovenaan: door Tweakers bewerkte afbeelding op basis van OpenAI Dall-E
De Digital Markets Act
De DMA is een interessant stuk wetgeving, want het moet de macht van digitale monopolisten, of in elk geval de poortwachters, inperken. De totstandkoming van Europese wetgeving is een ingewikkeld proces dat jaren duurt, maar welke tekst het uiteindelijk is geworden, kun je hier teruglezen.
Die wet is al jaren in de maak. Het begint, zoals altijd, met ideeën voor regels die uiteindelijk resulteren in een voorstel van de Europese Commissie, dat in december 2020 kwam. De commissie binnen het Europees Parlement stemde een jaar later met de DMA in. Na definitieve goedkeuring gingen de regels op 1 november 2022 in. Maar waarom gaat het dan juist nu over de DMA?
Dat komt omdat de Europese Commissie nog niet had bepaald voor welke diensten de regels zouden gaan gelden. Immers, in een wetstekst staat nooit 'WhatsApp moet zich aan deze regels houden'; er staat iets als 'een dominante chattoepassing moet zich aan deze regels houden'. De bekendmaking van deze poortwachters vond vorig jaar plaats. Uiteraard vonden de bedrijven zelf dat hun diensten helemaal niet zo machtig waren.
Dat geeft altijd een leuke dynamiek. De Europese Commissie stelt dat bepaalde diensten zo machtig zijn dat ze aan de regels moeten voldoen. Om eronderuit te komen, moeten bedrijven dus hun eigen marktpositie gaan downplayen.
Dat is precies wat er gebeurde, vermoedelijk vooral achter de schermen. Zo viel Microsoft Bing bijvoorbeeld niet onder de regels, net als Apple iMessage. Die diensten zijn niet machtig genoeg om daaronder te vallen. Daarbij gaat het dus niet om de grootte van het bedrijf, maar om de grootte van de dienst zelf; Microsoft en Apple zijn immers twee van de grootste bedrijven ter wereld.
Uiteindelijk kwam de Europese Commissie met een lijst poortwachters. Hoewel de bedrijven zich er nog steeds tegen verzetten, gingen de regels al vanaf woensdag gelden.
DMA-poortwachters | Alphabet | Amazon | Apple | ByteDance | Meta | Microsoft |
Bemiddelende diensten | Google Maps Google Play Google Shopping |
Amazon Marketplace | App Store | Meta Marketplace | ||
Advertenties | Amazon | Meta | ||||
Sociale netwerken | TikTok | Facebook |
||||
Berichtendiensten | WhatsApp Messenger |
|||||
Video | YouTube | |||||
Besturingssystemen | Google Android | iOS | Windows | |||
Zoeken | Google Zoeken | |||||
Browser | Chrome | Safari | ||||
Totaal aantal diensten | 8 | 2 | 3 | 1 | 6 | 2 |
Alphabet, moederbedrijf van Google, heeft de meeste diensten die onder de DMA vallen. Meta heeft er met zes iets minder, maar daar zitten wel al zijn belangrijke diensten bij. ByteDance heeft uiteraard alleen TikTok, en Microsoft en Apple staan ook op deze lijst.
Wat er nu is veranderd
Voor de diverse categorieën diensten zijn in de DMA verschillende regels opgenomen. Bovendien is het toepassen van nieuwe regelgeving altijd een samenspel tussen hoe streng de wetgever wil handhaven en hoeveel een bedrijf eraan wil voldoen.
Dat spel is nog niet uitgespeeld, hoewel de bedrijven zich vanaf woensdag aan de wet moeten houden. Zij zullen altijd zeggen dat zij zich eraan houden, maar het kan zijn dat de Europese Commissie vindt dat het niet ver genoeg gaat en er nog aanpassingen komen.
Google, Chrome en Android
Alphabet staat in de lijst van poortwachters met vooral Google-producten. Google kondigde aan dat het diensten gaat ontkoppelen. Dat kan alleen in de EU en gaat alleen over de diensten die als poortwachter zijn aangemerkt. Dat geeft de mogelijkheid om de personalisatie van advertenties en resultaten te verminderen.
In de zoekresultaten van Google verandert ook veel. Vanwege de DMA mag Google eigen diensten niet meer voortrekken en dus krijgen vergelijkingssites van bijvoorbeeld hotels meer prioriteit in de resultaten. Google Flights zal bijvoorbeeld niet meer op de pagina van zoekresultaten staan.
Er komt een api voor Takeout, de dienst om al je data die Google over je heeft te downloaden, waardoor je je gegevens kunt meenemen. Door die api moeten aanbieders van concurrerende diensten voor jou data bij Google kunnen downloaden en gebruiken, zodat overstappen voor gebruikers makkelijker wordt.
Ontwikkelaars mogen in hun apps bovendien aanbiedingen tonen en daarbij links plaatsen naar plekken om te betalen buiten de Play Store. Alternatieve betaalmethodes en andere downloadwinkels waren al mogelijk in Android en daarmee voldoet Google naar eigen zeggen al aan de DMA.
Op het gebied van Chrome en Android komen er keuzeschermen. Op Android krijgen gebruikers van nieuwe apparaten vanaf woensdag een keuzescherm voor een standaardzoekmachine en een standaardbrowser. Dat is niet voor het eerst, maar in de vorige implementatie was er een veiling om in dat scherm te komen. Dat is nu niet: elke browser met meer dan 5000 installaties mag kosteloos op dat scherm komen.
Voor de zoekmachine geldt dat een dienst die op dat scherm wil staan, in de lokale taal moet werken, zoeken op het hele internet moet aanbieden en https moet hebben. Ook moet de app kosteloos in de Play Store staan en meer dan 5000 installaties hebben. De keuzeschermen zijn te zien op nieuwe apparaten vanaf woensdag, bij de set-up van een nieuw apparaat.
Facebook, Instagram en WhatsApp
Meta moet ook met veel diensten voldoen aan de DMA en het bedrijf ontkoppelt onder meer accounts van Facebook en Instagram. Gebruikers mogen bestaande koppelingen in stand houden, maar er is een optie bijgekomen om die te ontkoppelen.
Daarnaast is het mogelijk om de accounts van Facebook en Messenger te ontkoppelen, waarbij het dus voor het eerst voor gebruikers mogelijk wordt een standaloneaccount voor Messenger aan te maken. Hetzelfde geldt voor Marketplace, de tweedehandsmarkt op Facebook. Ook dat is voortaan te gebruiken met een los account: Facebook gebruiken is dus niet langer nodig om daar te handelen.
Eerder al begon Meta met het aanbieden van een abonnement voor het gebruik van Instagram en Facebook zonder advertenties. De keuze is nu gratis gebruik met advertenties of betaald gebruik zonder advertenties. Die stap nam Meta al in november en is niet vrij van controverse. Consumentenbonden dienden een aanklacht in vanwege deze keuze.
:strip_exif()/i/2006394694.jpeg?f=thumblarge)
Facebook Gaming wordt ook bruikbaar zonder Facebook-account, maar wordt daarbij beperkt tot enkele singleplayergames. Wie multiplayer wil spelen, zal een Facebook-account moeten koppelen.
De meest besproken wijziging zit in WhatsApp. Andere chatdiensten kunnen communiceren met WhatsApp, met behoud van encryptie. Meta zei daar lang niets over, maar de code verscheen al in bètaversies van de chatapp. Dat werkt via een apart scherm in WhatsApp. Het is op het moment van schrijven onbekend welke chatdiensten de ondersteuning voor het benaderen van mensen via WhatsApp gaan inbouwen.
Apple App Store, iOS en Safari
Aan de wijzigingen die Apple doorvoert, hebben we vorige maand een apart artikel gewijd. Sinds die tijd is er één wijziging: progressive web apps, ofwel pwa's, blijven werken. Apple besloot in februari dat het geen pwa's meer ging ondersteunen voor iOS-gebruikers in de Europese Unie. De fabrikant zei dat het dat deed om aan de Digital Markets Act te kunnen voldoen. Apple zei toen dat het 'een geheel nieuwe integratiearchitectuur' zou moeten bouwen om fullscreenwebpagina's als apps weer te kunnen geven. Pwa's blijven werken op de browserengine van Safari.
Over browsers gesproken: er kunnen nu echte versies van Chrome en Firefox voor iOS verschijnen. Tot nu toe was alleen WebKit van Safari toegestaan. Dat is een groot verschil met de desktop, waar browsers wel een eigen browserengine kunnen hebben. Chrome en Firefox op iOS waren tot nu toe in feite eigen skins over Safari heen. Daardoor worden browsers met plug-ins mogelijk op iOS. Apps kunnen in webviews bijvoorbeeld ook een eigen browserengine gebruiken of die van een andere browser aanroepen. Net als in Android krijgt iOS een browserkeuzescherm.
Bovendien gaat Apple eindelijk gamestreamingdiensten toestaan in de App Store. Diensten als Xbox Game Pass worden daardoor ook mogelijk op iPhones en iPads. Een andere wijziging is dat je op verschillende manieren kunt betalen in apps. Dat kan via Apple, zoals altijd al kon, maar ook via andere betaalproviders.
Ook kunnen apps nu linkjes plaatsen naar aanbiedingen buiten de app. Daarnaast zijn andere betaalmethoden nu ook bij het betalen in bijvoorbeeld winkels toegestaan. Zo hoeven gebruikers geen Apple Pay meer te gebruiken, maar kunnen ze met de NFC-chip ook een betaalmethode van bijvoorbeeld de eigen bank gebruiken.
Apps hoeven sowieso niet langer in de App Store te staan, want er komen alternatieve appstores voor iOS. Mobivention doet dat al vanaf deze week en Macpaw brengt Setapp dit voorjaar nog uit. Naar verwachting komt ook bijvoorbeeld de Epic Games Store naar iOS.
Ook kunnen ontwikkelaars een formulier invullen om hun app te laten werken met specifieke elementen van iPhone-hardware of iOS-software, als die niet standaard in api's zitten. Bovendien komen er uiteraard api's en tools voor alle nieuwe mogelijkheden en ook nieuwe voorwaarden voor ontwikkelaars binnen de EU.
Daarnaast heeft Apple voor ontwikkelaars een nieuw voorstel voor het afrekenen van commissie. Kleine ontwikkelaars betalen dan 10 procent, grote ontwikkelaars 17 procent. Voor het gebruik van Apples betaalsysteem geldt een tarief van 3 procent. Bovendien komt er een Core Technology Fee. Als een app boven een miljoen installaties in een jaar komt, betalen ontwikkelaars 50 cent per installatie. Dat is dus niet alleen als een nieuwe gebruiker de app installeert, maar geldt ook voor elke eerste update in het jaar. De bedoeling hiervan is om grote gebruikers van de infrastructuur van de App Store met grotendeels gratis apps daarvoor te laten betalen. Deze stap deed uiteraard veel stof opwaaien onder ontwikkelaars, die er ook voor kunnen kiezen om 15 of 30 procent te blijven betalen.
Windows en LinkedIn
Microsoft geeft vanaf woensdag Windows 10 en 11 een update met de wijzigingen voor de DMA. Dat gebeurt wel in fases, waardoor de laatste gebruikers de update pas zullen hebben in april. Met de update komen diverse wijzigingen, zoals de mogelijkheid om Camera, Cortana, Web Search from Bing, Edge en Photos te deïnstalleren. Buiten Europa kunnen gebruikers Web Search en Edge niet verwijderen, maar binnen de EU dus wel.
Bovendien krijgen voorgeïnstalleerde apps in de zoekresultaten en in het Start-menu het label 'system' of 'systeem'. Daarnaast belooft Microsoft de standaardapps na een update niet meer te veranderen in de EU. Soms gebeurde het dat na een Windows-update ineens een Microsoft-app de standaard was geworden. Sommige Microsoft-apps blijven wel links openen in Edge, zelfs als een andere browser de standaard is. Wat er gebeurt als gebruikers Edge hebben verwijderd, is onbekend.
Tot slot kunnen gebruikers in de EU ervoor kiezen om geen Microsoft-account te linken met Windows. Dat is standaard wel zo in recente versies van Windows, maar vanaf woensdag komt daar een keuze voor. Microsoft blijft gebruikers wijzen op de voordelen van het inloggen op een account.
/i/2006504602.png?f=thumblarge)
LinkedIn heeft twee wijzigingen. De eerste is dat het platform toestemming gaat vragen om informatie die het vergaart bij gebruikers te verbinden en te gebruiken voor onder meer het aanbieden van cursussen en vacatures. Dat gebeurt nu standaard wel, maar hoeft dus in de EU niet langer.
Bovendien komen er api's om gebruikersgegevens uit te lezen. Op die manier moeten gebruikers makkelijker kunnen overstappen naar een concurrerend platform zonder eigen gegevens te verliezen.
Amazon
Amazon heeft geen openbare communicatie gedeeld over hoe het voldoet aan de DMA. Daar komt het bedrijf uiteraard niet mee weg en op woensdag moet er een rapport verschijnen over hoe zij de regels implementeren. Zodra dat er is, zullen we dit artikel van een update voorzien.
Naar dat rapport zal de Europese Commissie reikhalzend uitkijken, want Amazon moet voldoen aan artikel 5, 6 en 7 van de DMA, onder meer over het voortrekken van eigen diensten en producten, wat op Amazon Marketplace in het verleden veel is gebeurd. Amazon heeft eind 2022 al aanpassingen moeten doen op last van de Europese Commissie.
TikTok
TikTok is ByteDance's enige dienst die als poortwachter is aangemerkt. Er komt daarom een api voor 'Je gegevens', de downloadtool voor privégegevens die TikTok bewaart van gebruikers. Dat is geen eenmalige actie, want tools van derden kunnen die gegevens doorlopend en in real time gaan ophalen. Er komt ook een apart formulier voor zakelijke gebruikers.
En dat was het. TikTok blijft benadrukken dat het bedrijf het niet eens is met de aanwijzing als poortwachter, maar heeft wel besloten te proberen om te voldoen aan de wetgeving.
Tot slot
Dit is slechts het startschot. Deze regelgeving is nodig omdat bedrijven niet zelf hun macht willen inperken en blijven proberen concurrenten van hun diensten buitenspel te zetten. Zij doen dan ook, uiteraard, het minimale om te voldoen aan de DMA, en in sommige gevallen is dat minimale wellicht nog niet genoeg als je naar de regels kijkt.
De komende tijd zal de Europese Commissie, in het openbaar en vermoedelijk ook vertrouwelijk, bedrijven aanspreken op regels die de poortwachters niet of onvoldoende naleven. Als ze dat niet doen, wachten hen hoge boetes. Het gaat om grote bedrijven en boetes kunnen oplopen tot 10 procent van de jaaromzet. Bij deze bedrijven gaat het dan al snel over tientallen miljarden euro's.
Nu het startschot is gegeven, is het afwachten hoe het verder gaat. Maar met de DMA nu, de DSA vorig jaar, de recente boete voor Apple, het afschieten van de iRobot-overname door Amazon na Europese zorgen, wetten rondom USB-C en initiatieven voor wetten rond right to repair is het beeld duidelijk: het speelkwartier voor big tech is voorbij. Het is tijd voor volwassen en verantwoordelijk beleid bij deze giganten: beleid dat ruimte geeft voor concurrentie en dat vriendelijker is voor eindgebruikers.