De transistor van de toekomst

Imec over zijn roadmap tot 2036

Cfets en verder: gestapelde devices en kanaaltjes op atoomniveau

De volgende stap is complementary fet, oftewel cfet. Dit is een transistortype waar al jaren naar wordt gekeken en dat sinds dit jaar officieel op de roadmap van imec staat. Ook bij dit transistortype worden p- en n-transistors binnen een enkele structuur geïntegreerd. Anders dan bij forksheets komt daar echter geen diëlektrische muur bij kijken. In plaats daarvan worden de twee transistorsoorten boven op elkaar gestapeld, met een spacer ertussen. Hierdoor kunnen de twee devices nóg dichter bij elkaar gepositioneerd worden, voor een nog kleinere footprint.

Deze nieuwe opbouw is flink anders dan de hiervoor besproken transistortypen. "Als je kijkt naar de overstap van finfet naar nanosheet, dan is dat een relatief kleine stap. Je hebt bij die overstap de twee extra punten die ik eerder noemde: het diëlektrische laagje voor de inner spacer en de channel release, waarbij de laagjes silicium-germanium worden weggeëtst. Forksheets zouden nog een extensie van de nanosheet kunnen zijn, maar bij de overstap naar cfet is dat anders. De mogelijke paden liggen nog open. Dit is op dit moment de grootste activiteit van ons pathfindingresearch op transistorgebied."

De verschillen tussen finfets, nanosheets, forksheets en cfets. Bron: imec

De uitdagingen bij cfets

Er zijn bijvoorbeeld verschillende manieren waarop een cfet opgebouwd kan worden, legt Mertens uit. "Bij een van die varianten beginnen we opnieuw met een stapel silicium en silicium-germanium, die dan wel gecompliceerder is dan een stack voor een enkele nanosheettransistor. Dit zou namelijk een stack worden die is gedefinieerd voor zowel een onderste als een bovenste transistor, met een spacer ertussen. Deze opbouw noemen we monolithic."

"De gatepatterning wordt bij deze aanpak in één keer gedaan voor beide transistors. Daarna worden de source-drainstructuren apart gemaakt voor beide devices. Daar ligt de extra complexiteit ten opzichte van de vorige transistorgeneraties; er komt nu patterning op de verticale dimensie bij. Dat is een van de uitdagingen, naast de hogere aspectratio's, omdat er in feite twee transistors op elkaar gebouwd moeten worden." De aspectratio van een transistor is de verhouding tussen de hoogte en de breedte. Bij hoge aspectratio's, waarbij de transistor hoog is in verhouding tot de breedte, komen bepaalde problemen kijken, bijvoorbeeld bij de patterning van de gate.

"Er is nog een derde uitdaging", vervolgt Mertens. "Normaal gezien is de processflow zo opgebouwd dat de metaalcontacten naar de source-drain redelijk laat worden geïmplementeerd. Dat doen we omdat die contacten gevoelig zijn voor het thermische budget. Als er na het implementeren van de contacten productiestappen worden toegepast op meer dan 400 graden, degraderen ze. Bij cfet is dat lastig. We kunnen de onderste transistor immers op de normale manier produceren, maar dan moeten we ook doorgaan met de processen voor het bovenste device. Dat kan consequenties hebben voor de contacten aan de onderkant."

"Om die problemen op te lossen, zijn materiaalinnovaties nodig, bijvoorbeeld om stabielere contacten te krijgen. Dat, of er zijn integratieoplossingen nodig, waardoor je die processflows zo kunt vormgeven dat je wel die constructie kunt maken, maar pas op het laatst die contacten implementeert. Op die manier zou je kunnen omzeilen dat er hogetemperatuurstappen worden toegepast op de contacten. Dat zijn enkele van de uitdagingen voor de monolithische variant, open vragen waarop nog geen antwoorden zijn."

Een microscopische afbeelding van een monolithische cfet: de bovenste transistor (links) en de onderste transistor. Bron: imec

Alternatieve opbouw

Er zijn echter alternatieven. "In de variant die ik eerder noemde, laten we de stapel silicium en silicium-germanium aan het begin van de processflow in één keer groeien. Op die manier wordt bijvoorbeeld geen wafer bonding toegepast. Ook zijn de kanaaloriëntaties van het bovenste en onderste device identiek aan elkaar. Bij een alternatieve, monolithische aanpak kun je in eerste instantie alleen de stapel van het onderste device laten groeien. Zo kan de stapel voor het bovenste device later worden aangebracht met wafer bonding, samen met een isolatielaag tussen beide stapels. Het mogelijke voordeel daarvan is dat je een andere substraatoriëntatie kunt gebruiken. Zo kun je de twee soorten transistors onafhankelijk van elkaar optimaliseren. Daarna kun je weer een monolithic processflow toepassen, net als bij de eerste variant."

"De derde optie is om het sequentieel te doen. Daarbij maken we eerst de volledige onderste transistor. Daarna kunnen we het bovenste device los fabriceren en dat erbovenop zetten via wafer bonding. Het voordeel daarvan is ook dat de aspectratio's veel minder hoog worden, de helft minder. Dan heb je wel weer uitdagingen met de thermische budgetten. Ook het uitlijnen van de topstructuur ten opzichte van de onderste transistor is lastig. Dat moet met een precisie van minder dan een paar nanometer."

Momenteel leunt imec naar eigen zeggen naar de eerste variant die werd besproken. "Dat is onze front-up-aanpak om een eerste pad te creëren, maar we houden de andere opties zeker open. We hebben zijprojecten om de fundamentele problemen van die andere alternatieven te bestuderen en te zien of daar oplossingen voor zijn." Imec presenteerde in mei dan ook voor het eerst mogelijkheden voor een sequentiële cfet, hoewel het ook toen benadrukte dat de monolithische opbouw de voorkeur hield.

De voordelen van cfets

De potentiële voordelen van cfets zijn meervoudig. Allereerst neemt de footprint natuurlijk af, aangezien de p- en n-transistors nog dichter op elkaar geplaatst kunnen worden, maar ook de gateopbouw kent voordelen. "De veronderstelling is vooralsnog dat cfets een nanosheetachtige structuur krijgen", vertelt Mertens. Cfets krijgen bijvoorbeeld weer een gate die de kanalen volledig omsluit.

"Er zijn ook wat creatievere ideeën, bijvoorbeeld voor het combineren van cfets met forksheets, maar dat is meer verkennend. De basisaanname is dat cfets meer weg hebben van nanosheets." Dat betekent ook dat, naast de omvang, de gatecontrol beter is én dat de kanaalbreedte naar behoeven aangepast kan worden, net als bij de gewone nanosheets.

Het is nog niet bekend wanneer de eerste chips met cfets verwacht kunnen worden. Chipfabrikanten hebben nog geen nodes met dit transistortype op hun roadmaps staan, hoewel er interesse is. TSMC gaf dit jaar bijvoorbeeld aan dat het geïnteresseerd is in cfets voor zijn toekomstige nodes. Imec verwacht dat cfets rond 2032 mogelijk geïntegreerd kunnen worden.

De bijgewerkte roadmap die imec eerder dit jaar presenteerde. Cfets zouden over een decennium mogelijk geïntegreerd kunnen worden.
Bron: imec

Voorbij de cfet: 2d-materialen voor atomic channels

Na de cfets zijn de plannen minder concreet, maar imec bekijkt onder andere de mogelijkheden voor atomic cfet, waarbij gebruik wordt gemaakt van 2d-materialen voor de kanalen. 2d-materialen zijn een enkele atoom dik, in tegenstelling tot silicium. Gezien die omvang zouden transistors nog verder geschaald kunnen worden. Het onderzoek hiernaar bevindt zich echter nog in een vroeg stadium. "Een belangrijk verschil met de cfet en de forksheet is dat de basis voor die structuren eigenlijk dezelfde is. Ze gebruiken nog altijd een kanaal uit een stapel silicium en silicium-germanium. Bij die devices is de vraag: hoe kunnen we die structuren definiëren met een processflow die fabriceerbaar is?"

"Voor de 2d-materialen zijn de vragen nog fundamenteler. Het is bijvoorbeeld de vraag in hoeverre we 2d-materialen van hoge kwaliteit op waferschaal kunnen laten groeien. Het gaat dan om de materiaalgroei zelf, maar ook om de kwaliteit van de contacten en de gatestack. Voor het atomic channel is het onderzoek meer gericht op die fundamentele vraagstukken."

"We doen momenteel onderzoek op materiaalgebied en naar het demonstreren van devices met een enkele laag van 2d-materialen. Die fundamentele vragen moeten eerst worden opgelost en daar zijn nog doorbraken voor nodig. Het volgende punt is het onderzoeken van mogelijkheden om 2d-materialen te integreren in een device, bijvoorbeeld met stacking. Overigens werken andere teams van ons daar momenteel aan; mijn expertise ligt in de pathfinding voor forksheets en cfets."

Die 2d-materialen zouden dus de welbekende siliciumkanaaltjes kunnen vervangen. 2d-materialen hebben daarbij potentiële voordelen op het gebied van de kanaallengte. "Ik denk dat de belangrijke aspecten zijn dat dan nog dunnere kanaaltjes gemaakt kunnen worden. Daardoor kun je het kortekanaaleffect al indammen met nog kleinere kanaallengten, waardoor je ook de gatelengte en pitch verder kunt schalen."

Tot slot

Het zal nog even duren voordat we de besproken technologieën daadwerkelijk in onze chips zien. Het betreffen immers researchprojecten die nog jaren nodig hebben voor de release, wat ook te zien is aan de schattingen op imecs roadmap. Desalniettemin biedt de planning van imec een interessante blik op de kant waar de chipsector langzaam maar zeker naartoe zal bewegen. Voorlopig zijn er in ieder geval nog genoeg mogelijkheden om de wet van Moore in leven te houden en kunnen we kleinere en snellere chips blijven verwachten.

Reacties (28)

[Silent7]

interessant
Het is me niet duidelijk in hoeverre Imec nu nog staatsgeld krijgt, ze zijn opgericht en betaald door overheid Belgie dat is helder, en goed ook, dit soort bedrijven zijn echt belangrijk.
Ik kwam onlans een interessant artikel tegen over hoe groot de impact van overheidssteun in zoveel innovaties is, zal vanmiddag even zoeken want dat soort info is schaars, bedrijven doen maar al te graag of overheidsinmenging stagnerend werkt waar een Imec het tegendeel bewijst.

[Wilin]

https://www.imec.be/sites...rzicht%202021_DIGITAL.pdf jaarverslag 2021 p 20/23 in pdf: 110.5M€ van Vlaamse Overheid op een omzet van 732M€

[kidde]

Het bewijst vooral dat u te lui bent zelf even een en ander over IMEC op te zoeken:

72,6% van IMEC wordt door het bedrijfsleven betaald,
IMEC doe veel onderzoek ook op het gebied van de medische wereld en klimaat, waar chipmakers niets aan hebben.

https://www.imec.be/nl/pr...uccesvolle-jaarresultaten

De facto wordt dus bijna al het geld voor chip-onderzoek niet betaald door de belasting betalerar maar door TSMC, Samsung en Intel .

En waarom? Omdat België voor hun "neutraal" grondgebied is, België heeft absoluut 100% geen 'geavanceerde chipproductie" (<28nm), dus het is niet dat een bedrijf meer profiteert vanwege nabijheid dan anderen. België heeft er dus ook niet zoveel aan het chip-onderzoek te subsidiëren.

IMEC is juist groot geworden door hun onpartijdigheid, en _door_ TSMC, Intel en Samsung. Dat zorgt ervoor dat ze naam hebben kunnen opbouwen, wetenschappers hebben kunnen aantrekken, en dat op het kielzog van die bedrijfs-miljarden die Intel, Samsung en TSMC hebben geïnvesteerd, andere IMEC onderzoeks-afdelingen kunnen meeliften.

Zonder de investeringen uit het bedrijfsleven had IMEC veel minder bestaansrecht, was het minder prestigieus en zou voor AI, medische- en energietoepassingen veel moeilijker top-onderzoekers kunnen aantrekken. De Vlaamse regering profiteert vooral van het bedrijfsleven en IMEC, niet andersom.

Ed: Een lijstje van de succesvolste van de 260 startups die IMEC heeft opgeleverd (waarvan veel in Gent en niet in Leuven): https://www.imecistart.com/en/portfolio

[Reactie gewijzigd door kidde op 22 juli 2024 18:33]

[Silent7]

Dank, (AJB Tutoyeer, is prima op tweakers) idd IMEC is zo goed als nieuw voor me, mooi dat tweakers er aandacht aan geeft.
Mooie input @kidde
(lui, is een negatief woord er gebeurd een heleboel, als je door een artikel op iets totaal nieuws word gewezen is dat dan echt lui? nu ja misschien ook wel. touche )

[jerisson]

Nog wat extra info: imec is ook niet echt een bedrijf maar "Strategisch Onderzoekscentrum" (SOC). In Vlaanderen hebben we 4 SOC's (zover ik weet) met ieder - min of meer - hun eigen specialisatie/doelgroep: imec, Flanders Make (maakindustrie), VIB (biotech) en VITO. Typisch doen ze wetenschappelijk onderzoek om de (lokale) economie en maatschappij vooruit te helpen. Tot een SOC behoren ook universitaire(?) onderzoeksgroepen. Die groepen vallen organisatorisch onder de universiteiten, maar vallen ook onder de vlag van de SOC.

Ik heb geen volledig beeld op de subsidies, maar in mijn ervaring krijgt iedere SOC geld van de overheid die ze dan over zichzelf en de aangesloten onderzoeksgroepen moeten verdelen. Zoals hierboven aangegeven zijn er meestal ook nog andere inkomens.

[DrVic]

Volgens mij zijn dat een soort TNOs? Verder prima dat we dit soort bedrijven steunen voor het doen van precompetitief onderzoek - uiteindelijk helpt het ons concurreren tegen de rest van de wereld.

[Silent7]

yeah dank @jerisson SOC nieuwe term maar goed dat het er is!

[Anoniem: 85014]

De innovatie gaat ook naar de burgers wanneer het niet misgaat (maar dat stond handig niet in je driepunten lijstje). 'Misgaan' is trouwens een boutade die enkel bij zwart-wit denkers past: bij research en ontwikkeling leren we ook bij wanneer iets misgaat. Heel vaak gingen er 5000 dingen goed en een handvol dingen fout. Die 5000 dingen die goed gingen worden in de toekomst bij duizenden andere zaken gebruikt. Maar hadden niet ontdekt, bestudeerd of bedacht geweest zonder het te proberen voor deze toepassing.

Maar zwart-wit denken is veel eenvoudiger en veel leuker. Dé betere boutade is dat zwart-wit denkers dan ook nog nooit iets hebben uitgevonden.

[Reactie gewijzigd door Anoniem: 85014 op 22 juli 2024 18:33]

[Silent7]

ach, als jij het een uitval van zwart wit denken noemt werp ik van me
zoals ik schreef goed dat innovatie door de overheden gestuwd wordt, niets mis mee.
Juist omdat de hele maatschappij er profijt van heeft is dat goed imho.

het gaat alleen een beetje mis als de winsten voor een kleine groep is die in staat is de verliezen bij de burgr te leggen, daar hebben we vele voorbeeld van gezien en mag wel iets kritischer naar gekeken worden, en ik vond dit plus artikel wat weer bewijst hoe belangrijk het is dat overheden risico's nemen passend bij dat artikel wat feitelijk hetzelfde beschrijft.
Een zwart wit tirade zou voor mij iets zijn als "onteigen bedrijven,, wakker worden scheeples" oid, iets waar ik persoonlijk hard om zou moeten lachen en mezelf niet serieus als oplossing of zelfs maar zinnigs zou omschrijven.
Wat @El Cid hieronder schrijft is zeker valide trouwens, Bell labs leverde vele Nobel prijswinnaars, nam het risico van het onderzoek, het bestond, maar risico verleggen is natuurlijk een veel logischere business case en "when the card says moop, you gonna moop", de vraag stellen of het niet tijd wordt voor een card die bredere verantwoordelijkheid en risico verdeling zegt, lijkt mij zinnig en neutraal standpunt.

Interessant te zien dat je dat omschrijft als "niets uit kunnen vinden zwart wit denkende tirade" vind ik wel een eye opener.
Dat je niet gewoon tirade schrijft in je Nederlandse zin maar het meer obscure Engelse Boutade, vind ik ook interessant, alsof je zelf eigenlijk ook wel weet dat het geen tirade was dus het verwijt maar een beetje weg moet moffelen, ja ja je kan er van we een nog obscuurder gebruik van vinden wat je éigenlijk bedoelde, lol, dank je voor je wonderlijke reactie, zo zie je maar hoe dingen bij anderen over kunnen komen

Edit, typos en opmaak

[Reactie gewijzigd door Silent7 op 22 juli 2024 18:33]

[Anoniem: 85014]

Toegepast op het onderwerp 'de transistor van de toekomst' heeft Bell Labs de transistor uitgevonden, maar was het het Japanse Sony dat handige (en betaalbare) toepassingen voor de consument er mee maakte. Zoals de draagbare radio (de TR-55 en TR-63). Geschiedenis oa. hier terug te vinden.

[Silent7]

Check deze video, ik heb m zo getimed dat het relevant is voor een reactie, even een paar minuten kijken, erg interessant: https://youtu.be/nfDoml-Db64?t=786
(sws, we hebben deze ytfilmpjes bekeken, nice graphics, zowel onze zoon, mn vrouw die helemaal niet bezig is met dit soort dingen als ik vonden het het kijken waard, en we hebben het bekeken tijdens het avond eten als we normaal films kijken, imho wel een aanrader, grote rol voor Bell)

[Vayra]

Burgers zijn we echter allemaal. Ook de mensen die onder punt 2 vielen van de post waar je op reageerde. Vervolgens trek je er een berg kul bij om kracht bij te zetten dat bedrijven met megawinsten OK zijn. Tenminste, dat impliceert je reactie.

Jammer.

Niemand zegt dat het bedrijfsleven compleet foute boel is met zijn innovatieve kracht. Maar het gaat wel altijd en primair om geld, de innovatie staat er zelfs in dienst van. Dat is pervers net zoals het ook goed is en dat bewijst zich steeds opnieuw. Laten we nou eens stoppen daaromheen te draaien.

Ethiek zou een boel mensen in categorie 2 goed doen, en streng reguleren is daar onmiskenbaar essentieel in. De commercie houdt zichzelf niet onder controle. Er missen checks and balances.

[Reactie gewijzigd door Vayra op 22 juli 2024 18:33]

[Anoniem: 85014]

Om te vermijden dat winsten na onderzoek geprivatiseerd worden zou de overheid die subsidieert kunnen opleggen dat patenten en uitvindingen die voortvloeien uit de investeringen vervroegd openbaar toegankelijk moeten worden. Zodat bijvoorbeeld universiteiten en maar ook marktconcurrenten deze ook kunnen gebruiken.

Een beetje zoals wanneer de overheid werkt of werk laat uitbesteden aan open source software.

Dit is dan nog beter dan dat het fundamenteel onderzoek door bedrijven gedaan wordt maar waarbij het dan wel vele jaren duurt alvorens de uitvindingen meer algemeen gebruikt kunnen worden in opleidingen, door andere onderzoekscentra en/of ook door marktconcurrenten.

[Silent7]

ja eensch, Elk universitait patent op naam prof/team EN uni, of geheel vrij te gebruiken. Dan is er zekere controle vanuit Uni voor gebruik en komt 50% ten goede aan de betalers van het pricipale onderzoek. Of alles vrij te gebruiken dus onderzoek voor allen beschikaar.

[dmantione]

Wat betreft de conclusie: Het is niet mijn verwachting dat deze innovaties de Wet van Moore in leven zullen houden. De Wet van Moore vond zijn basis in het feit dat je alleen maar je planaire FET's kleiner hoefde te maken en tadaa...! Chipverkleining was goed planbaar en dus kon je iedere 18 maanden een nieuw proces hebben en daarmee je transistoren verdubbelen.

Alle genoemde stappen zijn nuttig om chip te verbeteren, maar hebben allemaal de eigenschap dat je ze maar één keer kunt toepassen. Daarna moet je weer kapitalen investeren in een nieuwe truuk, truuks die kwa fabricagecomplexiteit steeds bizarrer worden. Het is daarom niet redelijk om te denken dat je op vaste intervallen een nieuwe truuk fabricagegereed kunt hebben en daarmee op vaste intervallen je hoeveelheid transistoren verdubbelen.

[blorf]

Volgens mij klopt dat al niet meer sinds multi-core standaard is, aangezien de performance ineens achterbleef vergeleken met een verveelvoudiging van het aantal transistoren

[dmantione]

De fundamentele reden daarachter is, is dat op een bepaald moment het lastig werd om de schakelsnelheid van transistoren te verhogen, waardoor de megahertzen nog maar nauwelijk omhoog gingen. De Wet van Moore is op vele manieren uitgelegd, maar het koppelen aan prestaties/kloksnelheden is mijn inziens niet juist: De Wet van Moore ging over transistoren en zo lang planaire transistoren gebruikt konden worden was er wat betreft de groei van de hoeveelheid transistoren niet zoveel aan de hand.

Ik dat we, zeker achteraf gezien, wel kunnen zeggen dat het moment dat kloksnelheden stagneerden een duidelijk signaal was dat transistoren niet tot in het oneindige verbeterd konden worden.

[blorf]

Het ging over het effect van de constante vraag naar rekenkracht op het aantal transistoren per vierkante millimeter.

[dmantione]

Wat ik mij afvraag: Zijn deze ontwikkelingen alleen nuttig voor hooggeïntegreerde chips, of kun je er ook losse transistoren mee verbeteren? Ik zou me bijvoorbeeld kunnen voorstellen dat een vermogens-MOSFET baat heeft bij een kanaal dat aan alle kanten omsloten wordt door een gate, de genoemde voordelen van lage lekstroom lijken me beslist niet waardeloos in een dergelijk geval en kan wellicht dan leiden tot een vermogens-MOSFET die hogere spanningen kan sperren.

[Roel1966]

Ergens is het wel apart wanneer je je bedenkt dat we nu anno 2022 nog steeds gebruik maken van een uitvinding uit 1923 ( volgens Wikipedia ). Hetgeen alleen veranderd is zijn de groottes en technieken hoe deze transistoren geproduceerd en verwerkt worden. Maar de uiteindelijke basis is er nog steeds en dat blijf ik toch wel apart vinden.

Jammere van al die ontwikkelingen vind ik wel dat b.v. cpu's gigantisch veel sneller geworden zijn maar men op softwarematig gebied daardoor ook wat lakser geworden is. In de tijd dat cpu's nog langzaam waren en b.v. geheugen heel schaars was men veel inventiever. Denk en hoop dat dit naar de toekomst gezien ook weer meer aangepakt word.

Verder weer een heel informatief en goed artikel van Tweakers, heel interessant om zo eens achter de schermen te kunnen kijken dus complimenten voor de schrijver.

[sudo]

Software wordt helemaal anders geschreven dan vroeger, maar dat heeft niets met laksheid te maken.
Vroeger was men beperkt op het vlak van hardware resources en de bijhorende, niet erg geavanceerde, programeertalen. Software was dus inderdaad vaak erg efficiënt, maar dit ging ten koste van aspecten zoals productiviteit en onderhoudbaarheid.
Nu laten moderne hardware en geavanceerde programeertalen en compilers ons toe om meer abstracties en modulariteit aan programma’s toe te voegen. Dit zorgt ervoor dat het mogelijk is om met grote teams aan erg complexe software te werken.
Vroeger maakte 1 ontwikkelaar met een paar honderd lijnen super efficiënte code een leuke arcade game.
Nu werkt een team van honderden ontwikkelaars samen om een game als Fortnite te bouwen.

[Roel1966]

Software wordt helemaal anders geschreven dan vroeger, maar dat heeft niets met laksheid te maken.
Vroeger was men beperkt op het vlak van hardware resources en de bijhorende, niet erg geavanceerde, programeertalen.

Het probleem wat tegenwoordig ontstaan is is dat het allemaal te gemakkelijk geworden is. Hardware is nu dusdanig krachtig en goedkoop dat dit geen belemmering meer vormt. Maar juist dat is ook de valstrik dat er niet meer gekeken hoeft te worden naar beperkte recourses.

Software was dus inderdaad vaak erg efficiënt, maar dit ging ten koste van aspecten zoals productiviteit en onderhoudbaarheid.

Ergens spreek je jezelf nu tegen want enerzijds erken je dat software erg efficiënt was maar anderzijds niet productief, het een kan naar mijn mening niet samengaan met het ander. Laat ik een voorbeeld nemen als b.v. een programma als Word, zit er nu daadwerkelijk veel verschil in met b.v. Word Perfect ? Geen idee of je dat programma nog kent maar de basis is hetzelfde gebleven en er alleen een giga schil omheen is gebouwd. Dan kan je je afvragen of dat nu wel iets met productiviteit te maken heeft, nee integendeel en dit alleen maar extra onnodige recourses vergt.

Vroeger maakte 1 ontwikkelaar met een paar honderd lijnen super efficiënte code een leuke arcade game. Nu werkt een team van honderden ontwikkelaars samen om een game als Fortnite te bouwen.

Daarin vergis je je denk ik toch behoorlijk want toevallig ken ik een 'oud' programmeur die echt niet simpele arcade games programmeerde. Hij werkte voor een groot chemieconcern en schreef voor heel wat jaren terug al zeer complexe programma's, wel dan voor specifieke toepassingen binnen het bedrijf.

[sudo]

Software is efficiënt wanneer ze zuinig omgaat met resources. Maar dit is iets compleet anders dan op een productieve manier software schrijven. Productiviteit meet hoe snel en efficiënt je die software kan maken (schrijven). Net op dat vlak hebben moderne programeertalen en technieken een enorme vooruitgang geboekt.

Vroeger werd er zeker ook al complexe software geschreven, maar a) je moet wel opletten met de definitie van ‘vroeger’. b) complex is relatief, je kan perfect een complex algoritme implementeren in assembler, echter moderne software is vaak complexer met betrekking tot het aantal systemen waarmee interfaces gemaakt moeten worden.

[Roel1966]

Productiviteit meet hoe snel en efficiënt je die software kan maken (schrijven).

Ik snap wat je bedoeld maar dan richt je je puur en alleen tot de snelheid van het programmeren. Alleen kijk ik dan toch ietwat verder en bekijk het uiteindelijke product, het softwarepakket bijvoorbeeld. Dan beoordeel ik productiviteit aan de hand van de werking van een softwarepakket. Niet dus aan de hand van hoe snel dit geschreven is want juist daar zet ik vele vraagtekens bij.

Kijk, voor een softwareproducent zal zeker een snelle programmeur productief zijn, maar tot hoe lang reikt zo'n productiviteit. Zeker als je ook bekijkt hoe vaak er updates nodig zijn en je je daarvan ook kan afvragen in hoeverre dat nu zo productief werkt. Door misschien dan minder snel te programmeren en 'slimmer' te programmeren krijg je ook stabielere software en zijn er minder updates nodig. Ook dat kan dan weer juist productief werken, dus snelheid is niet altijd ook productief.

Ook als je b.v. kijkt met welke snelheid fabrikanten telkens met z.n. nieuwe hardware komen, nou, of dat nu allemaal zo productief is.

[sudo]

Ik werk zelf al een enkele 10 tallen jaren in de software industrie, de term productiviteit heeft daar een duidelijke betekenis.
Het feit dat software nu vaak updates nodig heeft is ook niet gerelateerd tot de manier van programmeren. Dit wordt vooral gedreven door:
a) het kan makkelijk dankzij het internet
b) security (vroeger minder een probleem)
c) bedrijfsbeslissingen (snel uitbrengen en problemen later oplossen)

[Roel1966]

de term productiviteit heeft daar een duidelijke betekenis.

Tuurlijk, dat is zoveel en snel mogelijk winst maken heel kort door de bocht uitgedrukt, iets wat wel in vele bedrijfstakken zo werkt.

Dit wordt vooral gedreven door:

Ik denk dat er nog wel veel meer redes op te noemen zijn om rede van z.n. productiviteit, maar dat neemt nog steeds niet weg of dit wel de goede manier is van productief zijn. Zeker snap ik wel dat je als programmeur in dienst van een bedrijf weinig keuze hebt en mee zal moeten gaan.

Zelf bekijk ik het veel meer vanuit eindgebruiker zijnde en dan kijk je er toch echt anders tegenaan, zeker wanneer je dan een wat gevorderde eindgebruiker bent. Bekijk alleen al eens het gigantische aanbod aan software maar ga je er dieper in kijken blijkt het merendeel eigenlijk dezelfde basis te hebben. Gooi er een leuk jasje omheen en alles lijkt opeens heel anders.