Wat zeggen politieke partijen over tech en duurzaamheid?

De BoerBurgerBeweging, inmiddels in de volksmond bekender als de BBB, heeft momenteel een zetel in de Kamer. De partij leek in de campagne van 2020 een van de zoveel partijen met een voorname focus op een specifiek beleid; we hebben de partij toen zelfs niet meegenomen toen we naar een aantal kleinere partijen keken. Hoewel de partij nog steeds een grote focus heeft op de regio en het platteland, staan er meer dan genoeg digitale standpunten in het 128 pagina's tellende programma.

BBB in het kort

Overheden, bedrijven en banken ook offline bereikbaar
Meer investeren in glasvezel
Roaming ook na 2032 gratis
Patiënten moeten eigenaar van eigen gezondheidsgegevens worden
Geanonimiseerd delen van data bij ontwikkeling van zorgapparatuur
Aandacht voor digitale geletterdheid in het onderwijs
Oprichten van een ministerie van Digitalisering
Tegen verplichte digitale identiteit
Contant geld altijd mogelijk maken
Minder bescherming van de AVG voor bestrijding van zware criminaliteit
Uitlezen van telefoons van asielzoekers
Inzetten op meer deelvervoer

Je kunt het verkiezingsprogramma van de BBB hier lezen.

Een belangrijk deel van het programma van de BoerBurgerbeweging gaat over vertrouwen in de overheid en daar hoort ook de digitale bereikbaarheid ervan bij. De BBB heeft meerdere passages waarbij het dat aankaart. De partij wil dat de overheid en bedrijven niet alleen digitaal, maar ook offline goed bereikbaar zijn.

De partij wil daarbij hetzelfde als bij banken. "Wij willen extra aandacht voor, en hulp geven, aan klanten die moeite hebben met digitalisering."

Internettoegang

De BBB zegt glasvezel als een 'essentiële infrastructuur te beschouwen'. Datzelfde geldt voor mobiele verbindingen. De partij wil daarin investeren, al noemt het daar geen concrete cijfers bij. Wel zegt de partij: "Onze investeringen in infrastructuur toetsen we aan criteria voor: beschikbaarheid, betrouwbaarheid, veiligheid, gezondheid en milieu." De partij wil daarnaast investeren in infrastructuur en verbindingen met buurlanden in de grensregio's en zegt elders in het programma dat 'snel internet via kabel en mobiel beschikbaar moet zijn'. De BBB pleit er daarnaast nu al voor dat de roamingkosten na 2032 niet verdwijnen, zoals dat voorlopig het geval is.

Privacy

'We vinden het belangrijk dat deze gegevens niet zomaar zonder goede redenen gedeeld worden met derde partijen of de overheid.'"Tot slot dienen banken uit privacyoogpunt voorzichtig om te gaan met de gegevens van hun klanten", schrijft de partij. "We vinden het belangrijk dat deze gegevens niet zomaar zonder goede redenen gedeeld worden met derde partijen of de overheid." Die passage is vaag: banken delen gegevens al niet zomaar met derde partijen en 'de overheid' is in dit geval breed. Daar kunnen bijvoorbeeld ook opsporingsdiensten onder vallen. In dat geval is niet duidelijk wat 'een goede reden' is. De partij voegt namelijk toe: "Wel is het mogelijk dat Nederlandse banken deze gegevens in het kader van hun samenwerking onderling delen onder strikte voorwaarden. Daarbij houden zij zich aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming die zorgt voor privacybescherming." Dat mag dus al en daar verandert dus ook niets aan.

Zorg

Op het gebied van zorg schrijft de BBB niet veel over digitalisering. Het enige onderwerp daar gaat over het elektronisch patiëntendossier. Bij de implementatie daarvan moet er 'aandacht voor privacy en gegevensbeveiliging zijn', maar de BBB specificeert dit niet, terwijl patiëntendossiers daar uiteraard al op de een of andere manier rekening mee houden. Opvallend is dat de BBB ervoor pleit dat patiënten eigenaar worden van hun gegevens in het patiëntendossier; dat is nu vaak niet het geval. "Dit zorgt voor betere coördinatie van zorg tussen verschillende zorgverleners en voorkomt dat patiëntgegevens versnipperd raken. Uiteraard mits de privacy en gegevensbeveiliging worden gewaarborgd", schrijft de partij.

Tegelijkertijd vindt de partij wel dat de privacyeisen die er nu zijn rondom de ontwikkeling en productie van medische apparatuur, te streng zijn. "De BBB is van mening dat we zo het paard achter de wagen spannen, omdat we dergelijke apparatuur vervolgens wel importeren. We vinden dus dat geanonimiseerd datagebruik mogelijk moet zijn bij de ontwikkeling van innovaties."

Onderwijs

Over onderwijs heeft de BBB twee passages staan: "Het aanleren van digitale geletterdheid in het onderwijs is essentieel om ervoor te zorgen dat alle leerlingen de vaardigheden ontwikkelen die nodig zijn om effectief en zelfverzekerd te kunnen navigeren in een steeds veranderende technologische samenleving."

Daarnaast zegt de partij: "Op alle onderwijsniveaus, te beginnen in het basisonderwijs, dient voorlichting over de digitale samenleving plaats te vinden. Deze moet zowel aan docenten als aan leerlingen gegeven worden. De overheid heeft een rol om informatie over diverse onderwerpen zoals AI, socialmediagebruik en andere zaken te verstrekken." De partij schrijft niet wat ze verstaat onder 'de digitale samenleving'.

Overheid

'Welke toepassingen vinden we ethisch aanvaardbaar en hoe stellen we zeker dat er geen ethische grenzen overschreden worden?'De BBB valt meteen met de deur in huis: de partij wil een ministerie van Digitalisering. De partij wil dat de minister 'zich richt op het ontwikkelen van een nieuwe nationale digitale strategie en het coördineren van digitale innovatie over diverse sectoren'. Dat moet via het Nationale Digitaliseringsbeleid gebeuren. Zo'n beleid is er nu al. Dat wordt inmiddels opgesteld door staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Digitalisering, die weer onder het bewind van Binnenlandse Zaken valt. Verder valt het Nationale Digitaliseringsbeleid ook onder de ministeries van Economische Zaken en Justitie en Veiligheid, maar de BBB wil dat dus volledig onderbrengen in een nieuw ministerie.

In dat beleid moet volgens de partij onder andere komen te staan hoe de overheid gegevens van burgers beschermt, zowel de zelfverzamelde gegevens als die bij bedrijven. "Dit soort zaken kunnen wat ons betreft niet (alleen) aan de vrije markt worden overgelaten", aldus de partij.

De BBB wil ook een grotere rol in de discussie over ethiek van technologie. "Welke toepassingen vinden we ethisch aanvaardbaar en hoe stellen we zeker dat er geen ethische grenzen overschreden worden? Op dit vlak zien we ook een belangrijke rol voor onze Rijksoverheid om samen met alle belanghebbenden (burgers, bedrijven, lagere overheden) tot algemeen aanvaardbare kaders te komen", zegt de partij. Verder moet de overheid opensourceontwikkelingen stimuleren, iets waar veel partijen overigens voor pleiten en wat de Nederlandse overheid ook al een paar jaar als standaardbeleid heeft staan. De overheid moet zich daarnaast 'inzetten om datageletterdheid een kernonderdeel te maken van het onderwijs' en de partij 'pleit voor krachtige campagnes om schermverslaving te verminderen en het mentaal welzijn te stimuleren'.

Verder schrijft de partij over de volgende punten:

We zorgen voor maximale veiligheid van alle gegevens van burgers, bedrijven en overheden bij gebruik van deze gegevens voor technologische toepassingen. (Red.: de BBB zegt niet hoe zij dit wil doen.)
We zorgen voor voldoende mandaat voor overheidsinstellingen om de dreiging in het cyberdomein het hoofd te kunnen bieden. (Red.: de BBB zegt niet welk mandaat dat zou moeten zijn en bij welke instanties dat moet liggen.)
Wij zetten ons in voor het creëren van mogelijkheden om datawetenschap en kunstmatige intelligentie effectief te benutten voor een verbeterde overheidsdienstverlening.
Wij streven ook naar gebruiksvriendelijke digitale oplossingen om de overheid nog toegankelijker te maken voor iedereen.
De privacy van onze burgers bij het gebruik van persoonlijke informatie dient te allen tijde gewaarborgd te worden. Het is en blijft altijd een vrije keuze van onze burgers om haar/zijn persoonlijke gegevens ter beschikking te stellen of niet. (Red.: toestemming is nu slechts een van de grondslagen waarop de overheid gegevens mag verzamelen, maar er zijn meer manieren waarop dat kan, bijvoorbeeld als een andere wet dat voorschrijft.)
Een verplichte digitale identiteit die het bestaande paspoort of identiteitsbewijs vervangt en gekoppeld is aan een vergaande persoonsdigitalisering is voor BBB onwenselijk en gevaarlijk voor de vrijheid van het individu. (Red.: vermoedelijk verwijst de BBB hier naar het Europees digitaal identiteitsbewijs.)
Het maken van zogenaamde deepfakes zonder voorafgaande toestemming zowel op visueel als op audiogebied is een groot probleem en strafbaar. Het is belangrijk om na te denken over hoe getroffen sectoren (bijvoorbeeld de creatieve sector) te ondersteunen en misinformatie actief te bestrijden. BBB wil hiervoor een nieuwe nationale strategie digitalisering ontwikkelen.
AI biedt ontzettend veel kansen, maar ook risico’s. Transparantie staat bij deze dan ook altijd voorop. Wij bevorderen het gebruik van digitale technologie om de betrokkenheid van burgers in het publieke en politieke proces te vergroten.
We zorgen ervoor dat Nederland een van de koplopers blijft op het gebied van digitalisering en techologie.

Economie

Het economisch beleid van de BBB bevat weinig standpunten rondom digitalisering; opvallend is juist het gebrek aan een aanpak van bigtechbedrijven. Andere partijen noemen dat juist wel expliciet. De BBB wil zich verder alleen 'sterk maken voor het snel verbeteren en opschalen van de digitale infrastructuur'. Een ander in het oog springend punt is dat de partij 'onderzoek wil doen naar de toekomstige ondergrondse bouw' van onder andere datacenters. Vorig jaar was de plaatsing van hyperscale datacenters, en vooral de vraag wie daar zeggenschap over moest krijgen, een belangrijk vraagstuk in de programma's van de meeste partijen. Die vraag komt nu, zelfs bij de BBB, die een sterke mening over ruimtelijke ordening heeft, amper meer naar voren.

Tot slot nog een klein puntje: de BBB wil het gebruik van contant geld altijd mogelijk blijven maken. Wel wil de partij dan 'voorwaarden stellen die specifiek gericht zijn op bestrijding van criminaliteit', maar zonder daar verder over uit te weiden, terwijl dat toch de kern van de discussie rondom digitaal geld is.

Duurzaamheid

De BBB zegt zonnepanelen te willen stimuleren, maar duurzaamheidseisen voor nieuwbouw zouden juist de deur uit moeten. "BBB wil het bouwen van nieuwe woningen weer aantrekkelijk en beter betaalbaar maken. Een van de afwegingen die we daarbij maken is om de regelgeving voor nieuwe woningen, zoals het bouwbesluit en duurzaamheidseisen de komende jaren te bevriezen."

Die stimulering van zonnepanelen gaat dan wel alleen om daken. "Duurzame energie brengt nu heel veel landschapsvervuiling met zich mee. Land en zee staan vol met windturbines en hele stukken vruchtbare landbouwgrond worden opgeofferd voor zonnepanelen. Wij gaan ons inzetten voor kernenergie en totdat dit voldoende energie oplevert, zullen zonnepanelen alleen op plekken als daken, geluidswallen en boven parkeerplekken komen."

Veiligheid

De BBB noemt een punt dat veel andere partijen ook noemen: het wil 'barrières in de privacywetgeving wegnemen' waar het gaat om het bestrijden van zware criminaliteit. Dat zeggen veel andere partijen en was ook tijdens de vorige verkiezingen een onderwerp van aandacht. De BBB wil verder ook 'het gebruik van communicatiemiddelen van gedetineerden beperken'.

De BBB wil het verder ook mogelijk maken voor Nederlandse diensten om de telefoongeschiedenis van asielzoekers af te lezen. Daarmee moeten de diensten makkelijker kunnen achterhalen waar een asielzoeker vandaan komt.

Wat in het programma van de BBB opvalt, is een gebrek aan standpunten rondom meer geld voor cyberslagkracht bij politie, justitie, opsporingsdiensten en defensie. De afgelopen jaren hebben kabinetten daarin al veel geïnvesteerd, maar minder dan waar de meeste partijen voor pleitten in hun programma's. De BBB vraagt nergens om meer geld om cybercrime aan te pakken of om meer digitale experts in het leger te plaatsen.

Mobiliteit

De BBB wil 'slimmere (fiets)verkeerslichten in steden en dorpen waardoor zowel voor auto's als fietsers de doorstroming aangenamer wordt'.De BBB heeft uiteraard veel plannen om de bereikbaarheid in vooral de regio te verbeteren. De partij kijkt daarmee onder meer naar digitale oplossingen. Zo wil de partij 'een openbaarvervoerapp' of een 'taxipoolingplatform' gebruiken om bereikbaarheid en toegankelijkheid te verbeteren, al weidt zij daar niet verder over uit. De partij wil daarbij ook meer inzetten op deelauto's en -fietsen.

Verder wil de BBB 'slimmere (fiets)verkeerslichten in steden en dorpen waardoor zowel voor auto's als fietsers de doorstroming aangenamer wordt'. De partij wil daarnaast niet dat er rekeningrijden wordt ingevoerd.