Wat zeggen politieke partijen over tech?

Alle verkiezingsplannen over tech en duurzaamheid

ChristenUnie

De ChristenUnie heeft zich in het verkiezingsprogramma van 136 pagina's aanzienlijk meer op technologie en digitalisering gericht dan in het programma van 2021. Zo deelt de partij uiteenlopende standpunten over de effecten van sociale media, kunstmatige intelligentie en digitalisering op het welzijn van mensen. In de meeste gevallen is het thema verbondenheid het uitgangspunt voor de overwegingen die de partij over tech maakt. Naar de impact van kunstmatige intelligentie wil de partij eerst een onderzoek laten uitvoeren.

ChristenUnie in het kort​​​

• Minder verslavende en veiligere sociale media
• Hostingbedrijven moeten kinderporno en bedreiging van journalisten en politici voorkomen
• Uitbreiding van de Autoriteit Persoonsgegevens
• Niet meer gratis producten retourneren
• Investeren in waterstof- en windmolenprojecten
• Webcrawlers en lokprofielen tegen mensenhandelaars

Je kunt het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie hier lezen.

Sociale media

De ChristenUnie is in alle opzichten kritisch over sociale media, vooral als het gaat om de effecten op het welzijn van kinderen. De partij pleit voor 'minder verslavende en veiligere' sociale media en zegt dat techgiganten financieel gebaat zijn bij het verslaafd maken van kinderen. Daarom wil de partij een 'breed onderzoek' naar de impact van sociale media en games op mensen. Afgezien van de bevindingen van dit onderzoek, stelt het bedrijf al een verbod op lootboxes in online games voor om gokken en gamen te scheiden.

In het verlengde daarvan noemt de partij enkele concrete voorbeelden om de impact van sociale media in te perken. Ze schrijft: "Sociale media brengen jongeren veel moois, maar ook
veel naars. We willen strengere regels zodat het toestemmingsvereiste tot 16 jaar voor gebruik van
sociale media beter functioneert. Sociale media die niet ontworpen zijn om door jongeren zonder
schade te worden gebruikt, worden verplicht een leeftijdsgrens te hanteren en te handhaven.
Bedrijven en sociale media die dat niet doen worden uit Europa geweerd." 'Sociale media die niet ontworpen zijn om door jongeren zonder schade te worden gebruikt, worden verplicht een leeftijdsgrens te hanteren en te handhaven.'

Hiervoor refereert de partij aan 'verdere Europese regelgevingen'. Zo wil de partij een strengere controle op de leeftijd van gebruikers van sociale media, een verbod op dataprofielen van kinderen en een 'zorgplicht tegen online bagger'. In dat laatste voorbeeld refereert de partij aan online desinformatie en bedreigingen. Digitale platforms en hostingbedrijven zouden volgens de ChristenUnie de verantwoordelijkheid krijgen om politici, journalisten en schrijvers hiertegen te beschermen, waarbij specifiek het beschermen van vrouwen met deze banen vermeld wordt. Ook noemt de partij nog een 'datajubeljaar', wat een wettelijk recht is op het verzoeken van het vernietigen van data om met een 'schone lei' te kunnen beginnen. Verschillende grote online platformen hebben al een dergelijke optie.

AI en big tech

De partij gaat verder: "Onze vrijheid komt in het gedrang als we niet meer grip krijgen
op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen. Sociale media kunnen
nu ongehinderd zorgen voor verslaving, mentale problemen bij jongeren en verharding van het
publieke debat. De overheid moet een grotere rol nemen bij de regulering van big tech, het
internet als publieke ruimte en via voorlichting en andere bewustwordingsmaatregelen pal gaan
staan voor vrijheid." Om de macht van bigtechbedrijven in te perken, wil de ChristenUnie de Autoriteit Persoonsgegevens uitbreiden.

In het verlengde daarvan stelt de partij voor om algoritmes en kunstmatige intelligentie te reguleren. Daarvoor moeten strengere regels komen, bijvoorbeeld door organisaties te verplichten om transparantie te bieden over welke data er gebruikt wordt voor het trainen van algoritmes en de overwegingen voor het bestrijden van discriminatie door algoritmes.

De ChristenUnie noemt verder nadrukkelijk de AVG, wat volgens de partij geen 'onnodig obstakel' zou moeten zijn. Zo moet de mogelijkheid om gegevens uit te wisselen tussen instanties en overheidsorganen verbeterd worden en zou duidelijker moeten worden wat wel en niet mag.

Technologie in de gezondheidszorg

De ChristenUnie verwelkomt bepaalde vormen van technologie in de gezondheidszorg, mits het principe 'ethiek van voorzichtigheid' toegepast wordt. Zo mogen slimme technologieën gebruikt worden om thuiszorg te bieden, mits bewezen is dat de toepassingen werken. Hetzelfde geldt voor kunstmatige intelligentie: "Er zijn algoritmen die beter dan mensen in staat zijn afwijkingen te detecteren in beelden van menselijk celmateriaal." AI mag volgens de partij gebruikt worden voor dit soort toepassingen, maar er moet een arts eindverantwoordelijk blijven. Een verdere kanttekening van de partij is dat commercieel gebruik van data verworven uit dit soort behandelingen wordt uitgesloten.

Onderwijs

'Bezin je op de rol van AI.'

Voor het onderwijs is de partij iets terughoudender wat toepassingen van technologie betreft. Zo moet de Rijksoverheid een 'brede bezinning' op de toepassing van AI organiseren en zich afvragen of de technologie een bijdrage aan of belemmering voor de kwaliteit van onderwijs en ontwikkeling van jongeren is. De partij geeft daar zelf geen mening over. Verder stelt ze dat digitaal onderwijs als overbrugging van het langdurig thuiszitten van scholieren kan zorgen. De ChristenUnie wil gratis schoolmateriaal voor het voortgezet onderwijs, waaronder digitale leermiddelen, apparaten en grafische rekenmachines vallen.

Producten en retourbeleid

De ChristenUnie stelt in haar partijprogramma dat huidige consumptie- en productiepatronen in westerse landen een nadelig effect op de natuur en het milieu hebben. Daarom stelt de partij enkele punten voor om verspilling tegen te gaan. Dit onder meer met een verbod op gratis retourneren; consumenten zouden aparte retourkosten moeten betalen bij het terugsturen van een online verzending. Ook moeten er belastingen geheven worden op meerlaagse verpakkingen en verpakkingen die minder dan 30 procent gerecycled materiaal bevatten. Er wordt geen concreet bedrag genoemd.

Ook wil de partij dat niet-repareerbare spullen geweerd worden van de Nederlandse markt. Fabrikanten zouden in het verlengde daarvan verplicht moeten worden om 10 jaar reserveonderdelen aan te bieden. Verder moeten producten met minder dan 5 jaar garantie volgens de partij verboden worden.

Energietransitie en mobiliteit

In het partijprogramma gaat de ChristenUnie verder veelvuldig in op de energietransitie en beleid om daar aan bij te dragen. De partij wil bijvoorbeeld 250 miljoen euro extra per jaar investeren in wind- en zonne-energieprojecten. Specifiek pleit de partij voor meer windmolens op zee, mits de natuur en bedrijven zoals visserijen daar niet door benadeeld worden. Ook wil ze het gebruik van zonnepanelen stimuleren met nieuwe ISDE-subsidies. Overtollige inkomsten uit gezamenlijke energieprojecten die met subsidies bekostigd zijn, moeten volgens de partij afgedragen worden aan de overheid.

De ChristenUnie wil dat netbeheerders 'zonder belemmering aan netverzwaring' kunnen doen. Ook voor andere vormen van energieopwekking staat de ChristenUnie open. Zo wil de partij 100 miljoen euro extra investeren in het waterstofproject H2Global. Kernenergie kan toegepast worden om de energietransitie op de kortere termijn te helpen en ook voor gaswinning op de Noordzee staat de partij open, mits dergelijke projecten voldoen aan 'strikte natuurbeschermingsregels'. Hier worden geen voorbeelden van genoemd.

De partij erkent dat er overigens wel ruimte moet zijn op het energienet; om netcongestie tegen te gaan, wil de ChristenUnie dat netbeheerders 'zonder belemmering aan netverzwaring' kunnen doen. Energieopslag moet in het verlengde daarvan gestimuleerd worden. De partij wil dat projecten die de energietransitie bevorderen, bijvoorbeeld waterstofproductie en accu's, een lager nettarief hoeven te betalen. Salderen wil de partij afbouwen, maar om zonnepanelen lonend te houden, moet er wel een andere regeling komen om die te stimuleren.

Verder stelt de partij voor dat er een kilometerprijs voor personenauto's gerekend gaat worden, waarbij de prijs afhangt van het gebruikte voertuig, de locatie en tijd. Vanaf 2025 mogen er alleen nog maar elektrische bromfietsen worden verkocht en vanaf 2030 wil de partij brandstofauto's 'uitfaseren voor de zakelijke markt'.

NPO en journalistiek

In het verkiezingsprogramma weidt de ChristenUnie als een van de enige partijen uit over de publieke omroep, specifiek over NPO Plus: "De programma’s van de publieke omroep mogen niet achter een online betaalmuur verdwijnen, maar moeten voldoende toegankelijk zijn. NPO Plus stopt." In het verlengde daarvan pleit de partij voor onafhankelijkere omroepen en journalisten. Ze waarschuwt voor desinformatie en nepnieuws. Daarom moeten er met stimuleringsfondsen onafhankelijke onderzoeksjournalisten gesteund worden. Naast deze fondsen wil de partij deze vorm van journalistiek bekostigen door de NPO 'beperkte ruimte voor generieke, niet gepersonaliseerde online reclame' te geven.

Veiligheid

De ChristenUnie besteedt veel aandacht aan technologie met betrekking tot veiligheid. Op individueel niveau wil de partij een nieuw reclasseringsprogramma voor het toenemende aantal hackers, die op een nieuwe manier geholpen moeten kunnen worden om hun kennis 'voor het goede in te zetten'. In andere gevallen wil de partij 'slimmer straffen' door bij lichtere misdrijven elektronische detentie in te zetten. Bij deze strafvorm krijgen criminelen bijvoorbeeld een elektronische enkelband en mogen zij niet buiten een bepaalde omgeving komen. Om kinderporno te bestrijden, stelt de partij nieuwe strafwetgeving voor waardoor hostingbedrijven 'een grotere verantwoordelijkheid' krijgen voor het stoppen van kinderporno. Zoals in het vorige partijprogramma zegt de ChristenUnie wederom dat mensenhandelaars bestreden moeten worden met 'webcrawlers en de inzet van lokprofielen'.

Op overkoepelend gebied stelt de partij dat er extra geld moet komen voor cyberveiligheid: "Nederland moet zich goed blijven beschermen tegen spionage, diefstal van militaire technologie, ontwrichting door desinformatie en het hacken van wapensystemen en vitale infrastructuur zoals waterkering en wapensystemen."

Verder wil de partij investeren in meer rechercheurs, specifiek in 'digitaal kundige politie'. Daarvoor moet het ict-systeem van de politie gemoderniseerd worden. Ze verduidelijkt niet hoe. Ook op het gebied van cybercriminaliteit moet de politie doorontwikkelen, zo stelt de partij: "Er wordt geïnvesteerd in digitale expertise van speciale teams tegen cybercriminaliteit, maar ook in verbreding van de kennis binnen de politie als geheel, omdat bijna alle criminaliteit een digitale component heeft."

Europa

Tot slot uit de ChristenUnie kritiek op verschillende Europese initiatieven, zoals de digitale euro. De partij wil dat contant geld gebruikt blijft worden en dat het huidige voorstel voor de digitale euro 'een oplossing op zoek naar een probleem' is. Bij de digitale euro zouden 'onwenselijke eigenschappen als programmeerbaarheid niet categorisch uit te sluiten zijn'. Het is niet duidelijk wat de partij hier precies mee bedoelt. Verder uit de partij kritiek op de Europese digitale identiteit. Als er een dergelijke implementatie zou komen, wil ze dat dit 'vrijwillig, transparant en privacyproof' is.

• Volgende pagina 7. D66