Als je over de hele linie kijkt, dan zijn er best veel digitale thema's die bij veel partijen terugkomen. Er zijn ook maatregelen of beleidsplannen die in zoveel verkiezingsprogramma's terugkomen, dat je veilig kunt stellen dat het in een regeerakkoord zou kunnen komen te staan, ongeacht de samenstelling van het kabinet.
Consensus in de Kamer
De meeste steun hebben regels rondom het gebruik van kunstmatige intelligentie. Hoewel de exacte uitwerking per partij verschilt, en bij sommige partijen ook mist, zijn veel partijen het erover eens dat we iets moeten met regels rondom AI.
De toeslagenaffaire heeft zijn sporen nagelaten. Het idee om algoritmes van overheden strenger te reguleren heeft met dat in het achterhoofd een nog grotere steun. Weer verschilt het per partij hoe dat er precies uit moet zien. Er kwamen de afgelopen jaren al een register van algoritmes en een toezichthouder, maar dat is voor veel partijen duidelijk niet genoeg.
Iets dat ook op veel steun kan rekenen, is het idee dat we op elk dak in Nederland zonnepanelen willen hebben. Dat gaat dan waarschijnlijk niet gebeuren via de salderingsregeling, want de steun om die te behouden is op basis van de partijprogramma's grofweg net zo groot als de steun voor het afschaffen van deze regeling. Wel willen veel partijen op een andere manier zonnepanelen aantrekkelijk houden, maar hoe dat precies moet gebeuren, is niet altijd even duidelijk.
Een ander plan met grote steun is dat we gevoelige data willen opslaan bij bedrijven of zelfs een overheidsinstantie in Nederland of Europa. De afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven als Google en Amazon is voor veel partijen een doorn in het oog.
Daarom is het ook niet vreemd dat een meerderheid van de partijen pleit voor de versterking van de Autoriteit Persoonsgegevens. Ook in 2021 was dit een veel gedeelde mening, maar ook tijdens deze verkiezingen blijft vaak in het midden wat de AP concreet kan verwachten. In de meeste gevallen stellen partijen het budget van de AP te willen verhogen, maar geen enkele partij noemt een bedrag.
Alle ideeën hierboven hebben, als je de Peilingwijzer gelooft, een ruime meerderheid in de eventuele nieuwe Tweede Kamer en bovendien de steun van drie of vier van de vier grootste partijen in die peilingen. De kans dat daar iets mee gebeurt, is dus groot.
Kleine meerderheid
Dan zijn er nog plannen met iets minder steun, maar die er toch best kunnen komen. Zo willen veel partijen borgen dat je voor alles dat je digitaal kunt regelen bij de overheid ook een analoge manier moet blijven houden. Dat is niet alleen belangrijk voor mensen zonder digitale vaardigheden, maar ook voor mensen die geen gevoelige dingen via internet willen regelen vanwege hun eigen privacyoverwegingen.
Daarnaast zijn veel partijen ervoor te porren om regels te maken voor het beperken van de schadelijke invloed van sociale media, bij volwassenen en kinderen. Daarvan verschilt de uitwerking enorm: er zijn partijen die willen dat sociale media verplicht paspoorten gaan checken en bij misdragingen de politie gaan inlichten. Andere zijn minder duidelijk wat er precies moet gebeuren.
Ondanks al deze overeenkomsten zijn er ook veel verschillen tussen partijen. Het maakt ons niet uit wat je stemt, maar het is wel belangrijk om te gaan stemmen. Ook al lijkt het alsof het niets uitmaakt, stemmen maakt een groot verschil in waar het land heen gaat, ook op het gebied van technologie.
AI uit overheid | AI reguleren | Geen rekeningrijden¹ | Salderen² | Zonnepanelen op daken | Analoge overheid | Sociale media reguleren | Macht big tech inperken | AP versterken³ | |
BIJ1 | |||||||||
BBB | |||||||||
BVNL | |||||||||
CDA | |||||||||
ChristenUnie | |||||||||
D66 | |||||||||
DENK | |||||||||
FvD | |||||||||
JA21 | |||||||||
NSC | |||||||||
GroenLinks/PvdA | |||||||||
PvdD | |||||||||
PiratenPartij | |||||||||
PVV | |||||||||
SGP | |||||||||
SP | |||||||||
Volt | |||||||||
VVD |
1. Er zijn ook veel voorstanders van een vorm van rekeningrijden, maar de invulling verschilt drastisch, van bijvoorbeeld een kilometerheffing tot spitsheffing.
2. Hoewel een meerderheid van de partijen voor een doorlopende salderingsregeling is, zijn er ook enkele grote partijen expliciet tegen salderen.
3. Geen enkele partij zegt concreet hoe ze de Autoriteit Persoonsgegevens wil versterken, al zijn er wel twee algemene stromingen te herkennen: een vergroting van de macht van de toezichthouder en een verhoging van het budget voor de organisatie.
Controversiële standpunten
Uiteraard zijn er ook genoeg punten waar de vele verschillende partijen het in principe niet over eens zijn, gekeken naar de verkiezingsprogramma's. Zoals vermeld is de salderingsregeling bijvoorbeeld erg controversieel; er zijn weinig punten waar partijen zo nadrukkelijk hun steun voor en tegen over uitspraken.
Een vergelijkbaar discussiepunt is de introductie van verschillende Europese initiatieven, zoals de omstreden digitale euro en een mogelijke Europese digitale identiteit. Daarbij laat het zich in de meeste gevallen wel raden hoe partijen hiernaar kijken. Partijen met een algemene steun voor Europese initiatieven staan ook achter deze ontwikkelingen, terwijl partijen met een afkeer tegen invloeden vanuit Brussel zich ook tegen deze maatregelen uiten.
Ook rekeningrijden is controversieel, maar dat blijkt vooral uit de vele interpretaties van dit concept in de partijprogramma's van deze verkiezingen. Slechts één partij spreekt concreet steun uit voor 'rekeningrijden', terwijl andere partijen zonder verdere toelichting willen dat vervuilers betalen of dat mensen die weinig rijden, minder betalen. De meeste grote partijen laten dus in het midden wat de exacte plannen voor deze omstreden maatregel zijn. Aan de andere kant spreken tegenstanders van iedere vorm van rekeningrijden zich vrij expliciet uit.