Welke processor kun je het best kopen? Die vraag beantwoorden we in deze Processor Best Buy Guide, waarin we naast alle prijswijzigingen ook de nieuwste processors van AMD en Intel meenemen. Nieuw sinds de vorige editie zijn onder meer de Core i3's en i5's van Intels dertiende generatie Core, de zuinigere Ryzen 7000-chips met een 65W-tdp, de Ryzen 7000X3D-cpu's en de Core i9 13900KS.
Ben je op zoek naar aankoopadvies voor een complete pc? Check dan onze Desktop BBG.
Goede prestaties en goede prijs
Je kunt natuurlijk stellen dat de snelste processor automatisch de beste is, maar voor vrijwel alle consumenten speelt ook de prijs een belangrijke rol. Een goedkope processor koop je al voor rond 70 euro, waarmee je prima uit de voeten kunt voor bijvoorbeeld tekstverwerken en webbrowsen. De prestaties zijn voor dergelijk gebruik misschien niet eens het belangrijkste. De aanwezigheid van een geïntegreerde gpu kan je bijvoorbeeld de aanschaf van een losse videokaart besparen, wat voor de totaalprijs van zo'n systeem veel wezenlijker is.
Gebruik je je pc voor zwaardere productieve taken of voor gaming, dan wordt een snellere processor met meer cores en hogere klokfrequenties al snel aantrekkelijker. In het creatieve spectrum profiteren vooral taken als rendering van veel cores. Specifiek voor gamers is het belangrijk dat de gekozen processor snel genoeg is om de videokaart optimaal te laten presteren, waarbij de snelheid per core doorgaans minstens zo belangrijk is als de totale rekenkracht.
:strip_exif()/i/2005472876.jpeg?f=imagearticlefull)
Huidig aanbod van AMD en Intel
We spraken op deze plek lang over de zogenaamde standaard en hedt-platforms van AMD en Intel, maar die laatste zijn in de afgelopen tijd doodgebloed. Tenzij je duizenden euro's wilt stukslaan op voor zakelijk gebruik bedoelde cpu's, heb je als consument in feite alleen de keuze uit de reguliere platforms: AM4 en AM5 bij AMD en socket 1700 bij Intel.
AMD zit op dit moment in een transitiefase. Na vijf jaar dezelfde socket AM4 te hebben gebruikt, passen de Ryzen 7000-modellen uitsluitend in de nieuwe AM5-socket. Die ondersteunt nieuwe technologie als DDR5-geheugen en PCIe 5.0-slots, maar moederborden met die socket zijn daardoor ook flink duurder dan die voor AM4. AM4-processors en -moederborden zijn nog altijd ruim verkrijgbaar, alleen zullen er naar verwachting geen nieuwe cpu's meer uitkomen voor deze oude socket.
Intel hanteert al sinds jaar en dag een cadans van twee generaties per socket. De tweede generatie processors voor socket 1700, de Core 13000-serie, past dus in zowel 600- als 700-seriemoederborden. Inmiddels heeft Intel op vrijwel alle prijspunten cpu's van zijn nieuwste generatie beschikbaar, van de Core i3-13100F voor iets meer dan 100 euro tot de 850 euro kostende Core i9 13900KS.
|
AMD socket AM4 |
AMD socket AM5 |
Intel socket 1700 |
Modelnamen |
Athlon / Ryzen 1000 t/m 5000 |
Ryzen 7000 |
Celeron / Pentium Core i3/i5/i7/i9 12e en 13e generatie |
Aantal cores |
Max. 16 |
Max. 16 |
Max. 8P + 16E |
Aantal PCIe-lanes |
20x PCIe 4.0 |
24x PCIe 5.0 |
16x PCIe 5.0 + 4x PCIe 4.0 |
Geïntegreerde gpu |
Nee (behalve -G) |
Ja |
Ja (behalve -F) |
Socket, moederbord en geheugen
Welke processor je kiest, bepaalt in hoge mate hoe de rest van je systeem eruit komt te zien. Je moet een moederbord gebruiken met dezelfde socket als je cpu, bijpassend geheugen uitzoeken en zorgen voor voldoende koeling. Bij steeds meer processors krijg je geen standaardkoeler in de doos, maar zelfs als dat wel het geval is, wil je die als liefhebber van een stille pc vermoedelijk niet gebruiken.
Op de volgende pagina bekijken we de prestaties van alle geteste processors. Daarna zetten we die af tegen de actuele prijzen om de prijs-prestatieverhouding te bepalen. Tot slot geven we onze aanraders in diverse categorieën.
In totaal benchmarken we elke processor met ruim honderd individuele tests. Die benchmarks vertegenwoordigen een scala aan workloads, zodat ze representatief zijn voor verschillende manieren van gebruik. Onder andere video- en audiobewerking, 3d-rendering, computetaken, browsen, compressie en natuurlijk gaming zijn vertegenwoordigd in onze testprocedure.
Prestatie-index en testveld
Om de prestaties van processors in één getal te vatten, hebben we op basis van alle benchmarkresultaten een index samengesteld: de Tweakers CPU Prestatiescore. Elke deeltest telt hierin even zwaar mee. Alleen de igpu-benchmarks hebben we weggelaten, omdat lang niet elke processor over geïntegreerde graphics beschikt. De index is door deze opzet een mix van tests die wel en niet schalen met bijvoorbeeld kloksnelheid, cache, aantal cores, smt/hyperthreading en andere factoren. Het is daarmee een realistische afspiegeling van het moderne softwarelandschap.
Ga je je processor primair gebruiken om mee te gamen? Dan kun je kijken naar de Tweakers CPU Gaming Prestatiescore, in feite hetzelfde concept, maar dan alleen op basis van de gamebenchmarks in combinatie met een losse videokaart.
Tweakers CPU Prestatiescore
AMD levert gemiddeld genomen de snelste processor. De Ryzen 9 7950X3D is nog net wat sneller dan de gewone 7950X, wat vooral komt door de hogere scores in games. In veel andere taken is juist de uitvoering zonder 3D V-Cache de snellere. Intel volgt op korte afstand met de Core i9 13900K en 13900KS. Iets verder naar beneden wordt de i7 13700K gesandwicht door de 7900X en 7900, terwijl de i5 13600K tussen de 7700X en 7800X3D uitkomt.
Pas dááronder kom je de topmodellen van de vorige generatie tegen, de Intel Core i9 12900K en AMD Ryzen 9 5950X. Beide processorfabrikanten hebben dus zonder meer een forse prestatiesprong gemaakt met hun nieuwste generaties.
In het middensegment zien we hetzelfde patroon terugkomen als in het high-end segment; AMD en Intel zijn over het algemeen mooi in balans. De i5 13500 komt bijvoorbeeld precies tussen de Ryzen 5 7600 en 7600X terecht. Lager gepositioneerde processors heeft AMD nog niet in zijn nieuwste serie, dus processors als de i5 13400 en i3 13100 concurreren alleen met de oudere Ryzen 5000-chips. De Core i5 komt net boven de Ryzen 7 5700X uit en maakt een flinke sprong ten opzichte van de i5-12400. Bij de i3 is het verschil met de twaalfde generatie juist heel beperkt.
Tweakers CPU Gaming Prestatiescore
Voor games zijn andere karakteristieken van een processor belangrijk, dus de volgorde van de processors wijkt soms flink af van wat we hierboven zagen. De Ryzen 7 7800X3D is met afstand de snelste gamingprocessor van dit moment. Dat komt door de extra L3-cache van deze processor. De 7900X3D en 7950X3D hebben die ook, maar sommige games verslikken zich in het feit dat een deel van de cores daar wel bij kunnen en een deel niet. Bij de Ryzen 7 speelt dat niet.
Ook Intel komen we in de bovenste regionen van de grafiek frequent tegen, met de Core i7- en i9-modellen van zijn nieuwste generatie. De Core i5 13600K presteert een klasse lager, vergelijkbaar met het merendeel van de reguliere Ryzen 7000-processors zonder 3D V-Cache en de Ryzen 7 5800X3D. In het middensegment is de i5 13400 iets sneller dan de Ryzen 7 5700X. Helemaal onderaan staan de Ryzen 5000G-processors met igpu, de Core i3's en de Ryzen 5 5500.
Zoals ik op de eerste pagina van deze BBG al schreef, is de prijs van een processor minstens zo belangrijk als het prestatieniveau om te bepalen hoe interessant hij is. Daarom zet ik op deze pagina de actuele Pricewatch-prijzen af tegen de twee prestatie-indices van de vorige pagina. Daarvoor gebruik ik de prijs van de goedkoopste aanbieder die de processor uit voorraad kan leveren.
Net als op de vorige pagina beginnen we met de volledige processorprestaties in onze CPU Prestatiescore, waarin dus alle benchmarks zijn meegenomen. De afgebeelde trendlijn buigt duidelijk af naarmate de prijs oploopt, wat betekent dat duurdere processors over het algemeen minder waar voor hun geld bieden. Tot zover niets nieuws.
Tweakers CPU Prestatiescore
De interessantste processors vind je links van de trendlijn: relatief hoge prestaties voor een relatief lage prijs.
De duurste processor uit de test, de Intel Core i9 13900KS, duikt flink onder de lijn. Hij is amper sneller dan de gewone 13900K, maar wel een klap duurder. Ook de AMD-processors met 3D V-Cache hebben geen al te beste prijs-prestatieverhouding, omdat ze bij één specifiek gebruiksdoel (gaming) excelleren. In veel andere taken zijn ze niet sneller dan de normale varianten, of zelfs wat langzamer.
De reguliere Ryzen 9 7950X en 7900X bieden inmiddels - ze zijn fors in prijs verlaagd - wel een goede verhouding tussen prijs en prestaties. Het valt op dat de zuinige Ryzen 7000-versies, zonder het achtervoegsel 'X', steeds minder waar voor je geld bieden dan de varianten mét X. Van de prijsstelling van deze chips klopt nog altijd weinig; ze zijn iets langzamer, maar vaak even duur of zelfs duurder. Behalve in het geval van de Ryzen 5 7600, kun je voorlopig beter een X-model kopen en dat handmatig op een lagere powerlimit zetten als je een zuinig afgestelde Ryzen 7000-cpu wilt.
Voor rond de 300 euro zijn de Ryzen 7 7700X en Core i5 13600K de beste keuzes. Tussen de 200 en 250 euro ben je het best uit met een Ryzen 5 7600(X). Bij de 180 euro zien we weer een blauw bolletje links van de lijn in de vorm van de Core i5-13400F, die maar liefst 50 euro goedkoper is dan dezelfde processor met geïntegreerde gpu. Onder de 150 euro zijn de Ryzen 5 5600 en 5600X het interessantst, rond de 100 euro is de Ryzen 5 5500 de beste keuze. Houd er echter rekening mee dat al deze modellen geen geïntegreerde gpu hebben; de Ryzen 5 5600G is de beste keuze als je die wel nodig hebt.
Tweakers CPU Gaming Prestatiescore
De trendlijn van de prestaties in games vlakt doorgaans nog een stuk eerder af, omdat een heel dure processor voor deze specifieke soort software lang niet altijd meerwaarde heeft.
Voor de beste gamingprestaties hoef je geen 700 euro aan een processor uit te geven. AMD biedt die met de Ryzen 7 7800X3D voor nog geen 500 euro, wat alle duurdere processors puur voor dit doeleinde eigenlijk per definitie oninteressant maakt. Alleen als je je systeem ook gebruikt voor andere veeleisende taken, die veel hebben aan de extra cores, zou je daar nog naar kunnen kijken.
Wil je minder geld uitgeven aan een cpu, dan zijn de Core i7 13700K en i5 13600K bovengemiddeld interessant. Ook de Ryzen 7 5800X3D doet het uitstekend, al zal die voornamelijk interessant zijn voor wie al een socket AM4-systeem heeft. Dan is die processor een uitstekende optie om de levensduur van je pc nog een laatste keer flink te verlengen.
Het prijssegment rond de 250 euro is ook voor gaming het domein van de Ryzen 5 7600 en 7600X. Onder de 200 euro spelen de Ryzen 7 5700X, Core i5 13400F en Ryzen 5 5600(X) zichzelf in de kijker. Goedkoper dan dat moet je voor gaming met een losse videokaart eigenlijk niet willen gaan; zowel de Ryzen 5 5500 als de Core i3's presteren matig, zelfs als je hun lage prijs in ogenschouw neemt.
Op deze pagina zetten we de beste processors en onze verdere aanraders op een rij, in diverse categorieën.
Beste instapprocessor (tot 120 euro)
- Beste keuze: AMD Ryzen 5 5500
- Het bekijken waard
Als je een processor voor rond de 100 euro zoekt, is de Ryzen 5 5500 wat ons betreft de beste koop. Deze hexacore is zelfs goedkoper dan de Core i3 12100F en 13100F met vier cores. Dat maakt de 5500 sneller in multithreaded-workloads, maar ook in bijvoorbeeld games wint hij het van de i3.
Wil je een processor met geïntegreerde gpu? Ga dan voor de Ryzen 5 4600G. Op cpu-vlak lever je met die processor iets in, want de zes cores zijn nog op basis van Zen 2 in plaats van Zen 3, maar dat wordt voor de prijs-prestatieverhouding uiteraard ruimschoots gecompenseerd doordat je geen losse videokaart hoeft te kopen als je die voor je gebruiksdoel niet per se nodig hebt.
Een relatieve nieuwkomer in dit prijssegment is de oude vertrouwde Ryzen 5 3600. In de wat gekke AWOF-versie - wel boxed, maar geen koeler - kost hij maar 90 euro. Zelfs die scherpe prijs maakt hem echter niet heel aantrekkelijk, want voor een tientje meer krijg je met de 5500 zes Zen 3- in plaats van Zen 2-cores. Op het moment van schrijven geldt die prijs bovendien maar bij één winkel, bij alle andere is hij vrijwel even duur als de 5500.
Die zes Zen 2-cores kun je ook al voor 75 euro in huis halen met de Ryzen 5 4500. Ook die chip heeft echter geen igpu, wat hem al gauw diskwalificeert voor allesbehalve een lowbudgetgame-pc.
Intel heeft in dit segment alleen de Pentium Gold G7400 mét igpu. De cpu-rekenkracht is met maar twee cores echter heel beperkt. Heb je geen igpu nodig, dan is de Core i3 13100F in games net wat sneller dan de Ryzen 5 5500, maar in vrijwel alle andere taken leggen de vier Intel-cores het af tegen de zes stuks van de AMD-processor.
Beste budgetprocessor (120-200 euro)
- Beste keuze: AMD Ryzen 5 5600(X)
- Het bekijken waard
De AMD Ryzen 5 5600 en Ryzen 5 5600X hebben met afstand de beste prijs-prestatieverhouding van alle cpu's in dit prijssegment. Bovendien maken ze gebruik van het relatief goedkope AM4-platform. Op papier is de 5600X natuurlijk iets sneller, maar in de praktijk turbo't de 5600 vrijwel net zo hoog en meten we dus maar een klein prestatieverschil tussen deze twee processors. Als hij in de aanbieding is, wil de 5600X echter nog weleens goedkoper te krijgen zijn dan zijn op papier goedkopere broertje.
Eén ding hebben de processors op de eerste tab allemaal niet en dat is een geïntegreerde videochip. Als je niet gamet en dus puur om beeld te krijgen een losse videokaart moet kopen, gaat de prijs-prestatieverhouding natuurlijk gelijk uit het raam. In dat geval kun je het beste gaan voor de 5600G. Die is iets langzamer, maar heeft wel een igpu aan boord.
Beste midrangeprocessor (200-350 euro)
- Beste keuze: AMD Ryzen 5 7600(X) en Intel Core i5 13600K(F)
- Het bekijken waard
Wil je een processor die in elke workload zijn mannetje staat, maar toch niet je volledige budget opsoupeert, dan zit je in deze categorie goed. In de vorige Processor BBG adviseerden we hier nog socket AM4-processors, maar socket AM5 is sindsdien veel aantrekkelijker geworden. AMD heeft flink geschaafd aan de prijsstelling van zijn Ryzen 7000-processors, het vereiste DDR5-geheugen is fors in prijs gedaald en de moederborden zijn wat goedkoper geworden.
Voor een processor van rond de 250 euro adviseren we daarom dit keer de Ryzen 5 7600 en/of 7600X. Laatstgenoemde is iets sneller, maar verbruikt ook meer stroom. De heftige prijsontwikkeling zorgt er bovendien voor dat het prijsverschil tussen beide modellen niet altijd even logisch is. Als de 7600X niet duurder is en je wilt een zuinigere processor, dan zou je nog beter die cpu kunnen kopen en hem handmatig van lagere powerlimits voorzien.
Heb je wat meer te besteden, dan kun je voor de Ryzen 7 7700X met twee cores extra gaan. Ook Intel heeft met de Core i5 13600K een optie die je kunt overwegen, vooral als je de prestaties in games belangrijk vindt. Net als van de goedkopere Intel-modellen is ook van de 13600K een versie zonder igpu beschikbaar, waarmee je soms iets kunt besparen.
Over het algemeen is de prijs-prestatieverhouding van de oude high-end socket AM4-cpu's niet erg interessant meer, met als uitzondering de Ryzen 7 5800X3D en dan specifiek in games. Dat geldt natuurlijk vooral als je nu al een ouder AM4-systeem hebt, want dan hoef je alleen de processor te vervangen. Die is sinds een tijdje aanzienlijk goedkoper geworden, waardoor je voor minder dan 300 euro een cpu in huis haalt die in games in de buurt komt van de nieuwe generaties van AMD en Intel. Bovendien doet hij zijn werk zeer efficiënt. Veel meer over de voor- en nadelen van de 5800X3D lees je in ons recente artikel De AMD Ryzen 7 5800X3D revisited.
Beste luxe processor (350-500 euro)
- Beste keuze: AMD Ryzen 7 7800X3D en Ryzen 9 7900X
- Het bekijken waard
In deze categorie vind je processors die topprestaties leveren in games en tegelijk erg goede multithreaded prestaties bieden. In de vorige editie raadden we voor deze categorie nog met name Intel-processors aan, maar dankzij de nieuwe 3D-processors en forse prijsverlagingen zijn de aanraders dit keer afkomstig van AMD.
Specifiek voor gaming is de Ryzen 7 7800X3D de snelste processor die je kunt kopen, en daarvoor hoef je dus niet eens in de duurste categorie te shoppen. Dit type software profiteert flink van de extra L3-cache waarmee AMD deze processor heeft uitgerust, zonder tegen de schedulingproblemen aan te lopen waar de duurdere 7900X3D en 7950X3D mee te maken hebben.
De Ryzen 9 7900X is onze aanrader voor meer allroundgebruik. Hoewel hij de helft meer cores heeft, is hij juist goedkoper dan de 7800X3D. De prijs-prestatieverhouding in software die gebruik kan maken van veel cores - denk aan renderen, het compileren van complexe software of het comprimeren van data - is daarom een stuk beter. Zorg wel voor goede koeling, want de 7900X is een heethoofd. Dat geldt in mindere mate voor de zuiniger afgestelde Ryzen 9 7900, maar die is behalve wat langzamer ook duurder. Zolang dat zo blijft, kun je als je een zuinigere cpu wilt, beter de 7900X kopen en zelf powerlimits instellen.
Onze aanrader van de vorige editie staat dit keer onder de tweede tab, want de Intel Core i7 13700K is lang niet zoveel in prijs gedaald als de concurrerende modellen van AMD.
De Core i7 13700K kost net iets onder de 450 euro en daarvoor krijg je een processor die het in multithreadedtaken weliswaar aflegt tegen de 7900X, maar in games juist sneller is. Aan de gamingprestaties van de 7800X3D komt hij echter niet; wat de prestatiekarakteristieken betreft is het dus een mooie middenweg.
Als je al een toffe DDR4-geheugenkit hebt, kun je ervoor kiezen om die te hergebruiken. Daar is Intels dertiende generatie Core namelijk nog compatibel mee, mits je een geschikt moederbord uitzoekt. Je levert dan iets aan prestaties in, maar het levert natuurlijk wel een flink kostenvoordeel op.
Er is ook een iets goedkopere variant zonder geïntegreerde gpu, te herkennen aan een -F achter de modelnaam. Als je een losse videokaart gaat gebruiken, kun je daarvoor kiezen, mits het prijsverschil voldoende substantieel is. Als je een keer zonder videokaart zit, kan zo'n igpu immers toch van pas komen.
Beste high-end processor (500+ euro)
- Beste keuze: AMD Ryzen 9 7950X
- Het bekijken waard
In het high-end segment hebben AMD en Intel tegenwoordig allebei een aanbod. Het topmodel van AMD is de Ryzen 9 7950X, of specifiek voor gaming diens 3D-variant, en Intel biedt in dit segment de Core i9 13900K en de i9 13900KS aan.
Wat pure snelheid betreft zijn de 'reguliere' topmodellen redelijk aan elkaar gewaagd. De Intel is over het algemeen sneller in games van de 7950X, de AMD wint in veel andere toepassingen. Doorslaggevend is wat ons betreft dat de Ryzen 9 7950X aanzienlijk minder stroom gebruikt dan de Core i9, hoewel ze allebei flinke koeling vereisen.
Intels topmodel, de Core i9 13900K, is vooral in games wel sneller dan de Ryzen 9 7950X, maar het excessieve stroomgebruik van die chip is de belangrijkste reden waarom we hem niet direct aanraden. Dat geldt nog eens in het kwadraat voor de nog hoger geklokte i9 13900KS.
Wil je zowel in games als in andere software de beste prestaties, dan kun je naar de Ryzen 9 7950X3D kijken. Van de zestien cores hebben er acht 3D V-Cache, terwijl de andere acht hogere kloksnelheden kunnen bereiken. In theorie biedt dat het beste van twee werelden, maar in onze review bleken sommige games zich daar toch in te verslikken. Gaat het je echt puur om gaming, dan kun je beter voor de Ryzen 7 7800X3D uit de vorige categorie gaan, want die heeft de extra cache voor alle cores.
Vroeger had je als consument ook nog de optie om een zogenaamde hedt-processor aan te schaffen, een voor consumenten geschikt gemaakte serverprocessor met heel veel cores en bandbreedte. Dat segment is echter praktisch uitgestorven.
Op deze pagina vind je alle metingen op het gebied van stroomverbruik, efficiëntie en temperatuur. Wil je op een overzichtelijke wijze twee of meer processors met elkaar vergelijken? Maak dan een vergelijking aan in de Pricewatch. Onder de specificaties vind je sinds enige tijd ook alle testresultaten, met het beste resultaat groen gearceerd.
Om je zoveel mogelijk context te bieden, rapporteren we het verbruik via de EPS-kabels (cpu) en via de ATX-kabel (moederbord). Over het algemeen omvat dat laatste de chipset, het geheugen en waar van toepassing de stroom die de videokaart uit het PCIe-slot trekt, telkens voor zover dat op de 12V-rail gebeurt. Bij sommige platforms wordt een secundaire rail van de processor via de ATX-stekker gevoed, waardoor het interessant wordt om het totale verbruik te bekijken.
Welke testgegevens het relevantst zijn voor jou, verschilt naargelang je gebruiksdoel. Installeer je als gamer bijvoorbeeld toch al een losse videokaart, dan is het vergelijken van louter het cpu-verbruik vaak de meest logische route. Zou je daarentegen genoeg hebben aan geïntegreerde graphics of moet je een cpu die dat niet heeft, voorzien van een videokaart om beeld te krijgen, dan kan het totale platformverbruik relevanter zijn.
Stroomverbruik idle
- Cpu
- Cpu + moederbord
- EPS 12V1
- ATX 12V
- ATX 5V
Stroomverbruik allcore-load (Cinebench R23 MT)
- Cpu
- Cpu + moederbord
- EPS 12V1
- ATX 12V
- ATX 5V
Stroomverbruik mixed load (Adobe Premiere Pro)
- Cpu
- Cpu + moederbord
- EPS 12V1
- ATX 12V
- ATX 5V
Stroomverbruik gaming (Metro Exodus)
- Cpu
- Cpu + moederbord
- EPS 12V1
- ATX 12V
- ATX 5V
Efficiëntie / prestaties per watt
Onderstaande grafiek toont de totale hoeveelheid energie die nodig is om een Cinebench R23 MT-run te voltooien.
De efficiëntie in games geeft vaak een ander beeld, want dergelijke software belast doorgaans lang niet alle cores zo zwaar als bijvoorbeeld Cinebench. Om hier wat over te zeggen, delen we het vermogen dat de processor vraagt in de game Metro Exodus door de behaalde framerate op 1080p met ultra-settings.
Volledig systeemverbruik
Temperatuur