Intel 13th Gen Core Raptor Lake Review

Vanaf de publicatiedatum van deze review zijn er zes Raptor Lake-processors te koop: de Core i9 13900K, Core i7 13700K, Core i5 13600K en een F-versie zonder igpu van elk van die modellen. Lager gepositioneerde processors worden pas begin 2023 verwacht.

Core i9 13900K

De Core i9 13900K is het topmodel van de dertiende generatie Core-processors. Net als de i9 12900K heeft hij acht P-cores, maar het aantal E-cores is verdubbeld naar zestien stuks. De L2- en L3-caches zijn meegegroeid naar respectievelijk 32 en 36MB. De turbokloksnelheden van de i9 13900K liggen flink hoger dan bij zijn voorganger; de P-cores boosten tot 5,8GHz (was 5,2GHz) en de E-cores tot 4,3GHz (was 3,9GHz). Om de cpu daarvoor de benodigde ademruimte te geven, is het maximale stroomverbruik iets verhoogd, van 241 naar 253W.

In dollars is de adviesprijs gelijk gebleven aan die van de i9 12900K, maar helaas gooit de zwakke euro roet in het eten voor consumenten aan deze kant van de Atlantische Oceaan. De i9 13900K gaat in Nederland en België daarom 769 euro kosten, ruim 150 euro meer dan waarmee de 12900K op de markt kwam.

Core i7 13700K

De Core i7 13700K heeft net zo veel P-cores als de i9, maar wel slechts de helft van het aantal E-cores. Dat zie je ook terug in de kleinere caches. Verder heeft Intel de maximale kloksnelheden lager ingesteld dan bij het topmodel, vooral die van de P-cores. Het maximale stroomverbruik is met 253W wel identiek. Ook hier geldt dat de adviesprijs in dollars onveranderd is ten opzichte van de i7 12700K, maar de lokale prijs met 519 euro toch pittig uitvalt.

Core i5 13600K

De Core i5 13600K heeft zes in plaats van acht P-cores, maar nog altijd acht E-cores. In combinatie met lagere kloksnelheden leidt dat tot een lagere tdp van 181W. In vergelijking met de i5 12600K is dat wel fors hoger, want die mocht nog maar 150W verbruiken onder belasting. De Core i5 is als enige ook in dollars duurder geworden: 30 dollar. De prijs in euro's komt daardoor uit op 419 euro.

Cores

Cache

Kloksnelheden

Gpu

Stroomgebruik

Adviesprijs

Processor

Base P

Turbo P

Base E

Turbo E

Model

Base

Turbo

Per 20-10-22

Intel Core i9-13900K

32MB

36MB

3,0GHz

5,8GHz

2,2GHz

4,3GHz

UHD 770

125W

253W

€ 769

Intel Core i9-13900KF

32MB

36MB

3,0GHz

5,8GHz

2,2GHz

4,3GHz

Geen

125W

253W

€ 729

Intel Core i7-13700K

24MB

30MB

3,4GHz

5,4GHz

2,5GHz

4,2GHz

UHD 770

125W

253W

€ 519

Intel Core i7-13700KF

24MB

30MB

3,4GHz

5,4GHz

2,5GHz

4,2GHz

Geen

125W

253W

€ 499

Intel Core i5-13600K

20MB

24MB

3,5GHz

5,1GHz

2,6GHz

3,9GHz

UHD 770

125W

181W

€ 419

Intel Core i5-13600KF

20MB

24MB

3,5GHz

5,1GHz

2,6GHz

3,9GHz

Geen

125W

181W

€ 389

De Z790-chipset

Net als vorig jaar komt in eerste instantie alleen de high-end chipset op de markt, die naar de naam Z790 luistert. Goedkopere chipsets verschijnen naar verwachting begin volgend jaar. Omdat de socket onveranderd is, kunnen de Raptor Lake-processors natuurlijk ook worden gecombineerd met een moederbord uit de 600-serie. Update het bios daarvoor wel eerst naar de nieuwste versie.

Aan de processorkant zijn er geen verschillen wat de connectiviteit betreft. Je beschikt dus nog steeds over zestien PCIe 5.0-lanes die in principe voor de videokaart zijn bedoeld. PCIe 5.0-videokaarten zijn er echter nog altijd niet, want zelfs de RTX 4090 maakt nog gewoon gebruik van PCIe 4.0. Sommige moederborden delen deze lanes met die van een M.2-slot, zodat je een toekomstige PCIe 5.0-ssd kunt gebruiken. Let er echter wel op dat je videokaart dan naar x8 gaat, en in het geval van een PCIe 4.0-kaart dus zelfs naar PCIe 4.0 x8. Effectief houd je dan dus maar een kwart van de oorspronkelijke bandbreedte van het PCIe 5.0 x16-slot over. Daarnaast biedt de cpu onveranderd vier PCIe 4.0-lanes voor een ssd.

Wat wel is aangepast, is de verdeling van de PCIe-lanes uit de chipset. Er is een aantal PCIe 3.0-lanes ingeleverd voor extra PCIe 4.0-lanes. Het totale aantal PCIe 4.0-lanes dat uit de chipset komt, stijgt zo van twaalf naar twintig. Dit biedt meer mogelijkheden voor bijvoorbeeld PCIe 4.0 M.2-slots, maar ook voor Thunderbolt-, USB4- en netwerkcontrollers, die een dergelijke bandbreedte goed kunnen gebruiken.

Tot slot is een 10Gbit/s-USB-poort ingewisseld voor een 20Gbit/s-exemplaar, maar native USB4 en/of Thunderbolt bieden Intels desktopprocessors nog altijd niet, evenmin als de Ryzen 7000-desktopprocessors van AMD overigens.

	Z690	Z790
PCIe-cpu	16x PCIe 5.0 + 4x PCIe 4.0	16x PCIe 5.0 + 4x PCIe 4.0
DMI	8x PCIe 4.0	8x PCIe 4.0
PCIe-chipset	12x PCIe 4.0 + 16x PCIe 3.0	20x PCIe 4.0 + 8x PCIe 3.0
USB 20Gbit/s	4	5
USB 10Gbit/s	6	5
USB 5Gbit/s	0	0
USB 2.0	4	4
USB totaal	14	14
SATA-600	8	8
Hardware-RAID	Ja	Ja
Cpu overklokken	Ja	Ja
Geheugen overklokken	Ja	Ja
Wifi geïntegreerd	Ja, AX211	Ja, AX211
Tdp	6W	6W