Intel 13th Gen Core Raptor Lake Review

Raptor Lake vs. Alder Lake

Raptor Lake is in belangrijke mate een evolutie van Alder Lake. Er zijn geen grote wijzigingen doorgevoerd aan de werking van de processor, maar op diverse fronten zijn de cpu's geoptimaliseerd. Het topmodel, de Core i9 13900K, is volgens Intel ongeveer 15 procent sneller dan de 12900K in singlethreaded workloads, waarvan het grootste deel uit de hogere kloksnelheid komt. In multithreaded taken zou de winst zelfs oplopen tot 41 procent, waarbij de toegenomen hoeveelheid zuinige 'E-cores' een grote rol spelen.

Verbeterd Intel 7-procedé

De hogere kloksnelheden worden aan de ene kant mogelijk gemaakt door iets hogere tdp's, maar ook doordat een nieuwe generatie van het Intel 7-procedé wordt gebruikt. Technische aanpassingen daarin verbeteren de channel mobility, oftewel hoe gemakkelijk elektronen door de transistors heen gaan. Dit verbetert de v/f-curve van de processor, wat hogere clocks bij een gelijkblijvend stroomverbruik of een lager stroomverbruik bij gelijkblijvende clocks mogelijk maakt. Intel heeft duidelijk voor die eerste optie gekozen, met een boost tot wel 5,8GHz bij de 13900K, 600MHz hoger dan de 12900K.

De P-core: Raptor Cove

De 'snelle' core, Raptor Cove, is geoptimaliseerd om gebruik te kunnen maken van die hogere klokfrequenties en bovendien voorzien van een grotere L2-cache. Die was bij Golden Cove (de snelle core in Alder Lake) 1,25MB per core en gaat naar maar liefst 2MB per core. Ter vergelijking: dat is dubbel zoveel als AMD's Zen 4-core tot zijn beschikking heeft.

De E-core: Enhanced Gracemont

Voor de E-cores heeft Intel niet eens een nieuwe codenaam bedacht, zo klein zijn de wijzigingen aan de architectuur ervan. Intel spreekt alleen van een geoptimaliseerd prefetcher-algoritme. Veel wezenlijker is het aantal E-cores; dat is bij elk van de nieuwe modellen verdubbeld. De Core i9 gaat van acht naar zestien zuinige cores, de i7 en i5 krijgen er acht waar dat er bij de vorige generatie vier waren. Daarnaast klokken ze ook nog maximaal 400MHz hoger.

De verbeterde Gracemont-cores zijn nog altijd verpakt in clusters van vier, met een gedeelde L2-cache van 4MB. Doordat er nu maximaal vier in plaats van twee clusters in een cpu zitten, valt de totale hoeveelheid cache natuurlijk wel hoger uit.

Meer L3-cache, sneller geheugen en snellere bus

In het midden van de processor-die zitten de ringbus, die tegenwoordig 'compute fabric' wordt genoemd, en de gedeelde L3-cache. De bus werkt op hogere kloksnelheden van maximaal 5GHz, wat bij de i9 12900K standaard nog 4,3GHz was.

De L3-cache is iets groter gemaakt, van 30 naar 36MB bij het topmodel, om de extra E-cores bij te benen. Nieuw is dat de L3-cache zowel inclusive als non-inclusive kan werken. In die eerste modus bevat de L3-cache per definitie alles wat ook in de L2-cache staat, in die tweede is dat niet (volledig) het geval en is er dus meer ruimte voor andere data. Afhankelijk van waar de huidige workload het meest van profiteert, wordt er een werkwijze gekozen.

Tot slot ondersteunt de geheugencontroller nu zonder overklokken DDR5-5600 bij het gebruik van twee modules (een per kanaal) en DDR5-4400 met twee modules per kanaal. Ook de ondersteuning voor DDR4-geheugen is behouden gebleven, maar met een officiële specificatie van DDR4-3200 is die onveranderd ten opzichte van Alder Lake. Zowel voor DDR4 als DDR5 geldt dat je met de juiste geheugenkit vrij eenvoudig hogere snelheden kunt halen door simpelweg het XMP-profiel te activeren.