Intel Raptor Lake
- Intel Core i9-13900K
- Intel Core i7-13700K
- Intel Core i5-13600K
Intel Core i9-13900K
We kunnen de Intel Core i9 13900K nauwelijks aanbevelen. Het mag dan wel een van de snelste processors en dé snelste gamingprocessor van dit moment zijn, maar het stroomverbruik maakt hem praktisch onkoelbaar. Ook voor je energierekening en vanuit het oogpunt van duurzaamheid is het geen goede keuze.
Intel Core i7-13700K
Wat specificaties betreft is de Intel Core i7 13700K eigenlijk een iets hoger geklokte i9 12900K, maar dan voor minder geld. Hij verbruikt nog altijd veel stroom en wordt heet, maar dat geldt voor zijn directe Ryzen 7000-concurrenten net zo goed. Bovendien kan hij in een goedkoper moederbord worden geplaatst en als je al een leuke DDR4-kit hebt, kun je die hergebruiken.
Intel Core i5-13600K
We vinden de Core i5 13600K de leukste processor in de nieuwe line-up. Het stroomverbruik is wel nog aan de hoge kant, maar lang niet zo extreem als bij de i7 of i9, zeker in games niet. Juist in games presteert deze chip uitstekend; hij verslaat voor zijn prijs van 419 euro álle Ryzen 7000-processors en de 5800X3D. En ook in andere tests levert hij waar voor zijn geld.
Na een vrij kalm jaar op de processormarkt, komen AMD en Intel nu in een tijdspanne van een paar weken allebei met nieuwe cpu's. Na de Ryzen 7000-serie van AMD is het nu de beurt aan de dertiende generatie Core-processors van Intel, codenaam Raptor Lake, die in de bestaande socket 1700 passen. Donderdag verschijnen drie nieuwe modellen: de Core i5 13600K, Core i7 13700K en Core i9 13900K. Voor deze review hebben we die allemaal getest. Elk van de genoemde uitvoeringen krijgt daarnaast een versie eindigend op 'F', maar het enige verschil is dat die geen actieve igpu heeft.
Hoewel de Raptor Lake-processors ook werken in de 600-seriemoederborden, verschijnt er een nieuwe Z790-chipset met enkele nieuwe functies. De processors zelf worden gebakken op een verbeterd Intel 7-procedé, dat hogere kloksnelheden mogelijk maakt bij een gelijkblijvend stroomgebruik. Ook is er enigszins aan de architectuur van de P-cores gesleuteld en is het aantal E-cores zelfs verdubbeld. Volgens de geruchten worden de later verschijnende en lager gepositioneerde modellen, die het tot nu toe met alleen P-cores moesten doen, ook vaker van E-cores voorzien.
Op de volgende pagina lees je wat er precies is veranderd ten opzichte van Alder Lake, maar verder vind je in dit artikel natuurlijk vooral heel veel testresultaten.
:strip_exif()/i/2005416542.jpeg?f=imagenormal)
Raptor Lake vs. Alder Lake
Raptor Lake is in belangrijke mate een evolutie van Alder Lake. Er zijn geen grote wijzigingen doorgevoerd aan de werking van de processor, maar op diverse fronten zijn de cpu's geoptimaliseerd. Het topmodel, de Core i9 13900K, is volgens Intel ongeveer 15 procent sneller dan de 12900K in singlethreaded workloads, waarvan het grootste deel uit de hogere kloksnelheid komt. In multithreaded taken zou de winst zelfs oplopen tot 41 procent, waarbij de toegenomen hoeveelheid zuinige 'E-cores' een grote rol spelen.
Verbeterd Intel 7-procedé
De hogere kloksnelheden worden aan de ene kant mogelijk gemaakt door iets hogere tdp's, maar ook doordat een nieuwe generatie van het Intel 7-procedé wordt gebruikt. Technische aanpassingen daarin verbeteren de channel mobility, oftewel hoe gemakkelijk elektronen door de transistors heen gaan. Dit verbetert de v/f-curve van de processor, wat hogere clocks bij een gelijkblijvend stroomverbruik of een lager stroomverbruik bij gelijkblijvende clocks mogelijk maakt. Intel heeft duidelijk voor die eerste optie gekozen, met een boost tot wel 5,8GHz bij de 13900K, 600MHz hoger dan de 12900K.
/i/2005413882.png?f=imagearticlefull)
De P-core: Raptor Cove
De 'snelle' core, Raptor Cove, is geoptimaliseerd om gebruik te kunnen maken van die hogere klokfrequenties en bovendien voorzien van een grotere L2-cache. Die was bij Golden Cove (de snelle core in Alder Lake) 1,25MB per core en gaat naar maar liefst 2MB per core. Ter vergelijking: dat is dubbel zoveel als AMD's Zen 4-core tot zijn beschikking heeft.
/i/2005413884.png?f=imagearticlefull)
De E-core: Enhanced Gracemont
Voor de E-cores heeft Intel niet eens een nieuwe codenaam bedacht, zo klein zijn de wijzigingen aan de architectuur ervan. Intel spreekt alleen van een geoptimaliseerd prefetcher-algoritme. Veel wezenlijker is het aantal E-cores; dat is bij elk van de nieuwe modellen verdubbeld. De Core i9 gaat van acht naar zestien zuinige cores, de i7 en i5 krijgen er acht waar dat er bij de vorige generatie vier waren. Daarnaast klokken ze ook nog maximaal 400MHz hoger.
De verbeterde Gracemont-cores zijn nog altijd verpakt in clusters van vier, met een gedeelde L2-cache van 4MB. Doordat er nu maximaal vier in plaats van twee clusters in een cpu zitten, valt de totale hoeveelheid cache natuurlijk wel hoger uit.
/i/2005413886.png?f=imagearticlefull)
Meer L3-cache, sneller geheugen en snellere bus
In het midden van de processor-die zitten de ringbus, die tegenwoordig 'compute fabric' wordt genoemd, en de gedeelde L3-cache. De bus werkt op hogere kloksnelheden van maximaal 5GHz, wat bij de i9 12900K standaard nog 4,3GHz was.
De L3-cache is iets groter gemaakt, van 30 naar 36MB bij het topmodel, om de extra E-cores bij te benen. Nieuw is dat de L3-cache zowel inclusive als non-inclusive kan werken. In die eerste modus bevat de L3-cache per definitie alles wat ook in de L2-cache staat, in die tweede is dat niet (volledig) het geval en is er dus meer ruimte voor andere data. Afhankelijk van waar de huidige workload het meest van profiteert, wordt er een werkwijze gekozen.
Tot slot ondersteunt de geheugencontroller nu zonder overklokken DDR5-5600 bij het gebruik van twee modules (een per kanaal) en DDR5-4400 met twee modules per kanaal. Ook de ondersteuning voor DDR4-geheugen is behouden gebleven, maar met een officiële specificatie van DDR4-3200 is die onveranderd ten opzichte van Alder Lake. Zowel voor DDR4 als DDR5 geldt dat je met de juiste geheugenkit vrij eenvoudig hogere snelheden kunt halen door simpelweg het XMP-profiel te activeren.
De line-up en Z790-chipset
Vanaf de publicatiedatum van deze review zijn er zes Raptor Lake-processors te koop: de Core i9 13900K, Core i7 13700K, Core i5 13600K en een F-versie zonder igpu van elk van die modellen. Lager gepositioneerde processors worden pas begin 2023 verwacht.
Core i9 13900K/i/2005413888.webp?f=imagenormal)
De Core i9 13900K is het topmodel van de dertiende generatie Core-processors. Net als de i9 12900K heeft hij acht P-cores, maar het aantal E-cores is verdubbeld naar zestien stuks. De L2- en L3-caches zijn meegegroeid naar respectievelijk 32 en 36MB. De turbokloksnelheden van de i9 13900K liggen flink hoger dan bij zijn voorganger; de P-cores boosten tot 5,8GHz (was 5,2GHz) en de E-cores tot 4,3GHz (was 3,9GHz). Om de cpu daarvoor de benodigde ademruimte te geven, is het maximale stroomverbruik iets verhoogd, van 241 naar 253W.
In dollars is de adviesprijs gelijk gebleven aan die van de i9 12900K, maar helaas gooit de zwakke euro roet in het eten voor consumenten aan deze kant van de Atlantische Oceaan. De i9 13900K gaat in Nederland en België daarom 769 euro kosten, ruim 150 euro meer dan waarmee de 12900K op de markt kwam.
Core i7 13700K
De Core i7 13700K heeft net zo veel P-cores als de i9, maar wel slechts de helft van het aantal E-cores. Dat zie je ook terug in de kleinere caches. Verder heeft Intel de maximale kloksnelheden lager ingesteld dan bij het topmodel, vooral die van de P-cores. Het maximale stroomverbruik is met 253W wel identiek. Ook hier geldt dat de adviesprijs in dollars onveranderd is ten opzichte van de i7 12700K, maar de lokale prijs met 519 euro toch pittig uitvalt.
Core i5 13600K
De Core i5 13600K heeft zes in plaats van acht P-cores, maar nog altijd acht E-cores. In combinatie met lagere kloksnelheden leidt dat tot een lagere tdp van 181W. In vergelijking met de i5 12600K is dat wel fors hoger, want die mocht nog maar 150W verbruiken onder belasting. De Core i5 is als enige ook in dollars duurder geworden: 30 dollar. De prijs in euro's komt daardoor uit op 419 euro.
| |
Cores |
Cache |
Kloksnelheden |
Gpu |
Stroomgebruik |
Adviesprijs |
| Processor |
P |
E |
L2 |
L3 |
Base P |
Turbo P |
Base E |
Turbo E |
Model |
Base |
Turbo |
Per 20-10-22 |
| Intel Core i9-13900K |
8 |
16 |
32MB |
36MB |
3,0GHz |
5,8GHz |
2,2GHz |
4,3GHz |
UHD 770 |
125W |
253W |
€ 769 |
| Intel Core i9-13900KF |
8 |
16 |
32MB |
36MB |
3,0GHz |
5,8GHz |
2,2GHz |
4,3GHz |
Geen |
125W |
253W |
€ 729 |
| Intel Core i7-13700K |
8 |
8 |
24MB |
30MB |
3,4GHz |
5,4GHz |
2,5GHz |
4,2GHz |
UHD 770 |
125W |
253W |
€ 519 |
| Intel Core i7-13700KF |
8 |
8 |
24MB |
30MB |
3,4GHz |
5,4GHz |
2,5GHz |
4,2GHz |
Geen |
125W |
253W |
€ 499 |
| Intel Core i5-13600K |
6 |
8 |
20MB |
24MB |
3,5GHz |
5,1GHz |
2,6GHz |
3,9GHz |
UHD 770 |
125W |
181W |
€ 419 |
| Intel Core i5-13600KF |
6 |
8 |
20MB |
24MB |
3,5GHz |
5,1GHz |
2,6GHz |
3,9GHz |
Geen |
125W |
181W |
€ 389 |
De Z790-chipset
Net als vorig jaar komt in eerste instantie alleen de high-end chipset op de markt, die naar de naam Z790 luistert. Goedkopere chipsets verschijnen naar verwachting begin volgend jaar. Omdat de socket onveranderd is, kunnen de Raptor Lake-processors natuurlijk ook worden gecombineerd met een moederbord uit de 600-serie. Update het bios daarvoor wel eerst naar de nieuwste versie.
/i/2005413890.webp?f=imagenormal)
Aan de processorkant zijn er geen verschillen wat de connectiviteit betreft. Je beschikt dus nog steeds over zestien PCIe 5.0-lanes die in principe voor de videokaart zijn bedoeld. PCIe 5.0-videokaarten zijn er echter nog altijd niet, want zelfs de RTX 4090 maakt nog gewoon gebruik van PCIe 4.0. Sommige moederborden delen deze lanes met die van een M.2-slot, zodat je een toekomstige PCIe 5.0-ssd kunt gebruiken. Let er echter wel op dat je videokaart dan naar x8 gaat, en in het geval van een PCIe 4.0-kaart dus zelfs naar PCIe 4.0 x8. Effectief houd je dan dus maar een kwart van de oorspronkelijke bandbreedte van het PCIe 5.0 x16-slot over. Daarnaast biedt de cpu onveranderd vier PCIe 4.0-lanes voor een ssd.
Wat wel is aangepast, is de verdeling van de PCIe-lanes uit de chipset. Er is een aantal PCIe 3.0-lanes ingeleverd voor extra PCIe 4.0-lanes. Het totale aantal PCIe 4.0-lanes dat uit de chipset komt, stijgt zo van twaalf naar twintig. Dit biedt meer mogelijkheden voor bijvoorbeeld PCIe 4.0 M.2-slots, maar ook voor Thunderbolt-, USB4- en netwerkcontrollers, die een dergelijke bandbreedte goed kunnen gebruiken.
Tot slot is een 10Gbit/s-USB-poort ingewisseld voor een 20Gbit/s-exemplaar, maar native USB4 en/of Thunderbolt bieden Intels desktopprocessors nog altijd niet, evenmin als de Ryzen 7000-desktopprocessors van AMD overigens.
| |
Z690 |
Z790 |
| PCIe-cpu |
16x PCIe 5.0 + 4x PCIe 4.0 |
16x PCIe 5.0 + 4x PCIe 4.0 |
| DMI |
8x PCIe 4.0 |
8x PCIe 4.0 |
| PCIe-chipset |
12x PCIe 4.0 + 16x PCIe 3.0 |
20x PCIe 4.0 + 8x PCIe 3.0 |
| USB 20Gbit/s |
4 |
5 |
| USB 10Gbit/s |
6 |
5 |
| USB 5Gbit/s |
0 |
0 |
| USB 2.0 |
4 |
4 |
| USB totaal |
14 |
14 |
| SATA-600 |
8 |
8 |
| Hardware-RAID |
Ja |
Ja |
| Cpu overklokken |
Ja |
Ja |
| Geheugen overklokken |
Ja |
Ja |
| Wifi geïntegreerd |
Ja, AX211 |
Ja, AX211 |
| Tdp |
6W |
6W |
Testverantwoording
Geheugen en videokaart
We geven de mainstreamplatforms 16GB per geheugenkanaal, wat in totaal op 32GB uitkomt voor de geteste systemen. Voor de kloksnelheid van het geheugen houden we de officiële, maximaal ondersteunde snelheid aan. In het geval van de dertiende generatie Intel Core-processors is dat dus DDR5-5600.
Bij processors met een geïntegreerde gpu draaien we het gros van onze benchmarks zonder extra videokaart, terwijl we cpu's zonder (geactiveerde) igpu combineren met een Nvidia GeForce GTX 1650.
Gametests
Alle gamebenchmarks draaien we in combinatie met een van de snelste videokaarten van dit moment, een AMD Radeon RX 6950 XT. Dat doen we primair in full-hd-resolutie, 1920x1080 pixels, met medium- en ultra-settings. We kiezen juist voor de relatief lage full-hd-resolutie om de cpu waar mogelijk de bottleneck te laten zijn. Zo blijven de resultaten representatief als er in de toekomst snellere videokaarten verschijnen die het knelpunt naar de processor laten verschuiven. Bij hogere resoluties, zoals 4k, ligt de bottleneck doorgaans volledig bij de videokaart. Wel testen we op verzoek twee games ook op een resolutie van 2560x1440 pixels, om te kijken of er op die resolutie nog verschil is tussen processors.
Stroomverbruik
Uiteraard meten we ook het stroomverbruik van de processors. Onze meetmethode is gebaseerd op de stroom die door de EPS- en ATX-kabels naar het moederbord loopt en die we onderscheppen met behulp van Tinkerforge-hardware. Door uitsluitend het vermogen van de processor te meten, geïsoleerd van de rest van het systeem, kunnen we een appels-met-appelsvergelijking maken. Daarbij rapporteren we de mediaan van zowel het verbruik via de EPS-kabels, cpu-only, als het totale verbruik inclusief het moederbord. We noteren het stroomverbruik idle, gemiddeld over vijf minuten, en tijdens drie soorten belasting: tijdens een Cinebench R23-run, multithreaded uiteraard, tijdens het renderen van een video in Adobe Premiere Pro en tijdens de game Metro Exodus op 1080p-resolutie met ultra-settings.
Welke testgegevens het relevantst zijn voor jou, verschilt naar gelang je gebruiksdoel. Installeer je als gamer bijvoorbeeld toch al een losse videokaart, dan is het vergelijken van alleen het cpu-verbruik de meest logische route. Zou je daarentegen genoeg hebben aan geïntegreerde graphics of moet je een cpu die geïntegreerde graphics mist, voorzien van een videokaart om beeld te krijgen, dan kan het totale platformverbruik relevanter zijn.
Foto- en videobewerking
In Photoshop was Intel de leiding korte tijd kwijt aan de Ryzen 9 7950X, maar de Core i7 13700K weet AMD's topmodel te evenaren en de Core i9 13900K is zelfs nog substantieel sneller. Ook in Adobe Premiere Pro en DaVinci Resolve doen de Intels het uitstekend. Dat is enigszins bevreemdend, want de gekke resultaten van de Ryzen 7000-chips lieten ons denken dat er iets aan de test zelf mankeerde. Het lijkt dus eerder een specifiek issue in combinatie met de Ryzen 7000-cpu's te zijn, maar daar moeten we bij gelegenheid nog eens dieper induiken.
- Adobe Photoshop
- Adobe Premiere Pro
- DaVinci Resolve
Video- en audiocodering
De Alder Lake-processors deden het uitstekend bij x264-encoding en de dertiende generatie doet daar nog een schepje bovenop. De Core i5 13600K is zelfs al bijna net zo snel als de i9 12900K, en de nieuwe i7 en i9 zijn duidelijk nog vlotter. Ook bij de x265-codec pakken de nieuwe Intel-processors de leiding, maar de Ryzen 9 7950X weet wel nog bijna net zo goed te presteren als de i7 13700K.
De audioconversietest werkt volledig singlethreaded. Van oudsher was dit een sterk punt van Intel, maar de Ryzen 7000-processors blijven nu aanzienlijk sneller dan zelfs de Core i9 13900K.
- StaxRip - x264
- StaxRip - x265
- FLAC - 1 uur WAVE naar FLAC
3d-rendering
Cinebench is de benchmarksoftware die hoort bij de Cinema4D-rendersoftware. Je kunt deze benchmark gratis downloaden en eenvoudig zelf draaien, in zowel single- als multithreaded modus. Mede daardoor is hij uitgegroeid tot een van de populairste cpu-tests.
In Cinebench pakt Intel de koppositie terug in zowel de single- als de multithreaded tests. In de singlethreaded test weet zelfs de Core i7 13700K al de Ryzen 9 7950X te evenaren. De i9 13900K neemt met 8 procent meer afstand. In de multithreaded test scoort de i9 13900K bijna 41.000 punten, waar de Ryzen 9 7950X op bijna 39.000 punten blijft steken. De i7 13700K verslaat op zijn beurt ruimschoots de 7900X. De i5 13600K komt met 24.000 punten iets onder de score van de 5950X uit, wat sneller is dan de i7 12700K van de vorige generatie.
- Cinebench 23 - Single
- Cinebench 23 - Multi
In Blender blijven de Ryzen 9 7950X en 7900X nog nipt voor op de 13900K en 13700K, maar het onderlinge verschil blijft beperkt tot 2 à 3 procent. De i5 13600K is wel flink sneller dan de 7600X en zelfs de 7700X.
Keyshot Viewer is een standaloneprogramma waarmee fotorealistische 3d-modellen gemaakt met de Keyshot-software kunnen worden bekeken. Wij draaien de benchmark zonder gpu-acceleratie. De Ryzen 9 en Core i9 houden elkaar vrijwel perfect in evenwicht, met scores van 5,73 en 5,74 punten. Ook de i7 13700K en Ryzen 9 7900X zijn redelijk aan elkaar gewaagd.
Compute en compile
We compileren de volledige Firefox-browser met behulp van MozillaBuild, aan de hand van de opensourcebroncode.
De Core i9 13900K heeft bijna acht minuten nodig om de browser volledig te compileren en is daarmee slechts vijf seconden sneller dan de Ryzen 9 7950X. Ook het verschil tussen de i7 13700K en Ryzen 9 7900X blijft met 20 seconden vrij beperkt, maar opnieuw wel in het voordeel van Intel. Vooral de i5 13600K maakt echter indruk in deze test, door praktisch net zo snel te zijn als de i9 12900K en Ryzen 9 5950X van de vorige generatie.
In enkele van de AIDA64-tests worden AVX512-instructies gebruikt. AMD heeft die met de Ryzen 7000-serie toegevoegd, terwijl Intel door zijn constructie met E- en P-cores juist tijdelijk afscheid heeft moeten nemen van deze instructiesetuitbreiding. In AES, SHA3, Julia, Mandel en de raytracingtests loopt AMD daardoor flink uit, maar in Zlib en hashing weet de Core i9 13900K nog wel bovenaan te eindigen.
- Zlib
- AES
- Hash
- SHA3
- Julia
- Mandel
- FP32 RT
- FP64 RT
Webbrowsing en compressie
De browserbenchmark Jetstream 2, die we draaien in Google Chrome, leunt vooral op de singlecoreprestaties. Het was nog even spannend of we deze test konden opnemen in deze review, omdat de aanbieder van de test met wat downtime kampte. Dat is dan weer het nadeel van online tests.
Uiteindelijk kwam het echter goed en dus zien we dat Intel ook in deze test weer net de leiding weet te nemen. De i9 13900K haalt een topscore van 343 punten; de i7 13700K en AMD's 7950X volgen allebei met 333 punten. De i5 13600K is met 320 punten wel marginaal langzamer dan de andere Ryzen 7000-cpu's.
In 7-Zip slaat de Core i9 13900K nog eens een serieuze hap uit de tijd van de Ryzen 9 7950X. Doorgaans schaalt compressie uitstekend met cachegeheugen, dus we vermoeden dat de vergrote L2-caches van de dertiende generatie Core-processors hier een grote rol in spelen. De 13700K is iets langzamer dan de 7950X, terwijl de i5 13600K het relatief gezien uitstekend doet, met een plekje tussen de Ryzen 9 7900X en de Core i9 12900K in de grafiek.
Games: geïntegreerde gpu
Voordat we kijken naar de prestaties met een losse videokaart, draaien we een test met de geïntegreerde gpu. Dat doen we in 3DMark Night Raid, een synthetische benchmark gericht op igpu's, die gebruikmaakt van DirectX 12.
Aan de igpu's is in principe niets veranderd, dus scoren de graphics van de dertiende generatie heel vergelijkbaar met de twaalfde generatie. Ze zijn wat krachtiger dan de igpu in de Ryzen 7000-cpu's, maar echt gamewaardig maakt ze dat doorgaans niet.
- Night Raid - Graphics
- Night Raid - Totaalscore
- Night Raid - CPU latency
Specifiek op lage settings doen de nieuwe Intel-igpu's het opvallend goed. We vermoeden dat Intel een driverfoefje heeft gevonden om dit voor elkaar te krijgen, want op de zwaardere medium-settings verdwijnt die progressie als sneeuw voor de zon.
- 1920x1080 - Low
- 1920x1080 - Low (99p)
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
Games: Far Cry 6
Far Cry 6 was een van de games waarbij Intel de leiding behield bij de Ryzen 7000-release. Met de dertiende generatie bouwt het blauwe kamp zijn voorsprong alleen maar verder uit. Op 1080p-medium is de Core i9 13900K wel 19 procent sneller dan de 12900K.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: F1 22
Wat de Ryzen 7000-processors in F1 22 niet lukte, lukt de Core i7 13700K en i9 13900K nu wel: de Ryzen 7 5800X3D met zijn extra 3D V-Cache verslaan. Op medium-settings passeert de i9 zelfs de grens van 400fps. Op ultra-settings zien we geen significante verschillen meer tussen high-end cpu's.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: Metro Exodus
Metro Exodus testen we op zowel 1080p- als 1440p-resolutie. De nieuwe Intel-chips melden zich aan de top van de grafiek, maar het lukt de i9 13900K op 0,3fps na niet om de koppositie af te nemen van de 5800X3D. De frametimes zijn overigens wel wat beter. Op ultra-settings en op de hogere 1440p-resolutie zijn er haast geen verschillen meer tussen vrijwel alle enigszins moderne cpu's.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Red Dead Redemption 2
Ook Red Dead Redemption 2 draaien we in beide resoluties. De Intel-cpu's zijn in deze game wel sneller dan hun voorgangers, maar dat is niet voldoende om de Ryzen 7000-chips en de 5800X3D bij te benen. Zodra je de resolutie of instellingen wat hoger zet, wordt de game volledig afhankelijk van de snelheid van de gpu en niet langer van de processor.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Total War: Warhammer III
Tot slot bekijken we de prestaties in Total War: Warhammer III. Op medium-settings blijven de Ryzen 7000-processors wat sneller, op de 7950X na. Op ultra-settings presteren alle processors vanaf de Core i5 12400 zo'n beetje identiek aan elkaar. De processor is dan niet langer de bottleneck.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: streaming
In de streamingtest coderen we een videobestand met de x264-codec terwijl het spel F1 2021 draait op een vaste snelheid van 60fps, om zo het streamen van gameplay te simuleren. Hiervoor gebruiken we de 'very fast'-kwaliteitsinstelling van de codec, met een bitrate van 6Mbit en een framerate van 60fps. We rapporteren een gemiddelde van drie runs. In feite geeft deze test een indicatie van hoeveel rekenkracht een processor overheeft naast het draaien van een game.
De nieuwe Intel-processors doen het goed in zowel de x264-test als in de F1-racegame. Dat dus ook een combinatie van beide deze cpu's goed afgaat, mag geen verrassing heten. De dertiende generatie doet het nog een stapje beter dan de twaalfde. AMD kwam met de nieuwe Ryzen 9's wel dichter in de buurt, maar is nu toch weer bijna 30 procent langzamer.
Prestatiescores
Om de prestaties van processors in één getal te vatten, hebben we op basis van alle benchmarkresultaten een index samengesteld: de Tweakers CPU Prestatiescore. Elke deeltest telt hierin even zwaar mee. Alleen de igpu-benchmarks hebben we weggelaten, omdat lang niet elke processor over geïntegreerde graphics beschikt. Ook hebben we voor deze prestatiescore de resultaten van Premiere Pro en DaVinci Resolve niet meegenomen, vanwege de nog nader uit te zoeken problematiek waar we in die tests tegenaan liepen. De index is door deze opzet een mix van tests die wel en niet schalen met bijvoorbeeld kloksnelheid, cache, aantal cores, smt/hyperthreading en andere factoren. Het is daarmee een realistische afspiegeling van het moderne softwarelandschap.
Ga je je processor primair gebruiken om te gamen? Dan kun je kijken naar de Tweakers CPU Gaming Prestatiescore. Dit is hetzelfde concept, maar dan alleen op basis van de gamebenchmarks in combinatie met een losse videokaart.
Tweakers CPU Prestatiescore
In alle benchmarks hebben we heel veel scenario's gezien waarin de Ryzen 9 7950X en Core i9 13900K heel gelijkwaardig presteerden. Een aantal tests sloeg wat verder uit in het voordeel van Intel, terwijl de Ryzens vooral in de AIDA64-tests die gebruikmaken van AVX512, punten wist te scoren. Uiteindelijk komt de Core i9 13900K met 305 punten net niet aan de CPU Prestatiescore van de Ryzen 9 7950X, maar met een onderling verschil van 3 procent durven we wel te stellen dat ze in feite even snel zijn.
Het gaatje tussen de Ryzen 9 7900X en Core i7 13700K is met 7 procent iets groter. Vooral de Core i5 13600K maakt echter indruk. Met 245 punten komt hij bijna aan de score van de i9 12900K, het topmodel van de vorige generatie, en weet hij AMD's Ryzen 9 5950X zelfs te verslaan. Ook met de Ryzen 7 7700X en Ryzen 5 7600X, waar hij wat prijs betreft ongeveer midden tussenin valt, rekent hij zonder veel moeite af.
Ten opzichte van de vorige generatie zijn de winsten eveneens best stevig. De i5 13600K is 17 procent sneller dan de 12600K, de i7 13700K is 13 procent sneller dan de 12700K en de i9 13900K is 23 procent sneller dan de 12900K. In vergelijking met de generatiestap van AMD is dat niet bijzonder, maar waar AMD daarvoor een nieuwe core en een nieuw productieproces nodig had, weet Intel toch behoorlijk wat extra prestaties uit relatief beperkte optimalisaties te persen.
Tweakers CPU Gaming Prestatiescore
In games zagen we bij de Ryzen 7000-release dat AMD de aansluiting wist te vinden bij wat de Alder Lake-processors van Intel deden. Intel loopt nu weer wat verder uit. Het verschil is met maximaal 8 procent niet groot, maar Intel kan opnieuw claimen de snelste gamingprocessor in handen te hebben.
Stroomverbruik en efficiëntie
Om je zoveel mogelijk context te bieden, rapporteren we het verbruik via de EPS-kabels (cpu) en via de ATX-kabel (moederbord). Over het algemeen omvat dat laatste verbruik de chipset, het geheugen en waar van toepassing de stroom die de videokaart uit het PCIe-slot trekt, telkens voor zover dat op de 12V-rail gebeurt. Bij sommige platforms wordt een secundaire rail van de processor via de ATX-stekker gevoed, waardoor het interessant wordt om het totale verbruik te bekijken.
Stroomverbruik idle
Inclusief het moederbord meten we ongeveer 11W in idle voor de nieuwe Intel-processors. Dat is wat minder zuinig dan de twaalfde generatie, maar nog altijd flink zuiniger dan de Ryzens van AMD. Kijken we puur naar het verbruik van de processor zelf, dan doet AMD het juist iets beter, op de 7950X na.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik allcoreload (Cinebench R23 MT)
Het stroomverbruik van de dertiende generatie Intel Core-processors ligt fors hoger dan dat van de twaalfde generatie. De Core i5 13600K verbruikt onder volle belasting 178W, maar liefst 51 procent meer dan zijn voorganger. Daarmee soupeert hij moeiteloos vrijwel zijn volledige verhoogde tdp op. De i7 13700K komt uit op 250W en evenaart daarmee het verbruik van de Ryzen 9 7950X. Kijken we puur naar wat er over de EPS-kabel gaat, dan verbruikt hij zelfs duidelijk meer. Met een monsterlijke 343W maakt de Core i9 13900K het bonter dan elke door ons geteste cpu ooit. Zelfs de 64-core Threadripper 3990X was aanzienlijk zuiniger.
Opvallend is daarbij dat de i9 13900K als enige fors over zijn officiële tdp van 253W heen gaat. Dat terwijl het door ons gebruikte, en overigens ook door Intel geadviseerde, moederbord volledig stock is ingesteld. De enige manier om de i9 aan zijn tdp te houden, zou het handmatig invoeren van een powerlimit zijn.
Nu komt dat enorme stroomverbruik niet helemaal uit de lucht vallen, want een verdubbeling van het aantal E-cores en de verhoogde kloksnelheden moeten natuurlijk op een of andere manier gevoed worden. Het testresultaat dat we hier zien, is echter wel echt extreem.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik mixed load (Adobe Premiere Pro)
In Premiere Pro komt de Core i5 13600K al uit op het niveau van de Ryzen 9 7950X. De Core i7 en i9 eindigen helemaal onderaan.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik gaming (Metro Exodus)
De Intel Alder Lake-processors hielden het ingame een stuk beschaafder dan onder volledige belasting. Met 119W verbruikt de i5 13600K nu nog meer dan de i7 12700K van de vorige generatie, terwijl de i7 13700K en i9 13900K zich in het territorium van de eveneens erg onzuinige nieuwe Ryzen 9's bevinden.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Efficiëntie
Om te bepalen hoe efficiënt een processor werkt, meten we de totale hoeveelheid energie die hij nodig heeft om de benchmark Cinebench 23 MT af te ronden. Hierbij spelen dus zowel de tijd die de processor nodig heeft, en daarmee de prestaties, als het stroomverbruik een rol.
Toch valt het met de efficiëntie wel mee. De i5 13600K en i7 13700K zijn maar iets minder efficiënt dan hun voorgangers; de i9 13900K is zelfs wat efficiënter dan de i9 12900K. Tegenover dat hoge stroomverbruik staan dus ook voldoende grote prestatiewinsten.
De efficiëntie in games geeft vaak een ander beeld, want dergelijke software belast doorgaans lang niet alle cores zo zwaar als bijvoorbeeld Cinebench. Om hier wat over te zeggen, delen we het vermogen dat de processor in de game Metro Exodus vraagt, door de behaalde framerate, steeds op 1080p met ultra-settings.
In games weegt de behaalde prestatiewinst minder goed op tegen het hogere stroomverbruik. Alle drie de processors zijn daarom duidelijk minder efficiënt dan hun voorlopers. De Core i9 13900K weet zelfs de niet bepaald benijdenswaardige titel van minst zuinige gaming-cpu over te nemen van de Ryzen 9 7950X.
Volledig systeemverbruik
Voor de volledigheid rapporteren we ook het complete systeemverbruik, gemeten aan het stopcontact.
Temperatuurtest
De temperaturen van de processors testen we met een be quiet Dark Rock Pro 4, een van de best presterende luchtkoelers die je kunt kopen. In het luxere segment is hij dan ook een van de populairste koelers in de Pricewatch.
Om te waarborgen dat de geboden koeling altijd identiek is en de temperaturen van verschillende processors dus vergelijkbaar zijn, laten we de ventilators van de koeler altijd op volle snelheid (12V) draaien. De gebruikte belasting is een vijftien minuten durende loop van Cinebench R23 multithreaded. We loggen elke seconde de temperatuur van de cpu-package, de kloksnelheid (effectief de allcoreturbo) en het stroomverbruik, allemaal gebaseerd op de sensors die in de processor zijn verwerkt.
Slechts een van de drie nieuwe processors blijft volledig vrij van throttling in deze test. Dat is de Core i5 13600K, die een allcoreturbo van 5,1GHz heeft en die ook keurig haalt. De Core i7 13700K mag officieel tot 5,3GHz klokken en schommelt in deze test tussen de 5,2 en 5,3GHz. Bij dit model is dus sprake van lichte throttling. De i9 13900K heeft daar veel meer last van, want die haalt zijn allcoreturbo van 5,5GHz alleen in de eerste seconden van de test. Binnen de kortste keren wordt de kloksnelheid beperkt tot 5,1 à 5,2GHz.
Wat heb je dan wel nodig om de i9 13900K continu op de maximale snelheid te laten lopen? Met onze NZXT Kraken X62-waterkoeler lukt dat net. Met een package power van 330W en dus een allcore-kloksnelheid van 5,5GHz, wordt de processor 98 graden. Dat is eigenlijk te warm, zeker als je bedenkt dat het ook weleens warmer is dan in deze tijd van het jaar. Een ander aandachtspunt is de vrm. Die van de voor deze test gebruikte Gigabyte Z690 Aorus Pro is zeker niet mis, maar de temperatuur ervan loopt wel op tot 79 graden.
Concluderend kun je de i5 13600K dus nog goed koelen met een luxe luchtkoeler of een standaard waterkoeler. De i7 13700K heeft een wat luxere waterkoeler nodig om hem maximaal te laten presteren. Voor de Core i9 13900K zou je moeten kijken naar een serieuze waterkoeler, liefst een custom loop. Lang niet iedereen zal zelf aan de slag willen gaan met het zelf bouwen van een waterkoelsysteem, dus in de praktijk zal deze processor voor velen onkoelbaar zijn.
- Dark Rock Pro 4 - Max. temperatuur
- Gem. kloksnelheid
- Max. package power
Extra: Core i9 13900K vs. Ryzen 9 7900X met een RTX 4090
Sinds enkele weken is het spitsuur in het Tweakers-testlab, met releases van nieuwe processors en videokaarten die elkaar in rap tempo opvolgen. Omdat aan een release vaak weken van hertests van ouder vergelijkingsmateriaal voorafgaan, was het voor ons niet haalbaar om iedere processor in combinatie met de nieuwe snelste videokaart uit te voeren. Dan hebben we het natuurlijk over de Nvidia GeForce RTX 4090. Specifiek met de Intel Core i9 13900K en de AMD Ryzen 9 7900X hebben we enkele extra tests uitgevoerd om te kijken of de verschillen tussen deze twee processors groter worden als we er een nog krachtigere gpu aan koppelen. De 7900X was in onze review nipt de snelste Ryzen 7000-cpu in games.
:strip_exif()/i/2005409590.jpeg?f=imagearticlefull)
F1 22
In F1 22 is de processor nog de voornaamste bottleneck op 1080p-resolutie met medium-settings. Zowel met de AMD-kaart als met de Nvidia-kaart is de Ryzen-processor duidelijk langzamer. In combinatie met de Intel-cpu is de AMD-kaart zelfs wat sneller. Op ultra-settings verandert dat flink, want de daar toegepaste raytracing draait nu eenmaal veel beter op de Nvidia-kaart. Het verschil tussen de Intel- en AMD-processor is hier erg fors; de 13900K levert een 25 procent hogere framerate af.
Op 1440p-resolutie zien we met medium-settings framerates die gelijkaardig zijn aan 1080p-medium; de gpu is dus duidelijk niet de bottleneck. Op 1440p-ultra wordt het verschil tussen beide processors kleiner, doordat de videokaart nu wel steeds meer de flessenhals begint te worden.
- 1080p Medium
- 1080p Medium (99p)
- 1080p Ultra - DXR
- 1080p Ultra - DXR (99p)
- 1440p Medium
- 1440p Medium (99p)
- 1440p Ultra - DXR
- 1440p Ultra - DXR (99p)
Metro Exodus
In Metro Exodus liggen de prestaties met de RTX 4090-videokaart flink hoger, maar beide processors kunnen dat uitstekend faciliteren. De Intel-chip is steeds iets sneller. Het grootste verschil zien we opvallend genoeg op 1440p met de instellingen op ultra. De i9 13900K loopt daar bijna 7 procent uit op de AMD Ryzen-cpu.
- 1080p Medium
- 1080p Medium (99p)
- 1080p Ultra
- 1080p Ultra (99p)
- 1440p Medium
- 1440p Medium (99p)
- 1440p Ultra
- 1440p Ultra (99p)
Total War: Warhammer III
Ook Total War: Warhammer III blijkt heel wat te kunnen met de extra gpu-rekenkracht van een RTX 4090. Opvallend is bovendien dat de AMD-processor steeds net wat vlotter was met de RX 6950 XT, terwijl de Intel-processor duidelijk meer uit de RTX 4090 weet te halen. Op 1080p-medium is de Core i9 13900K 23 procent sneller dan de Ryzen 9 7900X; met de settings op ultra blijft daar 13 procent van over. Pas op 1440p-ultra meten we hoegenaamd geen verschil meer.
- 1080p Medium
- 1080p Medium (99p)
- 1080p Ultra
- 1080p Ultra (99p)
- 1440p Medium
- 1440p Medium (99p)
- 1440p Ultra
- 1440p Ultra (99p)
Conclusie
Intels dertiende generatie Core-processors is wel heel snel, maar verbruikt ook heel veel stroom en wordt daardoor erg warm. Iets zegt me dat ik zo'n zin niet al te lang geleden ook al eens heb neergepend. AMD en Intel drijven elkaar tot het uiterste, wat tot mooie stappen in de prestaties leidt, maar ook lelijkere kanten kent.
Prestaties in games
Met de Ryzen 7000-processors wist AMD weliswaar de gameprestaties van de Alder Lake-processors te evenaren, maar geen echte voorsprong te pakken. Intel maakt vooral dankzij de hogere kloksnelheden en vergrote caches een bescheiden stap. Daardoor staat de volledige nieuwe line-up weer fier bovenaan onze CPU Gaming Prestatiescore. In combinatie met de nieuwe snelste videokaart, de RTX 4090, loopt Intel soms nog wat verder uit op AMD.
Prestaties in overige taken
In onze 'reguliere' CPU Prestatiescore houdt AMD echter nipt de overhand. Dat komt vooral door de benchmarks die AVX512-instructies gebruiken. Die heeft AMD bij de Zen 4-core toegevoegd, terwijl Intel ze sinds Alder Lake juist niet meer ondersteunt. In veel andere tests is het stuivertje wisselen tussen AMD en Intel. Een echte winnaar aanwijzen kunnen we niet; de nieuwe line-ups zijn over het algemeen erg competitief met elkaar.
Stroomverbruik
Intels vorige topmodel was al een heethoofd en ook AMD's Ryzen 7000-serie is hevig bekritiseerd om zijn hoge stroomverbruik en warmteproductie. Met de Core i9 13900K laat Intel echter zien dat het nog veel erger kan. Onder volle belasting meten we een astronomisch hoog verbruik van 343 watt, maar ook in games is hij hartstikke inefficiënt. De i7 en i5 verbruiken eveneens significant meer dan hun voorgangers.
Goed om te weten
We hebben Intel 13th Gen Core-processors getest met DDR5-geheugen. Het prestatieverschil tussen DDR4 en DDR5 hebben we vorig jaar onderzocht met een i9 12900K. De impact die we daarin maten, zal goed vergelijkbaar zijn met die bij de i7 13700K. Bij de i9 13900K zullen de percentages iets hoger liggen, bij de i5 13600K iets lager.
Zoek je een moederbord voor bij een van de nieuwe Intel-processors? Zeker bij de Core i5 13600K ligt een B660-moederbord met (je bestaande) DDR4 voor de hand. Let er dan op dat je een bord uitkiest waarvan je het bios kunt updaten zonder compatibele cpu of koop bij een winkel die het nieuwste bios voor je flasht. Hieronder linken we al onze round-ups van socket 1700-moederborden; later dit jaar mag je van ons ook een vergelijkende test van de nu nog beperkt verkrijgbare Z790-moederborden verwachten.
De i9 is een fiasco, de i7 al leuker, de i5 het leukst
Maar alles in overweging nemende, zouden we je aanraden om een van de nieuwe Intel-processors te kopen?
De Core i9 13900K in ieder geval niet. Het mag dan wel een van de snelste processors en dé snelste gamingprocessor van dit moment zijn, het stroomverbruik maakt hem praktisch onkoelbaar. Ook voor je energierekening en vanuit het oogpunt van duurzaamheid kunnen we hem niet aanbevelen.
Voor de Core i7 13700K valt veel meer te zeggen. Wat specificaties betreft is het eigenlijk een iets hoger geklokte i9 12900K, maar dan voor minder geld. Hij verbruikt nog altijd veel stroom en wordt heet, maar dat geldt voor zijn directe Ryzen 7000-concurrenten net zo goed. Bovendien kan hij in een goedkoper moederbord worden geplaatst en als je al een leuke DDR4-kit hebt, kun je die hergebruiken. De prijs-prestatieverhouding van de processor zelf is vergelijkbaar met die van de Ryzen 7 7700X en Ryzen 9 7900X, maar de kosten van je totale upgrade kunnen zo veel lager uitvallen.
We vinden de Core i5 13600K echter de leukste processor van het nieuwe drietal. Oké, 180 watt onder full load is nog steeds niet niets, maar tijdens het gamen is dat gelukkig alweer een stuk minder. En juist in games presteert deze chip uitstekend; hij verslaat voor zijn prijs van 419 euro álle Ryzen 7000-processors en de 5800X3D. En ook in andere tests levert hij waar voor zijn geld; hij is sneller dan de duurdere 7700X en tikt zelfs bijna het prestatieniveau van het topmodel van de vorige generatie aan.
Uiteindelijk sturen we de Core i7 13700K en Core i5 13600K huiswaarts met een Excellent-award op zak. In het topsegment blijft onze voorkeur uitgaan naar de AMD Ryzen 9 7950X, die juist in taken die goed multithreaded zijn, vaak net zo goed presteert als de Core i9, maar dan met een lager energiegebruik.
- Intel Core i9-13900K
- Intel Core i7-13700K
- Intel Core i5-13600K
:strip_exif()/i/2005413888.webp?f=thumblarge)
:fill(white):strip_exif()/i/2005396384.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005413520.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005416542.jpeg?f=imagegallery)
/i/2005413882.png?f=imagegallery)
/i/2005413884.png?f=imagegallery)
/i/2005413886.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005413888.webp?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005409590.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005413520.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005413888.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582428.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582430.jpeg?f=fpa_thumb)
/u/452542/crop57b8a2dd1446b_cropped.png?f=community)
/u/580347/crop5dc26a60e5d26_cropped.png?f=community)
:fill(white):strip_exif()/i/2005396384.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2005716590.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005586778.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005408332.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005363176.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2005284774.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005208422.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2004970960.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004875438.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004807226.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004765674.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005416540.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005990290.jpeg?f=fpa)
/i/2005793962.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005546162.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005546144.jpeg?f=fpa)
/i/2004611226.png?f=fpa)
/i/2004611214.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005121904.jpeg?f=fpa)
/i/2005417358.png?f=fpa)
/u/381607/have%2520a%2520nice%2520day%2520-%2520small.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/164703/images2.jpg?f=community){kind=small}
/u/407459/tw.PNG?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1454528/crop5f6239efda858_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1044469/crop609531313c7c0_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/55093/UPpharoah.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/180657/texacoiq2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/294814/crop5dfccf4b6dfb6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/6764/cergorach.jpg?f=community){kind=small}
/u/3041/crop651a776a4ad9f_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/176463/crop66a025e6d542f.png?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
.
:strip_icc():strip_exif()/u/154813/crop59a2ba37d6cb2_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/84191/crop5b47d97fd49ca_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/235816/crop596740581e453_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/19522/crop6124d729ee8a5_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/85945/crop5f44d043052dc_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/223185/crop56b333829cf30_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/33074/crop5f7576a7992e0_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/362142/crop5c5080164c7ac_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/438628/Brickster_LI1%2520-%2520Copy.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/331213/crop56ef13408ff38_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/57212/a.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/250037/crop66670cd3ecc69_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/581763/crop671d464e1d270_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/342375/crop5e13205150e40_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/180271/av.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/79614/Family-Guy-Victory-is-Ours.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/187763/crop60f56b0420357.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1157718/crop5e6d5ebf96a5f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109773/ziltoid_fetid_70px.jpg?f=community){kind=small}
/u/581347/crop64beea7e7f624_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/206489/crop60aa920895686_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/225583/crop5db1b1fd1ec4a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/80624/crop56269c878c330.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/93026/crop5710f70890ba1_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/45974/47_60x60.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/22588/472892.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/22610/87.jpg?f=community){kind=small}
/u/105978/IMG_0188.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/228863/crop58627e6377734_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/64029/crop5b4e6ed3481f4_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/249917/jaapschaap.jpg?f=community){kind=small}
/u/149268/crop62247503d3b63_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/133408/v9999ge-clanek.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/108268/crop5f9a7e96b9f06.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78279/crop5a9fe3f83191c.jpeg?f=community){kind=small}
(en is eigenlijk mijn goto CPU koeler)
:strip_exif()/u/130235/balance.gif?f=community){kind=small}
/u/27299/hoofd.png?f=community){kind=small}