Het is lastig om een cadans te herkennen in de Windows-releases sinds eind jaren tachtig, maar als we een periode van zo'n drie jaar aanhouden, hadden we ons nu kunnen opmaken voor Windows 12. Dat is uiteraard niet het geval. Op 29 juli 2015, vijf jaar geleden, introduceerde Microsoft Windows 10 en bij de presentatie in januari van dat jaar maakte het bedrijf duidelijk dat het zijn besturingssysteem als een dienst zag. Een dienst die continu bijgewerkt zou worden om zoveel mogelijk gebruikers up-to-date te houden. Wat dat betreft heeft Microsoft woord gehouden en in die updates is wel een cadans waar te nemen. Nog altijd elk voorjaar en elk najaar geeft Microsoft Windows 10 een flinke update, naast de patches die maandelijks verschijnen om beveiligingslekken te dichten.
In 2014 berichtten we over de komst van Windows 9, waaraan Microsoft onder de projectnaam Threshold zou werken. Threshold is de naam van een planeet in de gameserie Halo. Windows 9 zou een logische naam zijn na Windows 7, 8 en 8.1, maar Microsoft koos voor Windows 10, omdat dat passender zou zijn gezien de grote stap die werd gezet. Microsoft overwoog ook Windows One te gebruiken 'om de eenheid van zijn producten te benadrukken', maar zag daarvan af omdat die naam al gebruikt was: voor Windows 1.0.
Om verschillende redenen was Windows 10 anders dan voorgaande Windows-releases. Het besturingssysteem was altijd een flinke cashcow voor het bedrijf. Ter illustratie: de voorverkoop van Windows 8-licenties leverde het bedrijf in 2013 bijna een miljard dollar in een kwartaal op. Bij de aankondiging vijf jaar geleden maakte Microsoft echter bekend dat gebruikers van Windows 7 en Windows 8.1 gratis de overstap konden maken naar Windows 10. Dit gratis upgradepad zou tot een jaar na de release blijven bestaan, maar via de Media Creation Tool is het zelfs nu nog mogelijk en het lijkt erop dat dit zo blijft. Microsofts doel was om zoveel mogelijk mensen over te laten stappen op zijn nieuwe besturingssysteem, om fragmentatie van de in gebruik zijnde Windows-versies te voorkomen en het OS aantrekkelijker te maken voor ontwikkelaars. Het bedrijf maakte zelfs de doelstelling van een miljard gebruikers tegen 2018 bekend, waarbij het niet alleen om pc's, maar ook om smartphones, internet-of-thingsapparaten en tablets moest gaan. In 2016 bleek dat dit aantal in zo'n korte periode te hoog gegrepen was en Microsoft schrapte de doelstelling. Begin dit jaar werd de mijlpaal dan toch behaald.
Windows-topman Terry Myerson tijdens de presentatie van Windows 10: The Next Chapter in januari 2015. Op 29 juli 2015 verscheen vervolgens de definitieve versie van Windows 10.
Het One Windows-ecosysteem dat er nooit kwam
Het in relatief korte tijd behalen van 1 miljard installaties was een voorbeeld van de zeer ambitieuze plannen die Microsoft had met Windows 10. Het bedrijf had One Windows als visie, waarmee bedoeld werd dat een enkel ontwikkelteam aan de slag zou gaan met de verschillende versies voor mobile, internet-of-things, embedded, en pc en tablets. Ook zouden die versies een gedeelde basis behouden en zou er een enkele winkel met Universal Windows Apps komen.
Een van de belangrijkste pijlers van die strategie viel in duigen toen Microsoft stopte met Windows 10 Mobile. Dat mobiele besturingssysteem moest gebruikers een universele gebruikservaring en naadloze aansluiting tussen mobiel en pc bieden. Zo konden gebruikers met de Continuum-functie hun mobiel als een soort desktop-pc met monitor, toetsenbord en muis inzetten. Waar Apple iOS en macOS, en Google Android en ChromeOS steeds beter op elkaar kunnen laten aansluiten, moet Microsoft Windows sindsdien via de concurrerende platforms op mobiel verbinden. Dat doet het bedrijf bijvoorbeeld met de Jouw telefoon-app, waarmee berichten en foto's gekoppeld kunnen worden. Een specifieke aankondiging om de stekker uit Windows 10 Mobile te trekken, is er nooit geweest, maar in 2017 maakte het bedrijf wel bekend dat het ontwikkelen van nieuwe features 'niet de focus' had, waarmee het lot van het besturingssysteem bezegeld was. De ondersteuning van de software stopte uiteindelijk op 14 januari, tegelijk met die van Windows 7.
Het antwoord op de Windows 8-kritiek
Naast een startpunt voor een breed Windows-ecosysteem was Windows 10 natuurlijk vooral een antwoord op de kritiek op Windows 8. Dat besturingssysteem verscheen in 2012, maar bleek al snel veel minder geliefd dan zijn populaire voorganger Windows 7. Microsofts aanpassingen onder de motorkap werden wel positief ontvangen, zoals de wijzigingen die de kernel sneller en efficiënter maakten, de uitgebreide bootbeveiliging van Windows Defender en de integratie van Hyper-V. Gebruikers vonden de Metro-interface of Modern UI echter maar niks. Microsoft liet zich voor deze interface inspireren door de 'kale' visuele stijl, zoals die wordt gebruikt in het ov, en dus de metro.
Windows 8 moest Windows vooral geschikt maken voor bediening met een touchscreen. Apple had in 2010 met succes de iPad geïntroduceerd, terwijl Microsoft al jaren bezig was de markt te interesseren in zogenoemde tablet-pc's. Het startscherm van Windows was voortaan een beeldvullende interface met Live Tiles, grote gekleurde tegels voor de applicaties. De traditionele startknop was volgens Microsoft overbodig. Windows 8 schotelde de gebruikers een voor touchscreens geoptimaliseerde softwareomgeving voor die wel erg afweek van de eveneens nog aanwezige klassieke desktopomgeving. Gebruikers, van wie het gros muis en toetsenbord gebruikte, werden tussen deze werelden heen en weer geslingerd en de komst van Windows 8.1 in 2013 veranderde daar te weinig aan.
Met Windows 10 richtte Microsoft zich weer meer op desktopgebruikers. Windows Store-apps draaiden niet meer standaard full screen en er is een minder strikte scheiding tussen het nieuwe en het oude Windows. Een op touch gericht startmenu is er sindsdien nog wel, maar alleen in de tabletmodus. De oude vertrouwde startknop is terug en voor desktopgebruikers opent deze een startmenu met Live Tiles dat slechts een deel van het scherm inneemt.
:strip_exif()/i/1372518546.jpeg?f=imagearticlefull)
Het startmenu, toen en nu
Het heeft Microsoft waarschijnlijk zelf ook verbaasd hoelang het startmenu in Windows standhield en hoezeer gebruikers er blijkbaar aan gehecht zijn. De startknop en het startmenu verschenen bij Windows 95 voor het eerst en in de basis zijn ze bij Windows 10 nog hetzelfde. Dat betekent niet dat gebruikers, of Microsoft zelf, tevreden waren met de terugkeer naar die basis ten opzichte van Windows 8. Het bedrijf blijft sleutelen aan zijn startmenu voor Windows.
Zo koos Microsoft een jaar na de release van Windows 10, bij de Anniversary Update, toch maar voor een standaardweergave van een lijst met alle programma's. Voor die tijd moesten gebruikers nog op een 'All apps'-knop klikken. Bij de Creators Update, een jaar later, kwam eindelijk de mogelijkheid om de tegels van apps te groeperen. De Fall Creators Update bracht de mogelijkheid de grootte van het startmenu aan te passen, door diagonaal te slepen.
De Spring Creators Update van 2018 liet je via een Live Tile direct naar de app-instellingen gaan. Bij de May 2019 Update voerde Microsoft wat kleine visuele wijzigingen bij het startmenu door, maar de belangrijkste wijziging betrof het Light-thema, dat het menu lichter weergaf. En bij de May 2020 Update waren het vooral de nieuwe icoontjes die het startmenu een andere aanblik gaven. Op de volgende grote update voor het startmenu moeten we nog wel even wachten, maar Microsoft toonde al dat de achtergrondkleuren van de Live Tiles gaan verdwijnen en alleen de icoontjes in de tegels achterblijven. Dit geeft het menu een veel rustiger aanzien. Er waren geruchten dat Microsoft helemaal wilde stoppen met de Live Tiles, maar dit lijkt niet het geval te zijn.
Functies die kwamen en functies die gingen
In de afgelopen jaren voegde Microsoft tal van nieuwe apps en functies toe aan Windows 10. Sommige daarvan waren duidelijk blijvertjes. Biometrisch inloggen met Windows Hello bijvoorbeeld was al vanaf de start van Windows 10 een belangrijke toevoeging in de aanloop naar betere authenticatiemethoden dan alleen wachtwoorden. Ook de mogelijkheid van verschillende desktops om taken te verdelen en het overzicht dat TaskView biedt, zullen door een deel van de gebruikers gewaardeerd worden.
Bovendien lijkt Microsoft grote plannen te hebben met het Linux-subsysteem, dat dit jaar met WSL 2 een flinke upgrade kreeg. De Sandbox lijkt eveneens een welkome toevoeging, zij het alleen voor Enterprise- en Pro-gebruikers. Het instellingenmenu was bij Windows 8 nog een rommeltje, maar de instellingen waren bij Windows 10 al een stuk overzichtelijker en langzaam maar zeker gaat het de goede kant op. Microsoft maakte onlangs bekend dat het meer onderdelen van het 'oude' configuratiescherm naar het moderne instellingenmenu gaat brengen, zoals de informatie van de About-pagina met systeeminformatie. Het bedrijf lijkt het aloude configuratiescherm uit te willen faseren. Dit is een van de onderdelen die er bij Windows 7 en Vista vrijwel hetzelfde uitzagen.
Configuratiescherm bij Windows 10 (links) en Windows 7, in de toekomst geheel ondergebracht bij het instellingenmenu?
Windows 10 bevat ook enkele eigenschappen die sinds de release van het besturingssysteem zijn aangepast. Zo heeft de softwarewinkel de nodige gedaantewisselingen ondergaan, waaronder de naamsverandering van Windows Store naar Microsoft Store. Erg succesvol lijkt de winkel overigens nog niet. Ook de Edge-browser sloeg niet aan. Vorig jaar besloot Microsoft daarom tot een flinke ommezwaai en de nieuwe versie van Edge is op Chromium gebaseerd. Met deze frisse start en met bredere compatibiliteit hoopt Microsoft meer gebruikers voor de browser aan te trekken. Ook de Ink Workspace is compleet anders dan bij de release. Wat begon als een ambitieuze bundeling van functies voor stylusgebruik, is sinds de laatste update verworden tot linkjes naar Snip & Sketch en Workspace.
Sommige nieuwe apps lijken een wat kwijnend bestaan te leiden. Zo kunnen we nog niet stellen dat 3D Paint dezelfde iconische status als Paint heeft bereikt. Niet voor niets faseert Microsoft Paint toch nog maar niet uit en blijft het bedrijf het verder ontwikkelen. De bij 3D Paint behorende Remix 3D-dienst voor het delen van 3d-modellen is vorig jaar gestopt. Ook contacten-app People, Groove Music, Movies & TV en Maps lijken niet het succes te hebben waarop Microsoft had gehoopt en veel ontwikkeling zit er ook niet in die apps. De Mixed Reality Portal moest van Windows een belangrijk vr-platform maken, maar de aandacht voor vr is weer wat verslapt, en de markt is stevig in handen van Oculus, HTC en Valve, aan de statistieken van de Steam Database te zien.
Dan zijn er nog functies die er nooit gekomen zijn. Zo kondigde Microsoft in 2017 Sets aan, waarmee gebruikers tabs van verschillende applicaties in een enkel venster konden groeperen. Sets verscheen in testversies van Windows, maar kwam nooit uit en de kans lijkt klein dat dit nog gaat gebeuren. Ook spraakassistent Cortana is er nooit voor het Nederlandse en Vlaamse taalgebied gekomen. Cortana was een van de prominente nieuwe functies van Windows 10, maar de assistent moest het al snel afleggen tegen Amazons Alexa en Googles Assistent, die veel meer ondersteuning kregen, terwijl Apple Siri in zijn eigen ecosysteem kon integreren. Microsoft heeft de ambities met Cortana inmiddels teruggeschroefd tot assistent voor Office en inmiddels is het een losse app. De vraag is of Cortana ooit nog Nederlands gaat leren.
Windows 10 N, S en X
Microsoft adverteert met name met de Home- en Pro-versies van Windows 10, maar in de praktijk zijn er meer versies van het besturingssysteem. Zo heb je de Pro for Workstation-, Enterprise- en Education-versies van Windows 10. Iedereen is het vergeten, maar je hebt ook nog altijd N-versies. Dit zijn varianten voor de Europese markt die niet over de ingebouwde mediaspeler, Movies & TV en Groove Music beschikken. Microsoft moet sinds 2004 Windows-versies zonder ingebouwde media-apps aanbieden op last van de Europese Commissie, die daarmee destijds wilde garanderen dat bijvoorbeeld RealNetworks een kans bleef maken met zijn mediaspeler.
In 2017 onthulde Microsoft de komst van Windows 10 S. Met deze uitgeklede variant van Windows 10 wilde het bedrijf met name Chromebooks beconcurreren voor de educatieve en zakelijke markt, maar de versie bleek vooral tot onduidelijkheid te leiden. De software kon alleen apps uit de Windows Store draaien en had Edge als permanente standaardbrowser. Daar stonden volgens Microsoft veiligheid en efficiëntie tegenover, maar gebruikers konden het maar matig waarderen. Aanvankelijk was een upgrade naar 10 Pro nog gratis, maar na een aantal maanden moesten gebruikers daar enkele tientjes voor betalen. Na een jaar stopte Microsoft alweer met 10 S en sindsdien biedt het bedrijf fabrikanten nog wel de mogelijkheid om Windows 10 in een S-modus op apparaten te zetten, maar weinig fabrikanten lijken hier gebruik van te maken. Gebruikers kunnen gratis upgraden naar een volwaardige Windows 10-versie, dus lijkt er ook weinig reden voor consumenten om de S-modus in stand te houden.
Windows 10 on ARM is in feite ook een versie in S-modus. Microsoft introduceerde Windows 10 on ARM in 2016 en het is de voortzetting van Windows RT voor het draaien van Windows op ARM-systemen. Microsoft en Qualcomm zetten in 2017 hoog in op zogenoemde Always Connected PC's met ARM-chips, maar vooralsnog met weinig succes. Windows 10 on ARM leidt een wat sluimerend bestaan, maar op lange termijn zou het een succes kunnen worden nu Apple overstapt op ARM voor Macs, nu ARM-socs voor pc's krachtiger worden en nu Microsoft werkt aan emulatie voor x64-programma's op ARM. Windows 10 on ARM kan standaard wel 32bit- en 64bit-versies van ARM-apps draaien, maar voor de emulatie van x86-code is er de WOW64-laag, die alleen 32bit-x86-software emuleert. Dat betekent dat 64bit-programma's niet draaien.
:strip_exif()/i/2003727754.jpeg?f=imagenormal)
En dan is er natuurlijk nog Windows 10X, de versie die geoptimaliseerd is voor apparaten met twee schermen, maar die volgens Microsoft eerst op apparaten met een enkel scherm verschijnt. Wanneer dat het geval zal zijn, is nog onduidelijk. Het plan was dat 10X nog dit najaar zou verschijnen, maar Microsoft hint op uitstel, zodat een release volgend jaar waarschijnlijker lijkt. Windows 10X is geen vervanging of opvolger voor Windows 10, maar moet als een ander platform gezien worden volgens de ontwikkelaar. Interessant is dat het besturingssysteem wel 'oude' Win32-programma's kan draaien, maar dan als container binnen een gast-OS. Op die manier is er compatibiliteit, maar kan het bedrijf de basis van Windows efficiënter maken.
De toekomst van Windows 10
Ergens in de periode van september tot en met november verschijnt Windows 10 20H2, waarschijnlijk onder een naam als October 2020 Update. Deze brengt dan prestatie- en kwaliteitsverbeteringen, maar geen tot weinig nieuwe functies. Wel krijgt iedereen die updatet, hoe dan ook de Edge op Chromium-browser. De update is vergelijkbaar met de November 2019 Update en volgens Windows Latest is ook de update van eind 2021, oftewel 21H2, beperkt van omvang. Zo kunnen we al bijna spreken van een cadans van een grote update in het voorjaar en een kleine in het najaar. Versie 21H1 van volgend jaar lijkt in ieder geval een startmenu zonder achtergrondkleuren, Edge-tabs in het alt+tab-overzicht, een Programmable Taskbar en een verschuiving van configuratieschermonderdelen naar het instellingenmenu te brengen.
Windows 10 | ||
---|---|---|
Versie | Codenaam | Marketingnaam |
1507 | Threshold 1 | - |
1511 | Threshold 2 | November Update |
1607 | Redstone 1 | Anniversary Update |
1703 | Redstone 2 | Creators Update |
1709 | Redstone 3 | Fall Creators Update |
1803 | Redstone 4 | April 2018 Update |
1809 | Redstone 5 | October 2018 Update |
1903 | 19H1 | May 2019 Update |
1909 | 19H2 | November 2019 Update |
2004 | 20H1 | May 2020 Update |
20H2 | 20H2 | Nog onbekend |
Wie Windows 10 blijft updaten, kan nog wel even op ondersteuning rekenen. De May 2020 Update krijgt in ieder geval tot december 2021 ondersteuning en voor de October 2018 Update heeft Microsoft de ondersteuning onlangs verlengd tot november dit jaar vanwege de coronacrisis.
Windows 10-versiegeschiedenis | Datum beschikbaarheid | End of service voor Home-, Pro-, Pro Education- en Pro for Workstations-edities | End of service voor Enterprise- en Education-edities |
---|---|---|---|
Windows 10 versie 2004 | 27 mei 2020 | 14 december 2021 | 14 december 2021 |
Windows 10 versie 1909 | 12 november 2019 | 11 mei 2021 | 10 mei 2022 |
Windows 10 versie 1903 | 21 mei 2019 | 8 december 2020 | 8 december 2020 |
Windows 10 versie 1809 | 13 november 2018 | 11 mei 2021 | |
Windows 10 versie 1803 | 30 april 2018 | 12 november 2019 | 10 november 2020 |
Windows 10, versie 1709 | 17 oktober 2017 | 9 april 2019 | |
Windows 10, versie 1703 | 5 april 2017* | 9 oktober 2018 | 8 oktober 2019 |
Windows 10, versie 1607 | 2 augustus 2016 | 10 april 2018 | 9 april 2019 |
Windows 10, versie 1511 | 10 november 2015 | 10 oktober 2017 | 10 oktober 2017 |
Windows 10, uitgebracht juli 2015 (versie 1507) | 29 juli 2015 | 9 mei 2017 | 9 mei 2017 |
De grote vraag is of en zo ja wanneer er een opvolger voor Windows 10 komt. Microsoft heeft altijd verkondigd dat Windows 10 een dienst is die het blijft bijwerken, en een einde aan het updaten van het besturingssysteem is nog niet in zicht. Microsoft gaat wel specifieke Windows-versies voor verschillende apparaten uitbrengen, naast Windows 10.
Ergens eind dit jaar of begin volgend jaar moet ten slotte Windows 10X officieel uitkomen op apparaten met een enkel of twee schermen. Windows 10X draait op Core OS, het modulaire platform dat Microsoft voor verschillende apparaten ontwikkelt. Ook Windows Holograpic van de HoloLens 2 draait op Core OS. Van dit modulaire platform zijn nog weinig details bekend. De Surface Hub 2S-whiteboard zou bij de komst van een upgrade in de vorm van een 2X-processorcartridge ook op Core OS gaan draaien, maar begin dit jaar werd duidelijk dat die upgrade dit jaar niet komt en dat Microsoft een software-upgrade op basis van Windows 10 voor de Surface Hub-schermen in de planning heeft.
Wat de toekomst ook voor Windows in petto heeft, de software zal bij Microsoft niet meer de voorname plek innemen die het in de afgelopen decennia innam, onder leiding van Bill Gates en Steve Ballmer. Tenminste, als het aan de huidige topman Satya Nadella ligt. Onder hem zijn cloudplatform Azure en ontwikkelplatform Graph belangrijkere onderdelen geworden. Het idee dat het apparaat nog langer centraal staat bij computinggebruik, werd door Nadella vorig jaar tegen Wired nonsens genoemd. "Het besturingssysteem is niet langer de belangrijkste laag voor ons."