De eerste laptops met Snapdragon-chips
Qualcomm mag dan concurrentie hebben van MediaTek op de markt voor midrangesmartphones, bij high-end smartphones is het bedrijf heer en meester met zijn Snapdragon-socs. Nu is Qualcomm zijn afzetmarkt flink aan het uitbreiden; het heeft het concept Always Connected PC bedacht voor laptops met Snapdragon-socs en lte-modems.
Het Amerikaanse bedrijf is een nieuwkomer op de markt voor pc's, waar Intel en AMD met hun x86-processors de dienst uitmaken. De komst van de aanbieder op de laptopmarkt is mogelijk gemaakt door een samenwerking met Microsoft, dat een aangepaste versie van Windows ontwikkelde, zodat de software draait op ARM-processors. Nu is de rek er al een tijd uit op de pc-markt, waar groeicijfers een trend uit het verleden zijn. Qualcomm denkt er toch nog een graantje van mee te kunnen pikken door de voordelen op het gebied van accuduur en continue verbinding met internet te benadrukken.
De pc als de doorontwikkeling van smartphones. Zit daar wat in? Wat zijn de Always Connected PC's zoals Qualcomm die voor ogen heeft?
/i/2001741925.png?f=imagenormal)
Een nieuw laptopconcept
Het bedenken van laptopconcepten was altijd het terrein van Intel; denk aan de netbook en de ultrabook. Begin dit jaar waren het Qualcomm en Microsoft die een dergelijk idee presenteerden: de Always Connected PC. Hoewel Microsoft tussen neus en lippen door meldde ook met Intel aan deze categorie systemen te werken, is duidelijk dat de term en het idee erachter uit de koker van Qualcomm en Microsoft komen.
De eerste generatie van de Always Connected PC is gebaseerd op het Snapdragon 835 Mobile PC Platform van Qualcomm. Dit is de bekende system-on-a-chip die door fabrikanten al voor miljoenen high‑end smartphones wordt ingezet, maar dan aangepast voor gebruik in laptops. Qualcomm noemt dezelfde maximale kloksnelheden die het ook voor smartphones hanteert: tot aan 2,45GHz. Bij de 2-in-1 van Asus die het bedrijf op zijn Snapdragon Technology Summit toonde, herkende Windows een kloksnelheid van 2,21GHz; Asus claimt dat de clockspeed van zijn NovaGo op 2,5GHz ligt.
Dankzij de aanwezigheid van de X16 LTE-modem kunnen Always Connected PC's 4g-verbindingen met downloadsnelheden tot, theoretisch, 1 gigabit per seconde aan, met een upload van 150Mbit/s. Daarmee heeft het bedrijf een streepje voor op Intel. De snelste modem van Intel is op dit moment de XMM 7480, die een maximale downloadsnelheid van 600Mbit/s biedt, met een upload van 150Mbit/s. Intel heeft al de XMM 7580 aangekondigd, die wel gigabitsnelheden ondersteunt, maar Qualcomm doet met zijn X20 met 1,2Gbit/s volgend jaar waarschijnlijk weer haasje over.
De laptops met Qualcomm-chips ondersteunen daarnaast 2x2 mu-mimo wifi-ac met een maximale downloadsnelheid van 600Mbit/s en bluetooth 5. De wifikaarten van Intel die in courante laptops zitten, zoals de AC 7265, ondersteunen downloadsnelheden tot 867Mbit/s, maar wifi-ac-kaarten die tot 1,73Gbit/s aankunnen, staan om de hoek.
De grote vraag is natuurlijk hoe de Snapdragon 835 presteert op de ARM-versie van Windows en wat de accuduur is. Dat is echter nog moeilijk te zeggen zolang er geen uitgebreide benchmarks zijn. Ook dan zal het waarschijnlijk sterk afhangen van de soort applicatie die wordt gedraaid. Universal Windows Platform-apps zullen waarschijnlijk soepeler draaien dan traditionele win32-programma's, aangezien deze via emulatie draaien.
System-on-a-chip |
Snapdragon 835 (MSM8998) |
Cpu |
4x Kryo 280 Performance @ 2,45GHz 4x Kryo 280 Efficiency @ 1,90GHz |
Gpu |
Adreno 540 @ 710MHz |
Geheugen |
2x 32bit @ 1866MHz Lpddr44x 29,9GB/s |
Isp/camera |
Dual 14bit Spectra 180 isp 1x 32Mp of 2x 16Mp |
Encode/decode |
2160p30 (2160p60 decode), 1080p120 h264 & h265 |
Geïntegreerd modem |
Snapdragon X16 LTE (Category 16/13) DL = 1Gbit/s 3x20MHz CA, 256-QAM UL = 150Mbit/s 2x20MHz CA, 64-QAM |
Wifi/bluetooth |
2x2 802.11ac met mu-mimo, 867Mbit/s, bluetooth 5, 2Mbit/s |
Locatie |
GPS, Glonass, BeiDou, Galileo, QZSS, SBAS |
Productieprocedé |
Samsung 10nm LPE |
Windows 10 op ARM
Microsoft kondigde Windows op ARM in december vorig jaar aan. Het bedrijf wil hiermee onder andere inspelen op de toenemende populariteit van ARM als platform en de komst van 5g, waardoor gebruikers steeds meer zouden verwachten dat al hun apparaten op elk moment internetverbinding hebben. ARM is een compleet andere architectuur dan x86 van Intel en Microsofts eerdere poging om ondersteuning voor ARM te bieden, met Windows RT, liep daarop spaak. Dat besturingssysteem kon namelijk alleen apps uit de Windows Store draaien die met de WinRT-api voor ARM gecompileerd waren. Het app-ecosysteem van de Windows Store was, en is, nog lang niet zo uitontwikkeld als dat van Google en Apple. Mede hierdoor was Windows RT geen succes.
/i/2001741827.png?f=imagenormal)
Microsoft heeft hiervan geleerd en biedt met Windows 10 op ARM wel de mogelijkheid win32-programma's op basis van x86 te draaien. De kernel, drivers en ingebouwde apps van het besturingssysteem draaien native op ARM. De basis van de software draait dus hoe dan ook soepel en ook DirectX en de aansluiting van externe apparaten zouden geen problemen moeten geven.
Voor de emulatie van x86-software zet Microsoft de Windows-on-Windows-laag in. Microsoft gebruikt al zo'n subsysteem om het draaien van 32bit-programma's op 64bit-versies van Windows te laten functioneren. Daarnaast vertaalt Microsoft de x86-dll's in varianten die het Compiled Hybrid Portable Executables noemt. Dit zijn x86-dll's met ARM64-code. Windows 10 op ARM converteert de code bij de eerste keer draaien van de win32-app. Vervolgens plaatst het besturingssysteem de code in de cache. Hierdoor start en draait de gecreëerde ARM64-code vervolgens sneller.
Microsoft maakte vorig jaar al duidelijk dat de emulator geschikt is voor 32bit-x86-software. De 64bit-x86-programma's vallen voorlopig buiten de boot. Hoe dan ook heeft de emulatie tot gevolg dat een groot deel van de traditionele Windows-programma's van buiten de Windows Store op de laptops met Snapdragon werken. Apps die in de Windows Store zitten, moeten ook probleemloos draaien, wel moeten ontwikkelaars de ARM-package van hun apps doorgevoerd hebben, het compileren vereist het zetten van een enkel vinkje.
/i/2001504147.jpeg?f=imagenormal)
Nu de eerste Always Connected PC's aangekondigd zijn, is duidelijk dat ze standaard Windows 10 S op ARM draaien. Windows 10 S is de uitgeklede versie van Windows 10, die alleen apps uit de Windows Store draait. Uit de doos draaien de laptops dus géén traditionele Windows-programma's en zijn we dus terug bij de situatie van Windows RT, zij het dat de downloadwinkel inmiddels wat meer gevuld is.
Kopers kunnen echter besluiten te upgraden naar Windows 10 Pro voor de volledige versie van het besturingssysteem, waarmee ze nagenoeg alle Windows-software kunnen draaien. Bij laptops goedkoper dan 799 dollar moet vanaf 1 april betaald worden voor zo'n upgrade en het gaat om eenrichtingsverkeer; terugkeren naar Windows 10 S is dan niet meer mogelijk.
Asus NovaGo en HP Envy X2
Tot nu toe zijn er twee Always Connected PC's met Snapdragons aangekondigd: de Asus NovaGo en de HP Envy x2. Aanvankelijk werd ook Lenovo genoemd in het korte rijtje fabrikanten dat met systemen komt, maar die fabrikant toonde in ieder geval tijdens de Snapdragon Technology Summit nog geen model. Andere fabrikanten als Dell, Samsung, Acer, MSI en Fujitsu zijn nog niet aan boord en lijken eerst af te willen wachten of het concept aanslaat.
HP en Asus hebben elk voor een andere opzet gekozen. HP richt zich met de Envy x2 volledig op mobiliteit. De tablet met magnetisch bevestigd toetsenbord is als een dunne, lichte, minder krachtige Surface Pro te beschouwen. Het apparaat weegt slechts zevenhonderd gram en is met een dikte van nog geen zeven millimeter erg dun. Het bedrijf heeft op poorten bespaard om dit mogelijk te maken: alleen usb-c is aanwezig, naast een microsimkaartlezer. De geclaimde accuduur is twintig uur. Benchmarks moeten uitwijzen waar dat in de praktijk op uitkomt. Minstens net zo handig is in ieder geval dat in negentig minuten tot negentig procent geladen kan worden met fast charge.
Asus' NovaGo lijkt meer op een traditionele laptop. Wel heeft het apparaat een touchscreen en is het scherm volledig om te klappen. Dit model heeft een duo usb 3.1-poorten van het a-type en ook hdmi. Wel is het een stuk dikker en zwaarder dan de HP Envy. Deze pc moet het echt van zijn accuduur hebben. Die bedraagt 22 uur, 2 uur meer dus dan de HP. De laptop zou maar liefst dertig dagen in stand-by kunnen staan, nagenoeg net zolang als de HP. De laptop komt in eerste instantie alleen uit in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië, Frankrijk, China en Taiwan.
Wat de werkelijke accutijden zijn, valt nog te bezien, meestal vallen die een stuk lager uit dan de marketingclaims, afhankelijk van het gebruikte scenario bij het testen. Het zal hoe dan ook een stuk meer zijn dan de accutijden van laptops met Intel-processors en de lange stand-by-tijd is ook een groot pluspunt.
HP Envy x2 |
Asus NovaGo |
Formfactor |
2-in-1: tablet met los te koppelen toetsenbord, incl. pen |
Convertible laptop, omklapbaar scherm, pen optioneel |
Scherm |
12,3", 1920x1280 pixels, |
13,3", 1920x1080 pixels |
Dikte & gewicht |
6,9mm. 700 gram |
1,49cm, 1,39 kilo |
Soc |
Qualcomm Snapdragon 835, 2,21GHz(?) |
Qualcomm Snapdragon 835, 2,6GHz |
Modem |
Qualcomm X16 |
Qualcomm X16 |
Geheugen |
Tot aan 8GB lpddr4 |
4GB/8GB lpddr4 |
Opslag |
Tot aan 256GB ufs 2.0 |
64GB/128GB/256GB ufs 2.0 |
Poorten |
Usb type-c, 3,5mm-audiojack, micro-sd, simtray (+e-sim) |
2x usb 3.1 gen 1 type-a, 3,5mm-audiojack, simtray (+e-sim), micro-sd, hdmi, dc-in |
Camera |
13 megapixel, front: 5 megapixel |
Hd (1280x720) |
Geclaimde accuduur, stand-by |
max. 20 uur, 29 dagen |
max. 22 uur, 30 dagen (52Wh) |
OS |
Windows 10 S op ARM |
Windows 10 S op ARM |
Adviesprijs |
Nog onbekend |
4GB/64GB: $599, 8GB/256GB: $799 |
Tot slot
De gedachte achter de Always Connected PC is dat smartphonetechnologie anno 2017 zover ontwikkeld is, dat ze eigenschappen naar laptops brengt die daar tot nu toe ontbraken. Hoe het zit met de basis, voldoende rekenkracht, dat moeten benchmarks en praktijktests uitwijzen. De Snapdragon 835 zal voor licht gebruik prima mee kunnen komen en de eerste previews van de Asus NovaGo en HP Envy x2 spreken er dan ook van dat Windows 10 S soepel draait.
Veel pc-gebruikers zijn echter gewend aan multitasken, met verscheidene programma's die openstaan en met tal van al dan niet omvangrijke bestanden waar tegelijk mee gewerkt wordt. Er zijn tal van scenario's te bedenken waarbij het interessant wordt om te kijken of de Snapdragon voldoende presteert. Aan de consument de taak zich te informeren of dit soort pc's dan wat voor hem zijn.
Qualcomm en Microsoft lijken zich in eerste instantie op de zakelijke gebruiker te richten. Wat niet meehelpt, is dat Windows 10 S alleen Microsofts browser draait en dat veel zakelijke programma's niet in de Windows Store staan. De optie om te upgraden is mooi, maar komt tegen een meerprijs en vooral bij Windows 10 Pro wordt het de vraag hoe de emulatie van win32-software presteert.
/i/2001741957.jpeg?f=imagenormal)
De laptops werden tegelijk aangekondigd met de opvolger van de Snapdragon 835: de Snapdragon 845. Dat is jammer, want dat betekent dat er snel na de introductie van de eerste laptops in principe al een krachtigere soc beschikbaar komt, die beter presteert, al is het onduidelijk wanneer die dan naar laptops komt. De accuduur is hoe dan ook een sterk punt, ook als de geclaimde duur van twintig uur niet gehaald gaat worden. De beste Windows-laptops komen nu tot maximaal vijftien uur.
De lte-integratie is een voorbereiding op de toekomst. Het is momenteel voor een beperkte zakelijke groep interessant, maar naarmate 5g dichterbij komt, wordt ondersteuning voor mobiel internet wellicht gemeengoed. Dat is uiteraard duidelijk de wens van Qualcomm. Microsoft bereidt zich voor op een toekomst waarin steeds meer pc-taken door smartphonehardware afgehandeld kunnen worden. Dat is een waarschuwing aan het adres van Intel, maar mooi voor de laptopmarkt, waar meer te kiezen valt.