Microsoft is begonnen met de distributie van de eerste grote feature-update voor Windows 10 van dit jaar. De problemen rond de release van de October 2018 Update overschaduwen de komst van deze versie en zijn in ieder geval van invloed op een belangrijk onderdeel van Windows: de manier van het binnenhalen en doorvoeren van updates zelf.
Het gaat om de Windows 10 May 2019 Update, oftewel versie 1903, waarbij de eerste twee cijfers voor 2019 staan en de laatste twee grofweg voor de verwachte maand van publicatie. Het gaat om een wat bescheiden release voor een feature-update. Dat is in lijn met de koers die Microsoft momenteel vaart. Het bedrijf heeft in de afgelopen jaren veel ontwikkelaars van Windows op andere projecten gezet. De ceo van het bedrijf uit Redmond is sterk gericht op de ontwikkeling van het Azure-cloudplatform, dat nu ongeveer een derde van Microsofts inkomsten vertegenwoordigt, net als de divisie waaronder Windows valt en het bedrijfsonderdeel voor Office.
Microsoft voegt met de May 2019 Update dus geen grote nieuwe functies of onderdelen toe. Desondanks is het een interessante release. Deels komt dat door wat er in de afgelopen maanden is gebeurd rond de problemen met de October 2018 Update en natuurlijk met betrekking tot Edge.
Daarnaast is noemenswaardig dat ook deze update weer niet de langverwachte Sets-functionaliteit bevat. Microsoft heeft sinds 2017 gewerkt aan deze functie om apps als tabs in een venster te bundelen. Het doel was om deze in de October 2018 Update van Windows 10 te integreren. Dat gebeurde niet en nu lijkt de feature er zelfs helemaal niet te komen. Officieel ligt Sets nog steeds 'ter overweging' bij het ontwikkelteam, maar de functie zou leiden tot verwarring bij gebruikers en door de extra focus op de hernieuwde Edge-browser zou Sets het veld moeten ruimen.
Edge is ook een onderdeel dat hier niet wordt besproken. Bij elke feature-update wijzigde Microsoft traditiegetrouw wel iets aan de browser, maar het bedrijf heeft de overstap van zijn eigen EdgeHTML-engine naar het opensource-Chromium-project gemaakt. Daardoor komen er regelmatig nieuwe releases van Edge en vallen deze niet meer samen met Windows-updates. Een eerste indruk van Edge op Chromium lees je in het artikel Microsoft Edge op Chromium: Nieuwe ronde in browseroorlog.
Meer keuze bij updates
In het verleden heeft Microsoft de procedure voor Windows-updates regelmatig bijgewerkt, zowel voor als achter de schermen. Zo past het bedrijf sinds een test bij de Fall 2017 Creators Update machinelearning toe om te bepalen welke systemen als eerste in aanmerking komen voor een soepele update. De aanpassingen konden niet voorkomen dat de October 2018 Update desastreus verliep. Begin oktober vorig jaar moest het bedrijf de verspreiding stopzetten, nadat mensen klaagden dat een deel van hun bestanden was verdwenen. Halverwege november hervatte het bedrijf de distributie, maar ook daarna waren er nog problemen, onder andere met netwerkdrives, iCloud en Intel-drivers.
Mede dankzij feedback op de problemen die gebruikers ervaren met het doorvoeren van updates, heeft Microsoft deze procedure flink op de schop genomen. De maandelijkse beveiligingsupdates worden nog standaard via de 'Check for updates'-knop geïnstalleerd, maar de feature-updates voortaan niet meer. Gebruikers krijgen een notificatie dat deze klaarstaat voor download en het wordt ook aangegeven met een aparte melding bij Windows Update. Gebruikers kunnen via een 'Download and install'-knop onder deze melding aangeven dat ze de feature-update willen downloaden en installeren. Microsoft brengt deze knop naar gebruikers die op Windows 1803 en 1809, oftewel de April 2018- en October 2018-versies zitten.
Gebruikers die geen feature-update willen, negeren dus de 'Download and install'-knop. Dat uitstel duurt niet eeuwig. Als de end-of-servicedatum voor de desbetreffende Windows-versie nadert, krijgt de gebruiker de grote update alsnog automatisch. Microsoft doet dit om de verdere ondersteuning te garanderen. Voor wie de May 2019 Update wil uitstellen: de end-of-servicedatum voor de Windows October 2018 Update is 12 mei 2020, die voor de May-update 8 december 2020. Nog belangrijker: hoewel de Windows 10 April 2018 Update pas vanaf 12 november end-of-life is, gaat Microsoft vanaf juni de eerste systemen automatisch updaten.
Daarnaast is er voortaan een menu-optie bij Windows Update om updates maximaal zeven dagen lang te pauzeren. Binnen die periode krijgt de gebruiker dus helemaal geen updates, wat onder andere moet voorkomen dat gebruikers onverwacht met reboots worden geconfronteerd. Ze kunnen ook aangeven dat de pauze op een dag ergens in die week moet eindigen. De pauze voor de periode van zeven dagen is vijf keer in te stellen voor een totaal uitstel van 35 dagen. Gebruikers van Windows 10 Pro, Enterprise en Education hadden al de mogelijkheid de updates met een aantal dagen uit te stellen, of zolang de update nog 'targeted' was en dus niet algemeen beschikbaar. Nu krijgt de Home-gebruiker hier ook meer vrijheid in.
Windows Update had al de optie om Gebruikstijden anders dan tussen 08.00 en 17.00 uur in te stellen, zodat Windows wist dat het op die tijden niet het systeem moest herstarten. Daar komt nu een optie bij om Windows automatisch te laten bepalen wanneer het beste moment is om updates uit te voeren. Dat doet de software op basis van gebruikspatronen in activiteit.
Microsoft wil transparanter zijn over de eventuele problemen die updates kunnen geven en heeft daarom een nieuw online dashboard gepubliceerd. Daar wordt op het moment van schrijven bijvoorbeeld het belangrijke probleem vermeld dat de May 2019 Update wellicht niet kan worden geïnstalleerd op systemen met usb-opslag en/of sd-kaarten. Dit probleem ligt volgens Microsoft aan 'incorrecte herbenoeming van schijven'. Verder zijn er compatibiliteitsprobleem met een Intel Display-driver waardoor wijzigingen van de schermhelderheid niet worden geregistreerd. Ook spreekt Microsoft van mogelijke audioproblemen bij de combinatie met Dolby Atmos, bluetooth-issues in combinatie met sommige Realtek- en Qualcomm-hardware, en compatibiliteitsproblemen met AMD-raiddrivers.
Voor wie compatibiliteitsproblemen ervaart na het doorvoeren van de update, heeft Microsoft een rolback-optie toegevoegd. Bij dit soort problemen probeert Windows automatisch de update terug te draaien, maar alleen als alle andere herstelpogingen mislukt zijn. In de maand na de rollback voert Windows 10 de update ook niet automatisch door, om Microsoft en fabrikanten de kans te geven het probleem te herstellen. Na dertig dagen probeert Windows de update vervolgens weer door te voeren.
Windows reserveert voortaan standaard ongeveer 7GB opslagruimte voor updates, maar deze opslag is ook voor tijdelijke bestanden, apps en cachebestanden. De gebruiker kan de hoeveelheid gereserveerde opslag niet zelf aanpassen. Als het tijd is voor een update, verwijdert Windows de tijdelijke bestanden om plaats te maken voor de update. Als nog meer ruimte nodig is, gebruikt Windows hiervoor overige vrije schijfruimte en in het ergste geval adviseert het besturingssysteem externe drives in te zetten. De reservering van 7GB moet leiden tot meer stabiliteit bij updates, omdat Windows bij het updaten niet meer tegen het probleem van onvoldoende schijfruimte moet aanlopen. Hoeveel opslag Windows hiervoor precies in beslag neemt, zou bij Storage & reserved bij de opslaginstellingen moeten staan, maar wij troffen het menuonderdeel daar nog niet aan, waarschijnlijk omdat het niet om een voorgeïnstalleerde of schone installatie van Windows 1903 ging.
Wie wel een schone installatie van de May 2019-update wil, kan terecht bij de Media Creation Tool, oftewel Microsofts hulpprogramma voor het maken van installatiemedia. De laatste versie daarvan regelt de installatie van Windows 1903 via een isobestand.
Een nieuwe lichte modus voor een lichte update
Sinds de Anniversary Update van 2016 biedt Windows de mogelijkheid een donkere 'app modus' te activeren, zodat apps en instellingen donker worden weergegeven. Sinds de October 2018 Update gaf het besturingssysteem dan ook de Verkenner donker weer. Bij de nieuwe update is er een onderscheid tussen een lichte en donkere modus voor apps en voor Windows.
Bij de keuze voor de lichte modus voor Windows geeft de software bijvoorbeeld de taakbalk, het Action Center en het Start Menu licht en transparant weer, maar als de appmodus op donker staat, blijven achtergronden van apps en dus ook de Verkenner donker weergegeven worden. Omgekeerd is het nu dus ook mogelijk de Windows-onderdelen donker weer te geven en de appweergave licht te houden.
De donkere en lichte thema's voor Windows zijn bij menuonderdeel Colors of Kleuren te selecteren, waarbij onder Custom de weergave voor de appmodus te kiezen is. Overigens is alleen bij de donkere Windows-modus een accentkleur in te stellen voor Start, de taakbalk en het Action Center.
De lichte modus geeft Windows 10 een fris aanzicht, vooral nu donkere modi zo populair zijn.
Cortana's scheiding
Cortana moest Microsofts persoonlijke assistent worden, en als zodanig in slimme speakers en andere apparaten worden geïntegreerd. De markt is inmiddels ingenomen door Amazon Alexa en Google Assistant, en op Apple-producten door Siri. Microsoft heeft zijn ambities daarom bijgesteld; het schuift Cortana nog wel naar voren als stemassistent voor zijn zakelijke Microsoft 365-bundeling van producten en diensten. Logischerwijs is de rol van Cortana in Windows 10 daarom bescheidener. De dienst is niet meer de centrale toegang tot de zoekfunctie binnen Windows 10. Microsoft heeft deze twee gescheiden; wie wil zoeken, klikt voortaan op het loep-icoontje en voor wie de stemassistent wil gebruiken, is er 'Talk to Cortana'.
Het zoekmenu is iets aangepast en toont bijvoorbeeld veelgebruikte apps. Daarnaast is er een nieuw menuonderdeel 'Searching Windows' met de optie voor 'geavanceerd indexeren'. Hierbij indexeert Windows de hele pc voor grondiger zoekwerk. De gebruiker kan aangeven welke mappen het besturingssysteem niet mag meenemen bij het zoeken.
Wie regelmatig verschillende pc's van Windows 10 moest voorzien, heeft in de tussentijd wellicht een hekel gekregen aan de 'Hi, I'm Cortana'-welkomsboodschap waarmee Windows de installatieprocedure begon. Voor hen is er goed nieuws, want Microsoft laat Cortana voortaan niet standaard meer via spraak hulp bieden bij het doorlopen van de schone installaties van Windows 10 Pro, Enterprise en Education.
Action Center aanpassen
Het Action Center is de zijbalk met snelle toegang tot veelgebruikte aan-uitinstellingen, zoals bluetooth, wifi, nightlight, tabletmodus en locatie. Ook schermhelderheid was aan dit menu toe te voegen, maar de knop liet je de helderheid alleen in stappen van 25 procent wijzigen. Nieuw is nu een slider om de schermhelderheid veel gedetailleerder te kunnen bepalen.
Verder kunnen de 'quick actions' van het Action Center nu direct vanuit de zijbalk worden toegevoegd, verwijderd en gerangschikt. Voorheen moesten de acties bij het algemene instellingenmenu afzonderlijk worden in- of uitgeschakeld. Bij het direct wijzigen kunnen ze in het Action Center op die tijden 'ontpind'. De gebruiker kan ze naar een andere plek slepen en daar loslaten. Nieuwe acties toevoegen kan met een +‑teken.
Beveiliging en privacy
Microsoft heeft het menu voor de Aanmeldingsopties vereenvoudigd en alle mogelijkheden nu onder elkaar gezet. Een klik op een van de opties geeft meer informatie over de inlogmethode en biedt de mogelijkheid deze te beheren. Nieuw is de optie een fysieke beveiligingssleutel te gebruiken.
De Windows Hello-inlogmethoden via gezichtsherkenning, vingerafdrukscanner of pin hebben een FIDO2-certificering gekregen. Dit betekent dat diensten met FIDO2-ondersteuning de Windows Hello-opties als authenticatie accepteren, waaronder websites die de W3C-standaard WebAuth voor online accounts ondersteunen. Dit is onderdeel van de pogingen van de techindustrie om tot alternatieven voor wachtwoorden te komen. Bij schone installaties van Windows 10 kunnen gebruikers een Microsoft Account aanmaken met enkel een telefoonnummer. Ze krijgen dan een verificatiecode.
Bij het onderdeel Windows-beveiliging van de algemene instellingen toont Windows nu bij de verschillende onderdelen, zoals virus- of apparaatbeveiliging, met groene vinkjes een indicatie dat alle in orde is. Ook geeft het menu nu direct aan of er acties bij onderdelen vereist zijn om de beveiliging te verbeteren.
De menupagina's voor de camera en de microfoon tonen nu welke applicatie de microfoon gebruikt of gebruikt heeft en de menu's maken onderscheid tussen toestemming voor Microsoft Store-apps en desktop-apps. Als een app de microfoon in gebruik heeft, is dat bovendien te zien aan een nieuw microfoonicoontje op de taakbalk.
Overige
Microsoft heeft een hele waslijst van kleine wijzigingen en verbeteringen met al dan niet flinke impact doorgevoerd.
Zo is een wijziging die veel gebruikers prettig zullen vinden, dat nu meer ingebouwde Windows 10-apps te verwijderen zijn. Veel ingebouwde Microsoft-apps stonden wel in de lijst voor het beheer van apps, maar de installatie was niet ongedaan te maken. Dat is nu wel het geval met 3D Viewer, Films & TV, Groove Music, Kaarten, Mail en Agenda, Paint 3D, Snip & Sketch, Sticky Notes, en Voice Recorder.
Via de Optionele features bij het Apps-onderdeel van het instellingenmenu is nu Windows Sandbox toe te voegen, maar alleen bij de Pro- en Enterprise-versies van het besturingssysteem. Deze functie maakt het mogelijk uitvoerbare bestanden te proberen in een geïsoleerde omgeving zonder dat een vhd of iso nodig is. De zandbak is in feite een lichtgewicht virtuele machine die een compacte kopie van Windows 10 van zo'n 100MB draait en gebruikmaakt van Microsofts hypervisor. Gebruikers kunnen bijvoorbeeld verdachte bestanden installeren zonder bang te hoeven zijn voor de invloed op de rest van het systeem. Na het sluiten van Windows Sandbox is alles binnen die desktopomgeving permanent verwijderd. Het is een interessante toevoeging die we nog nader moeten bekijken.
De Verkenner heeft een licht gewijzigd icoontje gekregen om beter zichtbaar te zijn bij het Light-thema en in de Downloads-map toont hij voortaan standaard de bestanden in lijsten die op datum zijn georganiseerd. De bestanden die de gebruiker vorige maand, vorige week, gisteren en vandaag heeft binnengehaald, staan dus bij elkaar.
Microsoft heeft het emojipaneel, bij een invoerveld op te roepen via 'Win + .', uitgebreid met kaomoji en text faces. Dit zijn emoticons op basis van bijvoorbeeld Japanse karakters. Daarnaast zijn speciale tekens voortaan in te voegen via het emojipaneel. Dat paneel ondersteunt de Unicode 12.0-lijst van emoji.
Het Start Menu toont bij nieuwe installaties voortaan standaard minder Live Tiles voor een overzichtelijkere weergave. Door bij de smalle zijbalk van het Start Menu met de muiswijzer over de icoontjes van de aan-uitknop, instellingen, afbeeldingen, documenten of het account te bewegen, klapt het menu uit naar de bredere weergave. Wie op de powerknop of het account in de zijbalk klikt, krijgt nu een venster met icoontjes voor de opties te zien, met een schaduweffect. Dat is een van de vele kleine Fluent Design-toevoegingen. Fluent Design is het geheel van grafische effecten, zoals schaduwen, transparantie en ui-animaties, dat Microsoft toepast voor Windows. De ontwerpstijl komt ook beschikbaar voor ontwikkelaars voor Android, iOS en websites.
Windows 10 bevat uitgebreidere toegankelijkheidsopties. Daarmee probeert Microsoft op verschillende gebieden actief verbeteringen te realiseren, zie bijvoorbeeld de Xbox Adaptive Controller. Zo heeft de Verteller-applicatie een flinke opfrisbeurt gekregen met onder andere nieuwe icoontjes en een 'What's new'-overzicht. De Verteller kan voor gebruikers met bijvoorbeeld een visuele beperking tekst op het scherm hardop voorlezen, waarbij kaders om tekstdelen aangeven welke woorden hij uitspreekt. Ook het aloude Paint heeft nieuwe toegankelijkheidsfuncties. De tekensoftware is nu met een toetsenbord te bedienen.
Microsoft heeft de Game Bar een flinke metamorfose gegeven. Dit is de overlay met verschillende instellingen en toepassingen die gamers kunnen gebruiken zonder dat ze hun spel hoeven te verlaten. De Game Bar, op te roepen met 'Win + G', bood al toegang tot screencaptures, uitzendingen en audio-instellingen en de overlay toont de belasting van cpu, gpu en ram. Nieuw is de widget voor Spotify, zodat je niet meer hoeft te alt-tabben voor het bedienen van streaming muziek. Verder zijn er meer sociale functies. Met de Looking for Group-functie kunnen gebruikers teamleden vinden en daarnaast is er de mogelijkheid via tekst of stem te chatten met andere pc-gebruikers maar ook met spelers met een Xbox One of de mobiele Xbox-app.
Conclusie
Ondanks het waarschijnlijk permanente schrappen van Sets en de loskoppeling van de ontwikkeling van Edge is er al met al het nodige verbeterd met de komst van Windows 10 May 2019 Update. Een geluk bij een ongeluk door de gebrekkige October 2018 Update-uitrol is dat Microsoft zijn updateprocedure heeft uitgebreid met meer keuzevrijheid en transparantie voor de gebruiker. Bij de overige toevoegingen ontbreken aansprekende nieuwe functies. Of dat bij de komende 19H2-build van het besturingssysteem, die later dit jaar moet verschijnen, wel het geval is, is de vraag. Microsoft brengt de eerste builds voor die feature-update later uit voor Insider-testers. Wel zijn de eerste 20H1-builds voor volgend jaar al vrijgegeven. Visueel is er nog weinig verschil met de May Update te zien, maar de 20H1-build dient ter voorbereiding van functionaliteit 'die een lange aanlooptijd vergt'. De May 2020 Update, of hoe deze dan ook gaat heten, lijkt dan ook een interessante te worden.