Gratis digitale deurbellen
Diverse Nederlandse gemeenten delen slimme deurbellen die 'het veiligheidsgevoel moeten vergroten', uit aan burgers. In Almere en Nissewaard is al zo'n proef geweest, maar inmiddels lopen die ook in wijken in Eindhoven en Den Haag. Aan privacyzorgen wordt tijdens de projecten niet veel aandacht besteed en de resultaten tot dusver zijn niet positief.
De eerste slimme deurbellen werden in Nederland aan het begin van 2018 uitgedeeld. Dat gebeurde specifiek in Almere en Spijkenisse. In 45 straten van de Almeerse Stedenwijk werden 96 deurbellen uitgedeeld. Eind januari 2018 volgde de eerste digitale deurbel in Spijkenisse. In die stad in de gemeente Nissewaard kwamen 75 bellen te hangen. Inmiddels zijn zeker twee andere steden met een experiment bezig en kijken andere gemeenten geïnteresseerd toe.
/i/2003238292.jpeg?f=imagenormal)
Wat is het project?
De deurbellen worden uitgedeeld in een pilot met de pragmatische naam Digitale Deurbel. De pilot is opgezet door het ministerie van Justitie en Veiligheid, de politie, de gemeente en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Het project heeft als doel om de veiligheid in de wijk te verbeteren door de inzet van cameratoezicht. Dat cameratoezicht komt in dit geval van deurbellen die met internet zijn verbonden. Zulke deurbellen zijn vergelijkbaar met een intercom. Ze hebben een camera en een microfoon, en als een bezoeker aanbelt, sturen de deurbellen een melding naar de smartphone van de bewoner. Die kan dan via de bel terugpraten. Bekende voorbeelden van zulke deurbellen zijn de Ring van Amazon en de Nest Hello, maar er zijn tientallen andere bekende en minder bekende modellen op de markt.
De pilot Digitale Deurbel onderzoekt of iot-bellen de veiligheid op straat vergroten
Tijdens de pilot werd gekeken naar de invloed van de bellen op onder andere het aantal woning- en auto-inbraken in de straten. Het idee was dat die door het toezicht zouden dalen, maar ook dat de pakkans van criminelen groter zou worden. Behalve naar die objectieve veiligheid en de harde inbraakcijfers wordt ook gekeken naar de subjectieve veiligheid: voelen buurtbewoners zich veiliger door het gebruik van een camera? Als uit de proef blijkt dat de camera's een toevoeging zijn voor de veiligheid, kunnen ze worden toegevoegd aan bijvoorbeeld het voorlichtingspakket van de politie of aan het politiekeurmerk.
De pilots in Almere en Spijkenisse zijn inmiddels na meer dan een jaar afgelopen. Het ministerie heeft de resultaten in de Almeerse Stedenwijk inmiddels geëvalueerd. In die evaluatie werd alleen gekeken naar Almere. Er is ook een evaluatie over Spijkenisse gemaakt, maar die resultaten zijn niet openbaar.
Update: op pagina 4 is een verklaring van de gemeente Eindhoven toegevoegd.
Andere gemeenten
Na de aanvankelijke pilot in Almere raakten meer gemeenten geïnteresseerd in een dergelijk project. Sommige daarvan werden opnieuw in samenwerking met het CCV opgezet, maar de gemeente Den Haag besloot het zelf te doen. Dat bleek uit een brief die een tweaker ontving en waarover hij op GoT postte. In die brief is te lezen hoe de gemeente met de politie samenwerkt om slimme camera's op te hangen om 'inbraken en babbeltrucs' tegen te gaan.
Den Haag
Uit de brief is op te maken dat het om de Ring-deurbel van Amazon gaat. De brief verwijst naar Rings pagina voor een snelheidstest en wijst op een abonnement van drie euro per maand dat gebruikers moeten afsluiten om beelden terug te kunnen kijken. Dat zijn niet de enige kosten. Gebruikers moeten ook een eigen bijdrage van zeventig euro betalen voor de bel.
De gemeente schrijft in de brief dat het gaat om een samenwerking tussen de gemeente en de politie, en het ministerie zegt de pilot daar te ondersteunen. Bij het eerste Haagse project worden aanvankelijk 100 camera's uitgedeeld in de wijk Oostbroek. Dat is volgens de gemeente de beginfase van de pilot. Die kan in de toekomst worden uitgebreid. Dat is afhankelijk van de resultaten, die pas volgend jaar worden verwacht. Hoe lang de proef duurt, is nog niet bekend, maar naar verwachting wordt dat zeker enkele maanden.
Eindhoven
Een vierde officiële pilot begon medio oktober in de gemeente Eindhoven. In de Gestelse wijk Blaarthem werden toen 52 deurbellen uitgedeeld aan inwoners, omdat er 'gevoelens van onveiligheid' in de buurt bestonden. De pilot werd ook hier in samenwerking met het CCV opgezet naar aanleiding van de proef in Almere.
Gouda en Zoetermeer
Vorige week werd ook bekend dat de gemeente Gouda de inzet van digitale bellen gaat stimuleren. In tegenstelling tot bij eerdere projecten deelt de gemeente ze niet zelf uit. Burgers kunnen een subsidie van 250 euro krijgen voor de aanschaf van een deurbel. Een voorwaarde daarvan is, net als bij de bestaande pilots, dat de bellen worden aangemeld bij de politiedatabase Camera In Beeld. Het gaat om een subsidie die al beschikbaar was voor andere beveiligingsmaatregelen, maar die nu is uitgebreid zodat ook deurbellen eronder vallen.
In sommige steden wordt de pilot nog overwogen. In Zoetermeer wilde het CDA weten of een digitaledeurbelpilot een optie was voor de stad. Het college van de stad vindt het niet nodig, omdat er minder woninginbraken in Zoetermeer zijn dan in de Almeerse wijk, maar de gemeente 'zal de digitale deurbel onder de aandacht brengen op het gebied van inbraakpreventie'. CDA-raadslid David Weekenstroo wil dat nog steeds. "Nog steeds zie ik de meerwaarde in van de pilot in Almere en ben ik daar ook nog steeds enthousiast over", zegt hij tegen Tweakers.
Geen overkoepelend overzicht
Het project met digitale deurbellen wordt nergens centraal aangestuurd
Opvallend is dat niemand kan zeggen in welke gemeenten een dergelijk project allemaal loopt. Het ministerie wijst naar het CCV en werkt behalve met Almere en Nissewaard samen met Den Haag, maar ook met Eindhoven, waar het CCV dan weer niet bij betrokken is. Het CCV weet dus ook niet zeker in hoeveel gemeenten een dergelijk project loopt, erkent Roland van Rooij, die namens het centrum betrokken was bij de pilot in Almere. "Gemeenten kunnen zo'n project zelf opzetten. Wij kunnen dat faciliteren, maar dat is niet verplicht", zegt hij. Ook deelt het CCV kennis met gemeenten als zij dat willen. Dat wordt echter niet centraal geregeld. Ook bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging van Gemeenten weet niet in hoeveel gemeenten dergelijke pilots lopen. De politie kan ondersteuning bieden bij het opzetten van een digitaledeurbelproject en doet dat ook, maar initieert het niet zelf. "Als politie doen we dat niet zelfstandig. Dit loopt via het ministerie van Justitie en Veiligheid, het CCV en gemeenten", schrijft een woordvoerder. Ook wordt dat niet landelijk geregeld, maar door regionale of lokale korpsen.
Weinig resultaat
Het is moeilijk te zeggen of de digitale deurbellen daadwerkelijk effect hebben. Dat werd geëvalueerd in de pilots, maar de resultaten zijn niet eensluidend. Tijdens de pilot werden verschillende zaken gemeten. Voor de objectieve veiligheid keken de onderzoekers naar het totale aantal auto- en woninginbraken. Dat deden ze zowel op wijk- als op straat- en huisniveau. Ook keken de onderzoekers of de deurbellen handig zijn voor de preventie van inbraken en of de bellen konden bijdragen aan de opsporing van criminelen. Tot slot werd de 'subjectieve veiligheid' gemeten door te kijken naar hoe veilig deelnemers zich tijdens het project voelden.
Vooral in die laatste categorie bleken de deurbellen een toevoeging te zijn. Deelnemers voelden zich over het algemeen veiliger als ze een deurbel ophingen, maar de misdaadcijfers daalden er amper door.
Inbraken omhoog en omlaag
In de hele Almeerse Stedenwijk werden in het jaar waarin de pilot liep, 76 woninginbraken gepleegd. Dat zijn er veel minder dan de 111 in het jaar ervoor. Maar, concluderen de onderzoekers, het aantal auto-inbraken steeg juist. Dat ging van 29 naar 46. Bovendien lijkt de daling in woninginbraken in een controlewijk ongeveer gelijk. "Dat de daling in woninginbraken in Stedenwijk in 2018 veroorzaakt wordt door de 96 digitale deurbellen van de pilot, is niet aan te tonen", staat in de evaluatie. Misschien komt dat doordat de wijk groot is; er zijn 4000 huishoudens waarvan er 96 een bel kregen. Op straatniveau is er ook te weinig verandering te zien. "We kunnen op woningniveau geen positief effect vaststellen van de digitale deurbel op het risico op woninginbraken", staat in de pilot. Op straatniveau lijkt er wel een daling te zijn van 45 procent. De onderzoekers kijken echter alleen naar de cijfers en koppelen de daling niet een-op-een aan de deurbellen.
Saillant detail uit het rapport is dat bij één woning de deurbel zelf werd gestolen. "Daarnaast geven twee deelnemers aan dat hun bel van de muur werd getrokken. In deze drie gevallen bleken geen bruikbare beelden opgenomen te zijn."
Geen arrestaties
De politie kan de beelden van de camera's opvragen. Een hypothese van de pilot was dat die beelden kunnen bijdragen aan de opsporing van criminelen. Dat blijkt niet het geval. De politie bekeek in een jaar twaalf keer beelden van de bellen, maar in tien gevallen bleken er geen herkenbare personen op de beelden te staan. In twee gevallen hebben de beelden tot een vervolgonderzoek geleid, maar daaruit kwamen geen veroordelingen voort.
Wat de bel zonder twijfel wel doet, misschien dus ten onrechte, is het verbeteren van het veiligheidsgevoel van deelnemers. In de proefperiode steeg het rapportcijfer over veiligheid in de buurt van een 5,9 naar een 6,5. Tachtig procent van de deelnemers geeft aan zich thuis veiliger de voelen door de bel en 85 procent voelt zich veiliger als ze zelf niet thuis zijn.
Weinig concrete conclusies
Het is al met al heel moeilijk om vast te stellen wat het effect van de slimme deurbellen is. Dat beaamt het rapport in de conclusies. "De preventieve werking van de digitale deurbel op verschillende vormen van criminaliteit is moeilijk vast te stellen. Een substantieel deel van de deelnemers aan de pilot, 38 procent, is er wel van overtuigd dat de digitale deurbel criminaliteit in en om het huis voorkomt."
De pilot in Almere was de eerste pilot van het ministerie en het CCV. Het is de enige pilot met een publieke evaluatie. De evaluatie van de pilot in Spijkenisse bestaat, maar is niet openbaar. Tweakers heeft die wel opgevraagd bij de gemeente. De pilots in Den Haag en Eindhoven begonnen pas in oktober van dit jaar en worden pas over een paar maanden geëvalueerd.
Zorgen om de privacy
In de pilots ligt de prioriteit bij de veiligheid in de wijk. Privacy lijkt daarbij van minder groot belang. Dat uit zich op twee manieren: deurbellen filmen straten en personen, en de fabrikanten van de bellen hechten niet allemaal dezelfde waarde aan privacy. Dat is goed te zien aan de bel die werd uitgekozen voor de eerste pilots in Almere en Nissewaard: de Skybell; het model is onbekend. De motivatie achter die keuze is summier. "Voor de pilot in Almere hebben we gekozen voor de Skybell, aangezien voor het gebruik van de bijbehorende app geen abonnement afgesloten diende te worden, wat bij andere merken wel het geval was", is het enige dat er te schrijven is. Vooral het budget was belangrijk, bevestigt Van Rooij van het CCV. "Er was een budget van twintigduizend euro voor de pilot."
Geen privacystatement (update)
In het privacystatement van de gekozen Skybell staat niets over verzamelde beelden
Dat het privacyaspect amper is meegenomen in de afweging, is ook wel te zien op de website van Skybell. Die gebruikt om te beginnen geen https, maar belangrijker: in het privacybeleid staat niets over wat er met de opgeslagen beelden gebeurt. Het beleid is sinds juni 2015 actief, maar wanneer het voor het laatst is bijgewerkt, staat er niet. Door de url lijkt het erop dat dit al sinds oktober 2016 niet meer is gebeurd, maar dat is niet zeker. Ook Skybell zelf weet het niet, schrijft het bedrijf in een reactie aan Tweakers: "Dat moeten we uitzoeken." In dezelfde reactie zegt het bedrijf dat het beelden zeven dagen lang opslaat op een Amazon Web Services-server, waarna ze automatisch worden verwijderd. Het bedrijf verwijst naar een blogpost over de AVG-compliance van AWS voor meer informatie.
In Eindhoven is wel meer gekeken naar het privacyaspect. Daar was het aanvankelijke plan om in de afgelopen zomer al met een proef te beginnen. Dat liep vertraging op, wat te maken had met zorgen of het project aan de AVG voldeed. "Het project was al bijna klaar, totdat de gemeente ineens mogelijke obstakels zag", zegt Van Rooij van het CCV. De gemeente koos uiteindelijk voor de Ring van Amazon in plaats van de Skybell. Dat was deels vanwege de kosten, maar ook vanwege de privacy. "Vanwege de AVG is besloten om de digitale deurbel zonder data-abonnement aan te bieden", schrijft een woordvoerder van de gemeente. "Ring maakt gebruik van de servers van Amazon (die veelal in de VS staan). Hiermee hebben we bijvoorbeeld geen zicht op wat er met de beelden gebeurt, hoe er gehandeld wordt in geval van een datalek en hoe lang de beelden worden bewaard." De gemeente werkte voor het project samen met een leverancier van iot-producten. Dat bedrijf, 50Five, adviseerde mee over de Ring en installeerde die bij mensen.
Niet op straat gericht
In Den Haag moeten deelnemers toestemming van hun buren hebben
In het project in Den Haag, dat ongeveer tegelijk startte met dat in Eindhoven, speelde privacy ook gedeeltelijk mee in de besluitvorming. Een belangrijke voorwaarde is bijvoorbeeld dat de camera's alleen in portieken worden opgehangen en niet direct op de straat zijn gericht. Belangrijker is dat de buren vooraf schriftelijke toestemming geven voor het ophangen van de bel. Wat het privacyaspect betreft is het op die manier afgekaderd, zegt een ambtenaar. Opvallend is dat Den Haag het project niet alleen begon om de veiligheid te vergroten, maar ook om de sociale cohesie in de buurt te verbeteren. Het idee is dat burgers gemakkelijker met elkaar in gesprek komen als ze elkaar moeten vragen om deurbellen te plaatsen. Dan is het meteen ook gemakkelijker praten over opvallende zaken in de wijk.
Ring als dubieuze partner
Toch is er nog wel iets aan te merken op het plan. Gegevens over de camera's, zoals waar ze specifiek hangen, worden bijvoorbeeld gedeeld met de politie én de buurtwhatsappgroep die aan het project is gekoppeld. Belangrijker is de specifieke keuze voor de Ring-deurbel. Het bedrijf is sinds 2018 onderdeel van Amazon en benadert actief politiekorpsen voor samenwerkingen. In augustus van dit jaar werkte het bedrijf samen met zo'n 400 lokale korpsen, inmiddels zouden dat er zo'n 650 zijn. Ring laat politiediensten in de VS beelden opvragen die gebruikers op de Neighbors-portal van de dienst hebben geplaatst. Dat is een soort sociaal netwerk in de app waarop burgers beelden kunnen delen met hun buren om zo verdachte zaken in de buurt te spotten. Ook was er een tijd lang een heatmap beschikbaar waarop de politie kon zien waar camera's hingen.
In Nederland bestaat zo'n samenwerking niet, in België evenmin. Toch lijken gemeenten de discussie over datagebruik van de Ring niet te hebben meegenomen in hun overwegingen. Dat gebeurde in ieder geval niet in Almere en Nissewaard, en in Den Haag evenmin."Gebruikers kunnen er aan het eind van de pilot zelf voor kiezen of zij hun abonnement behouden. Daarbij gaat het om het premiummodel bij Ring waarbij gebruikers video's langer kunnen bewaren. Over Eindhoven zijn de exacte afwegingen niet bekend, maar bij het project werd ná een privacyonderzoek toch voor de Ring gekozen. In Gouda mogen buurtbewoners hun eigen bel kiezen.
Camera in straatbeeld
Een wat onderbelicht onderdeel van de pilot is dat de deurbellen automatisch worden aangemeld bij Camera in Beeld. Dat is een project van de politie waarbij burgers hun eigen particuliere beveiligingscamera's kunnen aanmelden. Als er dan een incident in de buurt plaatsvindt, weet de politie waar zij kan aankloppen om de aangemelde camera's op te vragen voor onderzoek. De politie mag die beelden overigens altijd vorderen, maar met Camera In Beeld is sneller te zien waar de camera's hangen. Dat gebeurt dus ook met de slimme deurbellen.
Bellen mogen niet zomaar op de straat gericht worden, maar dat is wel het doel van de pilot Digitale Deurbel
De juridische kant van beveiligingscamera's in de publieke ruimte is een heet hangijzer. Een particuliere beveiligingscamera mag bijvoorbeeld gewoon worden opgehangen en valt daarmee niet onder de privacywetgeving. Als de camera echter op de openbare weg is gericht, wordt dat een ander verhaal. Dan is zo'n camera wél aan AVG-regels onderhevig. Dat betekent dat de eigenaar duidelijk moet aangeven dat er een camera hangt en moet een camera bij de privacytoezichthouder worden aangemeld. "In het algemeen moeten beelden zo kort mogelijk worden bewaard", zegt een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens. "Daarbij wordt een richtlijn aangehouden van maximaal vier weken." Of de toezichthouder dat echter ook actief handhaaft, is een andere vraag.
De AP verwijst naar de regels rondom camerabeelden in de privacywet. Daarin staat dat camera's alleen op de openbare weg mogen worden gericht als er 'serieuze veiligheidsproblemen zijn waarbij het gebruik van een camera noodzakelijk en onvermijdelijk is'. Of een pilot waarbij de bellen specifiek worden uitgedeeld, 'noodzakelijk' is, is aan discussie onderhevig.
Ook voor de politie betekenen camerabeelden een ethische spagaat. Technisch gezien, schrijft de politie, mogen burgers niet zomaar de openbare weg filmen. Maar laat dat nou uitgerekend het doel zijn van de pilot Digitale Deurbel. "Voor Camera in Beeld zeggen we altijd dat een stukje van de openbare weg filmen onvermijdelijk is, zolang je het doet met het doel je eigendommen te beschermen en je dit kenbaar maakt, met bijvoorbeeld sticker of bordje", schrijft een woordvoerder. Volgens hem zijn die waarschuwingen ook opgehangen bij de eerdere pilots. Tweakers kon dat niet direct verifiëren.
Conclusie
De politie maakt al jaren dankbaar gebruik van het toenemende aantal particuliere beveiligingscamera's. Met digitale deurbellen lijkt daarmee een nieuwe informatiebron te zijn aangeboord. Het biedt voor de politie, gemeenten en andere veiligheidsinstanties het beste van beide werelden: wel de vruchten ervan plukken door beelden op te kunnen vragen, maar de inzet ervan bij de burger laten liggen. Intussen is echter slechts één pilot geëvalueerd en daaruit blijkt dat de deurbellen maar weinig toevoegen aan de veiligheid op straat. Bovendien blijft de regelgeving voor deurbellen achter bij die voor camera's.
Update: de reactie van de gemeente Eindhoven is op deze pagina toegevoegd.